−кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТҰРАР РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика кафедрасы
Экономика факультеті
Кәсіпорын экономикасы пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: Кәсіпкерлік қызметтегі бәсекенің рөлі
Ғылыми жетекші: Елшібаев
Студент: Насырова Сымбат
Мамандығы: Экономика
Тобы: 403
Алматы 2009
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың теориялық негіздері
1.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі туралы ұғым және оның
крийтерилері мен
факторлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .5
1.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін басқару жүйесі мен
стратегиясы және оны бағалау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2 “Полимер Металл − Т” ЖШС−ның қызметін талдау
2.1 “Полимер Металл −Т” ЖШС−ның жалпы сипаттамасы мен өндірістік
технологиясы және өндіретін
өнімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.2 “Полимер Металл − Т” ЖШС − ның техникалық экономикалық және
қаржылық
әлеуеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 23
3 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру бағыттарының
жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру бағытталған
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
3.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру бағыты ретінде
өнім сапасын арттыру және инновациялар
енгізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...37
Пайдаланылған әдебиеттер
Көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
Кіріспе
Егеменді ел болып, тәуелсіздігімізді алып нарықтық экономикаға
көшуімізге байланысты ел экономикамикасы түбегейлі өзгерістерге
душар болды. Еліміз “ Қазақстан ─2030 “ ұзақ мерзімді
стратегиялық бағдарламасына сәйкес мақсатты даму үстінде.
Елбасымыз атап көрсеткендей, бүгінгі күн тәртібінде әлем
қоғамдастығы Қазақстанның және барлық Қазақстандықтардың
ғалымдардың , мамандар , бизнесмендер мен жұсысшылардың бәсекеге
қабілеттілігі болып тұр.
Осы орайда шарушылықтың жаңа жағдайларында нарықтық
қатынастарға бейімделген басқару жүйесін құру процесін жеделдеткен
жөн. Өте тұрақсыз және сыртқы орта факторларының анықталмаған
жағдайында әртүрлі бизнес аясында тауар өндіріп, қызмет
көрсететін ұйымдар үшін ұзақ мерзімді келешекте кәсіпорындардың
әрі қарй гүлденіп , өркен жаюына кепілдігін қамтамасыз ететін
бәсекелік стратегиясын қалыптастыру және оны тиімді іске
асыру ең өзекті мәселеге айналып отыр. Әсіресе, еліміздің
экономикалық өміріндегі шаруашылық қатынастар жүйесінедегі терең
әрі ауқымды өзгерістер көрініп еркін бәсеке, бәсеке
қабілеттілік еркін сауда , жеке меншік билігі және т.б. Осы
секілді ұғымдар ене бастады. Ал өз кезегінде ұйымдық
құқықтық формалардың яғни әртүрлі шаруашылық жүгізуші
субьектілердің жұмыс жасауы, өызмет көрсетуі, өнім өндіуі
бәсеке және бәсекеге қабілеттілік ұйымдарын одан әрі
өрбіте түсті.
Жоғары тұрақсыз және сыртқы орта факторларының анықталмағандық
жағдайында ұзақ мерзімдік перспективада кәсіпорынныі әрі қарай
гүлденіп өркен жаюының кепілділігін қамтамасыз ететін бәсекеге
қабілеттілік пен бәсекеге қабілетті басқару жүйесі, сондай
ақ бәсекеге қабілетті стратегия тиімді басқарудың мақсаттық
құралы ретінде әртүрлі функционалдық бағыттағы және әртүрлі
бизнес аясында жұмыс істейтін, тауарлар өндіріп қызмет
көрсететін ұйымдар үшін әсіресе өзекті болып отыр.
Қазіргі кезде көптеген кәсіпорындар үшін кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілігін арттыру ең негізгі мәселе болғандықтан
көпшілік тарапынан осы бір мәселеге көп көңіл аударуда. Ол
сату нарықтары, өткізу көлемдері, қосымша табысты табуды
көздейтін өндірушілердің экономикалық стратегияларының басты
ажырамас құралына айналды. Осыған сәйкес кәйкес шығарылатын
өнімдердің бағаларын төмендету арқылы әр нарықта бар
өнімдерден сапалық көрсеткіштері жағынан ерекшеленетін өнімдерін
өндіру арқылы бәсекелестерді ығыстыруға және нарықтағы
жағдайларын нығайтуға ұмтылу керек.
Бәсекеге қабілеттілік ұғымы көп жақты болып, кәсіпорын
іс әрекетінің тауар секілді құрамдас бөліктерін сондай ақ
оның негізгі сипаттамалары болып табылатын сапа және
өндіріс технологиясын қамтиды. Сонымен қатар ғылыми әдебиеттерде
ұлттық экономиканың және аймақтық бәсеке қабілеттілік ұғымдары
қолданылады. Әр ұғымның құрылымы обьектінің бәсекеге қабілеттілігі,
оның бәсекеге қабілетті элементтерінен және мақсатқа жетуде олардың
өзара ұйымдасуынан тұратынын негіздейді.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі қатысты өлшем, өйткені ол
сату уақыты мен нарқта бәсекеге түсетін ұйымдардың салыстырмалы
нәтижелерінде көрінуі мүмкін.
Осы арада кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігіне тоқтала
кетсек.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі− бұл экономикалық,
техникалық ұйымдастырушылық мүмкіндіктерінің жиынтығы.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі − бұл бәсекелестік күрес
жағдайында өзінің алып отырған нарықтық үлесін сақтап қалуға
немесе кеңейтуге жеткілікті әлеуеті.
Бұл курстық жұмыстың негізгі мақсаты :
−кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру;
−тұтынушыларды сапалы әрі бағасы жағынан тиімді өнімдермен
қамтамасыз етуге;
− кәсіпорын өнімдерінің сыртқы нарықта бәсекеге қабілеттілігін нығайтуға;
− ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және
тағы басқа мақсаттар.
Негізгі міндеттеріне − кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру
бағыттарын жетілдіру және тиімді пайдалану болып табылады.
Курстық жұмыс негізі үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың
теориялық негіздіеріне тоқталып кеттім. Яғни бәсеке түсінігі, кәсіпорынды
басқару жүйесі мен стратеиялары туралы мәліметтер берілген.
Екінші бөлімде “Полимер−Металл Т” ЖШС−ның қызметін және оның
техника−экономикалық , қаржылық жағдайына талдау жасалынған.
Үшінші бөлімінде кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың
негізгі бағыттары туралы мәліметтер берілген.
1 Кәсіпкерлік қызметтегі бәсекенің қабілеттілігін арттырудың
теориялық негіздері
1.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі туралы ұғым және оның
крийтерилері мен факторлары
Нарықтық экономикадағы маңызды фактордың бірі бәсекелестік.Ол
адамдардың шаруашылық ісінің формаларын белгілі бір дәрежеден
анықтайды.
Бәсекелестік дегеніміз бір текті тауарларды өндірушілердің
нарықтағы экономикалық жарысы, неғұрлым көп тұтынушыларды өзіне қарай
тартуы, соның арасында пайданы жоғарлату.
Бәсекелестік - нарықтық жүйедегі маңызды бақылау құралы. Сұраныс
пен ұсыныстың нарықтық механизімі тұтынушылардың талап- тілектерін,
өндіруші кәсіпорындарға және олар арқылы ресурстармен қамтамасыз
етушлерге жеткізеді. Бірақ бәсекелестік, тұтынушылардың талап-
тілектерін, өңдеуші кәсіпорындар және ресурстармен қамтамасыз
етушілердің дұрыс қанағаттандыруына әсерін тигізеді. Бәсекелестік
өндірістің ұлғаюына және өнім бағасының өндіріс шығындарының
деңгейіне дейін төмендеуіне тікелей ықпал етеді.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің мәнін неғұрлым толық ашып
көрсету үшін, бәсекеге қабілеттілік туралы мүмкіндігінше толығырақ
түсінік беру қажет.
Бәсекеге қабілеттілі- бұл нысанның белгілі бір нарыққа ұсынылған
ұқсас нысандарымен салыстырғанда нақты қажеттілікті шынайы
немесе әлеуетті қанағаттандыруды дәрежесіне сипаттайтын
қасиеті.Бәсекеге қабілеттілік осы нарықтағы ұқсас обьектілермен
салыстырғанда бәсекеге төтеп беру қабілетін айқындайды"Басқару
проблемалары жөніндегі Еуропалық форум” бәсекеге қабілеттілікке
мынадай анықтама береді.Бәсекеге қабілеттілік дегеніміз -бұл
фирмалардыің өздеріне жасалып отырған жағдайларды олардың
бәсекелестерінің тауарлары мен салыстырғанда бағасы және бағадан тыс
сипаттамалары бойынша тұтынушылар үшін тартымдырақ болатын
тауарлар әзірлеу мен өткізудің нақты және әлеуетті мүмкіндігі .
Нысанның бәсекеге қабілеттілігі нақты нарыққа немесе нарықтың
стратегиялық саралануының тиісті белгілері бойынша қалыптасатын
тұтынушылардың нақты тобына қатысты анықталады. Егер нысан
бәсекеге қабілетті болатын нарық көрсетілмесе, онда бұл нысан
осы кездегі ең үздік үлгі болып табылады дегенді білдіреді.
Нарықтық қатынастар жағдайында бәсекеге қабілеттілік қоғам
дамуының деңгейін сипаттайды.Елдің бәсекеге қабілеттілігі неғұрлым
жоғары болса ол елдің өмір сүру деңгейі де соғұрлым жоғары
болады.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі – бұл салыстырмалы
сипаттама,ол белгілі бір фирманың дамуын бәсекелес фирмалардың
дамуынан өз тауарлармен адамдардың қажеттілігін қанағаттандыру
дәрежесі және өндірістік қызметтің тиімділігі бойынша айырмашылығын
көрсетеді. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі оның нарықтық бәсеке
жағдайларына бейімделу мүмкіндігі мен серпінін сипаттайды.
Кәсіпкерлік қызметтегі бәсекеге қабілеттілігі мынадай
бірқатар факторларға байланысты;
-өндірілетін тауарлардың түрі;
-нарықтың сыйымдылығы (жыл сайынғы сату мөлшері);
-нарыққа кірудің жеңілдігі;
-нарықтың біртектілігі;
-осы нарықта жұмыс істеп жатқан кәсіпорындардың бәсекелестік
позициялары;
-саланың бәсекеге қабілеттілігі;
-саладағы техникалық жаңалықтар мүмкіндігі;
-өңірдің және елдің бәсекеге қабілеттілігі;
Өндірушілерге бәсекелік артықшылықтар беретін жалпы принциптерді
тұжырымдайық;
1. Барлық және әр қызметкердің әрекет жасауға, бастаған істі
жалғастыруға ынталылығы.
2. Кәсіпорынның клмиентке жақындауы.
3. Кәсіпорында дербестік және шығармашылық ахуал қалыптастыру.
4.Адамдардың қабілеімен олардың жұмысқа деген ықыласын
пайдаланудың арасында өнімділіктің өсуі.
5. Кәсіпорын үшін ортақ құндылықтардың мағыздылығын көрсету.
6 Өз позициясында бекем тұра білу.
8.Бір сәтте жұмсақ бола білу. Неғұрлым маңызды мәселелерді
қатаң қабылдауда ұстау және бағыныштыларға азырақ маңыздыларын
беру.
Нарық қатынастарының әлемдік тәжірбиесі көрсетіп отырғандай бұл
мәселелерді өзара байланыста шешу және аталған принциптерді
пайдалану кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға кепілдік
береді.
Өнімдердің бәсекеге қабілеттілігі өнім өндіруші кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілігі өзара бөлік пен бүтін ара қатынаста болады.
Компанияның белгілі бір тауар нарығында бәсекелесу мүмкіндігі
тауардың бәсекеге қабілеттілігіне және кәсіпорын қызметінің
бәсекелестік күрес нәтижелеріне ықпал ететін экономикалық
әдістерінің жиынтығына тікелей байлансты.
Кәсіпорындардың нарықтағы бәсекелестігі өнімнің өзінің
бәсекелестігіне айналатын болғандықтан өнімді дайындаған және оны
әлемдік нарықта сататын кәсіпорын хабарлаған өнімнің
қасиеттерінің маңызы артады.
Бәсеке- ұсыныс сұраныстан артық болған жағдайдағы қажетті
құбылыс, жәнеде ол әдетте өндірушілер арасында емес, тауарлар
арасында туындайды. Бәсекенің мынадй түрлері бар функционалдық түр-
тұрпаттық, заттық бағалық, жасырын , заңсыз.
Функционалдық –бірдей қажеттілікті түрліше қанағаттандыруға
болатындықтан туындауы мүмкін.
Түр- тұрпаттық -ұқсас тауарларды түрлі кәсіпорындардың немесе бір
кәсіпорынның шығаруы, бірақ әртүрлі безендірумен. Кәсіпорынның
өзіндік бет бейнесінің болуы маңызды.
Заттық -әдетте түрлі кәсіпорындардың ұқсас тауарлары арасында
болады.
Бағалық - неғұрлым қарапайым түрі. Бағаны төмендету арқылы
нарықты жаулап алуға болады.
ттілігін арттыруға нарықтың саралануы ықп Бәсекеге
қабілеттілік – бұл ең алдымен тек қана салыстырмалы, демек тауардың
қасиетін салстыра бағалау екендігін ұмытуға болмайды. Егер нарықта
тұтынушылар тауарларын басқа өндірушілердің тауарларымен салытыратын
бәсекелестер болмаса, онда тауардың бәсекеге қабілеттілігі туралы
айтуға да болмас еді.
Сөйтіп, кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі туралы ұғымды
қарастыра келіп, мынадай тұжырымдар жасауға болады;
Бәсекеге қабілеттілік дегенде;
-нысанның тиісті нарыққа шығарылған ұқсас нысандарымен салстырғанда
нақты қажеттілікті шынайы немесе әлеуетті қанағаттандыруын
сипаттайтын қасиетін;
-осы нарықта ұқсас нысандармен салыстырғанда бәсекеге төтеп беру
қабілетін ;
-белгілі бір фирманың дамуының бәсекелес фирманың дамуына өз
тауарлармен адамдардың қажетін қанағаттандыру дәрежесі және
өндірістік қызметтің тиімділігі жағынан айырмашылығын көрсететін
сипаттамасын айтады.
Бәсеке рыноктың негізгі сипатмасы ретінде кәсіпорынның
шаруашылық қызметіне едәуір әсер етеді, оны бәсекелестерден асып
кетуге мәжбүр етеді деген қорытындыға келуге және бәсекеге
келесідей сипаттамалар беруге болады;
-ресурстарды тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді;
-инновациялық процестерді және жаңа жоғары сапалы өнімдердің пайда
болуын қамтамасыз етеді;
-бәсеке процестерінің сұраныс арқылы көрінетін қоғамдық
қажеттіліктерді тез қанағаттандыруға, инвестиция игеруге, ҒТП
жетістіктерін енгзуге, шығындарды төмендету, сапаны жоғарлатуға,
тауарлар мен қызметтер ұсынысын кеңейтуге итермелейтін қоғамық ұдайы
өндірістік анықтаушы факторы ;
-кәсіпкерлерді өндіріс тиімділігін жоғарылатуға мәжбүр етеді;
-нарықтық қатынастардың қатысушылардың, еі алдымен тауар өндірушілер
үшін обьективті мәжбүрлеуші сипатқа ие, өндірістің жеке шығындарына
оларды төмендету жағына қарай жүйелі әсер етеді;
-ресурстарды үнемдеуге, пайдаланатын өндіріс факторларның неғұрлым
тиімді үйлестіруге қол жеткізуге, басқаша айтқанда өзін-өзі
бақылау процесін жүзеге асыруға мәжбүр етеді.
Ал ‘бәсекеге қабілеттілік’ түсінігі біздің өмірімізге және
ғылыми лексиконға білдірмей, бірақ жеткілікті шектеулі кірді.Бүгінгі
күні көптеген зерттеушілер өнімнің, жеке кәсіпорынның, қаланың,
аймақтың, елдің, технологияның, жұмысшылардың тіпті ғылым
әдістемелік құжаттардың және нормативті актілердің бісекеге
қабілеттілігін зерттеуге үлкен назар аударуда.
Бәсекеге қабілеттілік түсінігіне берілетін түрлі
анықтамалар бар. Бірақ, бәсекеге қабілеттіліктің ортақ әмбебап,
жалпымен қабылданған анықтамасы Қазақстанда да, әлемде де
жоқ екендігін айту керек. Себебі, ол тұрақты өзгеріске
ұшырап, серпінді дамитын күрделі көп аспектілі экономикалық
түсініктің бірі. Анықтамалардан бәсекеге қабілеттілік
терминінің тауардың, кәсіпорынның саланың, елдің бәсекелестік
артықшылығы түралы сөз болғанда жиі қолдандылады деуге
болады. Рыноктың кез келген субьектісінің бәсекелестік
артықшылығының негізі оның тауарларының бәсекеге
қабілеттілігі болып табылатындығы белгілі. Дегенмен,
кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілік түсінігі тауардың
бәсекеге қабілеттілік түсінігі неғұрлым кең екендігін
айту керек. Оған біріншіден, бәсекеге қабілетті тауарларды
шығару, яғни тұтынушылардың қажеттіліктерін осы рыноктағы
өте жақсы ұқсас өнімдерден төмен емес қанағаттандыру
қабілеті, екіншіден, қаржылық қызметінің тиімділігі жатады.
Осыларды қамтамасыз ету қай кезде де кәсіпорын үшін
өзекті болып табылады және әсіресе, қазіргі жаһандану
жағайында оның өзектілігінің тіптен арта түседі. Сондықтан,
кәсіпорын өзінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруды күн
тәртібіндегі ең маңызды мәселе ретінде қоюы тиіс.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі мәселесін толығырақ
бағалау үшін оның критерийлері (өлшемдері) мен факторларына
баға беру қажет.
Кәсіпорынның бәсекеге қабіле ал етеді. Нақты нарықтағы
қызметті осы үдерістен бастау керек.
Нарық саралынымы бұл нарықтың ерекше бөліп
көрсетілген бөлігі, тұтынушылардың, тауарладың немесе
кәсіпорындардың кейбір ортақ белгілері бар тобы.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі деңгейіне, сондай өндіріс
технологиясын жетілдірудің ғылыми-техникалық деңгейі мен дәрежесі,
жаңа өнертабыстары мен жаңалықтарды пайдалану, өндірісті
автоматтандруда осы заманғы құралды енгізу аса маңызлы әсер етеді.
Шикізаттық тауарларын өндіруші фирмалардың бәсекеге қабілеттілігі
деңгейі көбнесе олардың қандай тауарды сататынына, тауарлар қайда
және қалай тұтынылатындығына байланысты.
Фирманың нарықтағы бәсекелестік позициялары, сондай –ақ фирма
ұлттық мемлекеттік органдар мен басқада ұйымдар тарапынан
экспорттық несиелер кепілдігін беру, оларды сақтандыру. Салықтармен
алымдардан босату, экспорттық жәрдем қаражат беру, нарықтардағы
коньюктуралар туралы және басқа ақпараттармен қамтамасыз ету
арқылы алатын қолдау мен жәрдемге байланысты.
1.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін басқару жүйесі мен
стратегиясы және оны бағалау әдістері.
Бүгінгі таңдағы маңызды мәселелердің бірі- кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілігінің жоғарлату мәселелесін шешетін және сол
ұйымның нарықтық орта элементтерімен байланысын қамтамасыз ететін
бәсекеге қабілетті басқару жүйесін құру. Осы орайда шаруашылықтың
жаңа жағдайларында нарықтық қатынастарға бейімделген басқару жүйесін
құру процесін жеделдеткен жөн. Сонымен қатар бәсекеге
қабілеттілікті басқару жүйесінің ақпараттық қамтамасыз етілуін және
стратегиялық бағыт - бағдарын күшейте түсу керек.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілетті басқару жүйесі негізінде
кәсіпорынның потенциялды мүмкіндіктерін және сыртқы орта талаптарын
ескере отырып, ақпараттық технология негізінде өздерінің міндеттерін
арнайы функцияландырылған әдістер мен тәсілдер арқылы орындайтын
органдар жиынтығы түісніледі.Бәсекеге қабілетті басқару жүйесі-бұл
қоршаған орта факторларының ықпал негізінде өзін-өзі дамыту және
өзін -өзі реттеу қабілеті бар күрделі ағза.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілетті басқару жүйесінің ең негізгі
қағидасы- бұл кәсіпорынның қызмет етуі мен дамуының стратегиясы және
мақсаттарды таңдаудағы негізделген өндірісті басқару жүйесінің бағыт
-бағдары негізінде жаңа технология мен жаңа өнім енгізу,
кәсіпорынның материялдық -техникалық базасын ескере отырып оның
потенциалды мүмкіндіктерін бағалау және бәсекелестік ортаның жағдайын
болжау негізінде қызметтердің перспективалы бағыттарын анықтау
түсініледі.
Қазіргі таңда кәсіпорынды тиімді әрі ұтымды басқару жүйесі әлі
де болса төмен деңгейде қалып отыр.Сонымен қатар нарық
қатынастарына бейімделген басқарудың функционалды механизмі
дайындаламғандықтан, бәсеке жағдайында да туындайтын көптеген
мақсаттарға қол жеткізіле бермеуі. Сондықтан кәсіпорындар заман
талабына сай, қазіргі басқару қағидасына негізделген, жоғары бәекелік
потенциалды және стратегиялық бағытты қамтамасыз ететін басқару жүйесін
қалыптастыру тұжырымдамасын енгізу қажет болып табылады.
Қазіргі басқарудың жүйелік қағидаларына мыналар жатқызылады:
-жүйенің өздігінен ұйымдастырылып және өзін-өзі басқаратын
инновациялық элементтерін қалыптастыру және дамыту қарқыны;
-көлденең байланыстарды күшейту және тік құрылымдарды орталықсыздандыру;
-еңбек процесінің гуманизациясы;
-басқаруды тек іс-әрекет процесіне ғана емес сонымен қатар соңғы
нәтижеге де бағыттау;
-‘басқарушылық ’ экономикасын кәсіпкерлікке айналдыру үшін адам
ресурстарының потенциалын өсіру;
-обьект және субьект арасындағы кері байланыстың негізінде басқарудың
барлық элементтерінің жағдайынан жүйелік бақылауды ұйымдастырылуы;
-оң және теріс әсер ететін ауытқуларға жылдам әсер ету;
-адамға деген қарым-қатынас тек мақсатқа жетудің құралы ретінде
ғана емес, сондай-ақ басқарудың мақсаты ретінде де болуы керек;
Басқару жүйесі жүйелік және жағдайлық тәсілдерінің келесі
қағидаларында құрылуы қажет;
-толық шаруашылық және өндірістік тәуелсіздік;
-кәсіпкерлік түрлерін еркін таңдау;
-қоршаған орта мен нарық қажеттіліктеріне стратегиялық бағыт-бағдар жасау;
-қоршаған ортаның өзгеруіне байланысты басқарудың жүйесі мен потенциалының
инновациялық бейімделуі;
-нарық талаптары мен инновациялық қайта қалыптастыруға байланысты
басқару құрылымының органикалық түрде дамуы
- өзін-өзі дербес қаржыландыру;
-ұйымның міндеттеріне сәйкес экология мен табиғатты пайдалануға
сақтық пен қарау ,ресурстарды ұтымды пайдалану;
-нарықтық қатынастардың талаптарыны сәйкес жүйенің бейімділігі,
сенімділігі,икемділігі мен оперативтілігі;
Басқару жүйесінде басқарудың мақсаттылық (мақсатты-
бағдарламалық),стратегиялық,маркети нгтік,дивизионалдық,сызықтық,функци оналды
қ және басқада түрлерін ұтымды үйлестіре отырып жүзеге асырған жөн.
Басқару органдарының ұйымдық құрылымы бәсекеге қабілетті басқару
жүйесінің қалыптасу негізін құрайды, әрі басқару есебі мәліметтері
негізінде,анықталмаған жағдайда субьектілердің мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкес басқару функциялар кешенін жүзеге асыруға және
басқару шешеімдерін жасап шығаруға,сондай-ақ сыртқы орта
факторларының өзгеруіне қарсы тұруға қабілетті ұйымдаса байланысқан
элементтер жиынтығын көрсетеді.
Негізінен ұйымдық жобалаудың ең маңызды міндеттері болып
келесілер есептелінеді:
-басқарудың ұйымдық құрылымын тиімді ету;
-қызметкерлер мен жұмыс уақытын қолдану және еңбек жағдайы мен
қоса жұмысты орындау технологиясын жетілдіру;
-қызметтің ақпараттық және құжаттық қызмет көрсетілуін дамыту және
ұйымдастыру мен есептегіш техникамен бөлімшелерді жарақтандыру;
Кәсіпорынды ұйымдық құрылымдарының иерархиялық деңгейі
мүмкіндігінше аз болып, басқару нормаларының талаптарын
қанағаттандыру керек .Сонымен қатар персоналдар саны мен ұтымды
ресми байланыстары болу керек. Нақ осындай құрылымдарды функцияларды
оптималды етіп тарату сақталады да олардың шектен тыс асуымен
шашырандылығы секілді мәселелер орын алмайды.Негізінен ұйымдық
құрылымдарды құрудың негізгі әдістерінің қатарына салыстыру және
ұйымдастыру, эксперттік бағалау, ұйымдық-экономикалық моделъдеу және
тағы басқаларды жатқызуға болады.
Әдетте ұйымдық жобалаудың мынандай түрлерін ажыратады:
1. Локальдық- яғни берілген міндеттердің қандай да бірін
енгізеді;
2. Кешенділік- яғни барлық міндеттерді енгізеді;
Тәжірбиеде көбіне локальдық жобалау жүзеге асырылады. Ал
кешенділік ұйымдық жобалаудың тәжірбиеде қолданылмауының бірден – бір
себебі кәсіпорындағы басқаруды ұйымдастыруға қажетті жұмыс
координациясының болмауы әрі әртүрлі мамандығы бар мамандар
орындайтын жұмыстардың түйісу күрделілігі болып табылады .Ұйымдық
жобалауда әсіресе көп шығынды болып автоматтандырылған және
ақпараттық жүйелерді әзірлеу саналса,басқаруды ұйымдастыру тұрғысынан
алғанда құрылымдарды ұтымды етіп құру міндетті айтарлықтай маңызды
болып келеді.
Басқарудың ұйымдық құрылымын қалыптастыру үшін келесі алгоритм
бойынша әрекет жасау арқылы органикалық әдісті қолдану қажет:
- қоршаған ортаның сыртқы құрылымдары үшін мақсаттар мен міндеттер
қою;
-сыртқы бақылаушы кәсіпорындар қатынасы ретінде кәсіпорынның мінез -
құлық варианттарын және сыртқы құрылымдары мен байланыс желісін
қалыптастыру, әзірлеу;
-кәсіпроында көрініс тапқан факторларға жауап ретінде іс-әрекет
функцияларын,олардың ерекшеліктеріне сай қызметтер мен бөлімшелер
бойынша тарату;
-басқарудың ұйыдық құрылымын қайта құру, жаңа қызметтерді,
бөлімшелерді құру және қызмет епіп тұрған бөлімшелерге жаңа кешенді
функцияларды енгізу;
-штат кестесін айқындау, жаңа лауазымдарды енгізу және ынталандыру
механизмін құру.
Мұндағы басты мақсатты функция-нарықтық талаптарына сай
ресурстарды тиімді пайдалану негізінде бәсекеге қабілетті өнім
шығару және өндірісті ұтымды басқаруды ұйымдастыру болып келеді.
Ұзақ мерзімдік перспективада кез-келген кәсіпорынның
бәсекелестік күресте жеңіп, топ жарып алға шығуына мүмкіндік
беретін бәсекеге қабілетті стратегияның маңызы соңғы кездері күрт
артуда.Барлық кәсіпорындар қатал бәсекелестік жағдайда тек ұйымның
ішкі жағдайын қадағалап қана қоймай, олардың айналасында болып
жатқан өзгерістердің артынан ілесугн мұрша беретін ұзақ мерзімді
бәсекеге қабілетті стратегиясын құрастыра бастауы заман талабы
болып отыр.
Әрбір стратегия- бұл кәсіпорынды дамыту болжамының нәтижесі.
Стратегия сала ерекшеліктерін есепке ала отырып тауар концепцияларында
айқындалатын қажетті бәсекелестік артықшылықтарды әзірлеуге
мүмкіндік береді.
Кәсіпорынға стратегия сыртқы ортамен оның ішкі мүмкіндіктері
арасындағы тепе-теңдікті табу үшін қажет. Стратегияның басты рөлі
күнделікті өзгермелі нарық ортасының талаптарына кәсіпорынды икемдеу
және сыртқы орта әсерлеріне жауап ретінде реакцияларды
нақтылаумен түсініледі. Ешқандй кәсіпорын өзінің қызметінің
барлық саласындағы бәсекелестеріне қарағанда бәсекелік
басымдылыққы жете алиайды. Дегенмен ол қандайда болсын
белгілі бір нарық шеңберінде ұзақ мерзімдік перспективада өзінің
күш- жігерін бәсекелестік басымдылыққа бағытталуы мүмкін.
Сондықтанда нарық жағдайларының даму тенденцияларын сәйес келетін
және де кәсіпорын қызметінің күшті жақтарын тиімді әдістері
арқылы пайдалануға мүмкіндік беретін бәсекелестік артықшылық пен
стратегияны анықтаудың маңызы зор.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарлату стратегиясының жүйесн
келесідей үлгіде көрсетуге болады;
1. Кәсіпорынның сыртқы ортада жүзеге асыратын атап айтқанда
тауарлық баға белгілеу, жабдықтаушылармен қарым- қатынас, ақша және
бағалы қағаздар нарығындағы іс- әрекет трансакциялық шығындарды
төмендету, сыртқы экономикадағы қызмет стратегиясы.
2.Кәсіпроынның ішкі ортасында жүзеге асырылатын, яғни өндіріс
шығындарын төмендет, инвестициялық қызмет, қызметкерлерді ынталандыр,
ақпаратпен қамтамасыз ету стратегялары.
Кәсіпорынның тауарлық стратегиялары келесілерді қарастырады:
-кәсіпорынның спецификасына жауап беретін, тауарлар мен қызмет
көрсетулердің потенциалды нарығын қалыптастыру және зерттеудің
тәсілдері мен ережелері;
-кәсіпорынға неғұрлым тиімді шаруашылық жүргізудің стратегиялық
аймақтарын іздеудің әдістері;
-кәсіпорынның тиімділігін қамтамасыз ететін аймақтарды басқару әдістерін.
Ал тауалы стратегиялардың негізгі міндеттреіне төмендегілер
жатқызылады:
-стратегиялық перспективада кәсіпорынның перспективті міндеттерін өзіндік
ресурстар және нарықтық потенциалды мүмкіндіктермен үйлестіру;
-тауар ( технологиялар)сұранысының өмірлік циклдерін талдау;
-кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуды қамтамасыз ететін
тауар ассортиментін қалыртастырудың ережелерін әзірлеу.
Тауарлы стратегия нагізінде перспективті НИОКР-дің жоспарлануы,
кадр саясаты,сондай-ақ тауар стратегиясымен өзара байланысты
стратегия элементтер шеңберіндегі шешімдердің түрлері мен қадылдануы
жүзеге асырылады.
Өз кезегінде баға белгілеу стратегиясы мыналардан тұрады:
-баға стратегиясын таңдау ережесі;
-нарық коньюктурасына (жағдайына) байланысты кәсіпорын әрекетінің
ережесі;
-бағалық бәсеке тәсілдері;
-шикізаттар, материалдар мен құрал-жабдықтар, сонымен қатар бағалы
қағаздар мен валюта нарығында қалыптасатын жағдай мониторингі
тәсілдері және осы жағдайларға байланысты баға белгілеу
қағидаларын өзгету;
-сұраныс пен ұсыныс өзгерістері процестерінің мониторингі;
-сұраныстың бағалық икемділігін бағалау әдістері;
-баға белгілеу процестеріне макро және микроэконолмикалық
факторларының әсерін есептеу қағидалары;
Баға белгілеу стратегиясының негізгі мақсаты- нарықтың
әртүрлі сегменттерінде кәсіпорындардың әрекетін анықтау және тиімді
баға саясатының көмегімен өз тауарларына тұтынушыларды тарту
,сонымен қатар потенциалды сатып алушылардың тұрақты тұтынушылық
талғамдарын қалыптастыру.
Жабдықтаушылармен өзара қарым-қатынас стратегиясы қағидалы
ережелер жиынтығынан тұрады. Бұл ережелер ресурстарды тиімді
бөлудің негізінде шикізат, құрал-жабдықтармен және басқада өндіріс
ресурстарымен қаитамасыз неғұрлым мол артықшылығы бар
жабдықтаушыларды таңдауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның бағалы қағаздар нарығындағы іс-әрекет стратегиясы
төменднгілерден құралады:
-инвестициялық мақсаттарға және ағымдағы қаржылық міндеттерді шешу
үшін қосымша қаржы ресурстарын мобилизациялау ережесі;
-қаржы нарықтары мониторингінің ержелерімен тәсілдері және осы
нарық коньюктурасының қарқынын әрдайым бағалау;
-таңдаудың ұнамды формаларын және несие алу жағдайларын бағалы
қағаздарды сатып алу немесе сату сәттерін кәсіпорын стратегиялық
мақсаттарына жауап беретін бағалы қағаздардың әртүрлілігін сондай-ақ
олардың неғұрлым сенімді элементтерін таңдау қағидалары.
Ақша және бағалы қағаздар нарығындағы іс-әрекет стратегиясының
басты мақсаты- кәсіпорынның тұрақты қаржы статусын қалыптастыруды
көздеуі тиіс.
Трансакциялық шығындарды төмендету стратегиясы жасалынатын
келісімдер мен келісім-шарттардың осалдылығының әсер ететін
әртүрлі дәлелсіз, сенімсіз заңды казустермен ақпараттардың орын
алуына жол бермейтін әртүлі нарықтық трансакцияларды жасау (
келісім, келісім-шарт және тағы басқа) мен дайындау процесінің
регламентін құруға негізделген.
Бұл стратегия артықшылығы бар тапсырыс берушілерді таңдаудың
потенциалды бәсекелестерді зеттеудің және потенциалды әріптестердің
кәсіпорынға тұрақты байланысын қалыптастырудың әдістерімен
тәсілдерін жасап шығаруға тиіс.
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің стратегиясы сыртқы
нарыққа тауарлар мен қызметтерді экспорттаушы әрі импорттаушы
рөліндегі іс-әрекеттің әдістері мен ережелері жасап шығаруға
бағытталған. Бұл стратегия елдегі және шетелдегі заңдылықтарды ескере
отырып экспортты-импортты қағиданы жүзеге асырды.
Сыртқы экономикалық қызметтің стратегиясы экспортталатын және
импортталатын тауарлар мен қызметтердің базасын және ұқызмет
көрсетудің мерзімі мен сапасын зерттеуге негізделген.
Өндірістік шығындарды төмендету стратегиясы өндірістік шығындарды
азайту есебінен кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігн жоғарлатуға
бағытталған. Ол өндіріс факторлары әрі өндірістің басынан
тауарлардың потенциалды тұтынушыларға дейінгі қозғалысындағы шығындарды
стратегиялық талдаудың есебіне шығындарды қалыптастыру үрдісін реттеудің
қағидаларын жасап шығаруы қажет.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметінің стратегмясы материалды-
техниклаық және тауарлы- материалды қорлады кәсіпорынның бәсекеге
қабілеттілігін ұдайы жоғарылауын қамтамасыз ететіндей деңгейде
ұстап тұрудың бағыттарымен әдістерін таңдауда жатыр.
Персоналды ынталандыру стратегиясы тиімді, жоғары сапалы.Әрі дер
кезінде нарық талаптарын қанағаттандырған жағдайда персоналды
қызығушылығын туғызатындай жағдайлардыжатқызуға
бағытталған.Ынталандыру механизмі кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін
жоғарлатуға бағытталуы тиіс.
Ақпаратпен қамтамасыз ету стратегиясы өз кезегінде бәсекеге
қабілеттілікті жоғарлату шараларының арасында байланыстырушы буын
қызметін атқарады.Өйткені оның қызметі кәсіпорынның ішкі және сыртқы
ортасына бағытталған. Ол қағидаларды қалыптастыру және басқару есебі
жетілдіруді қалыптастыру және басқару есебі жетілдіруді өзіне қосады.
Сонымен қатар маркетингтік зерртеулерді ұйымдастыру және аудит
бағыттарын таңдау жұмыстарын да өзіне жатқызады .
Сонымен кәсіпорынның бәсекеге қабілеті басқару жүйесін
қалыптастыру кезінде кәсіпорын тиімділігінің меншік формасымен
байланыстылығын бәсекелік потенциалын, ұйымдастырушылық- басқарушылы
қатынастардың белснділігін және дамуын, нарықтық қатынастар жүйесіндгі
кәсіпорынның стратегиялық бағыт-бағдарын, инновация мен
маркетингтік дамуын ескеру қажет.Бизнес тәжірбиесі көрсетіп
отырғандай бірдей бәсекеге қабілеті стратегиясы жоқ.Әрбір
кәсіпорынның өзіндік ерекшелігі бар. Ол кәсіпорынның нарықтағы
позициясына ,даму динамикасына, потенциалын,бәсекелестердің жағдайына
кәсіпорынның қызмет көрсету ерекшелігіне, экономикалық жағдайынада
байланысты болады.
Сондықтанда қатал бәсеке жағдайында кез-келген кәсіпаорындардың
ішкі жағдайында ғана емес, сонымен қатар оның айналасында болып жатқан
өзгерістерге ілесуі мүмкіндік беретін бәсекеге қабілетті басқару жүйесі
мен стратегиясын құрастыру және оларды іс-жүзінде жүзеге асырылуы,
кәсіпорындар үшін ғана емес, тұтастай алғанда мемлекеттің де
дамып, өркен жаюына өз септігін тигізеді.
Кәсіпорын бәсекелік күрестегі нақты мүмкіндіктерін бағалау үшін
және кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыратын және оың
табысқа жетуін қамтамасыз ететін шаралар мен құралдарыд
бағалау үшін өзінің күшті және әлсіз жақтарын талдауға үлкен маңыз
береді. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалау үшін
маркетингтік зерртеу үдерісінде кейбір сандық көрсеткіштер
пайдаланылады.Олар кәсірпорынның жағдайының тұрақтылығы деңгейін,
нарықта сұранысқа ие өнімдер шығару қабілетін және
кәсіпорынның белгіленген және тұрақты және ақырғы нәтижелерге
жетуін қамтамасыз ететінін көрсетеді.
Өндірістік шығындары неғұрлым төмен кәсіпорын көбірек мөлшерде
пайда алады, бұл өндіріс ауқымын кеңейтуге, оның техникалық деңгейін,
экономикалық тиімділігін және өнімнің сапасын арттыруға,
сондай ақ өткізу жүйесін жетілдіруге мүмкіндік береді.
Нәтижесінде мұндай кәсіпорын мен ол шығаратын өнімдердің бәсекеге
қабілеттілігі артады,бұл олардың мұндай қаржы және техникалық
мүмкіндіктері жоқ басқа кәсіпорындар есебінен нарықтағы
үлесінің артуына жәрдемдеседі.
Өткізу шығыстары мөлшерін пайда мөлшеріне жатқызу жолымен
шығарылатын айнал шығындарын талдаудың маңыз зор.Мұндай салыстыру,
әдетте, өткізу шығыстарының бүкіл сомасына ғана қатысты емес, жекелеген
элементтер бойынша да: өткізу филиалдары, сауда делдалдары нақты
тауарлар бойынша және өткізу нарықтары жөнінде де жасалады. Инвестициялық
жобалардың тиімділігін, айналы шығындарын талдау тауар қозғалысының
сатып алушыдан сатушыға дейінгі бүкіл жүйесі бойынша өндірістік емес
шығындарды анықтауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның нақты нарықтағы немесе оның сегментіндегі
бәсекеге қабілеттілігін бағалау кәсіпорынның
технологиялық,өндірістік,қаржылық және өткізу мүмкіндіктерін мұқият
талдауға негізделеді,ол кәсіпорынның әлеуетті мүмкіндіктерін және
кәсіпорын нақты нарықтағы бәсекелік позицияларын қамтамасыз ету
үшін жасауға тиісті шараларды анықтауға арналған .
Қазіргі жағдайларда кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі өндірістің
тиімділігін,басқару жүйесінің тиімділігін бағалаудың басты өлшемдері
болып табылады.
Бүгінгі таңда кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың ортақ
бір қабылданған әдістемесі жоқ.Жалпы теориялық тұрғыда Қазақстан
экономикасы жағдайында түрлі нысандардың бәсекелік қабілеттілікке жету
проблемасы, біздің бағалауымызша,қазіргі кезде нөлдік деңгейде тұр деуге
болады.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістемесі бойынша
біздің ұсныстарымыз мыналарға саяды;
-бәсекеге қабілеттілік деңгейін нақты тауарлардың нақты
нарықтардағы бәсекеге қабілеттілігі көрсеткіштері бойынша орташа
алғандамөлшер ретінде санау керек.
-инвестициялық жобалардың тиімділігіне,ұйымдар қызметінің тиімділігіне
нақты тауарлардың нақты нарықтағы бәсекеге қабілеттілігі
тұрғысынан дербес санау керек;
-кәсіпорынның жұмыс істеуінің тұрақтылығы көрсеткішін дербес есептеу;
-жоғарыда саналмағандарды кешенді көрсеткіштер жағдайында кемінде 5
жылға болжау.
Бәсекеге қабілеттілік өнімнің сапасы құрамына кіретін және
тұтынушы үшін аса маңызды болатын, тұтынушының өнімді сатып алу,
тұтыну (пайдалану) және кәдеге жарату жөніндегі шығындарын айқындайтын
осы өнімнің қасиеттері жиынтығымен анықталады.
Бәсекеге қабілеттілікті талдау нормативтік параметірлерді бағалаудан
басталады.Егер олардың әйтеуір біреуі қолданыстағы нормалармен және
стандарттармен белгіленген деңгейде сәйкес келмесе,онда басқа
параметірлері бойынша салыстыру нәтижелеріне қарамастан өнімнің бәсекеге
қабілеттілігі одан әрі бағалаудың жөні жоқ. Сонымен қатар нормалармен
стандарттардан және заңнамалардан артық тұру өнімнің артықшылығы ретінде
қаралмайды, өйткені тұтынушылардың көзқарасы тұрғысынан алғанда, ол
көп жағдайда пайдасыз болып шығады және тұтынушылық құнды
ұлғайтпайды.
Бәсекеге қабілеттілікті бағалау талданып отырған өнімнің
сипаттамаларын нақты қажеттілікпен салыстыруға және олардың бір-бірімен
сәйкестігін анықтауға негізделген.Объективті баға беру үшін тұтынушы
нарықта тауарды таңдаған кезде сүйенетін өлшемдерді пайдалану
қажет.Демек,талдауға жататын және тұтынушылардың көзқарасы тұрғысынан
елеулі саналатын параметрлер номенклатурааларын анықтау міндеті
шешілген болуы керек.
Бәсекеге қабілеттілікті бағалау кезінде қолданылатын параметрлер
номенклатурасы екі жалпы қортылған топты қамтиды:
- сапа параметрлері (техникалық)
- экономикалық параметрлер
2 “Полимер Металл − Т” ЖШС−ның қызметін талдау
2.1 “Полимер Металл − Т” ЖШС−ның жалпы сипаттамсы мен өндірістік
технологиясы және өндіретін өнімдері
“ПолимерМеталл-Т" ЖШС-гі өз қызметін ҚР-ның Конститутциясы,
Азаматтық кодекс,“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы” ҚР кодексі (Салық кодексі),кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы
құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады.
Серіктестіктің жеке фирмалық атауы көрсетілген мөр таңбасы, меншікті мүлкі
және басқа да реквизиттері бар. Ол ҚР заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен
міндеттемелері бойынша жауап береді. "ПолимерМеталл-Т" ЖШС-гі Қазақстан
Республикасының Юстиция Министрлігімен 2003 жылдың 24 маусымда №241 заңды
тұлға ретінде тіркеуден өтті. Серіктестік ұйымдық-құқықтық меншік түрінде –
жеке болып табылады. Серіктестіктің құрылтайшылары Қазақстан
Республикасының азаматтары : Махамбетова Алтынай , Ронина Людмила , Лунев
Сергей , Котоянц Ирина. Серіктестіктің орналасқан мекен-жайы:483353
Қазақстан Республикасы, Алматы., Қапшағай қаласы, Индустриалдық көшесі, №1
үй. Ресми атауы: қазақ тілінде – “ПолимерМеталл- Т” Жауапкершілігі шектеулі
серіктестігі орыс тілінде – Товарищество с ограниченной ответственностью
“ПолимерМеталл- Т”. Кәсіпорынды құру мен қызметінің басты мақсаты
тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, шетел және отандық
бәсекелестіктеріне орын бермейтін сапалы құрылыс материалдарын өндіру және
өткізу арқылы табыс табу. Табыс табу негізінде кәсіпорын қызметіне
қатысушылардың экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.
Өз қызметін жүзеге асыру үшін кәсіпорын келесі қызмет түрлерін орындайды:
• металлқұрылмалары мен жабын материалдарының өндіру және өткізу;
• тұрмыстық қызмет көрсету саласындағы қызметтер;
• коммерциялық, сыртқы экономикалық қызмет;
• көтерме, бөлшек және комиссиялық сауданы ұйымдастыру;
• транспорттық қызметті ұсыну;
• жарнамалық қызмет;
• делдалдық қызмет;
• импорт-экспорттық қызмет;
• дүкендер, супермаркеттер, сауда орындары мен сауда үйлерінің
жүйесін ұйымдастыру;
• азық-түлік, халық тұтыну тауарлары, өндірістік-техникалық өнімдерін
өндіру, сатып алу, сақтау, өңдеу және сату;
• автосервис, автожуу, ЖЖМ мен мұнай өнімдерін өткізу;
• құрылыс, жөндеу-құрылыс, құрастыру, қалпына келтіру жұмыстарын
жүзеге асыру;
• құрылыс материалдары мен құрылымдарды өндіріп, сату;
• қоғамдық тамақтану жүйесін (ресторандар, жазғы алаңдар, барлар және
т.б.) ұйымдастыру;
• серіктестіктің ойын және шоу бизнес саласындағы қызметпен
шұғылдануға құқы жоқ;
• Қазақстан Республикасының заңымен тыйым салынбаған басқа да
әрекеттер;
Серіктестік өз қызметін толық шаруашылық есеп негізінде жүзеге асырады.
Өз атынан келісімшарттар жасайды, мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен
міндеттемелерге ие. Серіктестікте жарғы капиталы оның міндеттемелері
бойынша жауап бермейтін қатысушылар арасындағы үлестерге бөлінген және
өздері салған салымдарының мөлшерінде міндеттемелерін орындайды.
Лицензиялауға жататын қызмет түрлерін жүзеге асыру үшін серіктестік
лицензияны заңмен белгіленген тәртіп бойынша алады. Серіктестіктің жарғы
капиталынан 25 пайыз есебінде сақтық капиталын құруға құқылы. Сақтық
капиталы жыл сайын жарғы капиталының 25 пайызына жеткенше таза табыстың 5
пайызын аударып отыру жолымен құралады.Активтерінің құрылымы ағымды және
ұзақ мерзімді активтер болып келеді.
Серіктестікті басқарудың жоғарғы органы – құрылтайшылардың Жалпы
жиналысы;
Атқарушы орган – Бас директор;
Тексеру органы – Тексеру комиссиясы.
Серіктестікті басқарудың жоғарғы органының ерекше құзыретіне мыналар
жатады:
1) серіктестік Жарғысын өзгерту, сонымен қатар жарғы капиталының
мөлшерін, орналасқан мекен-жайын, фирмалық атауын өзгерту немесе
серіктестік жарғысын жаңа редакцияда бекіту;
2) серіктестіктің атқарушы органын құру және оның өкілеттігін мерзімнен
бұрын тоқтату;
3) серіктестіктің тексеру комиссиясының, бақылау кеңесінің өкілеттігін
тағайындау және мерзімнен бұрын тоқтату;
4) жылдық қаржы есебін бекіту және таза табысты бөлу;
5) серіктестікті қайта құру немесе тарату туралы шешім қабылдау және т.б.
сұрақтар қаралады.
Нарықты экономика жағдайында кәсіпорынның ұйымдық құрылымын талдаудың
мазмұны мен маңызы зор болып табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі,
жұмыскерлері, коммерциялық және басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік
қызметінің нәтижесіне толық жауап берушілік алатынына байланысты.
Шаруашылық субьектілердің ұйымдық құрылымының қызметін талдаудың көмегімен
кәсіпкерлік қызметінің жоспары жасалады, кәсіпорынның даму қорлары
анықталып, бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтерінің нәтижесі
бағаланады. Нарықты экономика жағдайында кәсіпорынның техника-экономикалық
және қаржы экономикалық жағдайын талдаудың мазмұны мен маңызы зор болып
табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі, жұмыскерлері, коммерциялық және
басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік қызметінің нәтижесіне толық жауап
берушілік алатынына байланысты. Нарықты экономика жағдайында кәсіпорынның
техника-экономикалық және қаржы экономикалық жағдайын талдаудың мазмұны мен
маңызы зор болып табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі, жұмыскерлері,
коммерциялық және басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік қызметінің
нәтижесіне толық жауап берушілік алатынына байланысты.
Ұйымның құрылымы еңбектің бөлінуін білдіреді, ол техника-экономикалық
көрсеткіштерге тікелей байланысты.“ПолимерМеталл-Т”ЖШС-нің өндірістік
немесе өңдеу технологиясының құрамына мыналар кіреді – құрыш орамасын
ұстап тұрушы құрылғы, құйманы тиеуге арналған үстелдер, жоғарғы және
төменгі рулон беттерін кесуге арналған құрылғы, панель беттерін тегістеу
құрылғылар, желімдеу станциялары, жылы минералдымақта салатын құрылғылар,
аралық конвейерлер, панелді желімдеуге арналған құрылғылар, қалдықтарды
шығарып тастау жүйесі, рулонды ұстап тұрушы комплекттер, автоматты түрде
панелді реттеу кешендері, автоматты түрде панелдерді орау кешені жатады.
“Сэндвич”панелі сапалық қасиетімен өндірісте және азаматтық құрылыста
кең қолданыс тапты. Ішкі және сыртқы әкімшілік, саудалық және өндірістік
ғимараттарда өрттен қорғану қауіпсіздігінде, төменгі термоизоляцияға және
жоғарғы температуралық ғимараттарда қолданылады.
“Сэндвич” панелі жаңа технологиялы, жоғары сапалы техникамен, яғни
“ILK wang General Machineri Co.,Ltd” Кореяның фирмасының технологиясымен
жұмыс істейді.
Өндіріс жылдамдығы минутына 2,9-5 м², қолданылатын қуаттылық 200кВтсағ
және 701 м² алаңды алады. 1 панелдің максималды көлемі:
Қалыңдығы – 50-200 мм
Ұзындығы –13000 мм
Ені – 1000 мм
Өндірістің қуаттылығы 1 ауысымда 600 м² панелді құрайды.
125 мм орташа панелді дайындау үшін 1м² : 10,71 кг- құрыш , 0,641 кг-
желім, 0,146 м³- минералдымақта қажет болады.
Қапшағай қаласында орналасқан зауыттың келесідей өндірістік
ғимараттары бар:
▪ әкімшілік мекеме 683,2 м²
▪ өндірістік ғимарат 4460,0 м²
▪ галерия 26,0 м²
▪ трансформаторлық станция 94,0 м²
▪ бақылау пункті №1 16,8 м²
▪ жер телімдері 1,6335 га
“ПолимерМеталл- Т” ЖШС өнімдері жанбайтын категориядағы өнімдер
қатарына жатады. 1-кестеде “сэндвич” типті қабырға панелі мен төбеге
қажетті панельдің өртке шыдамдылығы көрсетілген.
1-кесте Панельдердің өртке шыдамдылық көрсеткіштері
Панель Панельдердің қалыңдығы, мм
түрлері
50 75 100 125 150 200
Қабырға Е I 30 Е I 60 Е I 90 Е I 150 Е I 180 Е I 180
панельдері
Төбеге
жабатын RE 30 RE 60
панельдері
Дәстүрлі құрылыс материалдармен “сэндвич” типті үшқабатты панельдерді
салыстырғанда, бұл өнім жинау, жеткізу, қайта өңдеу және монтаждау
ерекшелігімен жұмысты жеңілдетеді. 2-кестеде “сэндвич” панелінің сыртқы
қабатының 0,50,5мм қоса алғанда өлшемі келтірілген.
2-кесте “Сэндвич” панелінің сыртқы қабатының 0,50,5мм қоса алғандағы
массасы
ПАНЕЛЬ ТИПТЕРІ ПАНЕЛЬДЕРДІҢ ҚАЛЫҢДЫҒЫ,ММ
50 75 100 125 150 200
ҮШ ҚАБАТТЫ ҚАБЫРҒА 16,3 19,1 22,13 24,53 28,13 34,13
ПАНЕЛІ ПТС П1С,1М,КГ
ҮШ ҚАБАТТЫ ҚАБЫРҒА 15,5 18,5 21,5 23,9 27,5 33,5
ПАНЕЛІ ПТС СС, 1М, КГ
ҮШ ҚАБАТТЫ ТӨБЕГЕ 16,85 19,8 25,25 28,85 34,85
ЖАБАТЫН ПАНЕЛЬ ПТК 22,25
П2С, 1М, КГ
Қазақстанның құрылыс нарығының 45%-ын “ПолимерМеталл- Т” ЖШС өндірген өнімі
алып отыр. Ал аса маңызды бәсәкелесі ресейлік зауыт “Электрощит”,
“Термостепс - МТЛ” иеленіп отыр.
3-кесте - Дайын өнімді тұтынушылар
Негізгі СатылғаТауар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТҰРАР РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика кафедрасы
Экономика факультеті
Кәсіпорын экономикасы пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: Кәсіпкерлік қызметтегі бәсекенің рөлі
Ғылыми жетекші: Елшібаев
Студент: Насырова Сымбат
Мамандығы: Экономика
Тобы: 403
Алматы 2009
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың теориялық негіздері
1.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі туралы ұғым және оның
крийтерилері мен
факторлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .5
1.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін басқару жүйесі мен
стратегиясы және оны бағалау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2 “Полимер Металл − Т” ЖШС−ның қызметін талдау
2.1 “Полимер Металл −Т” ЖШС−ның жалпы сипаттамасы мен өндірістік
технологиясы және өндіретін
өнімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.2 “Полимер Металл − Т” ЖШС − ның техникалық экономикалық және
қаржылық
әлеуеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 23
3 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру бағыттарының
жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру бағытталған
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
3.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру бағыты ретінде
өнім сапасын арттыру және инновациялар
енгізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...37
Пайдаланылған әдебиеттер
Көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
Кіріспе
Егеменді ел болып, тәуелсіздігімізді алып нарықтық экономикаға
көшуімізге байланысты ел экономикамикасы түбегейлі өзгерістерге
душар болды. Еліміз “ Қазақстан ─2030 “ ұзақ мерзімді
стратегиялық бағдарламасына сәйкес мақсатты даму үстінде.
Елбасымыз атап көрсеткендей, бүгінгі күн тәртібінде әлем
қоғамдастығы Қазақстанның және барлық Қазақстандықтардың
ғалымдардың , мамандар , бизнесмендер мен жұсысшылардың бәсекеге
қабілеттілігі болып тұр.
Осы орайда шарушылықтың жаңа жағдайларында нарықтық
қатынастарға бейімделген басқару жүйесін құру процесін жеделдеткен
жөн. Өте тұрақсыз және сыртқы орта факторларының анықталмаған
жағдайында әртүрлі бизнес аясында тауар өндіріп, қызмет
көрсететін ұйымдар үшін ұзақ мерзімді келешекте кәсіпорындардың
әрі қарй гүлденіп , өркен жаюына кепілдігін қамтамасыз ететін
бәсекелік стратегиясын қалыптастыру және оны тиімді іске
асыру ең өзекті мәселеге айналып отыр. Әсіресе, еліміздің
экономикалық өміріндегі шаруашылық қатынастар жүйесінедегі терең
әрі ауқымды өзгерістер көрініп еркін бәсеке, бәсеке
қабілеттілік еркін сауда , жеке меншік билігі және т.б. Осы
секілді ұғымдар ене бастады. Ал өз кезегінде ұйымдық
құқықтық формалардың яғни әртүрлі шаруашылық жүгізуші
субьектілердің жұмыс жасауы, өызмет көрсетуі, өнім өндіуі
бәсеке және бәсекеге қабілеттілік ұйымдарын одан әрі
өрбіте түсті.
Жоғары тұрақсыз және сыртқы орта факторларының анықталмағандық
жағдайында ұзақ мерзімдік перспективада кәсіпорынныі әрі қарай
гүлденіп өркен жаюының кепілділігін қамтамасыз ететін бәсекеге
қабілеттілік пен бәсекеге қабілетті басқару жүйесі, сондай
ақ бәсекеге қабілетті стратегия тиімді басқарудың мақсаттық
құралы ретінде әртүрлі функционалдық бағыттағы және әртүрлі
бизнес аясында жұмыс істейтін, тауарлар өндіріп қызмет
көрсететін ұйымдар үшін әсіресе өзекті болып отыр.
Қазіргі кезде көптеген кәсіпорындар үшін кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілігін арттыру ең негізгі мәселе болғандықтан
көпшілік тарапынан осы бір мәселеге көп көңіл аударуда. Ол
сату нарықтары, өткізу көлемдері, қосымша табысты табуды
көздейтін өндірушілердің экономикалық стратегияларының басты
ажырамас құралына айналды. Осыған сәйкес кәйкес шығарылатын
өнімдердің бағаларын төмендету арқылы әр нарықта бар
өнімдерден сапалық көрсеткіштері жағынан ерекшеленетін өнімдерін
өндіру арқылы бәсекелестерді ығыстыруға және нарықтағы
жағдайларын нығайтуға ұмтылу керек.
Бәсекеге қабілеттілік ұғымы көп жақты болып, кәсіпорын
іс әрекетінің тауар секілді құрамдас бөліктерін сондай ақ
оның негізгі сипаттамалары болып табылатын сапа және
өндіріс технологиясын қамтиды. Сонымен қатар ғылыми әдебиеттерде
ұлттық экономиканың және аймақтық бәсеке қабілеттілік ұғымдары
қолданылады. Әр ұғымның құрылымы обьектінің бәсекеге қабілеттілігі,
оның бәсекеге қабілетті элементтерінен және мақсатқа жетуде олардың
өзара ұйымдасуынан тұратынын негіздейді.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі қатысты өлшем, өйткені ол
сату уақыты мен нарқта бәсекеге түсетін ұйымдардың салыстырмалы
нәтижелерінде көрінуі мүмкін.
Осы арада кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігіне тоқтала
кетсек.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі− бұл экономикалық,
техникалық ұйымдастырушылық мүмкіндіктерінің жиынтығы.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі − бұл бәсекелестік күрес
жағдайында өзінің алып отырған нарықтық үлесін сақтап қалуға
немесе кеңейтуге жеткілікті әлеуеті.
Бұл курстық жұмыстың негізгі мақсаты :
−кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру;
−тұтынушыларды сапалы әрі бағасы жағынан тиімді өнімдермен
қамтамасыз етуге;
− кәсіпорын өнімдерінің сыртқы нарықта бәсекеге қабілеттілігін нығайтуға;
− ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және
тағы басқа мақсаттар.
Негізгі міндеттеріне − кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру
бағыттарын жетілдіру және тиімді пайдалану болып табылады.
Курстық жұмыс негізі үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың
теориялық негіздіеріне тоқталып кеттім. Яғни бәсеке түсінігі, кәсіпорынды
басқару жүйесі мен стратеиялары туралы мәліметтер берілген.
Екінші бөлімде “Полимер−Металл Т” ЖШС−ның қызметін және оның
техника−экономикалық , қаржылық жағдайына талдау жасалынған.
Үшінші бөлімінде кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың
негізгі бағыттары туралы мәліметтер берілген.
1 Кәсіпкерлік қызметтегі бәсекенің қабілеттілігін арттырудың
теориялық негіздері
1.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі туралы ұғым және оның
крийтерилері мен факторлары
Нарықтық экономикадағы маңызды фактордың бірі бәсекелестік.Ол
адамдардың шаруашылық ісінің формаларын белгілі бір дәрежеден
анықтайды.
Бәсекелестік дегеніміз бір текті тауарларды өндірушілердің
нарықтағы экономикалық жарысы, неғұрлым көп тұтынушыларды өзіне қарай
тартуы, соның арасында пайданы жоғарлату.
Бәсекелестік - нарықтық жүйедегі маңызды бақылау құралы. Сұраныс
пен ұсыныстың нарықтық механизімі тұтынушылардың талап- тілектерін,
өндіруші кәсіпорындарға және олар арқылы ресурстармен қамтамасыз
етушлерге жеткізеді. Бірақ бәсекелестік, тұтынушылардың талап-
тілектерін, өңдеуші кәсіпорындар және ресурстармен қамтамасыз
етушілердің дұрыс қанағаттандыруына әсерін тигізеді. Бәсекелестік
өндірістің ұлғаюына және өнім бағасының өндіріс шығындарының
деңгейіне дейін төмендеуіне тікелей ықпал етеді.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің мәнін неғұрлым толық ашып
көрсету үшін, бәсекеге қабілеттілік туралы мүмкіндігінше толығырақ
түсінік беру қажет.
Бәсекеге қабілеттілі- бұл нысанның белгілі бір нарыққа ұсынылған
ұқсас нысандарымен салыстырғанда нақты қажеттілікті шынайы
немесе әлеуетті қанағаттандыруды дәрежесіне сипаттайтын
қасиеті.Бәсекеге қабілеттілік осы нарықтағы ұқсас обьектілермен
салыстырғанда бәсекеге төтеп беру қабілетін айқындайды"Басқару
проблемалары жөніндегі Еуропалық форум” бәсекеге қабілеттілікке
мынадай анықтама береді.Бәсекеге қабілеттілік дегеніміз -бұл
фирмалардыің өздеріне жасалып отырған жағдайларды олардың
бәсекелестерінің тауарлары мен салыстырғанда бағасы және бағадан тыс
сипаттамалары бойынша тұтынушылар үшін тартымдырақ болатын
тауарлар әзірлеу мен өткізудің нақты және әлеуетті мүмкіндігі .
Нысанның бәсекеге қабілеттілігі нақты нарыққа немесе нарықтың
стратегиялық саралануының тиісті белгілері бойынша қалыптасатын
тұтынушылардың нақты тобына қатысты анықталады. Егер нысан
бәсекеге қабілетті болатын нарық көрсетілмесе, онда бұл нысан
осы кездегі ең үздік үлгі болып табылады дегенді білдіреді.
Нарықтық қатынастар жағдайында бәсекеге қабілеттілік қоғам
дамуының деңгейін сипаттайды.Елдің бәсекеге қабілеттілігі неғұрлым
жоғары болса ол елдің өмір сүру деңгейі де соғұрлым жоғары
болады.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі – бұл салыстырмалы
сипаттама,ол белгілі бір фирманың дамуын бәсекелес фирмалардың
дамуынан өз тауарлармен адамдардың қажеттілігін қанағаттандыру
дәрежесі және өндірістік қызметтің тиімділігі бойынша айырмашылығын
көрсетеді. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі оның нарықтық бәсеке
жағдайларына бейімделу мүмкіндігі мен серпінін сипаттайды.
Кәсіпкерлік қызметтегі бәсекеге қабілеттілігі мынадай
бірқатар факторларға байланысты;
-өндірілетін тауарлардың түрі;
-нарықтың сыйымдылығы (жыл сайынғы сату мөлшері);
-нарыққа кірудің жеңілдігі;
-нарықтың біртектілігі;
-осы нарықта жұмыс істеп жатқан кәсіпорындардың бәсекелестік
позициялары;
-саланың бәсекеге қабілеттілігі;
-саладағы техникалық жаңалықтар мүмкіндігі;
-өңірдің және елдің бәсекеге қабілеттілігі;
Өндірушілерге бәсекелік артықшылықтар беретін жалпы принциптерді
тұжырымдайық;
1. Барлық және әр қызметкердің әрекет жасауға, бастаған істі
жалғастыруға ынталылығы.
2. Кәсіпорынның клмиентке жақындауы.
3. Кәсіпорында дербестік және шығармашылық ахуал қалыптастыру.
4.Адамдардың қабілеімен олардың жұмысқа деген ықыласын
пайдаланудың арасында өнімділіктің өсуі.
5. Кәсіпорын үшін ортақ құндылықтардың мағыздылығын көрсету.
6 Өз позициясында бекем тұра білу.
8.Бір сәтте жұмсақ бола білу. Неғұрлым маңызды мәселелерді
қатаң қабылдауда ұстау және бағыныштыларға азырақ маңыздыларын
беру.
Нарық қатынастарының әлемдік тәжірбиесі көрсетіп отырғандай бұл
мәселелерді өзара байланыста шешу және аталған принциптерді
пайдалану кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға кепілдік
береді.
Өнімдердің бәсекеге қабілеттілігі өнім өндіруші кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілігі өзара бөлік пен бүтін ара қатынаста болады.
Компанияның белгілі бір тауар нарығында бәсекелесу мүмкіндігі
тауардың бәсекеге қабілеттілігіне және кәсіпорын қызметінің
бәсекелестік күрес нәтижелеріне ықпал ететін экономикалық
әдістерінің жиынтығына тікелей байлансты.
Кәсіпорындардың нарықтағы бәсекелестігі өнімнің өзінің
бәсекелестігіне айналатын болғандықтан өнімді дайындаған және оны
әлемдік нарықта сататын кәсіпорын хабарлаған өнімнің
қасиеттерінің маңызы артады.
Бәсеке- ұсыныс сұраныстан артық болған жағдайдағы қажетті
құбылыс, жәнеде ол әдетте өндірушілер арасында емес, тауарлар
арасында туындайды. Бәсекенің мынадй түрлері бар функционалдық түр-
тұрпаттық, заттық бағалық, жасырын , заңсыз.
Функционалдық –бірдей қажеттілікті түрліше қанағаттандыруға
болатындықтан туындауы мүмкін.
Түр- тұрпаттық -ұқсас тауарларды түрлі кәсіпорындардың немесе бір
кәсіпорынның шығаруы, бірақ әртүрлі безендірумен. Кәсіпорынның
өзіндік бет бейнесінің болуы маңызды.
Заттық -әдетте түрлі кәсіпорындардың ұқсас тауарлары арасында
болады.
Бағалық - неғұрлым қарапайым түрі. Бағаны төмендету арқылы
нарықты жаулап алуға болады.
ттілігін арттыруға нарықтың саралануы ықп Бәсекеге
қабілеттілік – бұл ең алдымен тек қана салыстырмалы, демек тауардың
қасиетін салстыра бағалау екендігін ұмытуға болмайды. Егер нарықта
тұтынушылар тауарларын басқа өндірушілердің тауарларымен салытыратын
бәсекелестер болмаса, онда тауардың бәсекеге қабілеттілігі туралы
айтуға да болмас еді.
Сөйтіп, кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі туралы ұғымды
қарастыра келіп, мынадай тұжырымдар жасауға болады;
Бәсекеге қабілеттілік дегенде;
-нысанның тиісті нарыққа шығарылған ұқсас нысандарымен салстырғанда
нақты қажеттілікті шынайы немесе әлеуетті қанағаттандыруын
сипаттайтын қасиетін;
-осы нарықта ұқсас нысандармен салыстырғанда бәсекеге төтеп беру
қабілетін ;
-белгілі бір фирманың дамуының бәсекелес фирманың дамуына өз
тауарлармен адамдардың қажетін қанағаттандыру дәрежесі және
өндірістік қызметтің тиімділігі жағынан айырмашылығын көрсететін
сипаттамасын айтады.
Бәсеке рыноктың негізгі сипатмасы ретінде кәсіпорынның
шаруашылық қызметіне едәуір әсер етеді, оны бәсекелестерден асып
кетуге мәжбүр етеді деген қорытындыға келуге және бәсекеге
келесідей сипаттамалар беруге болады;
-ресурстарды тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді;
-инновациялық процестерді және жаңа жоғары сапалы өнімдердің пайда
болуын қамтамасыз етеді;
-бәсеке процестерінің сұраныс арқылы көрінетін қоғамдық
қажеттіліктерді тез қанағаттандыруға, инвестиция игеруге, ҒТП
жетістіктерін енгзуге, шығындарды төмендету, сапаны жоғарлатуға,
тауарлар мен қызметтер ұсынысын кеңейтуге итермелейтін қоғамық ұдайы
өндірістік анықтаушы факторы ;
-кәсіпкерлерді өндіріс тиімділігін жоғарылатуға мәжбүр етеді;
-нарықтық қатынастардың қатысушылардың, еі алдымен тауар өндірушілер
үшін обьективті мәжбүрлеуші сипатқа ие, өндірістің жеке шығындарына
оларды төмендету жағына қарай жүйелі әсер етеді;
-ресурстарды үнемдеуге, пайдаланатын өндіріс факторларның неғұрлым
тиімді үйлестіруге қол жеткізуге, басқаша айтқанда өзін-өзі
бақылау процесін жүзеге асыруға мәжбүр етеді.
Ал ‘бәсекеге қабілеттілік’ түсінігі біздің өмірімізге және
ғылыми лексиконға білдірмей, бірақ жеткілікті шектеулі кірді.Бүгінгі
күні көптеген зерттеушілер өнімнің, жеке кәсіпорынның, қаланың,
аймақтың, елдің, технологияның, жұмысшылардың тіпті ғылым
әдістемелік құжаттардың және нормативті актілердің бісекеге
қабілеттілігін зерттеуге үлкен назар аударуда.
Бәсекеге қабілеттілік түсінігіне берілетін түрлі
анықтамалар бар. Бірақ, бәсекеге қабілеттіліктің ортақ әмбебап,
жалпымен қабылданған анықтамасы Қазақстанда да, әлемде де
жоқ екендігін айту керек. Себебі, ол тұрақты өзгеріске
ұшырап, серпінді дамитын күрделі көп аспектілі экономикалық
түсініктің бірі. Анықтамалардан бәсекеге қабілеттілік
терминінің тауардың, кәсіпорынның саланың, елдің бәсекелестік
артықшылығы түралы сөз болғанда жиі қолдандылады деуге
болады. Рыноктың кез келген субьектісінің бәсекелестік
артықшылығының негізі оның тауарларының бәсекеге
қабілеттілігі болып табылатындығы белгілі. Дегенмен,
кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілік түсінігі тауардың
бәсекеге қабілеттілік түсінігі неғұрлым кең екендігін
айту керек. Оған біріншіден, бәсекеге қабілетті тауарларды
шығару, яғни тұтынушылардың қажеттіліктерін осы рыноктағы
өте жақсы ұқсас өнімдерден төмен емес қанағаттандыру
қабілеті, екіншіден, қаржылық қызметінің тиімділігі жатады.
Осыларды қамтамасыз ету қай кезде де кәсіпорын үшін
өзекті болып табылады және әсіресе, қазіргі жаһандану
жағайында оның өзектілігінің тіптен арта түседі. Сондықтан,
кәсіпорын өзінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруды күн
тәртібіндегі ең маңызды мәселе ретінде қоюы тиіс.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі мәселесін толығырақ
бағалау үшін оның критерийлері (өлшемдері) мен факторларына
баға беру қажет.
Кәсіпорынның бәсекеге қабіле ал етеді. Нақты нарықтағы
қызметті осы үдерістен бастау керек.
Нарық саралынымы бұл нарықтың ерекше бөліп
көрсетілген бөлігі, тұтынушылардың, тауарладың немесе
кәсіпорындардың кейбір ортақ белгілері бар тобы.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі деңгейіне, сондай өндіріс
технологиясын жетілдірудің ғылыми-техникалық деңгейі мен дәрежесі,
жаңа өнертабыстары мен жаңалықтарды пайдалану, өндірісті
автоматтандруда осы заманғы құралды енгізу аса маңызлы әсер етеді.
Шикізаттық тауарларын өндіруші фирмалардың бәсекеге қабілеттілігі
деңгейі көбнесе олардың қандай тауарды сататынына, тауарлар қайда
және қалай тұтынылатындығына байланысты.
Фирманың нарықтағы бәсекелестік позициялары, сондай –ақ фирма
ұлттық мемлекеттік органдар мен басқада ұйымдар тарапынан
экспорттық несиелер кепілдігін беру, оларды сақтандыру. Салықтармен
алымдардан босату, экспорттық жәрдем қаражат беру, нарықтардағы
коньюктуралар туралы және басқа ақпараттармен қамтамасыз ету
арқылы алатын қолдау мен жәрдемге байланысты.
1.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін басқару жүйесі мен
стратегиясы және оны бағалау әдістері.
Бүгінгі таңдағы маңызды мәселелердің бірі- кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілігінің жоғарлату мәселелесін шешетін және сол
ұйымның нарықтық орта элементтерімен байланысын қамтамасыз ететін
бәсекеге қабілетті басқару жүйесін құру. Осы орайда шаруашылықтың
жаңа жағдайларында нарықтық қатынастарға бейімделген басқару жүйесін
құру процесін жеделдеткен жөн. Сонымен қатар бәсекеге
қабілеттілікті басқару жүйесінің ақпараттық қамтамасыз етілуін және
стратегиялық бағыт - бағдарын күшейте түсу керек.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілетті басқару жүйесі негізінде
кәсіпорынның потенциялды мүмкіндіктерін және сыртқы орта талаптарын
ескере отырып, ақпараттық технология негізінде өздерінің міндеттерін
арнайы функцияландырылған әдістер мен тәсілдер арқылы орындайтын
органдар жиынтығы түісніледі.Бәсекеге қабілетті басқару жүйесі-бұл
қоршаған орта факторларының ықпал негізінде өзін-өзі дамыту және
өзін -өзі реттеу қабілеті бар күрделі ағза.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілетті басқару жүйесінің ең негізгі
қағидасы- бұл кәсіпорынның қызмет етуі мен дамуының стратегиясы және
мақсаттарды таңдаудағы негізделген өндірісті басқару жүйесінің бағыт
-бағдары негізінде жаңа технология мен жаңа өнім енгізу,
кәсіпорынның материялдық -техникалық базасын ескере отырып оның
потенциалды мүмкіндіктерін бағалау және бәсекелестік ортаның жағдайын
болжау негізінде қызметтердің перспективалы бағыттарын анықтау
түсініледі.
Қазіргі таңда кәсіпорынды тиімді әрі ұтымды басқару жүйесі әлі
де болса төмен деңгейде қалып отыр.Сонымен қатар нарық
қатынастарына бейімделген басқарудың функционалды механизмі
дайындаламғандықтан, бәсеке жағдайында да туындайтын көптеген
мақсаттарға қол жеткізіле бермеуі. Сондықтан кәсіпорындар заман
талабына сай, қазіргі басқару қағидасына негізделген, жоғары бәекелік
потенциалды және стратегиялық бағытты қамтамасыз ететін басқару жүйесін
қалыптастыру тұжырымдамасын енгізу қажет болып табылады.
Қазіргі басқарудың жүйелік қағидаларына мыналар жатқызылады:
-жүйенің өздігінен ұйымдастырылып және өзін-өзі басқаратын
инновациялық элементтерін қалыптастыру және дамыту қарқыны;
-көлденең байланыстарды күшейту және тік құрылымдарды орталықсыздандыру;
-еңбек процесінің гуманизациясы;
-басқаруды тек іс-әрекет процесіне ғана емес сонымен қатар соңғы
нәтижеге де бағыттау;
-‘басқарушылық ’ экономикасын кәсіпкерлікке айналдыру үшін адам
ресурстарының потенциалын өсіру;
-обьект және субьект арасындағы кері байланыстың негізінде басқарудың
барлық элементтерінің жағдайынан жүйелік бақылауды ұйымдастырылуы;
-оң және теріс әсер ететін ауытқуларға жылдам әсер ету;
-адамға деген қарым-қатынас тек мақсатқа жетудің құралы ретінде
ғана емес, сондай-ақ басқарудың мақсаты ретінде де болуы керек;
Басқару жүйесі жүйелік және жағдайлық тәсілдерінің келесі
қағидаларында құрылуы қажет;
-толық шаруашылық және өндірістік тәуелсіздік;
-кәсіпкерлік түрлерін еркін таңдау;
-қоршаған орта мен нарық қажеттіліктеріне стратегиялық бағыт-бағдар жасау;
-қоршаған ортаның өзгеруіне байланысты басқарудың жүйесі мен потенциалының
инновациялық бейімделуі;
-нарық талаптары мен инновациялық қайта қалыптастыруға байланысты
басқару құрылымының органикалық түрде дамуы
- өзін-өзі дербес қаржыландыру;
-ұйымның міндеттеріне сәйкес экология мен табиғатты пайдалануға
сақтық пен қарау ,ресурстарды ұтымды пайдалану;
-нарықтық қатынастардың талаптарыны сәйкес жүйенің бейімділігі,
сенімділігі,икемділігі мен оперативтілігі;
Басқару жүйесінде басқарудың мақсаттылық (мақсатты-
бағдарламалық),стратегиялық,маркети нгтік,дивизионалдық,сызықтық,функци оналды
қ және басқада түрлерін ұтымды үйлестіре отырып жүзеге асырған жөн.
Басқару органдарының ұйымдық құрылымы бәсекеге қабілетті басқару
жүйесінің қалыптасу негізін құрайды, әрі басқару есебі мәліметтері
негізінде,анықталмаған жағдайда субьектілердің мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкес басқару функциялар кешенін жүзеге асыруға және
басқару шешеімдерін жасап шығаруға,сондай-ақ сыртқы орта
факторларының өзгеруіне қарсы тұруға қабілетті ұйымдаса байланысқан
элементтер жиынтығын көрсетеді.
Негізінен ұйымдық жобалаудың ең маңызды міндеттері болып
келесілер есептелінеді:
-басқарудың ұйымдық құрылымын тиімді ету;
-қызметкерлер мен жұмыс уақытын қолдану және еңбек жағдайы мен
қоса жұмысты орындау технологиясын жетілдіру;
-қызметтің ақпараттық және құжаттық қызмет көрсетілуін дамыту және
ұйымдастыру мен есептегіш техникамен бөлімшелерді жарақтандыру;
Кәсіпорынды ұйымдық құрылымдарының иерархиялық деңгейі
мүмкіндігінше аз болып, басқару нормаларының талаптарын
қанағаттандыру керек .Сонымен қатар персоналдар саны мен ұтымды
ресми байланыстары болу керек. Нақ осындай құрылымдарды функцияларды
оптималды етіп тарату сақталады да олардың шектен тыс асуымен
шашырандылығы секілді мәселелер орын алмайды.Негізінен ұйымдық
құрылымдарды құрудың негізгі әдістерінің қатарына салыстыру және
ұйымдастыру, эксперттік бағалау, ұйымдық-экономикалық моделъдеу және
тағы басқаларды жатқызуға болады.
Әдетте ұйымдық жобалаудың мынандай түрлерін ажыратады:
1. Локальдық- яғни берілген міндеттердің қандай да бірін
енгізеді;
2. Кешенділік- яғни барлық міндеттерді енгізеді;
Тәжірбиеде көбіне локальдық жобалау жүзеге асырылады. Ал
кешенділік ұйымдық жобалаудың тәжірбиеде қолданылмауының бірден – бір
себебі кәсіпорындағы басқаруды ұйымдастыруға қажетті жұмыс
координациясының болмауы әрі әртүрлі мамандығы бар мамандар
орындайтын жұмыстардың түйісу күрделілігі болып табылады .Ұйымдық
жобалауда әсіресе көп шығынды болып автоматтандырылған және
ақпараттық жүйелерді әзірлеу саналса,басқаруды ұйымдастыру тұрғысынан
алғанда құрылымдарды ұтымды етіп құру міндетті айтарлықтай маңызды
болып келеді.
Басқарудың ұйымдық құрылымын қалыптастыру үшін келесі алгоритм
бойынша әрекет жасау арқылы органикалық әдісті қолдану қажет:
- қоршаған ортаның сыртқы құрылымдары үшін мақсаттар мен міндеттер
қою;
-сыртқы бақылаушы кәсіпорындар қатынасы ретінде кәсіпорынның мінез -
құлық варианттарын және сыртқы құрылымдары мен байланыс желісін
қалыптастыру, әзірлеу;
-кәсіпроында көрініс тапқан факторларға жауап ретінде іс-әрекет
функцияларын,олардың ерекшеліктеріне сай қызметтер мен бөлімшелер
бойынша тарату;
-басқарудың ұйыдық құрылымын қайта құру, жаңа қызметтерді,
бөлімшелерді құру және қызмет епіп тұрған бөлімшелерге жаңа кешенді
функцияларды енгізу;
-штат кестесін айқындау, жаңа лауазымдарды енгізу және ынталандыру
механизмін құру.
Мұндағы басты мақсатты функция-нарықтық талаптарына сай
ресурстарды тиімді пайдалану негізінде бәсекеге қабілетті өнім
шығару және өндірісті ұтымды басқаруды ұйымдастыру болып келеді.
Ұзақ мерзімдік перспективада кез-келген кәсіпорынның
бәсекелестік күресте жеңіп, топ жарып алға шығуына мүмкіндік
беретін бәсекеге қабілетті стратегияның маңызы соңғы кездері күрт
артуда.Барлық кәсіпорындар қатал бәсекелестік жағдайда тек ұйымның
ішкі жағдайын қадағалап қана қоймай, олардың айналасында болып
жатқан өзгерістердің артынан ілесугн мұрша беретін ұзақ мерзімді
бәсекеге қабілетті стратегиясын құрастыра бастауы заман талабы
болып отыр.
Әрбір стратегия- бұл кәсіпорынды дамыту болжамының нәтижесі.
Стратегия сала ерекшеліктерін есепке ала отырып тауар концепцияларында
айқындалатын қажетті бәсекелестік артықшылықтарды әзірлеуге
мүмкіндік береді.
Кәсіпорынға стратегия сыртқы ортамен оның ішкі мүмкіндіктері
арасындағы тепе-теңдікті табу үшін қажет. Стратегияның басты рөлі
күнделікті өзгермелі нарық ортасының талаптарына кәсіпорынды икемдеу
және сыртқы орта әсерлеріне жауап ретінде реакцияларды
нақтылаумен түсініледі. Ешқандй кәсіпорын өзінің қызметінің
барлық саласындағы бәсекелестеріне қарағанда бәсекелік
басымдылыққы жете алиайды. Дегенмен ол қандайда болсын
белгілі бір нарық шеңберінде ұзақ мерзімдік перспективада өзінің
күш- жігерін бәсекелестік басымдылыққа бағытталуы мүмкін.
Сондықтанда нарық жағдайларының даму тенденцияларын сәйес келетін
және де кәсіпорын қызметінің күшті жақтарын тиімді әдістері
арқылы пайдалануға мүмкіндік беретін бәсекелестік артықшылық пен
стратегияны анықтаудың маңызы зор.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарлату стратегиясының жүйесн
келесідей үлгіде көрсетуге болады;
1. Кәсіпорынның сыртқы ортада жүзеге асыратын атап айтқанда
тауарлық баға белгілеу, жабдықтаушылармен қарым- қатынас, ақша және
бағалы қағаздар нарығындағы іс- әрекет трансакциялық шығындарды
төмендету, сыртқы экономикадағы қызмет стратегиясы.
2.Кәсіпроынның ішкі ортасында жүзеге асырылатын, яғни өндіріс
шығындарын төмендет, инвестициялық қызмет, қызметкерлерді ынталандыр,
ақпаратпен қамтамасыз ету стратегялары.
Кәсіпорынның тауарлық стратегиялары келесілерді қарастырады:
-кәсіпорынның спецификасына жауап беретін, тауарлар мен қызмет
көрсетулердің потенциалды нарығын қалыптастыру және зерттеудің
тәсілдері мен ережелері;
-кәсіпорынға неғұрлым тиімді шаруашылық жүргізудің стратегиялық
аймақтарын іздеудің әдістері;
-кәсіпорынның тиімділігін қамтамасыз ететін аймақтарды басқару әдістерін.
Ал тауалы стратегиялардың негізгі міндеттреіне төмендегілер
жатқызылады:
-стратегиялық перспективада кәсіпорынның перспективті міндеттерін өзіндік
ресурстар және нарықтық потенциалды мүмкіндіктермен үйлестіру;
-тауар ( технологиялар)сұранысының өмірлік циклдерін талдау;
-кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуды қамтамасыз ететін
тауар ассортиментін қалыртастырудың ережелерін әзірлеу.
Тауарлы стратегия нагізінде перспективті НИОКР-дің жоспарлануы,
кадр саясаты,сондай-ақ тауар стратегиясымен өзара байланысты
стратегия элементтер шеңберіндегі шешімдердің түрлері мен қадылдануы
жүзеге асырылады.
Өз кезегінде баға белгілеу стратегиясы мыналардан тұрады:
-баға стратегиясын таңдау ережесі;
-нарық коньюктурасына (жағдайына) байланысты кәсіпорын әрекетінің
ережесі;
-бағалық бәсеке тәсілдері;
-шикізаттар, материалдар мен құрал-жабдықтар, сонымен қатар бағалы
қағаздар мен валюта нарығында қалыптасатын жағдай мониторингі
тәсілдері және осы жағдайларға байланысты баға белгілеу
қағидаларын өзгету;
-сұраныс пен ұсыныс өзгерістері процестерінің мониторингі;
-сұраныстың бағалық икемділігін бағалау әдістері;
-баға белгілеу процестеріне макро және микроэконолмикалық
факторларының әсерін есептеу қағидалары;
Баға белгілеу стратегиясының негізгі мақсаты- нарықтың
әртүрлі сегменттерінде кәсіпорындардың әрекетін анықтау және тиімді
баға саясатының көмегімен өз тауарларына тұтынушыларды тарту
,сонымен қатар потенциалды сатып алушылардың тұрақты тұтынушылық
талғамдарын қалыптастыру.
Жабдықтаушылармен өзара қарым-қатынас стратегиясы қағидалы
ережелер жиынтығынан тұрады. Бұл ережелер ресурстарды тиімді
бөлудің негізінде шикізат, құрал-жабдықтармен және басқада өндіріс
ресурстарымен қаитамасыз неғұрлым мол артықшылығы бар
жабдықтаушыларды таңдауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның бағалы қағаздар нарығындағы іс-әрекет стратегиясы
төменднгілерден құралады:
-инвестициялық мақсаттарға және ағымдағы қаржылық міндеттерді шешу
үшін қосымша қаржы ресурстарын мобилизациялау ережесі;
-қаржы нарықтары мониторингінің ержелерімен тәсілдері және осы
нарық коньюктурасының қарқынын әрдайым бағалау;
-таңдаудың ұнамды формаларын және несие алу жағдайларын бағалы
қағаздарды сатып алу немесе сату сәттерін кәсіпорын стратегиялық
мақсаттарына жауап беретін бағалы қағаздардың әртүрлілігін сондай-ақ
олардың неғұрлым сенімді элементтерін таңдау қағидалары.
Ақша және бағалы қағаздар нарығындағы іс-әрекет стратегиясының
басты мақсаты- кәсіпорынның тұрақты қаржы статусын қалыптастыруды
көздеуі тиіс.
Трансакциялық шығындарды төмендету стратегиясы жасалынатын
келісімдер мен келісім-шарттардың осалдылығының әсер ететін
әртүрлі дәлелсіз, сенімсіз заңды казустермен ақпараттардың орын
алуына жол бермейтін әртүлі нарықтық трансакцияларды жасау (
келісім, келісім-шарт және тағы басқа) мен дайындау процесінің
регламентін құруға негізделген.
Бұл стратегия артықшылығы бар тапсырыс берушілерді таңдаудың
потенциалды бәсекелестерді зеттеудің және потенциалды әріптестердің
кәсіпорынға тұрақты байланысын қалыптастырудың әдістерімен
тәсілдерін жасап шығаруға тиіс.
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің стратегиясы сыртқы
нарыққа тауарлар мен қызметтерді экспорттаушы әрі импорттаушы
рөліндегі іс-әрекеттің әдістері мен ережелері жасап шығаруға
бағытталған. Бұл стратегия елдегі және шетелдегі заңдылықтарды ескере
отырып экспортты-импортты қағиданы жүзеге асырды.
Сыртқы экономикалық қызметтің стратегиясы экспортталатын және
импортталатын тауарлар мен қызметтердің базасын және ұқызмет
көрсетудің мерзімі мен сапасын зерттеуге негізделген.
Өндірістік шығындарды төмендету стратегиясы өндірістік шығындарды
азайту есебінен кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігн жоғарлатуға
бағытталған. Ол өндіріс факторлары әрі өндірістің басынан
тауарлардың потенциалды тұтынушыларға дейінгі қозғалысындағы шығындарды
стратегиялық талдаудың есебіне шығындарды қалыптастыру үрдісін реттеудің
қағидаларын жасап шығаруы қажет.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметінің стратегмясы материалды-
техниклаық және тауарлы- материалды қорлады кәсіпорынның бәсекеге
қабілеттілігін ұдайы жоғарылауын қамтамасыз ететіндей деңгейде
ұстап тұрудың бағыттарымен әдістерін таңдауда жатыр.
Персоналды ынталандыру стратегиясы тиімді, жоғары сапалы.Әрі дер
кезінде нарық талаптарын қанағаттандырған жағдайда персоналды
қызығушылығын туғызатындай жағдайлардыжатқызуға
бағытталған.Ынталандыру механизмі кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін
жоғарлатуға бағытталуы тиіс.
Ақпаратпен қамтамасыз ету стратегиясы өз кезегінде бәсекеге
қабілеттілікті жоғарлату шараларының арасында байланыстырушы буын
қызметін атқарады.Өйткені оның қызметі кәсіпорынның ішкі және сыртқы
ортасына бағытталған. Ол қағидаларды қалыптастыру және басқару есебі
жетілдіруді қалыптастыру және басқару есебі жетілдіруді өзіне қосады.
Сонымен қатар маркетингтік зерртеулерді ұйымдастыру және аудит
бағыттарын таңдау жұмыстарын да өзіне жатқызады .
Сонымен кәсіпорынның бәсекеге қабілеті басқару жүйесін
қалыптастыру кезінде кәсіпорын тиімділігінің меншік формасымен
байланыстылығын бәсекелік потенциалын, ұйымдастырушылық- басқарушылы
қатынастардың белснділігін және дамуын, нарықтық қатынастар жүйесіндгі
кәсіпорынның стратегиялық бағыт-бағдарын, инновация мен
маркетингтік дамуын ескеру қажет.Бизнес тәжірбиесі көрсетіп
отырғандай бірдей бәсекеге қабілеті стратегиясы жоқ.Әрбір
кәсіпорынның өзіндік ерекшелігі бар. Ол кәсіпорынның нарықтағы
позициясына ,даму динамикасына, потенциалын,бәсекелестердің жағдайына
кәсіпорынның қызмет көрсету ерекшелігіне, экономикалық жағдайынада
байланысты болады.
Сондықтанда қатал бәсеке жағдайында кез-келген кәсіпаорындардың
ішкі жағдайында ғана емес, сонымен қатар оның айналасында болып жатқан
өзгерістерге ілесуі мүмкіндік беретін бәсекеге қабілетті басқару жүйесі
мен стратегиясын құрастыру және оларды іс-жүзінде жүзеге асырылуы,
кәсіпорындар үшін ғана емес, тұтастай алғанда мемлекеттің де
дамып, өркен жаюына өз септігін тигізеді.
Кәсіпорын бәсекелік күрестегі нақты мүмкіндіктерін бағалау үшін
және кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыратын және оың
табысқа жетуін қамтамасыз ететін шаралар мен құралдарыд
бағалау үшін өзінің күшті және әлсіз жақтарын талдауға үлкен маңыз
береді. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалау үшін
маркетингтік зерртеу үдерісінде кейбір сандық көрсеткіштер
пайдаланылады.Олар кәсірпорынның жағдайының тұрақтылығы деңгейін,
нарықта сұранысқа ие өнімдер шығару қабілетін және
кәсіпорынның белгіленген және тұрақты және ақырғы нәтижелерге
жетуін қамтамасыз ететінін көрсетеді.
Өндірістік шығындары неғұрлым төмен кәсіпорын көбірек мөлшерде
пайда алады, бұл өндіріс ауқымын кеңейтуге, оның техникалық деңгейін,
экономикалық тиімділігін және өнімнің сапасын арттыруға,
сондай ақ өткізу жүйесін жетілдіруге мүмкіндік береді.
Нәтижесінде мұндай кәсіпорын мен ол шығаратын өнімдердің бәсекеге
қабілеттілігі артады,бұл олардың мұндай қаржы және техникалық
мүмкіндіктері жоқ басқа кәсіпорындар есебінен нарықтағы
үлесінің артуына жәрдемдеседі.
Өткізу шығыстары мөлшерін пайда мөлшеріне жатқызу жолымен
шығарылатын айнал шығындарын талдаудың маңыз зор.Мұндай салыстыру,
әдетте, өткізу шығыстарының бүкіл сомасына ғана қатысты емес, жекелеген
элементтер бойынша да: өткізу филиалдары, сауда делдалдары нақты
тауарлар бойынша және өткізу нарықтары жөнінде де жасалады. Инвестициялық
жобалардың тиімділігін, айналы шығындарын талдау тауар қозғалысының
сатып алушыдан сатушыға дейінгі бүкіл жүйесі бойынша өндірістік емес
шығындарды анықтауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның нақты нарықтағы немесе оның сегментіндегі
бәсекеге қабілеттілігін бағалау кәсіпорынның
технологиялық,өндірістік,қаржылық және өткізу мүмкіндіктерін мұқият
талдауға негізделеді,ол кәсіпорынның әлеуетті мүмкіндіктерін және
кәсіпорын нақты нарықтағы бәсекелік позицияларын қамтамасыз ету
үшін жасауға тиісті шараларды анықтауға арналған .
Қазіргі жағдайларда кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі өндірістің
тиімділігін,басқару жүйесінің тиімділігін бағалаудың басты өлшемдері
болып табылады.
Бүгінгі таңда кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың ортақ
бір қабылданған әдістемесі жоқ.Жалпы теориялық тұрғыда Қазақстан
экономикасы жағдайында түрлі нысандардың бәсекелік қабілеттілікке жету
проблемасы, біздің бағалауымызша,қазіргі кезде нөлдік деңгейде тұр деуге
болады.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістемесі бойынша
біздің ұсныстарымыз мыналарға саяды;
-бәсекеге қабілеттілік деңгейін нақты тауарлардың нақты
нарықтардағы бәсекеге қабілеттілігі көрсеткіштері бойынша орташа
алғандамөлшер ретінде санау керек.
-инвестициялық жобалардың тиімділігіне,ұйымдар қызметінің тиімділігіне
нақты тауарлардың нақты нарықтағы бәсекеге қабілеттілігі
тұрғысынан дербес санау керек;
-кәсіпорынның жұмыс істеуінің тұрақтылығы көрсеткішін дербес есептеу;
-жоғарыда саналмағандарды кешенді көрсеткіштер жағдайында кемінде 5
жылға болжау.
Бәсекеге қабілеттілік өнімнің сапасы құрамына кіретін және
тұтынушы үшін аса маңызды болатын, тұтынушының өнімді сатып алу,
тұтыну (пайдалану) және кәдеге жарату жөніндегі шығындарын айқындайтын
осы өнімнің қасиеттері жиынтығымен анықталады.
Бәсекеге қабілеттілікті талдау нормативтік параметірлерді бағалаудан
басталады.Егер олардың әйтеуір біреуі қолданыстағы нормалармен және
стандарттармен белгіленген деңгейде сәйкес келмесе,онда басқа
параметірлері бойынша салыстыру нәтижелеріне қарамастан өнімнің бәсекеге
қабілеттілігі одан әрі бағалаудың жөні жоқ. Сонымен қатар нормалармен
стандарттардан және заңнамалардан артық тұру өнімнің артықшылығы ретінде
қаралмайды, өйткені тұтынушылардың көзқарасы тұрғысынан алғанда, ол
көп жағдайда пайдасыз болып шығады және тұтынушылық құнды
ұлғайтпайды.
Бәсекеге қабілеттілікті бағалау талданып отырған өнімнің
сипаттамаларын нақты қажеттілікпен салыстыруға және олардың бір-бірімен
сәйкестігін анықтауға негізделген.Объективті баға беру үшін тұтынушы
нарықта тауарды таңдаған кезде сүйенетін өлшемдерді пайдалану
қажет.Демек,талдауға жататын және тұтынушылардың көзқарасы тұрғысынан
елеулі саналатын параметрлер номенклатурааларын анықтау міндеті
шешілген болуы керек.
Бәсекеге қабілеттілікті бағалау кезінде қолданылатын параметрлер
номенклатурасы екі жалпы қортылған топты қамтиды:
- сапа параметрлері (техникалық)
- экономикалық параметрлер
2 “Полимер Металл − Т” ЖШС−ның қызметін талдау
2.1 “Полимер Металл − Т” ЖШС−ның жалпы сипаттамсы мен өндірістік
технологиясы және өндіретін өнімдері
“ПолимерМеталл-Т" ЖШС-гі өз қызметін ҚР-ның Конститутциясы,
Азаматтық кодекс,“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы” ҚР кодексі (Салық кодексі),кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы
құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады.
Серіктестіктің жеке фирмалық атауы көрсетілген мөр таңбасы, меншікті мүлкі
және басқа да реквизиттері бар. Ол ҚР заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен
міндеттемелері бойынша жауап береді. "ПолимерМеталл-Т" ЖШС-гі Қазақстан
Республикасының Юстиция Министрлігімен 2003 жылдың 24 маусымда №241 заңды
тұлға ретінде тіркеуден өтті. Серіктестік ұйымдық-құқықтық меншік түрінде –
жеке болып табылады. Серіктестіктің құрылтайшылары Қазақстан
Республикасының азаматтары : Махамбетова Алтынай , Ронина Людмила , Лунев
Сергей , Котоянц Ирина. Серіктестіктің орналасқан мекен-жайы:483353
Қазақстан Республикасы, Алматы., Қапшағай қаласы, Индустриалдық көшесі, №1
үй. Ресми атауы: қазақ тілінде – “ПолимерМеталл- Т” Жауапкершілігі шектеулі
серіктестігі орыс тілінде – Товарищество с ограниченной ответственностью
“ПолимерМеталл- Т”. Кәсіпорынды құру мен қызметінің басты мақсаты
тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, шетел және отандық
бәсекелестіктеріне орын бермейтін сапалы құрылыс материалдарын өндіру және
өткізу арқылы табыс табу. Табыс табу негізінде кәсіпорын қызметіне
қатысушылардың экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.
Өз қызметін жүзеге асыру үшін кәсіпорын келесі қызмет түрлерін орындайды:
• металлқұрылмалары мен жабын материалдарының өндіру және өткізу;
• тұрмыстық қызмет көрсету саласындағы қызметтер;
• коммерциялық, сыртқы экономикалық қызмет;
• көтерме, бөлшек және комиссиялық сауданы ұйымдастыру;
• транспорттық қызметті ұсыну;
• жарнамалық қызмет;
• делдалдық қызмет;
• импорт-экспорттық қызмет;
• дүкендер, супермаркеттер, сауда орындары мен сауда үйлерінің
жүйесін ұйымдастыру;
• азық-түлік, халық тұтыну тауарлары, өндірістік-техникалық өнімдерін
өндіру, сатып алу, сақтау, өңдеу және сату;
• автосервис, автожуу, ЖЖМ мен мұнай өнімдерін өткізу;
• құрылыс, жөндеу-құрылыс, құрастыру, қалпына келтіру жұмыстарын
жүзеге асыру;
• құрылыс материалдары мен құрылымдарды өндіріп, сату;
• қоғамдық тамақтану жүйесін (ресторандар, жазғы алаңдар, барлар және
т.б.) ұйымдастыру;
• серіктестіктің ойын және шоу бизнес саласындағы қызметпен
шұғылдануға құқы жоқ;
• Қазақстан Республикасының заңымен тыйым салынбаған басқа да
әрекеттер;
Серіктестік өз қызметін толық шаруашылық есеп негізінде жүзеге асырады.
Өз атынан келісімшарттар жасайды, мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен
міндеттемелерге ие. Серіктестікте жарғы капиталы оның міндеттемелері
бойынша жауап бермейтін қатысушылар арасындағы үлестерге бөлінген және
өздері салған салымдарының мөлшерінде міндеттемелерін орындайды.
Лицензиялауға жататын қызмет түрлерін жүзеге асыру үшін серіктестік
лицензияны заңмен белгіленген тәртіп бойынша алады. Серіктестіктің жарғы
капиталынан 25 пайыз есебінде сақтық капиталын құруға құқылы. Сақтық
капиталы жыл сайын жарғы капиталының 25 пайызына жеткенше таза табыстың 5
пайызын аударып отыру жолымен құралады.Активтерінің құрылымы ағымды және
ұзақ мерзімді активтер болып келеді.
Серіктестікті басқарудың жоғарғы органы – құрылтайшылардың Жалпы
жиналысы;
Атқарушы орган – Бас директор;
Тексеру органы – Тексеру комиссиясы.
Серіктестікті басқарудың жоғарғы органының ерекше құзыретіне мыналар
жатады:
1) серіктестік Жарғысын өзгерту, сонымен қатар жарғы капиталының
мөлшерін, орналасқан мекен-жайын, фирмалық атауын өзгерту немесе
серіктестік жарғысын жаңа редакцияда бекіту;
2) серіктестіктің атқарушы органын құру және оның өкілеттігін мерзімнен
бұрын тоқтату;
3) серіктестіктің тексеру комиссиясының, бақылау кеңесінің өкілеттігін
тағайындау және мерзімнен бұрын тоқтату;
4) жылдық қаржы есебін бекіту және таза табысты бөлу;
5) серіктестікті қайта құру немесе тарату туралы шешім қабылдау және т.б.
сұрақтар қаралады.
Нарықты экономика жағдайында кәсіпорынның ұйымдық құрылымын талдаудың
мазмұны мен маңызы зор болып табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі,
жұмыскерлері, коммерциялық және басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік
қызметінің нәтижесіне толық жауап берушілік алатынына байланысты.
Шаруашылық субьектілердің ұйымдық құрылымының қызметін талдаудың көмегімен
кәсіпкерлік қызметінің жоспары жасалады, кәсіпорынның даму қорлары
анықталып, бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтерінің нәтижесі
бағаланады. Нарықты экономика жағдайында кәсіпорынның техника-экономикалық
және қаржы экономикалық жағдайын талдаудың мазмұны мен маңызы зор болып
табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі, жұмыскерлері, коммерциялық және
басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік қызметінің нәтижесіне толық жауап
берушілік алатынына байланысты. Нарықты экономика жағдайында кәсіпорынның
техника-экономикалық және қаржы экономикалық жағдайын талдаудың мазмұны мен
маңызы зор болып табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі, жұмыскерлері,
коммерциялық және басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік қызметінің
нәтижесіне толық жауап берушілік алатынына байланысты.
Ұйымның құрылымы еңбектің бөлінуін білдіреді, ол техника-экономикалық
көрсеткіштерге тікелей байланысты.“ПолимерМеталл-Т”ЖШС-нің өндірістік
немесе өңдеу технологиясының құрамына мыналар кіреді – құрыш орамасын
ұстап тұрушы құрылғы, құйманы тиеуге арналған үстелдер, жоғарғы және
төменгі рулон беттерін кесуге арналған құрылғы, панель беттерін тегістеу
құрылғылар, желімдеу станциялары, жылы минералдымақта салатын құрылғылар,
аралық конвейерлер, панелді желімдеуге арналған құрылғылар, қалдықтарды
шығарып тастау жүйесі, рулонды ұстап тұрушы комплекттер, автоматты түрде
панелді реттеу кешендері, автоматты түрде панелдерді орау кешені жатады.
“Сэндвич”панелі сапалық қасиетімен өндірісте және азаматтық құрылыста
кең қолданыс тапты. Ішкі және сыртқы әкімшілік, саудалық және өндірістік
ғимараттарда өрттен қорғану қауіпсіздігінде, төменгі термоизоляцияға және
жоғарғы температуралық ғимараттарда қолданылады.
“Сэндвич” панелі жаңа технологиялы, жоғары сапалы техникамен, яғни
“ILK wang General Machineri Co.,Ltd” Кореяның фирмасының технологиясымен
жұмыс істейді.
Өндіріс жылдамдығы минутына 2,9-5 м², қолданылатын қуаттылық 200кВтсағ
және 701 м² алаңды алады. 1 панелдің максималды көлемі:
Қалыңдығы – 50-200 мм
Ұзындығы –13000 мм
Ені – 1000 мм
Өндірістің қуаттылығы 1 ауысымда 600 м² панелді құрайды.
125 мм орташа панелді дайындау үшін 1м² : 10,71 кг- құрыш , 0,641 кг-
желім, 0,146 м³- минералдымақта қажет болады.
Қапшағай қаласында орналасқан зауыттың келесідей өндірістік
ғимараттары бар:
▪ әкімшілік мекеме 683,2 м²
▪ өндірістік ғимарат 4460,0 м²
▪ галерия 26,0 м²
▪ трансформаторлық станция 94,0 м²
▪ бақылау пункті №1 16,8 м²
▪ жер телімдері 1,6335 га
“ПолимерМеталл- Т” ЖШС өнімдері жанбайтын категориядағы өнімдер
қатарына жатады. 1-кестеде “сэндвич” типті қабырға панелі мен төбеге
қажетті панельдің өртке шыдамдылығы көрсетілген.
1-кесте Панельдердің өртке шыдамдылық көрсеткіштері
Панель Панельдердің қалыңдығы, мм
түрлері
50 75 100 125 150 200
Қабырға Е I 30 Е I 60 Е I 90 Е I 150 Е I 180 Е I 180
панельдері
Төбеге
жабатын RE 30 RE 60
панельдері
Дәстүрлі құрылыс материалдармен “сэндвич” типті үшқабатты панельдерді
салыстырғанда, бұл өнім жинау, жеткізу, қайта өңдеу және монтаждау
ерекшелігімен жұмысты жеңілдетеді. 2-кестеде “сэндвич” панелінің сыртқы
қабатының 0,50,5мм қоса алғанда өлшемі келтірілген.
2-кесте “Сэндвич” панелінің сыртқы қабатының 0,50,5мм қоса алғандағы
массасы
ПАНЕЛЬ ТИПТЕРІ ПАНЕЛЬДЕРДІҢ ҚАЛЫҢДЫҒЫ,ММ
50 75 100 125 150 200
ҮШ ҚАБАТТЫ ҚАБЫРҒА 16,3 19,1 22,13 24,53 28,13 34,13
ПАНЕЛІ ПТС П1С,1М,КГ
ҮШ ҚАБАТТЫ ҚАБЫРҒА 15,5 18,5 21,5 23,9 27,5 33,5
ПАНЕЛІ ПТС СС, 1М, КГ
ҮШ ҚАБАТТЫ ТӨБЕГЕ 16,85 19,8 25,25 28,85 34,85
ЖАБАТЫН ПАНЕЛЬ ПТК 22,25
П2С, 1М, КГ
Қазақстанның құрылыс нарығының 45%-ын “ПолимерМеталл- Т” ЖШС өндірген өнімі
алып отыр. Ал аса маңызды бәсәкелесі ресейлік зауыт “Электрощит”,
“Термостепс - МТЛ” иеленіп отыр.
3-кесте - Дайын өнімді тұтынушылар
Негізгі СатылғаТауар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz