Жазбаша дәлелдемелер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Kipicпe ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Негізгі бөлім
1. Соттық дәлелдеу және дәлелдеу
құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 4
2. Дәлелдеуге жатпайтын деректер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...11
3. Дәлелдемелерді
жіктеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
4. Дәлелдеу процесіндегі ғылыми-техникалық
құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

Актілер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Пайдаланылға
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Кіріспе

Сот билігі - қазақтардың мемлекеттік символы болады. Үлттық санада да сот
билігі халыққа етене жақын тұрған билік саласы болып есептеледі. Би,
бүгінгі тілмен айт-қанда, судья - ел қамқоры, халық жанашыры әрі ақылшысы
бола білді.
Қазақ даласындағы сот билігінің мұраты - сот процесіне қатысушылардың
"жеңуі", не "жеңілуінде" емес, екі жақтың "жеңілдеп" шығуында еді. Өйткені,
оның басты мақсаты - бітім, бітімгершілік болатын. "Дау мұраты бітім" деген
аталы сөз де сол кезден қалған. Елді бірлікке, татулыққа шақырған ұлы
билеріміздің даналығы да осында жатыр. Сол коне заманнан-ақ билердің
шешімдері дәлдемелерге сүйенетін.
Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу мәселесінде дәлелдеу және
дәлелдемелер үлкен орасан орын алуда. Себебі осы дәлелдеудің өзі азаматтық
істің калай аяқталуын, азаматтардың тағдырын шешеді. Азаматтық іс жүргізу
барысында дәлелдемелерді толықтай қамтып, іздеу салып, талдап, қорыту аса
маңызды. өйткені қазіргі кезде дәлелдемелердің аз немесе сапасынын
төмендігінен кө істер тоқтатылуда не месе жабылуда. Бірақ азаматтық іс
жүргізуде дәлелдемелер тек заңды жолмен алынуы кажет, өзге жолмен алынған
дәлелдемелер - дәлелдемелер болып есептелмейді.
1.3аңмен көзделген тәртіпте сот тараптардың талаптары мен қарсылықтарын
негіздейтін мән-жайлардың бар-жоғын, сондай-ақ істі дұрыс шешу үшін өзге де
маңызы бар мән-жайларды солардың негізінде анықтайтын заңды түрде алынған
нақты деректер іс бойынша дәлелдемелер болып табылады. (ҚР АІЖК-нің 64-
бабы. 1-т.)

Соттық дәлелдеу - бүл істің мән-жайларын соттың дәлелдемелер арқылы
анықтау бойынша процестке қатысушылардың қызметі - деген ереженің өзінен
ақ дәлелдеменің азаматтық істегі маңызы көрініп тұр. Дәлелдемелерді іздеу
барысында азаматтық іс жүргізу кодексінің шектеулерінен шықпау қажет, заңға
толықтау сүйену керек.

1.Соттық дәлелдеу және дәлелдеу құралдары.
Соттық дәлелдеу - бүл істің мән-жайларын соттың дәлелдемелер арқылы анықтау
бойынша процестке қатысушылардың қызметі. Өзгеше айтар болсақ - бұл
тараптардың және өзге де қатысушылардың дәлелдемелерді табыс етуге, жинауға
және оларды зерттеуге әрекеті. Мұндай құқық ҚР АІЖК-нің 47-бабында
көзделген.
ҚР АІЖК-нің 65-бабына сәйкес, әр тарап (талап қоюшы және жауапкер) өзінің
талаптарының және қарсылыңтарының негізі ретінде сілт4еме жасайтын мән-
жайларды дәлелдеуі тиіс.
Осы мән-жайларды ҚР азаматтық іс жүргізу заңында белгіленген нақты деректер
арқылы дәлелдеу қажет. Бұл нақты деректер:
• тараптардың және үшінші тұлғалардың түсініктемелерімен;
• куәлардың айғақтарымен;
• заттай дәлелдемелермен;
• сарапшылардың қорытындыларымен;
• іс жүргізу әрекеттерінің хаттамаларымен және өзге де құжаттармен
анықталады.
Жоғарыда аталған деректерді басқаша - дәлелдеу құралдары деп атайды.
Дәлелдеу қүралдары - бүл сотта істің мән-жайларын анықтау үшін қолданылуы
мүмкін қүралдар.

1.Тараптардың және үшінші тұлғалардың тусініктемелері. Бұлардың
ерекшеліктері бар - олар іс бойынша мүдделі тұлғалар, сондықтан олардың
белгілі мән-жайлар туралы түсініктемелерінде қателіктер болуы мүмкін.
Мұндай қателіктер үшін тараптар және үшінші түлғалар жауаптылыққа
тартылмайды.
Тараптардың және үшінші тұлғалардың іс үшін маңызы бар, өздеріне белгілі
мән-жайлар туралы түсініктемелері іс бойынша жиналған басқа да
дәлелдемелермен қатар тексеруге және бағалауға жатады (ҚР АІЖК-нің 78-
бабының 1-бөлігі).
Осы түсініктемелерді мынадай түрлерге бөліп қарастырады:
• Жазбаша;
• Ауызша;
• Талап;
• Мойындау.
Жазбаша түсініктемелер талап арызында немесе талапқа қарсылық білдіруде
көрінеді. Ауызша түсініктемелерді төрағалық етуші (судья) қандай азаматтың
іс қаралуға тиіс екенін жария етіп, процеске қатысушылардың келуін
тексерген соң тараптар мен үшінші тұлғалар береді. Талап - деректер туралы
тараптардың баяндамасы және олар осы деректерді анықтауға мүдделі болады.
Мойындау - басқа тарап дәлелдеуге тиіс деректерді екінші тараптың тануы.
Тараптың талабын немесе қарсылығын негіздейтін деректерді екінші тараптың
мойындауы ол тарапты осы деректерді одан әрі дәлелдеу қажеттілігінен
босатады. Тарап мойындаған дерек сот отырысының хаттамасына енгізіледі және
оған деректі мойындаған тарап қол қояды (ҚР АІЖК-нің 78-бабының 3-бөлігі).
Егер деректілерді тану шындығында болмаған мән-жайды жасыру мақсатымен не
алдаудың, күш қолданудың, қорқытудың немесе жаңылудың әсерінен
жасалғандығына соттың күдігі болса, ол тануды қабылдамай, ол туралы үйғарым
шығарады. Мұндай жағдайда осы деректер жалпы негізде дәлелденуге тиіс.
Деректі тану бұл түсініктемелердің бір түрі, сондықтан оны талап танумен
шатастыруга болмайды.
2. Куәлардың айғақтары (ҚР АІЖК-нің 79-бабы). Куә - іс үшін маңызы бар мән-
жайлар туралы қандай да болмасын мәліметтер өзіне белгілі болған тұлға.
Сотта куә берген мәліметтер - куәнің айғақтары деп аталады. Белгілі бір
адамды куә ретінде (оның тегін, атын, әкесінің атын және тұратын жерін
немесе жұмыс орнын белгілеп, сондай-ақ бұл адамнан жауап алу қажеттілігін
негіздей отырып) сотқа шақырту туралы іске ңатысушылар өздерінің өтінімдері
арқылы, ал талап қоюшы - талап арызында көрсетеді.
ҚР АІЖК-нің 79-бабының 2-бөлігіне сәйкес куә ретінде бола алмайтын
тұлғалардың тізімі көрсетілген. Оларға:
• балаларды тәрбиелеу туралы даулар бойынша істерді қоспағанда өзінің
жастығына, дене немесе психикалық кемістігіне орай фактілерді дұрыс
қабылдауға және олар туралы дұрыс айғақ беруге қабілетсіз адамдар;
• өкілдің немесе қорғаушының міндетін атқаруына байланысты өздеріне
белгілі болған мән-жайлар туралы - азаматтьқ іс бойынша өкілдер немесе
қылмыстық іс бойынша қоргаушылар;
• шешім немесе үкім шығару кезінде мәселелерді істің мән-жайын кеңесу
бөлмесінде талқылау кезінде туындаған мәселелер туралы - судъя;
• оларға тәубаға келу кезінде сенім білдірген адамдардан белгілі болған
мән-жайлар туралы - дін қызметшілері;
• заңда көрсетілген басқа адамдар жатады.
Сондай-ақ, сотта адам өзі-өзіне, зайыбына (жұбайына) және шеңбері заңмен
белгіленетін жақын туыстарына куәлік айғақ беруден бас тартқан жағдайда куә
ретінде танылмайды.
Сот баланың өсу деңгейін ескере оны сотқа куә ретінде қатыстыруы мүмкін. Он
төрт жасқа толмаған куәдан жауап алу, ал соттың қалауы бойынша он төрт жас
пен он алты жас аралығындағы куәдан жауап алуда сотқа шақырылатын
педагогтың қатысуымен жасалады. Қажет болған жағдайда кәмелетке толмаған
куәнің заңды өкілдері (ата-аналары, асырап алушылар, қамқоршылар немесе
қорғаншылар) де шақырылады (ҚР АІЖК-нің 199-бабының 1-бөлігі).
Куә ретінде шақырылған адам сотқа үйғарыммен тағайындалған уақытта келуге
және шынайы айғақ беруге міндетті.
Көрінеу жалган айгақ бергені және заңда көзделмеген негіздер бойынша айғақ
беруден бас тартқаны немесе жалтарғаны үшін куә ҚР ҚК-нің 352,353-
баптарында көзделген қылмыстық жауаптылыққа тартылады. Бірақ куә "өз-өзіне,
зайыбына (жұбайына) және жақын туыстарына" қарсы куәлік етуге міндетті емес
(ҚР Конституциясының 77-бабының 3-бөлігінің 7 тармақшасы және ҚР АІЖК-і 79-
бабының 3-бөлігі).
Әдетте сот отырысында куә айғақтарын ауызша береді, бірақ ерекше жағдайда
(науқастығының, қарттығының, мүгедектігінің немесе басқа да дәлелді
себептерінің салдарынан) сот куәдан өзі барған жерінде жауап алуы мүмкін
(ҚР АІЖК-і 80-бабының 2-бөлігі).
ҚР АІЖК-і бойынша куә бірқатар құқықтарға ие:
• сотта ана тілінде немесе өзі білетін басқа тілде мәлімдеме жасау (ҚР
АІЖК-і 14-бабының 3-бөлігі);
• сотқа келуге байланысты жолақысы, бөлме жалдау жөніндегі шығындар
өтеледі, іссапарға шыққан түлғаларға тиісті тәулікақы төленуге тиіс;
• куә ретінде сотқа шақырылған жұмыс істейтін адамдарға сотқа келуге
байланысты олардың болмаған уақыты үшін жүмыс істейтін жері бойынша
орташа жалаңысы сақталады;
• еңбек қатынастарында тұрмаған куәлар өздерін әдеттегі айналысып жүрген
істерінен алаңдатқаны үшін іс жүзіндегі уақыт шығындары ескеріліп және
заңда белгіленген 1 (бір) айлық жалақының ең төменгі мөлшері негізге
алына отырып өтемақы алады;
• сотқа шақырылуына байланысты шығындарды өтеттіруге және уақытын
жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға (ҚР АІЖК-і 80-бабының 4-
бөлігі);
• қажет болған жағдайда сотта осы немесе келесі отырыста екінші рет
жауап беруге (ҚР АІЖК-і 197-бабының 4-бөлігі);
• жазбаша материалдарды пайдалануға (ҚР АІЖК-нің 198-бабы).
3. Жазбаша дәлелдемелер. Жазбаша дәлелдемелер - бүл іс үшін маңызы бар мән-
жайлар туралы мәліметтерді қамтитын актілер, құжаттар, іскерлік немесе жеке
сипаттағы хаттар (ҚР АІЖК-і 81-бабы).
Жазбаша дәлелдемелерді тараптар және іске қатысушы басқа да тұлғалар
тапсыруы, сондай-ақ олардың өтініші бойынша сот талап етуі мүмкін. Соттың
азаматтардан немесе заңды түлғалардан талап ететін жазбаша делелдемелері
тікелей сотқа жіберіледі.
Жазбаша дәлелдемелер, әдетте, түпнүсқа күйінде беріледі. Егер құжаттың
көшірмесі берілсе, сот қажет болған жағдайда түпнұсқаның берілуін талап
етуге құқылы (ҚР АІЖК-і 83-бабының 3-бөлігі). Түпнұсқа жазбаша
дәлелдемелер, сондай-ақ істегі жеке хаттар оларды табыс еткен тұлғалардың
өтініші бойынша сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін оларға қайтарылуы
мүмкін. Бұл орайда істе жазбаша дәлелдемелердің судья куәландырған
көшірмесі қалады.
Жазбаша дәлелдемелерді нысаны бойынша мына түрлерге бөліп қарастыруға
болады:
• жай жазбаша нысандағы құжаттар;
• міндетті нысандағы жазбаша дөлелдемелер (неке құру туралы куәлік,
коммерциялық акт, бала туу туралы куәлік және т.б.);
• нотариуспен куәландырылған шарттар.
Егер құжаттарда үйымдар, лауазымды адамдар баяндаған немесе куәландырған
мәліметтер азаматтың іс үшін маңызы болса, дәлелдемелер болып танылады.
Құжаттарға, соның ішінде ҚР АІЖК-нің 66-бабында көзделген тәртіппен
алынған, талап етілген немесе табыс етілген компьютерлік хабарламаны
қамтитын материалдар, фото және кино түсірілімдер, дыбыс және бейнежазбалар
да жатады.
4.3аттай дәлелдемелер. Заттай дәлелдемелер - өзінің сыртқы түрімен,
қасиеттерімен немесе өзге де белгілерімен іс үшін маңызы бар мән-жайды
аньқтау құралы бола алады деп үйғаруға негіз бола алатын заттар.
Сотқа заттай дәлелдемелер:
• өз бастамасы бойынша іске қатысатын түлғалар;
• сот үйғарымы бойынша басқа тұлғалар ұсынылуы мүмкін.
Заттай дәлелдемелердің жазбашадан негізгі айырмашылығы - заттай
дәлелдемелерінде мәліметтер материалдық турде, ал жазбашада олар сандар,
әріптер, белгілер арқылы көрінеді.
Заттай дәлелдемелерге билік ету мәселелері бойынша сот үйғарым шығарады (ҚР
АІЖК-і 89-бабының 4-бөлігі).
Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап шығу, оның нәтижелерін жазу ҚР
АІЖК-і 87-бабының екінші және үшінші бөліктерінде көзделген тәртіппен
жүргізіледі.
5.Сарапшылардың қорытындылары. Сарапшы - арнайы ғылыми білімі бар іске
мүдделі емес адам. Сарапшының қорытындысы - бұл сарапшының алдына сот
немесе тараптар қойған мәселелер бойынша іс материалдарын зерттеуге, оның
ішінде арнайы ғылыми білімдерді пайдалана отырып жүргізілген заттай
дәлелдемелер мен үлгілерге негізделген ҚР АІЖК-де көзделген жазбаша нысанда
ұсынылған қорытындылар.
Сараптама сарапшы арнайы ғылыми білімдер негізінде жүргізетін іс
материалдарын зерттеу нәтижесінде іс үшін маңызы бар мән-жайлар аньқталуы
мүмкін жағдайда тағайындалады. Сарапшыға ұсынылған сұрақтар және бұл
сұрақтар бойынша оның беретін қорытындысы сарапшының арнаулы білімінің
шегінен шықпауы тиіс.
Сот сараптаманы:
• тараптың өтінімі бойынша;
• өз бастамасы бойынша тағайындайды.
Сараптаманың тағайындалуы туралы сот үйғарым шығарады.
Сараптама зерттеу сипатына не сот отырысында зерттеу үшін объектілерді
жеткізудің мүмкіндігі жоқтығына немесе қиындығына байланысты сотта немесе
соттан тыс жүргізіледі.
Сарапшының құқықтары:
• істің сараптама нысанасына қатысты материалдарымен танысуға;
• қорытынды беру үшін қажетті қосымша материалдарды өзіне беру туралы
өтінім жасауға;
• соттың рұқсатымен сот отырысына қатысуға және оған қатысушыларға
сараптама нысанына қатысты сұрақтар қоюға;
• сараптама жүргізу кезінде өз құқығына нұқсан келтіретін сот әрекетіне
шағым жасауға
• және т.б. ҚР АІЖК-і 92-бабының 1-бөлігінде көрсетілген.
Сарапшының міндеттері:
• соттың шақыруы бойынша келуге;
• өзінің алдына қойылған мәселелер бойынша негізделген және объективті
қорытынды беруге;
• жүргізілген зерттеулер мен берілген қорытындыға байланысты мәселелер
бойынша айғақ беруге (ҚР АІЖК-і 92-бабының 3-бөлігі).
Төрағалық етуші сарапшыға көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық
жауапкершілік туралы ескертеді, ол туралы сарапшыдан қолхат алынады. Қолхат
сот отырысының хаттамасына қоса тіркеледі (ҚР АІЖК-нің 191-бабы).
Сараптаманы:
• сарапшы жеке;
• сарапшылар комиссиясы (мүшелері алынған нәтижелерді бірлесіп талдайды
және ортақ пікірге келе отырып, қорытындыға қол қояды немесе қорытынды
берудің мүмкін еместігі туралы хабарламаға қол қояды);
• кешенді (іс үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау үшін әртүрлі білім
саласының негізінде зерттеулер жүргізу қажет болған жағдайларда
тағайындалады және оны мамандығы әртүрлі сарапшылар өздерінің құзыреті
шеңберінде жүргізеді);
• қосымша (қорытынды жеткілікті түрде айқын немесе толық болмаған,
сондай-ақ бұрын зерттелген мән-жайларға қатысты жаңа мәселелер
туындаған кезде тағайындалатын);
• қайталама (сарапшының алдыңғы қорытындысы жеткілікті түрде
негізделмеген немесе оның дұрыстығы күмән тудырған, немесе сараптама
жүргізудің іс жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол
объектілерді зерттеу және дәл сол мәселелерді шешу үшін
тағайындалатын) түрлерде өткізу ҚР АІЖК-і бойынша көзделген.
Сараптама сотта іс қарауға әзірлеу сатысында, сондай-ақ осы сотта іс қарау
кезінде тағайындалуы мүмкін (ҚР АІЖК-і 170-бабының 7-бөлігі). Бұл жағдайда
сот сараптаманы өткізу үшін істі кейінге қалдыруға тиіс.
Сарапшы өз қорытындысын жазбаша нысанда сотқа ұсынуы тиіс (ҚР АІЖК-і 96-
бабының 1-бөлігі).
Заңмен көзделген жағдайларда ерекше іс жүргізу (азаматтың психикалың хал-
жайын анықтау үшін - ҚР АІЖК-нің 305-бабы; азаматты әрекетке қабілетті деп
тану - ҚР АІЖК-нің 308-бабы) істері бойынша міндетті түрде сараптама
тағайындалады.
6. Іс жүргізу әрекеттерінің хаттамалары - бұл іс бойынша мәні бар мән-
жайларды анықтау сұрақтары бойынша сот отырысында не соттан тыс сотпен
құрылған жазбаша материалдар.
Бірінші сатыдағы соттың әрбір сот отырысы туралы, сондай-ақ отырыстан тыс
жасалған әрбір жеке іс жүргізу әрекеті туралы хаттама жасалады. Сот
отырысының немесе отырыстан тыс жасалған жеке іс жүргізу әрекетінің
хаттамасы істі қараудың немесе жеке іс жүргізу әрекетін жасаудың барлың
елеулі сәттерін көрсетуге тиіс.
Сондықтан оларға: сот тапсырмасы бойынша хаттамалар (ҚР АІЖК-нің 72-бабы);
дәлелдемелерді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.