Жұмыссыздық, инфляция

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...

І Бөлім. Инфляция теориялық астары
1.1 Инфляцияның түсінігі және түрлері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Инфляцияның пайда болу себептер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Инфляцияның эканомикалық және әлеуметтік салдары
... ... ... ... ... ...

ІІ Бөлім. Макроэкономикалық жұмыссыздық, инфляция
1. Жұмыссыздық
формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
2. Инфляция деңгейін
өлшеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
3. Филлипс қисығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
ІІІ Бөлім. Қазақстан жағдайындағы инфляция
ерекшеліктері, оған қарсы саясат
1. Қазақстандағы инфляциялық процестің орын
алуы ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Инфляцияны тежеу жолдары мен
факторлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..

Пайдаланылатын әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Кіріспе

Бұл курстық жұмыстың негізгі тақырыбы Инфляция мәні,
себептері, формасы, салдары. Ол үш бөлімнен тұрады .
Курстық жұмыс бірнеше бөлімдерден тұрады. Мысалы:
инфляцияның мәні, мазмұны, түрлері, ерекшеліктері және оған қарсы
саясат жайлы терең жазылған.
Инфляция – бұл күрделі де көпфакторлы құбылыс; ол
қағаз ақша айналымына негізделген экономикаға тән және ұдайы
өндіріс процесінің бұзылуымен сипатталады.
Инфляция бағаның өсуі және шетел валюталарының қымбаттауы
ретінде көрінеді.
Инфляцияның жағымсыз әлеуметтік және экономикалық салдары
көптеген елдер үкіметтерін белгілі экономикалық саясат жүргізуге
мәжбүр етеді.
Бұл жерде экономисттер ең алдымен мына сұрақтың жауабын табуға
ұмтылады: күрделі де тегеурінді іс - шаралар арқылы инфляцияны жою
керек пе, әлде инфляция жағдайына икемделген дұрыс па?
Инфляция - бұл рыноктардың көбінде, сұранымның артуынан
қалыптасқан тепе – теңдіктің бұзылуына байланысты пайда болған
елдегі баға деңгейінің жалпы өсуі.
Инфляция баға индексі арқылы өлшенеді, жалпы базалық
мерзім баға индексі арқылы анықталады.
Баға өскенде тұрғындар тауарды көбірек сатып алады,
кейін ол одан да қымбатқа түсетінін біледі. Бұл, өз
кезегінде, өндірушілерді ұсынысты арттыруға ынталандырады, нарық
тауарға тез толады.
Инфляция жағдайында әртүрлі салаларда баға бір қалыпты
өспейді. Сондықтан, инфляция экономикада қалыптасқан диспропорцияларды
түзетуге және нарық шаруашылығын сауықтыруға мүмкіндік береді.

Баяу инфляция кезінде бағалар еңбекақыдан тезірек өседі. Бұл
жағдайда өндіріс шығындары төмендеп, кәсіпкерлік дамиды.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты – инфляцияның мәнін, түрлерін,
оның экономикалық және әлеуметтік салдарын талқылау, оған
қазіргі кездегі қарсы қолданылатын саясат және Қазақстан жағдайындағы
инфляция ерекшеліктерін зерттеу.

І Бөлім. Инфляция теорияларының астары

1.1 Инфляцияның түсінігі және түрлері

Инфляция – бағалардың жалпы өсуі, табыстардың құнсыздануы. Елдегі
тауар рыноктарының көбінде тепе- теңдік бұзылса, бағалар тоқтаусыз өседі.
Яғни, инфляция – бұл жалпы ұсыныс пен сұраныс арасында қалыптасқан
сәйкесіздік.
Жеке тауар рыногында сұраным ұсынымнан артық болса, тауарға
баға деңгейі өседі. Бірақ мұндай жекелеген нарық сәйкессіздігі
инфляцияны қалыптастырмайды.
Инфляция – бұл рыноктардың көбінде, сұранымның артуынан қалыптасқан
тепе- теңдіктің бұзылуына байланысты пайда болған елдегі баға деңгейінің
жалпы өсуі.
Ақша сұранысынан тыс тауар бағалары еңбек өнімділігіне, нарықтың
монополизациялануына, жаңа салық ставкаларына, нарық жағдайына
(коньюнктурасына), сыртқы экономикалық жағдайға, мемлекеттік реттеуге
және басқа да себептерге байланысты өзгеруі мүмкін. Яғни бағаның өсуін
көптеген себептер қалыптастырады. Бірақ бағаның кез - келген өсуі де
инфляция емес.
Сондықтан, жоғарыда келтірілген себептердің арасынан инфляцияны
қалыптастыратындарын анықтап алу қажет.
Айталық, экономиканың коньюнктуралық ауытқуына байланысты бағалардың
өсуін инфляцияға жатқызуға болмайды.
Еңбек өнімділігі өскенде баға деңгейі төмендейді. Бірақ егер
негізігі өндіріс салаларында еңбекақы деңгейі еңбек өнімділігінен тез
өскен болса, онда ұлттық шаруашылықта шығын инфляциясы деп аталатын
жағдай қалыптасып, бағалардың жалпы деңгейі өседі.
Инфляция баға индексі арқылы өлшенеді, жалпы базалық мерзім
баға индексі арқылы анықталды.
Осы жылдың (2001ж) баға индексін алдыңғы жылдың (2000ж)
баға индексінен шығарып, айырмасы алдыңғы жылдың (2000ж) баға индексіне
бөліп, содан кейін оны пайыз түрінде шығару керек 100 – ге көбейтеміз.
Мысалы, 2000ж тауарлар тұтыну баға индексі 154, 5 тең болса, 2001 ж
– 158, 2 болды. Сонымен 2001ж инфляция деңгейі мына жолмен анықталады:
158, 2 – 154, 5
Инфляция қарқыны = ---------------------- * 100 %
154, 5

2. Инфляцияның пайда болу себептері

Инфляция негізінен шаруашылықта қалыптасқан әр түрлі
диспропорцияларға байланысты болатынын және оның негізгі себептерін
қарастырып көрелік.
Біріншіден, бұл мемлекеттік шығындар мен табыстар арасында қалыптасқан
диспропорция немесе тепе - теңдіктің бұзылуы. Бұл мемлекет Бюджетінің
тапшылығы түрінде көрінеді.
Егер тапшылық Орталық банктің несиесі, яғни айналымға қосымша
ақша шығару арқылы қаржыланған болса, онда бұл айналымдағы ақша массасын
арттырады және инфляцияны қалыптастыруына әбден мүмкін.

Екіншіден, егер инвестицияларды қаржыландыру, жоғары айтылған
әдіспен, яғни Орталық банктің несие беруімен жүргізілетін болса,
түптеп келгенде, бұл да инфляцияның себебіне айналуы мүмкін.
Үшіншіден, осы күнгі экономикалық теория бағалардың жалпы өсуі ХХ
ғасырда нарықтың құрылымының өзгеруімен түсіндіреді. Бүгінгі нарық ХІХ
ғасырдағы нарық түріне тіпті ұқсамайды.
ХІХ ғасырдағы нарықта негізінен өзара толық бәсекелі тауарлар
сатылатын. Бұл тауарларды көптеген өндірушілер өзара еркін бәсеке негізінде
өндіріп сататын, салалық және салааралық бәсеке жағдайы болған, капитал
кедергісіз бір саладан екінші салаға ауысатын еді. Қазіргі рынок
– көбінде олипология түрінде қалыптасқан. Осы күнгі ірі фирмалар
(тауар өндірушілер, ұсынушылар) белгілі бір деңгейде нарық бағасына ықпал
жасап, өз өніміне бағаны өзі белгілей алады.
Фирма олипология бағаның өсуін қолдамаса да оның деңгейін түсірмеуге
ұмытылады, нарықта қалыптасқан баға деңгейінің тұрақты
болуына мүдделі.
Бағаның төмендеуімен өз рыногындағы жағдайды бұзып алмау
мақсатында ірі фирмалар ұсыным икемділігінің артуына кедергі
жасауға тырысады.
Қалыптасқан өндіріс түріне жаңа фирмалардың келуіне шек қою арқылы
олипологиялық фирмалар жалпы сұраным мен ұсыным арасындағы
диспропорцияны мүмкін болғанша ұзақ уақыт ұстап алуға ұмтылады.
Төртіншіден, ұлттық экономикалардың ашыла түсуіне, олардың дүние
жүзілік шаруашылық қатынастары жүйесіне тартылуына байланысты
инфляцияның бір елден екінші елге ауысу қаупі артады.
Импортталған инфляциямен күресу мүмкіншіліктері де шектеулі
келеді. Әрине, ұлттық валютаның бағасын арттырып импортты арзандатуға
болады, бірақ бұл жағдайда экспорт қымбаттап, ұлттық өнімнің әлем
нарығындағы өнімділігі кемиді.
Бесіншіден, инфляцияны тосу деген жағдайға байланысты инфляциялық
процесс өзін - өзі қолдап жалғаса береді. Батыс елдерінде, көптеген
экономистердің пікірінше, инфляцияны тосу психологиясын жеңі
антиинфляциялық саясаттың негізгі мақсаты деп анықталады.
Инфляцияны тосу механизмі экономикаға қалай әсер етеді? Мәселе
мынадай: адамдар ұзақ уақыт бағалардың өсуін көріп, олардың болашақта
төмендеуінен күдер үзеді де, жаппай тауар сатып алуға көшеді.
Сонымен қатар олар еңбекақы деңгейін көтеру үкіметке талап
қояды.
Еңбекақының өсуі тұтынушылық сұранымын одан әрі арттыра түседі.
Өндірушілер де шикізат пен материалдарға және энергияға
бағаның өсуін болжап, өздерінің өнімдеріне бағаны арттыра түседі.
Әрбір өндіруші өзін инфляциядан алдын ала сақтандыру мақсатында
өніміне бағаны еселеп көтереді. Нәтижесінде, бағалар сұраным
көлемі анықтайтын деңгейден сатып, инфляцияны тосу деңгейіне
көтеріледі.
Инфляцияның себептері сан қилы, бірақ әр кезде олардың белгілі
бір комбинациясы (құрамасы) қалыптасады. Айталық, Екінші дүние жүзілік
соғыстан кейін Батыс Европа елдерінде тапшылыққа байланысты өте
күшті инфляция қалыптасқан. Соңғы жылдары Батыс елдерінде инфляцияның
негізгі себебі мемлекет шығындарының өсуі, баға – еңбекақы,
инфляциялық тосу, инфляцияның бір елден екінші елге ауысуы және
басқалары болды. Бұрынғы кеңес Одағындағы инфляцияның негізгі себебі
ретінде әкімшілік жоспарлау жүйесінде қалыптасқан экономикалық
диспропорцияларды айтуға болады.
Сонымен инфляциялық ахуал көптеген себептердің әсерінен тууы мүмкін.
Осы себептерді екі топқа бөлуге болады:
1) Ақша айналымымен тікелей байланысты себептер:
- айналымға, бюджеттің тапшылығын жабу үшін, тауарлық ресурстармен
қамтамасыз етілмеген тым көп қолма-қол ақша шығару;
- айналымға қолма-қол емес ақша шығарумен байланысты, шаруашылыққа
шамадан тыс көп несие беру;
- ұлттық валютаның бағамын бір деңгейде ұстау үшін Ұлттық банктің,
басқа елдердің, еркін айырбасталымды валюталарын сатып алу немесе
сату (валюта басқыншылығы).
2) Ақша айналымы мен жанама байланысты себептер:
- шаруашылықтың үйлесімді өркендеуінің бұзылуы;
- шаруашылықтың шығынды тетігі;
- салық саясаты;
- баға саясаты;
- мемлекеттің сыртқы экономикалық қызметі.
Бір қарағанда, екінші топта келтірілген себептердің инфляциямен
байланысы жоқ сияқты болып көрінеді, ал іс жүзінде олардың әрқайсысы
айналымдағы ақшаның жинағының өзгеруіне әсер ете алады, сөйтіп инфляциялық
ахуал туғыза алады.

3. Инфляцияның эканомикалық және әлеуметтік салдары

Инфляцияның салдары өте күрделі де көп қырлы. Қарқыны баяу инфляция
баға деңгейі мен пайда нормасын өсіреді, сондықтан экономикалық жағдайдың
(коньюнтураның) уақытша жандануына ықпал жасайтын фактор болады.
Бірақ, уақыт артып инфляция тереңдегенде ол ұдайы өндірістің
кедергісіне айналады, қоғамда экономикалық және әлеуметтік жағдай
қиындайды.
Қарқынды инфляция шаруашылықты бұзады, ірі корпорацияларға да,
кіші бизнеске де айтарлықтай экономикалық зиян келтіреді.
Қарқынды инфляция кезінде коньюнтура екі ұшты болып қалыптасады:
нарықты болжау мүмкін емес болғандықтан бизнеске тәуелдік (риск)
жоғарылайды, ескерлік әрекеттер күрт қысқарады.
Инфляция тиімді макроэкономикалық саясат жүргізуге де кедергі жасайды.
Оған қоса бағалардың әртүрлі өсуі экономикадағы салааралық
сәйкессіздіктерді (диспропорцияларды) ұлғайтады, тұтынушылық сұраным
құрылымын бұрмалайды. Баға өзінің негізгі қызметін – нарықты
обьективті өлшем құралы болу қызметін дұрыс атқармайды.
Инфляция қоғамда ақшадан қашу белсенділігін арттырады, бұл процесс
қарқынды да ұлғаймалы түрде жүреді, тауар тапшылығы асқындайды, ақшалай
қор жинау мүддесі жойылады, ақша – несие жүйесінің қызметі бұзылады,
тауарды тауарға тікелей айырбастау (бартер) туындап кеңейеді.
Баға деңгейінің қарқынды өсуі фискал (қазына) жүйесіне де теріс
әсер етеді, экономикада Танзи Оливер әсері деп аталатын нәтиже
қалыптасады. Бұл әсерді ХХ ғасырдың 70 – жылдары Латын Америкасы
экономистері ашып зерттеген еді.
Инфляция салықтан түскен табысты (түсімді) құнсыздандырады. Мысалы,
егер салықтар жылдың үшінші ширегінде (кварталында) есептеліп осы
жылдың төртінші ширегінде төленген болса, онда гиперинфляция жағдайында
бюджетке түскен түсімдер құнсызданады, яғни бюджет түсімінің нақты
мөлшері азаяды.
Инфляция жағдайында тұрғындардың қолында сақталғанша қоры
құнсызданады, несие беруші мекемелер мен банктер шығын шегеді.
Экономиканың интернациялануы (ұлттық шеңберден шығуы) инфляцияның бір
елден екінші елге ауысуымен мүмкіндік беруді, бұл халықаралық валюта және
төлем қатынастарын қиындатады.
Инфляцияның әлеуметтік салдары да, ол ұлттық табыстың қайта бөлінуіне
әкеледі, тұрғындар үшін инфляция қосымша салық сияқты, бағалардың өсу
қарқыны номиналды (ақшалай) табыстың өсуінен

жоғары болады, сондықтан нақты (реалды) табыс азаяды. Инфляцияның
зардабы әсіресе табысы шектеулі әлеуметтік топтар үшін ауыр
болады.

ІІ Бөлім. Макроэкономикалық жұмыссыздық, инфляция

1.1.Жұмыссыздық формасы.

Толық жұмысбастылық ғылымына анықтама беру қиын. Оны бүкіл 100%
халық жұмыспен қамтамасыз етілген деп түсінуге болады. Бірақ ол дұрыс емес.
Белгілі бір жұмыссыздық деңгейі болуға тиісті деп саналады.
Экономика ресурстардың қаншалықты жақсы қолданылатынына байланысты
сипатталады. Негізгі экономикалық ресурс жұмысбастылықты қолдайтын жұмыс
күші болады – бұл экономикалық саясаттың маңызды мақсаты.
Жұмыссыздық деңгейі бұл жұмыс істеуді қалайтындардың жалпы санының
ішінде жұмысы жоқ азаматтардың статистикалық көрсеткіші ( пайыз түрінде).
Статистика агенттігі ай сайын жұмыссыздық деңгейі мен экономикалық
саясаттағы еңбек нарығының жағдайын бағалайды.
Статистикалық деректер үй шаруашылығына зерттеу жүргізу негізінде
жиналады. Анкета сұрақтарына байланысты, әр бір адам 3 түрлі санаттың
біреуіне жатады. Жұмыс істейтін, жұмыссыз және жұмыс күшіне кірмейтіндер.
Жұмыс істейтін адам деп – үй шаруасымен немесе оқу мен шұғылданбайтын, апта
бойы жұмыс істейтін адамдарды осы топқа кіргіземіз. Егерде азамат жаңа
жұмысқа шығуды күтіп жұмыс істемесе , яғни оқытша босатылса немесе жұмыс
іздеп жүрсе , онда ол – жұмыссыз деп саналады. Алғашқы екі санатқа
жатпайтын азаматтар ( мәселен, студенттер және үй шаруасындағы әйелдер),
жұмыс күші құрамына кірмейді: олар жұмыс істемейді, іздемейді және жаңа
жұмысқа көшу кезеңін күтпейді.
Жұмыс күші – жұмыссыздармен жұмыс істейтіндердің жиынтығы, ал
жұмыссыздық деңгейі – бұл жұмыс күшінің жалпы санындағы жұмыссыздардың
пайыз түріндегі анықталуы. Демек
Жұмыс күші = жұмыс істейтіндер саны + жұмыссыздар саны.
Жұмыссыздық деңгейі ═ жұмыссыздар саны х 100 Жұмыс күшінің жалпы саны
Статистика агенттігі есептейтін тағы бір статистикалық көрсеткіш, бұл
пайыз түріндегі жасы үлкен тұрғындар санының жалпы жұмыс күшіндегі үлесі:
Жасы үлкен тұрғындар санының үлесі = жұмыс күшінің жалпы саны х 100 жасы
үлкен тұрғындар саны.
Бұл статистикалық көрсеткіш барлық тұрғындар үшін есептеледі, сонымен
қатар жеке топтар ішінде қолданылады, ерлер мен әйелдер үшін, кәрі және жас
адамдар үшін де есептеледі.
ХХ ғасырдың екінші жартысында жұмыспен толық қамту, еркін
бәсекелік нарық жағдайы, бағалардың ұзақ мерзімдік тұрақтылығы
әлемнің бірде – бір елінде қатар қалыптаспағанын айту қажет. Бұл
кезеңде бағалар тоқтаусыз өсіп отырды, ал 60 - шы жылдардың
соңынан бастап экономиканың құлдырау жағдайында да бағалар өсті. Дағдарыс
фазасында бағалардың өсуі ХІХ ғасырдағы циклдер үшін болмаған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.