Ақша қорлары ның элементтері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
3
1 Ақша қорының теориялық аспектілері 5
1.1 Ақша қоры түсінігі, экономикалық мәні 5
1.2 Ақша қорлары мен резервтерін қолдану ерекшелігі 13
2 АҚ Ферроқорытпа зауытының ақша қорын талдау 19
2.1 АҚ Ферроқорытпа зауытының жалпы сипаттамасы 19
2.2 АҚ Ферроқорытпа зауытының ақша қорын пайдалану
ерекшелігі 22
3 Кәсіпорынның ақша қорларын пайдалану тиімділігін
жетілдіру жолдары 31
Қорытынды 35
Қолданылған әдебиеттер тізімі
37

Кіріспе

Нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық
экономикадағы негізгі буыны- кәсіпорын. Сондықтан да, бұл деңгейде қоғамға
қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Мұнда ресурстарды үнемдеп
жұмсау, жоғары өнімді техника мен технологияларды қолдану мәселелері кең
түрде шешіледі.
Кез келген кәсіпорынның қаржылық жағдайы, төлем және несие
қабілеттілігі оның қажетті ақша қорлары мен қамтамасыз етілуімен
байланысты.
Ақша қорлары кәсіпорынның өндірістік процесіне тікелей қатысып,
өндірілген өнімнің өзіндік құнын анықтайтын маңызды элемент болып табылады.
Қаржы менеджерлері үшін ақша қорлары ның құрамы мен құрылымы, олардың
көлемі, активтерді қолданудың тиімділігі негізгі талдау және жоспарлау
объектісі болып табылады. Ақша қорлары н тиісінше қажетті қаржы көздерімен
қамтамасыз ете білу де маңызды болып табылады, түптеп келгенде ақша қорлары
н қаржыландыруды ұйымдастыру деңгейі олардың тиімді қолданылуының маңызды
факторы болып табылады.
Кәсіпорындардың іс-әрекеттерін қамтамасыз етудегі міндетті шарт- қолда
бар ақша қорлары ның болуы. Ақша қорлары ның мәні- ұдайы өндірістік
процестердің қажеттілігін қамтамасыз етудегі экономикалық ролімен
анықталады. Ақша қорлары н тиімді пайдалану көпшілігінде олардың
қажеттілігін анықтау болып табылады.
Түрлі салаларда ақша қорлары ның үлес салмағы кәсіпорындардың өндіріс
қорларының құрамында әр түрлі. Мысалы, ауыр өндіріс кәсіпорындарында жеңіл
өндіріс кәсіпорындарына қарағанда ол төмен. Кәсіпорында ақша қорлары н
ұйымдастыру мыналардан тұрады: ақша қорлары ның қажеттілігін анықтау,
олардың құрамы, құрылымын қалыптастыру көздерін табу және оларды реттеу,
ақша қорлары н басқару және т.б.
Өндіріс тиімділігін арттырудың елеулі резервтері құрамына шикізат пен
негізгі материалдар, отын, қосалқы материалдар, тез тозатын құралдар және
басқа да еңбек заттары кіретін ақша қорлары н орынды пайдалану есебінен
өндіріс шығындарын одан әрі төмендетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты- кәсіпорындағы ақша қорлары мен резервтерін
зертеу. Себебі бұл қазіргі кездегі ең өзекті мәселе болып
табылады.Кәсіпорынның өмірі оның негізгі және айналым капиталдары
айналысынан жалғасып отырады. Ақша қорлары н тиімді пайдалану көпшілігіне
олардың қажеттілігін дұрыс анықтау болып табылады. Өйткені өндірістің осы
көлемінде жоспарланған пайданы ең төменгі мөлшердегі шығындармен табуға
үлкен ықпалын тигізеді. Ақша қорлары ның төмендетілген мөлшері кәсіпорынның
тұрақсыз қаржы жағдайына, өндіріс процесінің іркілісіне әкеліп соғады.
Міндеттері:
- Ақша қорының теориялық аспектілерін зерттеу;
- Ақша қоры түсінігі, экономикалық мәнін ашу;
- Ақша қорлары мен резервтерін қолдану ерекшелігін талдау;
- АҚ Ферроқорытпа зауытының ақша қорын талдау;
- АҚ Ферроқорытпа зауытының жалпы сипаттамасын жасау;
- АҚ Ферроқорытпа зауытының ақша қорын пайдалану ерекшелігін
көрсету;
- Кәсіпорынның ақша қорларын пайдалану тиімділігін жетілдіру
жолдарын анықтау

1 Ақша қорының теориялық аспектілері

1.1 Ақша қоры түсінігі, экономикалық мәні

Кәсіпорынның іс- әрекеттерін қамтамасыз етудегі міндетті шарт- қолда
бар айналым қаражаттарының болуы. Ақша қорлары - бұл өндірістік ақша
қорлары н құру, айдалану және үздіксіз өндірістік роцестер мен өнімді
өткізуді қамтамасыз ету үшін авансылаудың ақшалай қаражаттарының жиынтығы.
Ақша қорлары ның мәні- ұдайы өндірістік процестердің қажеттілігін
қамтамасыз етудегі экономикалық рөлімен анықталады. Ақша қорлары
өндірістік процеске бірнеше рет қатысатын негізгі қорларға қарағандағы
айырмашылығы, ол тек бір ғана өндірістік кезеңде қызмет етеді және
өндірістік тұтыну тәсіліне тәуелсіз өзінің құнын тікелей дайын өнімге
апарады.
Ақша қорлары - бұл кәсіпорындардың, бірлестіктердің, ұйымдардың
өндірістік қорларының бір өндірістік айналымда түгел тұтынылып және өзінің
құнын дайындалатын өнімге толық көшіретін бөлігі. Әдетте, өзінің табиғи
нысанын сақтамайды және аяқталғаннан кейін ақшалай нысанда қайтарылады.
Ақша қорлары ның құрылымы деп барлық жиынтығындағы олардың бөлек
элементтерінің арақатынасын айтады. Кәсіпорындардағы ақша қорлары ның
құрылымына талдау жасау және оны жетік білу маңызды мәселелерінің бірі
болып саналады. Себебі, белгілі бір шамада қаржы жағдайы кәсіпорын
қызметінің не ол, не бұл мезетін сипаттайды.
Кәсіпорында ақша қорлары ның құрылымы тұрақсыз және көптеген
себептердің ықпалымен өзгеріп отырады. Әрбір нақты кәсіпорында айналым
қаражатының шамасы, олардың құрамы мен құрылымы, өндірістік сипаты мен
күрделілігіне, өндіріс кезеңінің ұзақтығына, оларды жеткізу жағдайына және
т.б. байланысты болады.
Ақша қорлары 2 бөлімнен тұрады:
• өндірістік ақша қорлары ;
• айналыс қорлары;

1- кесте. Ақша қорлары
Ақша қорлары Айналыс қорлары
өндірісАяқталмаған Болашақ Қоймадағы ЖөнелтілгеЕсептеулеАқша және
тік өнадіріс кезең дайын н, бірақ рдегі т.б.
запаста шығындарыөнімдер ақысы ақша қаражат
р төленбегенқұралдарыайналымы
тауарлар
Нормаланған Нормаланбаған

Өндірістік ақша қорлары - өндірістік процессте бір рет қолданылады
және өзіндік құнын толығымен өндіріетін өнімге аударады. Өндірістік ақша
қорлары өнеркәсіптегі ақша қорлары ның ең негізгі бөлігі болып табылады.
Олар барлық ақша қорлары ның өнеркәсіпте 70%, машина өндіру мен мелалл
өңдеуде 80% аса бөлігін құрайды.
Өндірістік ақша қорлары на шикізат, негізгі және қосымша материалдар,
комплекттік бұйымдар, өндірісте аяқталмаған өнім, отын, тара және басқа
еңбек құралдары.
Өндірістік ақша қорлары мынадай топтарға бөлінеді:
- Өндірістік запастар. Оларға- шикізат, негізгі
материалдардың, отынның, қосалқы бөлшектердің қалдығы,
бағасы 100 тенгеден кем құнсызданғыш және тозғыш заттар,
арнайы құрал- саймандар жатады.
- Аяқталмаған өндіріс. Оның ішінде өз ішінде шығарылған
жартылай дайын өнімдер.
- Болашақ кезеңдердің шығындары- жаңа өнімдерді әзірлеуге
және игеруге еткен шығындар.
Айналыс қорлары- запастағы дайын өнімдер, әлі бағасы төленбеген, бірақ
жөнелтілген тауарлар, есептеу құралдары және кассадағы ақша қорлары.
Сонымен, ақша қорлары -бұл өндірістік ақша қорлары мен айналыс
қорларын құруға арналған, кәсіпорынның ақша қорлары.
Кәсіпорынның ақша қорлары құрылымын білу өте маңызды, өйткені ол
белгілі бір мөлшерде, сол уақыттағы немесе басқа уақыттағы кәсіпорын
жұмысының қаржылық жағдайын көрсетеді. Мысалы, дебиторлық қарыздың шектен
тыс өсуі, қоймадағы дайын өнімнің, аяқталмаған өндірістің өсуі кәсіпорынның
қаржылық жағдайының төмендеуін көрсетеді. Дебиторлық қарыз айналымнан
құралдарды алып, оны өз айналымында қарыз дебиторлар қолданады. Аяқталмаған
өндіріс көлемінің, қоймадағы дайын өнім көлемінің ұлғаюы айналымнан
құралдардың алынғанын, сату көлемінің төмендегенін көрсетеді.
Кәсіпорынның айналым капиалының құрылымы әр түрлі себептерге
байланысты үнемі өзгеріп отырады.

2- кесте. Мысал: Кен өндіру өнекәсібінің ақша қорлары ның құрылымы
№ Ақша қорлары ның элементтері Олардың үлестері,%
1 Өндірістік запастар 57
2 Аяқталмаған өндіріс және өзіндік өндірістегі 17
жартылайфабрикаттар
3 Болашақ кезеңдер шығындары. 8
Ақша қорлары (п.1+п.2+п.3). 82
4 Қоймадағы дайын өнімдер. 5
5 Жөнелтілген, бірақ ақысы төленбеген тауарлар. 7
6 Есептеулердегі ақша құралдары. 4
7 Банк мекемелеріндегі шот есептеріндегі және
кассалардағы ақша қорлары. 2
Айналыс қорлары (п.4+п.5+п.6+п.7). 18
Ақша қорлары 100

Әр түрлі саладағы кәсіпорындардың ақша қорлары құрылымы манадай
жәйттерді бірдей қажет етпейді:
Кәсіпорын спецификасы. Өндірістік циклы ұзақ кәсіпорындарда
аяқталмаған өндірістің көлемі айтарлықтай жоғары болуы мүмкін; тау-кен
өнеркәсібінде болашақ кезең шығындары. Өндіріс процесі тез кәсіпорындардың
қоймадаңы тауарлар запасының үлес салмағы жоғары болады;
Дайын өнім сапасы. Егер кәсіпорын сұранысқа ие болмайтын, сапасы төмен
өнім өндірсе, онда бір мезетте қоймадағы тауар запасы көлемі ұлғаяды;
Мамандану деңгейі;
Ғылыми- техникалық прогрессті жеделдету. Бұл фактор айналым
құралдарының құрылымына барлық элементтері бойынша әсер етеді. Егер,
кәсіпорынға отынды аз жұмсайтын қондырғы қондырса, қалдықсыз жұмыс жасайтын
болса, онда айналым құралдары құрылымында өндірістік запастар көлемі күрт
азаяды;
Ақша қорлары құрылымына басқада факторлар әсер етеді. Бірақ факторлар
ұзақ уақытты және қысқа уақытты болатындығын білген маржан.
Ақша қорлары ның құрамы мен құрылымын 4 белгісі бойынша анықтайды:
Айналым сферасы;
Элементтері;
Норма ауытқуы;
Қаржыландыру көздері;
Айналым сферасына байланысты ақша қорлары өндірістік ақша қорлары
(өндіріс сферасы), айналыс қорлары (айналыс сферасы) болып бөлінеді.Ақша
қорлары айналыс сферасында да, өндірістік сферасында да бір мезгілде,
айналымның үш стадиясынан өте, қызмет етеді: жабдықтау, өндіру, өткізу.
Кәсіпорын жұмысында ақша қорлары үш сатыдан өтеді:
Ақша сатысы. Мұнда ақша өндірістік запастарға айналады. Яғни,
кәсіпорын өз ақшасына шикізат немесе материалдар сатып алады.
Жабдықтаушылардың счеттарын төлейді және жабады.
Өндірістік сатысы. Өндірістік запастар бірінші аяқталмаған өндіріске
айналады, одан кейін дайын өнімге айналады.
Тауарлық сатысы. Дайын өнім сатылады, нәтижесінде ақша қорлары
өндіріс саласынан айналыс аясына, қайтадан ақшалай нысанына келеді. Бұл
қаржылар жаңадан еңбек құралдарын алуға жұмсалып, жаңа ауыспалы айналымға
шығады.
Ақша қорлары ның бір айалымын мынадан көруге болады:
А-ӨЗ...Ө...ДӨ-А*
Ақша құралдарына (А) кәсіпорын өнім өндіру үшін қажетті еңбек
құралдарын сатып алады, олар өндірістік запастарға айналады (ӨЗ), содан
кейін өндірістік (Ө) процесс басталады, осының нәтижесінде дайын өнім пайда
болады (ДӨ), ол өткізіледі де, кәсіпорынға қайтадан ақша қаражаты (А*)
келіп түседі. Осылай айналым құралдары бір айналым жасайды және бәрі
қайталанып отырады.
Ақша қорлары ның әр бөлігі әр түрлі мағынаға ие және өндірістік
шаруашылық қызметінде әр түрлі қолданысқа ие, сондықтан олар мынадай
элементтерге сыныпталады:
1. Өндірістік запастар (шикізат, негізгі материалдар, сатып алынған
жартылайфабрикаттар, қосымша материалдар, отын, тара, запасты
бөлшектер, арзан және тез тозатын құралдар).
2. Аяқталмаған өндіріс және жеке өндіріс жартылайфабрикаттары.
3. Болашақ кезеңдер шығындары.
Ақша қорлары (п.1+п.2+п.3).
4. Қоймадағы дайын өнімдер.
5. Жөнелтілген, бірақ ақысы төленбеген тауарлар.
6. Есептеулердегі ақша құралдары.
7. Банк мекемелеріндегі шот есептеріндегі және кассалардағы ақша
қорлары.
Айналыс қорлары (п.4+п.5+п.6+п.7).
Ақша қорлары (п.1+п.2+п.3+ п.4+п.5+п.6+п.7).
Аяқталмаған өндірістің құны оны өндіруге кететін шикізаттың (негізгі
және қосымша материалдардың, отын, энергия, су) құнына, амортизация,
жұмысшыларға бқлінген еңбекақы суммасына байланысты анықтайды.
Өнеркәсіп өндірісте сатып алынған жартылайфабрикаттармен қоса өзіндік
өндірістегі жартылайфабрикаттардыда қолданады, олар табиғатына қарай
аяқталмаған өнімге жақын келеді.
Кәсіпорынның ақша қорлары ның негізгі бөлігін- тауарлы- материалды қор
құрайды:
1. шикі зат
2. материалдар
3. аяқталмаған өндіріс
4. дайын өнім
5. тауарлар;
Тауарлы- материалды қор кәсіпорынның активтерінің негізгі бөлігі болып
саналады. Өйткені олар сатудан түскен ақшаның негізгі көзі болып саналады.
Оларды бағалау және есептеу кәсіпорынның қаржы- шаруашылық нәтижесіне үлкен
әсерін тигізеді. Тауарлы- материалды қорды басқару үшін оларды бағалау
жұмысы жүргізіледі. Ал бағалау үшін 4 үдіс пайдаланылады:
1.Тауарлы- материалды қорды өткізудің таза құны бойынша бағалау. Осы
әдіс тауарлы- материалды қордың өзіндік құны жоғалған кезде қолданыылады.
Себептері:
1. Тауарлы- материалды қор берілгендері жоғалған кезде;
2. Олар ескірген кезде;
3. Тауарлы- материалды қордың бағасы төмендеген кезде.
Бұл әдіс өте аз айдаланылады.
Т.м.қ. өткізу таза құны=болжамды шамамен
құрылған сатубағасы;
2. Орташа өлшемді құнды есептеу әдісі бойынша: тауарлы- материалды құн
нақты мерзімде түскен заттардың орташа құнын есептеу бойынша анықталады.
3. ФиФО әдісі. Бірінші сатып алынған бағалары өткізілген тауарлардың
өзіндік құнына пайда. Басқаша айтқанда бірінші сатып алынатын бағалары
бойынша анықталады.
4. ЛиФО әдісі. Соңғы сатып алынған тауарлар бағалары өткізілген
өзіндік құнында пайдаланылады.
Норма ауытқуына байланысты айналым құралдары мөлшерленген ақша қорлары
(тауарлы- материалды құндылықтар запасындағы) және мөлшерленбеген ақша
қорлары (дебиторлық қарыздар, есептеулердегі құралдар, банк
мекемелеріндегі шот есептеріндегі және кассалардағы ақша қорлары) болып
бөлінеді.
Жоғары тиімділік пен ритмділік көбіне айналым құралдарының (аналым
құралдары, айналыс құралдары) оптимальді көлеміне байланысты болады.
Сондықтан ақша қорлары н мөлшерлеу процесі үлкен маңызға ие.
Ақша қорлары ның мөлшері, әрқашан кәсіпорынның жұмысына қажетті,
олардың минимальді есепті сомасын құрайды. Шикі заттың фактілі запастары,
ақша қаражаттары және т.б. мөлшерден жоғары немесе төмен немесе оған сәйкес
болуы- бұл ағымдағы қаржылық қызметтің ең өзгергіш көрсеткіштерінің бірі
болып табылады.
Ақша қорлары ның мөлшерінің толмауы өндірістің қысқаруына, өндірістік
программанның және өнімді өткізудің орындалмауына әкеп соқтырады.
Мөлшерден көп запастар айналымнан ақша қаражаттарын бөледі, материалды-
техникалық жабдықтардың жетіспеушілігін көрсетеді, Өнімді өткізу мен
өндіріс процесінің ритмсіздігін көрсетеді. Бұл ресурстарды тиімсіз немесе
жеткіліксіз пайдалануға әкеледі.
Қаржыландыру көздеріне байланысты ақша қорлары жеке және заемды ақша
қорлары болып бөлінеді.
Кәсіпорын айналымында жеке және заемды ақша қорлары ның болуы ұйымның
өндірістік процесінің ерекшелігі ретінде қарастыруға болады. Әрқашанда
өндіріс қажеттіліктерін қаржыландырудың минимальді сомасы жеке ақша қорлары
мен қамтамасыз етіледі. Кәсіпорынның ішкі және сырқы факторладың әсерінен
болатын қажеттіліктер кредиттермен жабылады.
Ақша қорлары н тиімді пайдалану көпшілігінде олардың қажеттілігін
дұрыс анықтау болып табылады. Себебі, өндірістің осы көлемінде жоспарланған
пайданы ең төменгі мөлшердегі шығынмен табуға үлкен ықпалын тигізеді. Ақша
қорлары ның төмендетілген мөлшері кәсіпорынның тұрақсыз қаржы жағдайына,
өндіріс процесінің іркілісіне әкеп соқтырады. Осының салдарынан өндірістің
көлемі мен пайдасы төмендейді. Осы кезекте айналым қаражаттарының көтеріңкі
мөлшері кәсіпорынның өндірісті ұлғайту үшін күрделі қаржы шығынын жұмсау
мүмкіндігі төмендейді. Кәсіпорында айналым қаражатының қажеттілігін анықтау
кәсіпорынның өндіріс жоспары және өндіріс шығынның сметасымен үйлестіру
қажет.
Әуелі кәсіпорын құрылғанда айналым қаражаттары жарғылық қордың бір
бөлігі ретінде қалыптасады. Олар тауарлық өнімдерді өндіруге байланысты
өндірістік қосалқы қорларды сатып алу үшін жұмсалады. Дайын өнім қоймаға
түседі, содан соң тұтынушыларға жіберіледі. Оның төлеуге дейінгі мезетінде
өндіруші ақша қаражаты мұқтажынан жоқшылық көреді. Мұқтаждың бұл деңгейі
салынған қаражаттың көлеміне байланысты, ол жыл ішінде түрлі себептермен
тұрақсызданады. Сондықтан да кәсіпорын айналым қаражатын қалыптастыруда
басқа да қиындық көздеріне ұшырайды- орнықты орнықты пассивтер, несиегерлік
берешек, банк несиесі және басқа да несиегерлер. Өндірістік бағдарламаның
өсу мүмкіндігіне байланысты айналым қаржыларына мұқтаждық артады, осыған
орай, қаражатының өсуіне тиісті қаржыландыруды қажет етеді. Бұл жағдайда
оларды толықтыру көзі кәсіпорынның таза пайдасы болып саналады. Айналым
қаражаты ретінде кәсіпорын орнықты пассивтерді пайдаланады. Олар жеке
көздеріне теңестіріледі, себебі кәсіпорынның айналымында түпкілікті болып,
оның іс- әрекетін қаржыландыру үшін қолданылады.
Орнықты пассивтер:
Жалақы жөнінде ең аз ауыспалы берешек және әлеуметтік сақтандыруына,
жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қорына аударым жарнасы;
Ақы төлеудің мерзім ішіндегі келіп түспегендегі фактурасы жоқ
жеткізушінің және акцептелген есеп айырысу құжаты бойынша жеткізушіге
берешегі;
Аванс және өнімге ішінара ақы бойынша тапсырыс берушілерге берешегі;
Салықтардың бірсыпыра түрлері бойынша бюджетке берешегі.
Айналым қаражаттарын қалыптастырудың басқа да көздеріне пайда
есебінен құрылған арнаулы қордың уақытша пайдаланбаған қалдығын жатқызуға
болады. Кәсіпорынның ақша қорлары на мұқтажы жыл бойына түпкілікті
сақталады. Ол түрлі факторларға байланысты тұрақсызданады:
Өндірістің маусымдылығы;
Тауар- материалдық құндылықтарды жеткізудің кепілділігі;
Қоймалардағы сатылмаған дайын өнімдердің қорлануы.

1.2 Ақша қорлары мен резервтерін қолдану ерекшелігі

Өндірістік запастардың негізгі элементтері бойынша, ақша нысанындағы,
айналым құралдарының мөлшері мына формуламен есептеледі:
Н= Р*Д
Р- материалдардың ортакүндік шығыны;
Д- айналым құралының берілген элементі үшін орташа запас
мөлшері.
Ақша қорларының орташа запас мөлшері (Д) біртекті немесе әр түрлі
материалдар үшін ағымдағы уақытты (Т), сақтандыру (С), транспорттық (М),
технологиялық (Ф) запастар, және жеткізу, түсіру, қоймаға апару (П):
Д= Т+С+М+Ф+П.
Ағымдағы запас- запастың негізгі түрі. Оның көлеміне келісімдер
бойынша жөнелту, өндірісте пайдалану көлемі әсер етеді.
Ағымдағы запастағы айналым құралдар мөлшері жабдықтаудың орташа
циклының 50% көлемінде қабылданады.
Аяқталмаған өндірісте ақша қорлары мөлшері (Н) мына формуламен
анықталады:
Н= (ВД)*Т*К,
В - IV кварталдың шығындар сметасы бойынша жалпы өнім көлемі, тенге;
Д – кезеңдегі күндер саны (90);
Т - өндірістік циклдың ұзақтығы, күндер;
К - өндірістегі шығындардың өсу коэффициенті;
Шығындардың әркелекі өсуіне байланысты коэффициент мына формуламен
есептеледі:
K=CП
Мұндағы, С- аяқталмаған өндірістегі бұйымның орташа құны;
П- бұйымның өндірістік құны.
Болашақ кезең шығындарының айналым құралдары мөлшері (Н) мына
формуламен анықталады.
Н=П+Р-С,
П- болжанған кезеңнін басына өтетін болашақ кезең шығынының сомасы;
Р- келесі жылдың болашақ кезең шығыны;
С- келесі жылда өнімнің өзіндік құнын жоюға кететін болашақ кезеңдер
шығыны.
Дайын өнімнің қалдықтарына айналым құралдары мөлшері мына формуламен
есептеледі:
Н=(BД)*Т
В- өндірістік өзіндік құнының келесі жылдың IV кварталына тауарлы өнім
өндірісі;
Д- кезеңдегі күн саны (90);
Т- дайын өнімге айналым құралының мөлшері.
Айналым каиталының айналымдылық коэффициенті және бір айналым ұзақтығы-
кәсіпорынның айналым капиталдарын қолдануының маңызды көрсеткіштері болып
саналады.
Айналым каиталының айналымдылық коэффициенті (Кайн) зерттеліп жатқан
кезеңде (квартал, жартыжылдық, жыл) айналым құралдары қанша рет айналыс
жасағанын көрсетеді. Ол мына формуламен есептеледі

Кайн = Vc Qоқ,

Vc- есептеу кезеңіндегі сатылған өнім көлемі;
Qоқ- есептеу кезеңіндегі ақша қорлары ның орташа құны.
Бір айналымның ұзақтығы (К) кәсіпорынға оның ақша қорлары сатылған
өнімнен түскен түсім болып қайтарылу мезгілін көрсетеді. Оның формуласы
К= Т Кайн, немесе К= Т*Qоқ Vс,
V- есептеу кезеңіндегі мерзім саны;
Т- мерзім уақыты.
Ақша қорлары н тиімді пайдаланудың маңызды көрсеткіші айналымға
құралдар енгізу коэффициенті. Ол сатылған өнімнің 1 теңгеге шаққандағы
табысын аванстайтын, айналым құралдарының сомасын көрсетеді. Басқаша
айтқанда, ол айналымдылық қор сиымдылығын, с.с. ақша қорлары ның өнімнің
1теңгесіне шаққандағы шығынын көрсетеді. Оны мына формуладан көруге болады
Kе= ( Qоқ Vс ) * 100,
Kе- енгізу коэффициенті, тиын.
100- теңгені тиынға уыстыру.

Айналымға құралдар енгізу коэффициенті (Kе)- ақша қорлары ның айналыс
коэффициентіне (Кайн) қарсы бірлік. Енгізу коэффициенті азайған сайын,
кәсіпорынның ақша қорлары тиімді қолданылады және оның қаржылық жағдайы
жақсарады.

Кәсіпорынның ақша қорлары н пайдалану көрсеткіштері
Материалды ресурстардың шығынын зерттеу және болжау үшін келесі
көрсеткіштер пайдаланылады: пайдалану коэффициенті, өнім шығару
(жартылайфабрикат), шикізаттан шығарылған өнім коэффициенті.
Пайдалану коэффициенті пайдаланылған шикізат пен материал көлемін
көрсетеді. Ол тиімді шығынның (масса, теориялық шығын) материалдың шығын
нормасына қатынасына тең:

ПК= тиімді шығынматериалдың шығын нормасы.

Өнім шығару коэффициенті пайдалану коэффициентіне кері көрсеткіш. Ол
материалды ресурстардың шығын нормасының тиімді шығындарға қатынасымен
өрнектеледі.

ӨШК= материалдың шығын нормасытиімді шығын.

Шикізаттан шығарылған өнім коэффициенті жұмсалған шикізаттың
құрамындағы қолданылған тиімді заттар көлемін көрсетеді. Ол шикізат
құрамындағы тиімді заттар көлемін шикізаттың толық көлеміне қатынасымен
көрсетіледі.

ШШӨК= тиімді заттар көлемішикізат көлемі.

Кәсіпорында барлық материалдық ресурстарды пайдалануын көрсететін
маңызды көрсеткіштері- өнімнің материал сиымдылығы (Мс) және, бұған кері,
материал қайтарымдылығы (Мқ) болып табылады.
Мс= МЗТӨ; Мо=ТӨМЗ;
Мс= МЗVc; Мо= Vc МЗ;
МЗ- кәсіпорындағы жұмсалған материалдар көлемі,
ТӨ- кәсіпорындағы тауарлы өнім шығарылымы,
Vс- сатылған өнім көлемі.
Өнімің материал сиымдылығының жеке көрсеткіштері:
Электросиымдылық
Мэл= жұмсалған электроэнергия көлеміөнім көлемі;
Энергосиымдылық
Мэв= тұтынылған энергия көлемі өнім көлемі;

Кәсіпорынның техникалық- экономикалық көрсеткіштері
Жалпы табыс= өткізілген өнімнен түскен түсім- өткізілген өнімнің
өзіндік құны;
Негізгі қызметтен түскен түсім= жалпы табыс- кезең шығындары;
Салық салғанға дейінгі жиынтық табыс= негізгі қызметтен түскен түсім-
негізгі емес қызметтен түскен түсім;
Корпоративті табыс салығы=30%;
Салық салғаннан кейінгі жиынтық табыс=салық салғанға дейінгі жиынтық
табыс - корпоративті табыс салығы;
Таза табыс= салық салғаннан кейінгі жиынтық табыс;
Өнім рентабельдігі= (таза табысөткізілген өнімнің өзіндік құны+кезең
шығындары)* 100;
Сату рентабельділігі= (таза табысөткізілген өнімнен түскен табыс)*
100;
Өндіріс рентабельділігі= (таза табыснегізгі құралдардың орташа жылдық
құны+айналым құралдарының орташа жылдық құны)* 100;
1 жұмыскердің еңбек өнімділігі= өткізілген өнімнен түскен
табысжұмыскерлер саны;
1 жұмысшының еңбек өнімділігі= өткізілген өнімнен түскен
табысжұмысшылар саны;
1 жұмыскердің орта айлық еңбек ақысы= (жұмыскерлердің еңбекақы
қорыжұмыскерлер саны)*12 айға;
1 жұмыскшының орта айлық еңбек ақысы= (жұмысшылардың еңбекақы
қорыжұмысшылар саны)*12 айға;
Қор қайтарымдылығы= өнім көлемінегізгі құралдардың орташа жылдық
құны;
Қор сиымдылығы= негізгі құралдардың орташа жылдық құны өнім өлемі;
Қормен қарулану= негізгі құралдардың орташа жылдық құныжұмысшылар
саны;
Амортизация суммасы = (негізгі құралдардың орташа жылдық
құны*амортизация нормасы)* 100;

2 АҚ Ферроқорытпа зауытының ақша қорын талдау

2.1 АҚ Ферроқорытпа зауытының жалпы сипаттамасы

АҚ Ферроқорытпа зауыты 1995 жылы құрылды. АҚ Ферроқорытпа зауыты
құрамына: 1968 жылдың 18 қаңтарынан жұмыс жасайтын (феррохром,
ферроселиция, ферросиликохром, ферроселикомарганец, ферромарганец
өнеркәсібі), Ақсу ферробалқыту заводы, АҚ Феррохром (ферросилихром,
жоғары-,орта-,төмен- көміртекті феррохром өндірісі) және АҚ Донской ГОК
(алдыңғы екі өнеркәсіп үшін хром рудаларын игереді және өңдейді)
өнеркәсіптері кіреді.
Қазақстан Республикасының құнды қағаздар бойынша Комиссиясының шешімі
бойынша, 1999 жылдың 20 шілдесінен бастап, АҚ Ферроқорытпа зауыты
халықтық ашық акционерлік қоғам статусына ие болды.
Қазқстан Республикасы Үкіметінің 26.07.01 жылғы шешімі бойынша АҚ
Ферроқорытпа зауыты туралы сұрақтары және 27.07.01 жылы өткен
акционерлері қатысуымен болған жиналысы бойынша, ТҰК Казхромды, АҚ
Феррохром (Ақтөбе; электроферробалқытулар өндірісі), АҚ Донской ГОК
(Хромтау, Ақтөбе облысы; қара металл руда өндірісі) компанияларын біріктіру
арқылы қайта құру туралы шешім қабылданды. Біріктірілген акционерлік
қоғамдарының мүліктері базасында АҚ Ферроқорытпа зауытын құру көзделді.
Қоғам органдары.
Қоғам органдарына жатады:
1. Жоғарғы орган- Толық акционерлер жиналысы;
2. Басқару органы- Директорлар советі;
3. Атқарушы органы- Правление;
4. Бақылаушы орган- Ішкі аудит службасы.
Қоғамның қызметі және мақсаты.
Қоғамның негізгі мақсаты- хром рудаларын, феррохромның түрлі
маркаларын, лигатур, модификаторлар, халықтық тұтыныстағы тауарлар өндірісі
және сатудан, және оларды Қоғам акционерлерінің мүдделеріне пайдаланудан
неғұрлым жоғары пайда табу.
Жоғарыда көрсетілген қызметтердің барлығын Қоғам жүзеге асырады, егер
олпрда осы қызметтерді орындауға арнайы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.