Кәсіпорынның қаржылық қорлары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім минстрлігі

Тақрыбы: Кәсіпорынның қаржылық қорлары
Пәні: Кәсіпорын қаржысы

Жоспары:

КІРІСПЕ
I. НЕГІЗГІ БӨЛІМ.КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЛАРЫ
1.1 ЖАРҒЫЛЫҚ ҚОР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...3-4

2. ЖИНАҚТЫҚ ,ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4-
7

II. БӨЛІМ. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЫН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ЖОСПАРЛАУ

2.1 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЫ, ЖОСПАРЫ ... ... ... ... ..8-13

2.2 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЫН БАҒАЛАУ ... ... ... ... .13-21

2.3 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҚҚА ЖЕТУ
ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21-27

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..28

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

Кіріспе

Менің курстық жұмыстың тақырыбы “ Кәсіпорынның қаржылық қорлары ”
болып табылады. Осы тақырыпқа сай курстық жұмыста кәсіпорынның – қаржылық
қорлары дұрыс ұйымдастырылып жүргізілгендігі анықталады.
Осы курстық жұмыста келесідей мәселелер қарастырылады:Бірінші
бөлімінде “ КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЛАРдың негізі, КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ
ҚОРЛАРдың мақсаты мен міндеттері. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЛАРдың негізгі
мақсаты- КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЛАРдың олардың есебінің дұрыс
ұйымдастырылып жүргізілгендігін анықтау болып табылады..
Екінші бөлімінде КӘСІПОРЫННЫҢ қаржылық қорын бағалау ЖӘНЕ ЖОСПАРЛАУ
жолдары кәсіпорынның қаржылық қорларның- бағдарламасы қамтитын басты
мәселелеріне тоқтала кетеміз.

I. НЕГІЗГІ БӨЛІМ.КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЛАРЫ
1. Жарғылық қор түсінігі

Жарғылық қор бұл - кезкелген өндірістік шаруашылық өнеркәсіптің, ұйымдық-
құқықтық формасының негізі. Жарғылық капитал заңды түрде бекітілген иелену,
меншікпен билік ету сонымен қатар өндірістік-шаруашылық өнеркәсіптің
қаржылық қайнар көзі болып табылады. Жарғылық капиталдың соммасы
өнеркәсіптің тіркелу кезінде бекітіледі.
Жарғылық қордың көбеюі немесе азаюы жаңа қатысушылардың кіруіне
немесе шығуына байланысты болады. Мұндай жағдайда жарғылық капитал
тіркеуден қайта өту қажет.
Жалпы жиналыста немесе меншік иелерінің жиналысында жарғылық капитал
мөлшерінің өзгеруі туралы шешім қабылданады. Жарғылық капиталдың көбеюі
таратылмаған табыс, резервтік фонд, жаңа акциялар шығару немесе ескі
акциялардың номиналдарын көбейтіп алу жолымен жүргізіледі. Жарғылық капитал
мемлекеттік өнеркәсіпте сәйкес келетін бюджет құрамымен немесе мемлекеттік
салымның өзге түрімен құрылады.
Егер құрылтайшылар затты пайдалануға берсе, онда бұл салымның
мөлшері, яғни қатысушысының үлесі затты пайдалану үшін төленетін жолдау
ақысымен анықталады. Жолдау ақысы әрекеттің жарғылық капиталда
көрсетілгендей барлық мерзіміне немесе қатысушылармен бекітілген және
жарғылық құжаттарда көзделген мерзімі үшін алынады.
Акционерлік қоғамның қаржылық жағдайы жарғылық капиталдың мөлшеріне
байланысты болады. Кейде акционерлік қоғамның 1 жылында жарғылық кпитал
толығымен өтелмейді немесе несие не қарыз алу көмегімен құрылады. Бұл
капиталдың жалған екендігін дәлелдейді.
Жарғылық капиталдың мөлшері, акциялардың бағалары, жай және ерекше
акциялар акционерлердің жиналысында анықталады. Жарғылық капиталда болатын
кез-келген өзгеріс акционерлер жиналысында бекітіліп, әділет органдарында
және басқа да соған сәйкес мемлекеттік органдарда тіркеледі. Егер бұрын
жарияланған жарғылық кпиталдың мөлшері қатысушылармен толық өтелмейтін
болса, жарғылық кпиталдың көбеюі туралы шешім тіркелінбейді. Жарғылық
капиталдың азайтылуы туралы шешімге несие берушілер де қарсылық білдіре
алады.
Акцияларды шығару туралы шешім акционерлік қоғамның құрылтайшыларымен
не акционерлік жалпы жиналысында қабылданады және бұл шешім дәлелдеуге
жатады. Бұл шешім жарғылық кпиталдағы эмитенттің өлшемін пәнін, ол
әрекеттің мақсатын, бұрын жарияланған бағалы қағаздар туралы мәліметтерді,
эмиссияның жалпы сомасын және акциялардың номиналды бағасын дивиденттердің
төлемдерін есепке алу қажет.
Жекешелендіріп содан кейін ашық акционерлік қоғамға өзгерген
мемлекеттік кәсіпорындар конкурстық түрде өткізілетін аукционда сату
кезінде бухгалтерлердің есептерінде көптеген сұрақтар туындайды. Ереже
бойынша мемлекеттік кәсіпорын базасында құрылған акционерлік қоғамның
жарғылық капиталы инвентаризация актісіне сәйкес келуі тиіс.
Шаруашылық серіктестіктерінің әділет органдарында тіркелген жарғылық
капиталдағы өзгерістер қатысушылардың шешімінсіз бухгалтерлік есептерінде
көрсете алмайды.

1.2 Жинақтық, зейнетақы қорлары

Жинақтық зейнетақы қорлары (ЖЗҚ) – бұл контрактілі-сақтаушы типтегі
қаржылық институттары болып табылады, олар ұзақмерзімді контрактілерге
сәйкесті салымшылармен төленетін зейнетақы жарналардың негізінде халықтың
сақталатын ақша қаражаттарын тартады. ЖЗҚ-ның ерекшелігі – олар еңбеккке
қабілеттілігін жоғалту барысында адамдардың материалдық және әлеуметтік
қажеттілігін қамтамасыз ету үшін құрылады. Зейнетақылық жарналардың
салымшылары белгілі бір жасқа келгеннен кейін табыс көзқайнарын
қалыптастыру мақсатында зейнетақы қорларының қарыздық міндеттемелерін сатып
алады.
Зейнетақы қорлардың дамуы корпорациялардың жоғары маманданған жұмыс күшін
тартуға ұмтылысы есебінен пайда болды. Зейнетақы қорлары - жеке және заңды
тұлғалардың зейнетақы төлемдерінің орнына зейнетақы міндеттемелерін
шығаратын қаржылық мекеме. Зейнетақы төлемдері- зейнетақы төлемдері үшін
халықтың, фирмалардың, мемлекеттің салымдары.
Зейнетақы қорларын құрудың негізгі мақсаттары бағалы қағаздарға
зейнетақы жарналарын инвестициялау есебінен жұмыскерлерге төлемдер жасау
болып табылады. Зейнетақы қорлары сенімгерлік компанияларға, коммерциялық
банктерге немесе сақтандыру компанияларына берілу мүмкін. Мұндай
сақтандыру қоры сақтандырылмаған деп аталады. Бірақ корпорациялар
сақтандыру компаниялармен келісім жасау мүмкін, яғни сақтандыру компаниялар
зейнетақы төлемдерін қабылдап, зейнетақы төлемдерін беруді қаматамасыз
етеді.Ондай сақтандыру қоры сақтандыратын деп аталады
Зейнетақы қорларындағы пассивті операциялардың негізі корпорациялардың,
кәсіпорындардың, сонымен қатар бүкіл түсімдердің 20-30% құрайтын
жұмыскерлер мен қызметкерлердің жарналары болып табылады. Жарна үлесі
түрлі корпорациялар, кәсіпорындар және мемлекеттер бойынша ауытқиды.
Корпорация қуаттырақ әрі байырақ болған сайын, жұмыскерлер мен
қызметкерлердің жарналар үлесі аз болады. Зейнетақы қоры капиталының
жинақталу ерекшелігі кәсіпкерлердің, жұмыскерлердің, қызметкерлердің ұзақ
мерзімге өмірді сақтандыруға кеткен жарналарының сомаларынан құралады.
Зейнетақы қорлары ұзақмерзімді ақша қаражаттарын иемденеді және оларды
үкіметтік, жеке бағалы қағаздарға салады. Зейнетақы қорларының активінің
80% жеке корпорациялардың бағалы қағаздары құрайды. Активтердің 30% астамы
жай акцияларға жататындықтан корпорация саясатына зейнетақы қорлары әсер
етеді. Зейнетақы қорлары өзінің корпорацияларының активтеріне де ақша
қаражаттарын салады.
Жекеменшік зейнетақы қорларымен қатар мемлекеттік зейнетақы қорлары да
бар. Олар орталық үкіметпен және жергілікті басқару органдарымен құралады.
Мұндай қорлардың пассивті операцияларының негізін түрлі үкіметтік
деңгейдегі бюджет қаражаттары және жұмыскерлердің жарналары құрайды.
Активті операциялар мемлекеттік және корпорациялардың бағалы қағаздарының
салымдарында шоғырланады. Мемлекеттік зейнетақы қорларының қызметінде
ақша қаражаттарын инвестициялау мен қызметінің формаларын ұйымдастыруы
бойынша айырмашылықтар болады.
Еркін активтерді құрай отырып зейнетақы жарналары зейнетақы қорларында
жинақталады. Сондықтан зейнетақы қорларының активтері экономикада маңызды
роль атқарады
Экономикадағы салалардың мәнін ЖІӨ-гі үлесінің көрсеткіші бойынша мәнін
анықтауғы болады. Мысалы, дамыған елдерде ЖІӨ-гі зейнетақы активтерінің
үлесі 10% құрайды
Зейнетақы қорлары инвестициялар сияқты экономикада макроэкономикалық және
микроэкономикалық қызмет атқарады.
Зейнетақы қорларының макроэкономикалық қызметіне :
- Олар инвестициялық ресурстарды тиімді орналастыруға үлес қосады, яғни
инвестицияланатын қаражаттың иелері мен қолданушылардың (фирмалардың,
компаниялардың, өндірістік ұйымдардың және т.б.) нақты емес ақпарат алу
тәуекелдігін азайту есебінен болады. Жинақталған мәліметтер негізінде банк
әлеуетті қарыз алушылардың қаржылық жағдайын құрастырады, сөйтіп қаржылық
нарыққа тиімділігі аз және сенімсіз компаниялардың кіруіне жол бермейді.
Сонымен қатар банктерде мәліметтер болу есебінен кәсіпорынның шаруашылықты
дұрыс жүргізуіне , басымды бағыттар мен қызмет формаларын таңдауына әсер
етеді.
- Қаржылық делдалдардың жекеменшік міндеттемелерін шығару экономикаға
қажетті және ұсынылатын қосымша ресурстар арасында қарама қайшылықтарды
шешеді.Сөйтіп жинақ көлемі ұлғаюы әсерінен ақшаға сұранысы , нарықтағы
пайыз ставкалары да төмендейді. Қысқа мерзім кезеңінде инвестициялық
сұраныстың өсімі табыстың мультипликативті кеңеюі және жиынтық сұраныстың
төмендеуін өтейді. Ұзақмерзімді кезеңде жаңа техника мен технологияға
материалданған инвестициялар экономикалық өсудің сапалық және сандық
әлеуетін қалыптастырып, өндіріс көлемінің сұраныс және ұсыныс жағдайында
ұлғаюының факторы болды.

II. БӨЛІМ. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЫН БАҒАЛАУ
ЖӘНЕ ЖОСПАРЛАУ

2.1 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЫ, ЖОСПАРЫ

Кәсіпорын қорының кассасындағы қолма – қол ақша банктің белгілеуімен
кәсіпорын жетекшісінің келісуі бойынша шекті болады. Қажетті жағдайда касса
қалдықтарының шектелуі қаралады. Кәсіпорындар банкке барлық қолда бар
ақшаларды тәртіп және уақыт бойынша қызмет көрсету банктің келісімімен
өткізіледі. Қолма – қол ақша күндізгі немесе кешкі кассаларға банк
инкассаторларына және біріккен кассаларға кәсіпорынның соңғы өткізулерін
банке өткізіледі.
Кәсіпорынның қорының банк шотынан аудару келісім – шорт жасайды.
Кәсіпорын кассасында шектеулі қолма – қол ақшалар сақталынады. Банк
мекемелерінің қызмет көрсетуі. Осы кәсіпорын жетекшілерінің келісімімен
белгілінеді. Кассадағы қолма – қол ақша қалдықтарының шектелуі жыл сайын
барлық кәсіпорынға банк мекемелеррі белгілейді. Ұйымдық – құқық нысаны және
қызмет саласынан тыс, кассасы бар қолма – қол ақша есебіне жүзеге
асырылады. Касса қалдықтарының шектелуі кәсіпорынның қолма – қол ақша
айналымының көлемінің азаюы, оның қызмет мерзімінің ерекшелігі, қолма – қол
ақша құралдарын тәртіпті және уақыт бойынша банк мекемелеріне тапсыру,
кездейсоқ құндылықтарды тасымалдауын сақтау және қысқаруын қамтамассыз ету
арқылы анықталады. Кәсіпорын өз кассаларында қолма – қол ақшалар үстінен
белгіленген шектеулерді сақтау, тек қана жалақы беру, әлеуметтік төлемдер
және стипендия 3 күннен көп емес, банк мекемелерінде ақша алу күні іске
асырылады. Қолма – қол ақшаның осы мерзімнің өтеуі белгіленуі бойынша
қолданбаса банк мекемесіне тапсырылады. Көрсетілген құралдар кезек бойына
және федералдық заңмен белгілеуі арқылы береді.
Қорыта келгенде, кәсіпорындағы қолма – қол ақша және қолма – қол
ақшасыз айналымында өзара байланыс және өзара тәуелділік болады. Ақша
әрқашанда бір айналым сферасынан екіншіге ауысады. Қолма – қол ақша формасы
несие мекемелерінің шотына ауысады және керісінше қолма – қол ақшасыз
айналымы қолма – қол ақшаны несие мекеменің шотына салғанда пайда болады.
Ал қолма – қол ақшасыз айналымы қолма – қол ақша арқылы бола алмайды. Осы
уақытта тапсырыскерде несие мекеме шотынан қолма – қол ақшаны алу кезінде
пайда болады.
Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорынның тұрақтылығы ең
бірінші өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген өнім мен
көрсетілген қызметтің құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ, тұрақты
және айнымалы шығындар арасындағы қатынас маңызды болып табылады.
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технолргиясымен тығыз
байланысқан қаржылық тұрақтылығының маңызды факторларының бірі активтердің
тиімді құрамы мен құрылымы, сондай-ақ кәсіпорынның басқару стратегиясын
дұрыс таңдап алуы болып табылады. Ағымдагы активтерді басқару өнері -
кәсіпорын шотында оның ағымдағы жедел қызметі үшін қажет болатын қаржының
ең төменгі сомасын ұстаудан тұрады.
Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы
ресурстарының құрамы мен құрлымы, оларды басқару стратегиясы мен
тактикасының дұрыс таңдалып алынуы. Кәсіпорынның өз қаржы ресурсы, соның
ішінде таза табысы қаншалықты көп болса, соншалықты ол өзін жайлы сезіне
алады.
Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен қатар оны
тарату құрылымы, әсіресе өндірісті дамытуға бағытталған бөлігі де өте
маңызды болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қарыздық калиталдар нарығындағы
қосымша жұмылдырушы (мобилизацияланушы) қаражаттар үлкен әсерін тигізеді.
Кәсіпорын ақша қаражаттарын қаншалықты көп тартатын болса, оның қаржылық
мүмкіндіктері де соншалықты жоғары болады, алайда, сонымен бірге қаржылық
тәуекелділік те өседі - яғни кәсіпорын өз кредиторларымен уақытында
есептесе ала ма, жоқ па? деген қауіп туады.
Кәсіпорын осы мерзімге дейінгі уақытта қаржы ресурстарын қаншалықты
дұрыс басқарды деген сұраққа жауап береді: кәсіпорын осы мерзімге дейінгі
уақьп қаржы ресурстарын қаншалықты дұрыс басқарды. Қаржы ресурстары
жағдайының нарық талаптарына болуы және де кәсіпорынның дамуына байланысты
қажеттіліктерге жауап бере алуы өте маңызды болып табылады, себебі қаржылық
тұрақтылықтың жетіспеушілігі кәсіпорынның төлеу қабілетінің жоқтығына және
оның дамуына қажетті қаражатының болмауына, ал ке болуы — дамуға кедергі
жасап, басы артық қорларме және резервтермен кәсіпорын шығындарын көбейтуп
әкеліп соқтыруы мүмкін.
Кәсіпорынның банк шотынан аудару келісім – шорт жасайды. Кәсіпорын
кассасында шектеулі қолма – қол ақшалар сақталынады. Банк мекемелерінің
қызмет көрсетуі. Осы кәсіпорын жетекшілерінің келісімімен белгілінеді.
Кассадағы қолма – қол ақша қалдықтарының шектелуі жыл сайын барлық
кәсіпорынға банк мекемелеррі белгілейді. Ұйымдық – құқық нысаны және қызмет
саласынан тыс, кассасы бар қолма – қол ақша есебіне жүзеге асырылады. Касса
қалдықтарының шектелуі кәсіпорынның қолма – қол ақша айналымының көлемінің
азаюы, оның қызмет мерзімінің ерекшелігі, қолма – қол ақша құралдарын
тәртіпті және уақыт бойынша банк мекемелеріне тапсыру, кездейсоқ
құндылықтарды тасымалдауын сақтау және қысқаруын қамтамассыз ету арқылы
анықталады. Кәсіпорын өз кассаларында қолма – қол ақшалар үстінен
белгіленген шектеулерді сақтау, тек қана жалақы беру, әлеуметтік төлемдер
және стипендия 3 күннен көп емес, банк мекемелерінде ақша алу күні іске
асырылады. Қолма – қол ақшаның осы мерзімнің өтеуі белгіленуі бойынша
қолданбаса банк мекемесіне тапсырылады. Көрсетілген құралдар кезек бойына
және федералдық заңмен белгілеуі арқылы береді.
Жоғары сапалы өнімді үздіксіз өндіру және өткізу кәсіпорының қаржылық
ресурстарының қалыптасуына оң әсерін тигізеді. Өндіріс процесінде өнім
сапасының төмендеуі және оны сатудың қиындықтары кәсіпорын шотына ақша
қаражаттарының келіп түсуіне кедергі жасайды, нәтижесінде кәсіпорынның
төлеу қабілеті төмендейді. Кері байланыс та бар, ол ақша
қаражаттарының болмауы материалдық ресурстардың келіп түсуінің іркілісіне,
демек өндіріс процесінің тоқтауьи әкеліп соқтыруы мүмкін.
Шығындар көлемі өндіріс процесінің тиімділікі деңгейімен анықталады.
Олардың тиімділігі қаншалықты көп болса, кәсіпорын өнімді өткізу көлемін
сақтай отырып ресурстарды, соның ішінде қаржылық ресурстарды соншалықты аз
жұмсайды. Және керісінше, шикізат пен материалдар шығындарының нормасының
өсуі, еңбек өнімділігі деңгейінің төмендеуі, басқа да ресурстардың
мөлшерден тыс жұмсалуы және өндірістік емес шығындар қосымша қаржы
қаражаттарының қажеттілігіне себепші болады. Еңбек және материалдық
ресурстар шығыны ең алдымен өнімнің өзіндік құнында, содан соң табыста
талдап қорытылады. Соңғы айтылған көрсеткіштің көлемі кәсіпорының өзіндік
қаражаттарының көлемін өзгерте отырып, оның жалпы қаржылық жағдайында
елеулі көрініс табады.
Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау: жүргізгенде баланс
көрсеткіштерімен қатар қаржылық есеп берудің басқа да нысандарының
көрсеткіштерін қолдану қажет, әсіресе кәсіпорынның жыл бойғы бар табыс
сомасын осы кәсіпорынның өзінің қызметін жүргізу үшін жұмсалған барлық
шығындар сомасымен салыстырудан тұратын қаржы-шаруашылық қызметінің
нәтижесі туралы есепті қолдану керек, оның баланстан айырмашылығы ол
кәсіпорынның мезеттік суреті және қатып қалған қаржылық жағдайы емес, ол
капитал қозғалысы, есепті кезеңдегі субъектінің қаржылық нәтижесі
болып табылады. Сондықтан кәсіпорынның балансына қарағанда, бұл құжат
талдаушы адам үшін анағұрлым маңызды және ақпараттық болып табылады. Ол бұл
кәсіпорын табыс немесе (шығын) зиян әкелетіндігін анықтау үшін табыстар мен
шығындар туралы жеткілікті -мөлшерде бөлініп алынған анық көрсеткіштердің
көмегімен белгілі бір кезеңдегі кәсіпорынның қызмет нәтижесіне баға береді.
Батыс тәжірибесінде, балансты есеп берудің басты нысаны ретінде бөліп
қарастыратын біздің елге қарағанда, табыс және зиян туралы есепке біршама
басымдылық берілуі кездейсоқ емес. Атап айтқанда, дәл осы үлгі
американдық, ұлыбритандық және жаңа зеландиялық фирмалардың жылдық есебінде
бірінші болып келтіріледі. Мұның түп тамырын психологиялық тұрғысынан
іздеген жөн, табыс батыс фирмалары қызметіндегі маңызды көрсеткіш
болып табылады, олар сондықтан да оны ең алдымен сыртқы пайданушыларға
әйгілеп көрсетуге тырысады.

2.2 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЫН БАҒАЛАУ

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын
талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке не болуымен,
сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және
де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің
нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын ұйымдастырған кезде немесе өндіріп
отырған өнімнің өзіндік құнын есептеудегі негізгі шығындарға мыналар
жатады:
Бастапқы мағлұматтар ретінде берілген детальдің, тораптың
құрастыру бірлігінің негізгі технологиялық процестері, ондағы қолданылған
операциялардың уақытының қажет екендігі болып табылады. Осы мәліметтер
бойынша детальді өндіріп шығару үшін қандай жұмыстар атқарылатынын талдап
шығу керек: Біріншіден- өнімді өндіріп шығару үшін қандай жабдықтар,
станоктар, аспаптар қажет екенін есептеу керек.
Екіншіден – жабдықтардың саны бойынша цех әлде учаске болатынын
белгілеу керек, кейін қажетті кескіш аспаптарды, тетіктерді бақылау
аспаптарын, жетектерді бақылау аспаптарын, тағы басқа құралдардың
көлемдерін есептеу кетек.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндеі сұрақтарды қарастырмас
бұрын, қаржылық жағдай дегеніміз немесе "қаржылық жай-күй" дегеніміз
не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде
бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. "Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы
қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру көздерімен (меншіктік
капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады" деп жазған.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және
пайдаланумен сипатталады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның
қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа қызмет түрлері үшін қажетті
қаржы ресурстармен қамтамасыз, етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді
тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен
қаржылық қарым-қатынас болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық
тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы төлеу мүмкіндігі оның
қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді".
Қаржылық жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп
таратылуы және пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы".
Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы - бұл оның қаржы
бәсекелестік қабілеттілігінің сипаттамасын (яғни төлем қабілеттілігі, несие
қабілеттілігі) қаржы ресурстары мен капитал пайдалану, мемлекет алдында
және басқа да шаруашылық субъектілерінің алдында өз міндеттемелерін
орындау. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдаудың келесі
түрлерін жүргізеді: табыстылық пен рентабельділік; қаржылық тұрақтылық;
несие капиталды пайдалану; валюталық өзін-өзі өтеу - деп жазады.
Жоғарыда берілген анықтамалар қарастырылып ұғым мәнін
жеткілікті дәрежеде ашпайды, олардың әрқайсысында бұл ұғымды
дәлірек ауға мүмкіндік беретін ұтымды тұжырымдар бар. Бірқатар түрлі
әдістермен есептелетін бірыңғай көрсеткіштерге қарағанда (мысалы, еңбек
өнімділігі, қор қайтарымдылығы, өзіндік құн, жалпы табыс, тиімділік)
қаржылық жағдай түрлі көрсеткіштерді есептеу нәтижесін және олардың жалпы
бағалауға тигізетін әсерін негізінде анықталатыны анық. Қорыта келе,
кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүру қабілеті жоқ кәсіпорындарға
аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның
сенімді болуын, тұрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс.
Біздің көзқарасымыз бойынша, сенімділік кәсіпорын жұмысының
үздіксіздігін және оның төлеу қабілеттілігін көрсетеді.
Осы берілген түсініктерге сүйене отырып, біз бұл ұғымды былай
анықтауды ұсынамыз:
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі
қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі
мені өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы
ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы нені білдіреді? Бұл сұрақ та
арнайы оқулықтарда түрліше түсіндіріледі. Бір авторлар қаржылық
тұрақтылықты "өз қаражаттарын шебер пайдалану қабілеттілігі, жұмыс
процессінде үздіксіздігін қамтамасыз ететін қаржының жеткілікті болуы" деп
түсіндіреді. Қаржылық тұрақтылық - меншікті және қарыз қаражаттарының
байланысы деп жазады.
Енді біреулер "өз қаражаттары есебінен активтерге (негізгі қорлар,
материалдық емес активтер, айналым қаражаттары) жіберілген қаражаттарды
жабатын, сондай-ақ өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыздарға жол
бермейтін және де өз міндеттемелерін уақтысында қайтаратын шаруашылық
субъектілері қаржылық тұрақты болып табылады" деп жазады.
"Кәсіпорында тұрақты қалыптасқан табыстың шығыннан артуының өзіне тән
айнасы - қаржылық тұрақтылық болып табылады. Ол ақша қаражаттарын еркін
пайдаланып, оларды тиімді қолдану арқылы өндіру мен өнімді өткізу
процесінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін, сондай-ақ кәсіпорынды кеңейтуге
және жаңартуға қажетті шығындарын қаржыландыратын кәсіпорынның қаржы
ресурстық жағдайын сипаттайды. Қаржылық тұрақтылық кәсіпорынның жалпы
тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады". Осы еңбегінде бұл авторлар
одан әрі мына анықтаманы келтіреді.
Нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуші кәсіпорындардың қаржылық
жағдайын талдаудың басты мақсаты (міндеті) келесілер болып табылады:
• қаржылық жағдайға баға беру және оның есеі беру мерзіміндегі
өзгерісі;
• активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті,
оларды таратудағы рационалды және пайдаланудағы тиімділікті зерттеу;
• айналым капиталының көлемін, оның өсуі (кемуін) және
ағымдағы міндеттемелермен арақатынасын анықтау;
• қаржы-есептік және несие ережесін сақтау;
• кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын зерттеу;
• ағымдағы активтердің айналымдылық есебі, оның, ішінде дебиторлық
борыш және қорлар есебі;
• баланстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және
төлеу қабілеттілігінің абсолюттік, және салыстырмалы көрсеткіштерін
анықтау;
• кәсіпорын табыстылығын бағалау;
• кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың
деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларды есептеп шығару;
• кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;
• кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа
мерзімді болжау, яғни оның қаржылық стратегиясын анықтау.
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорыннңң ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.