Азаматтардың тұрғылықты жері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
1. Азаматтардың тұрғылықты
жері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 3
2. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп
тану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7

3. Азаматты өлді деп жариялау және оның құқықтық
салдары ... ... ... ... ... ..9

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..15

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында айтылғандай
мемлекеттің ең қымбат қазынасы ретінде – адам және өмірі оның құқықтары мен
бостандықтары көрсетілген.
Кеңес Одағы тарап Қазақстан Республикасы демократиялық ел болуға бет
алып, өтпелі дәуір кезеңдерін бастап өткізуде. Елдің ең қымбат қазынасы
ретінде адамның құқықтары мен бостандықтарына ерекше көңіл бөліп, олардың
құқықтық шеңберін кеңейтіп жан-жақты дамыған елдермен қарым-қатынасы арқылы
жеке тұлғаның орнын ерекше белгіленген.
Өйткені адамдар жаратылысына байланысты бірге өмір сүруге тиіс.
Мұндай өмір сүруді әлеуметтік өмір сүру дейміз. Әлеуметтік өмірдің
тәртіпті және бір қалыпты болуы ұшін де бірқатар ережелердің болуы тиіс.
Бұл ережелер болмаған жағдайда әлеуметтік өмірде дағдарыстар туындап, күш
иелерінің әлсіздері езуінің алдын ешкім ала алмайды.
Әлеуметтік өмірді реттеу мақсатында азаматтық құқықтық субъектісі
ретіндегі азаматтық арналған (тиісті) бірнеше қағидалар жинағы бар. Олар –
діни қағидалар, моральдық қағидалар, әдет-ғұрыптық қағидалар және құқықтық
қағидалар. Осы қағидалардың барлығын әлеуметтік тәртіп қағидалары деп те
айтуға болады

1. Азаматтардың тұрғылықты жері

Заң бойынша азамат тұрақты немесе көбінесе тұратын елді мекен оның
тұрғылықты жері деп танылатындығы көрсетілген. Бұл заңның мағынасы бойынша
азаматта тек бір ғана тұрғылықты жер болады.[1]
Тұрақты тұру міндетті түрде ұзақ мерзім тұру мағынасын білдірмейді. Бұл
бойынша белгілі жағдайларға байланысты азаматтардың белгіленген жерде тұруы
маңызды болып табылады. Мысалы, жоғары оқу орнын бітірген жас маман
белгіленген бір елді мекенге келгеннен кейін оның тұрғылықты жері оның
оқыған жері немесе ата-анасының тұрғылықты жері емес, осы келген елді мекен
болады.
Азаматтың жеке дербестігі есімімен қатар оның тұрғылықты жерімен
анықталады. Міндеттемені орындау, мұрагерлік жасау және басқа да азаматтық
құқықтық әрекеттер азаматтық тұрғылықты жерінде жүзеге асады. Азаматтың
есімімен қатар оның тұрғылықты жері азаматтық, құқықтық қатынастың
субъектісін нақтылай түседі.[2]
Азаматтық кодекстің 16-бабындағы “көбінесе тұру” түсінігі үлкен маңызға
ие болады. Себебі азаматтың өмірі мен қызметі белгілі бір жермен тұрақты
байланыста болмайды. Мысалы, геологтар, теңізшілер, балықшылар,
құрылысшылар және т.б. мамандық иелері өмірінің көп бөлігін сапарларда,
жүзулерде құрылыстарда тағы сол сияқты жерлерде өткізеді. Осындай
жағдайларда олардың тұрғылықты жері де олардың көбінесе тұратын, яғни басқа
жерлерге қарағанда көбірек тұратын жері танылады.
Әрбір 18 жасқа толған азамат тұрғылықты жерін өз қалауы бойынша таңдайды.
Тұрғылықты жерді еркін таңдау халықаралық клісім шарттармен реттелген.
Азаматтардың құқықтарының аса маңыздыларының бірі болып табылады.
Азаматтардың тұрғылықты жерді өзгерту қажеттілігінің туындау жиі болатын
құбылыс. Осыған байланысты көшіп-қону процесін құқықтық реттеу қажеттілігі
туындайды.
Азаматтың тұрғылықты жері жергілікті түрде анық белгіленуі тиіс, мысалы,
тек қана елді мекенді көрсету дұрыс емес, онда көшесін, үй номерін, пәтерін
көрсету қажет. Белгілі бір жер бір тұлғаның тұрғылықты жері ма жоқ па деген
дау туындаған жағдайда сұрақ объективті белгілер негізінде, яғни осы жерде
тұрғылықты тұру немесе көбінесе тұру негізінде шешіледі.
Кейбір азаматтар категорияларына заңды, яғни заңмен белгіленген
тұрғылықты жері қарастырылған. Ата-анасы, асырап алушысы немесе
қамқоршысының тұрғылықты жері 14 жасқа жетпеген және кәмелетке толмаған
тұлғаның тұрғылықты жері болып табылады. Ал ата-анасы немесе асырап
алуышары бөлек тұратын болса, онда бала кіммен бірге тұрса сол жер оның
тұрғылықты жері болып есептеледі. Қамқоршылықта болатын әрекет
қабілеттілігі жоқ азаматтардың тұрғылықты жері қамқоршысының тұрғылықты
тұратын жері болып табылады.
Қоныс аударушылар мен босқындардың тұрғылықты жеріне тоқталатын болсақ,
қоныс аударушылар дегеніміз басқа бір жерге көшуіне байланысты тұрғылықты
жерін ауыстыратын тұлғаларды айтамыз. Бұл жерде ол жеке тәртіпте қоныс
аударушыларға емес белгілі бір оқиғаға байланысты қоныс аударушыларға ғана
қатысты. Бұл оқиғалар су тасқыны, жердің улануына байланысты оқиғалар және
т.б. жатқызуға болады. Қоныс аударушылар осындай жағдайлардың барлығында
тұрғылықты жерін басқа жерге ауыстырады. Осы ретте тиісті мекемелерге қоныс
аударушыларға баспана, жұмыс және басқа да жақтардан қамтамасыз ету міндеті
жүктеледі. Кейбір жағдайларда қоныс аудару азаматтар мен мемлекеттің немесе
тағы басқа да мекемелердің келісім шарт жасасу арқылы жүзеге асырылуы
мүмкін. Ол алыс жерге орналасқан және адамдар аз қоныстанған
территорияларды қамту, жаңа құрылыстар салу мақсаттарында болуы мүмкін. Осы
жағдайларда қоныс аударушылар мен мекемелердің арасындағы қатынастар
нормативтік актілермен және келісім шарттармен реттеледі. Осы ретте қоныс
аударушылардың бұрынғы тұрғылықты жеріне қайтып келу мүмкіндігі де
қарастырылуы мүмкін.
Ал босқындар әскери әрекеттерден қашып яғни өз үйлерін амалсыздан тастап
кеткен тұлғалар тұрған жері туралы мәселе басқаша шешіледі.
Босқындардың тұрғылықты жері мәселесін қарағанда олардың амалсыздан кетер
алдында тұрған жері сол қалпында олардың тұрғын жері болып саналады деп
қарастыру керек. Бірақ көптеген босқындар әр түрлі жолдармен мемлекеттің
басқа өлкелері мен қалаларында тұрған жерге иеленеді. Мысалы: пәтер
ауыстыру, өз үйін салу немесе сатып алу.
Тұрғылықты жердің нақты дәл анықтамасы өзінің құқықтар мен мүдделерін
қорғауда, өзінің құқық қатынастарының заңдылығын қамтамасыз етуде, сан
қатар мемлекеттің мүддесін қорғауда үлкен маңызға ие болады.
Азаматтың дәл нақты тұрғын жерін білу қажеттілігі құқықтық сипаттағы
бірқатар сұрау иелену кезінде пайда болады. Мысалы: міндеттеме қай жерде
орындалу қажеттілігі туралы сұрау, көбінесе міндеттемелік құқық қатынас
қатысушылары қарыз беуші мен қарыз алушының тұрғын жеріне байланысты
шешіледі. Азаматтық тұрмыс жағдайын жақсарту үшін есепке қою туралы сұрақ
та әдетте оның тұрғын жері бойынша шешіледі.
Азаматтың сол жерде берілген уақытта деген жалпы болжам тұрғын тұру
адресіне ресми шақырулар мен хабарландырулар жіберіледі. Азаматтың тұрғын
жерін анықтау маңызды заңдық мәнге ие болады. Себебі одан белгілі бір
құқықты нәтижелер шығуы мүмкін. Осыған сәйкес азаматтың тұрғын жерінде
белгілі бір уақыт бойы ол туралы ешқандай мәліметтер болмаса, онда ол хабар-
ошарсыз кетті немесе өлді деп жариялануы мүмкін, құқығын қорғау туралы
талап-арыз тұрғын жер бойынша беріледі. Кейбір міндеттемелер кредитордың
тұрғын жеріне орындалуға тиіс. Азаматтың тұрғын жерін анықталумен басқа да
заңды нәтижелер байланысты болуы мүмкін.
Елді мекен түсінігі 1993 ж. 8-желтоқсанда қабылданған ҚР әкімшілік-
территориалды орналастыру туралы заңында көрсетілген. Осы заңның 2-бабында
көрсетілгендей елді мекен дегеніміз саны 50 адаммен кем емес, белгіленген
тәртіпте тіркелген және реттелген ҚР территориясының адамдар жинақы
қоныстанған бөлігі болып табылады. Елді мекендер қалалық және ауылдық болып
бөлінеді. Қалалық елді мекенге қалалар мен поселоктар жатады. Ал
қалғандарға ауылдар, селолар т.б. барлығы ауылдық елді мекенге жатады.
Тұрғын жерді азамат өзі таңдайды. Тұрғын жерді таңдау – азаматтың
конституциялық құқығы. ҚР конституцияның 21-бап 1-тармағына сәйкес ҚР
территориясында заңды түрде жүрген әрбір азамат көрсетілген жағдайды
қоспағанда республика территориясында еркін жүзеге және тұрғын жер таңдауға
құқылы.

2. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану

Азаматтық кодекстің 28-бабына сәйкес, егер азаматтың тұрғылықты жерінде
ол туралы бір жыл бойы деректер болмаса, мүдделі адамдардың арызы бойынша
сот оны хабар-ошарсыз кетті деп тануы мүмкін.
Азаматтың тұрғын жерінде ұзақ уақыт бойы жоқ болуы, егер оның қай жерде
екені белгісіз болуы онымен құқықтық қатынаста болған мекемелер мен
азаматтар үшін ешқандай әсерін тигізбейді деп айтуға болмайды. Мысалы:
егер азамат қарыз болған болса қарыз берушілер қарызын талап ете алмайды.
Асырауда болған әрекет қабілеттігі жоқ одан қаражат алуды тоқтатады. Бірақ
пенсия да ала алмайды. Себебі олар асыраушысы бар деп есептеледі. Азамат
ұзақ уақыт жоқ болған жағдайда оның тұрғын жерінде қараусыз қалған мүлкіне
зиян келтірілуі мүмкін.
Осындай азаматтың ұзақ бойы жоқ болғандығы құқықтық белгісіздікті және
көрсетілгендей оның мүлкіне жағымсыз жағдайларды болдырмау мақсатында заң
ерекше құқықтық жағдай яғни азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тануды
қарастырған. Хабар-ошарсыз кету дегеніміз азаматтың берілген уақытта қай
жерде екендігін анықтау мүмкін болмаған жағдайда оның тұрғылықты жерінде
ұзақ уақыт бойы жоқ болуының сот тәртібі арқылы куәландырылған фактісі
болып табылады. Азаматтық заңдар негізінің 10-бабы 1-тармағы және азаматтық
кодекстің 28-бабына сәйкес егер азаматтық тұрғылықты жерінде ол туралы бір
жыл бойы деректер болмаса, мүдделі адамдардың арызы бойынша сот оны хабар-
ошарсыз кетті деп тануы мүмкін. Соңғы деректер алынған күн хабар-ошарсыз
кеткен адамның соңғы хатын көрсету арқылы белгіленуі мүмкін. Ал хабар-
ошарсыз кеткен азамат туралы соңғы деректер алынған күнді анықтау мүмкін
болмаған жағдайда жоқ адам туралы соңғы деректер алынған айдан кейінгі
айының бірінші күні, ал бұл айды анықтау мүмкін болмаған жағдайда келесі
жылғы бірінші қаңтар хабар-ошарсыз кетудің басталған күні деп есептеледі.
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану тек оның қай жерде екендігін
анықтау мүмкін болмаған жағдайда ғана болады. Сондықтан сәйкесінше
мекемелерде бұл істерді қарау алдында оның соңғы кездерде болғандығы
белгілі жерлерден, жұмыс орны, туылған жері және тағы басқалардан ол адам
туралы деректер сұратады.
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп танудан шығатын құқықтық нәтижелер
төменшегіше болады.
Біріншіден, сот шешімі бойынша хабар-ошарсыз кеткен азаматтың мүлкіне
қамқорлық бекітіледі. Қамқоршы осы мүліктерден хабар-ошарсыз адам заң
бойынша асырауға тиісті адамдарға (кәмелетке толмаған балалар, еңбек
қабілеті жоқ ата-аналар, т.б.) қаражат беріп отырады және оның қарыздарын
төлейді.
Екіншіден, азаматты хабар-ошарсыз кетті деп жариялағаннан кейін оның
асырауында болған жанұяның еңбекке жарамсыз мүшелерінің зейнет ақы заңына
сәйкес асыраушысынан айырылу жағдайына байланысты зейнет ақы алуға құқығы
болады.
Үшіншіден, хабар-ошарсыз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.