Бастауыш сыныпта қазақ тілі сабақтарын ойын арқылы меңгертудің жолдары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Бастауыш сыныпта грамматикалық сабақтарында ойын түрлерін ұйымдастыру
жолдары

Мазмұны

Алғы сөз
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-5
а) Қазақ ойшылдары Міржақып Дулатов, А. Байтұрсынов, Мағжан Жұмабевтардың
тіл туралы
пікірі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-
10
ә) Қазіргі орта мектептегі бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытудың әдіс-
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10-13
б) Бастауыш сыныпта қазақ тілі сабақтарын оқытуда тәжірибелі оқытушылар мен
тиімді тәсілдерді қолдану
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14-
17
ІІ. Бастауыш сыныпта қазақ тілі сабақтарын ойын арқылы меңгертудің жолдары
а) Қазақ тілі сабақтарында пайдаланылатын ойын түрлері
ә)Бастауыш сыныпта қазақ тілін оқытуда ойын арқылы оқыту жаңа
технологияларын қолдану
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 19- 23
б) 2 сыныпта өтілетін Қазақ тілі сабақтарында қолданылатын ойын түрлерін
ұйымдастырудың
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..23-26
ІІІ. Алғашқы тәжірбие
2 –сыныптағы Қазақ тілі сабағында өткізілген Зат есімнің түрленуін
қорытындылау атты тақырыбындағы ашық
сабақ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..26-31
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.32

Алғы сөз
Қазақстан мемлекеті тәуелсіздік алып, демократиялы қоғам құруға бет
алғалы қоғамдағы өзгерістер білім беру саласына да өз әсерін тигізді.
Білім беру үрдісінде ұстаз да, шәкірт те жеке тұлға болып
қарастырылатын болды. Жеке тұлғаға жету үшін әр оқушының қабілетін танып,
біліп, дамытып, шыңдап, жөн сілтеп, адам дәрежесіне келтіру керек. Демек,
оқытудың жаңа технологияларын пайдалана отырып, білім сапасын арттыру,
мазмұнын байыту, оқу үрдісін жетілдіру, жан-жақты дамыған, рухани дүниесі
бай жас ұрпақты тәрбиелеу – кезек күттірмейтін мәселелердің бірі. Бұның өзі
оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау, даму, тәрбиелеу, әр баланың қабілетін,
дарынын ашу мұғалімдер қауымына зор міндеттер жүктейді.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында: ... жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған
терең білімнің, кәсіби дағдының негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі
іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс адамгершілік
тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны
қалыптастыру,- деп атап көрсеткен. Біздер ұстаздар осы заң бойынша жаңа
технологияларға көп көңіл бөлуіміз керек.
Еліміз болашақта көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі
ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы проблема-
әлеуметтік-педагогикалық және ұйымдастыру тұрғысынан білім мазмұнына
жаңалық енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру, оларды жүзеге асыру.
Қазақстан Республикасының Орта білім беруді дамыту тұжырымдамасында:
Әрбір баланың жеке тұлғалық қасиеттерін ашу, оның мүмкіншілігін, өмірдегі
мәнін көрсету арқылы білімге тереңірек ұмтылуына, сондай-ақ ізденісіне,
бейімділігіне көмек беру, жағдай туғызу және оған өмір сүру үшін жаңа
рухани күш беру- білім берудің түпкілікті мақсаты екендігі айқындалған.
Осы орайда, Елбасы Назарбаевтің: ... Бізге бұрынғы қай кездегіден де
білім мен ғылымның баға жеткіліксіз қорын барынша арттыру, оны қазіргі
заманға сай ету қажет деген сөзі егеменді елімізде білім мәселесіне
мемлекет тарапынан қаншалықты көңіл бөлініп отырғанын дәлелдейді.
Бастауыш мектепте қазақ тілі сабақтарында мұғалім оқушылардың
пікірлерін, сөздерін бұзбай, сабырлылықпен тыңдауы, қате кеткен жерлерін
жай сөзбен түзетуі, оқушылар сөздерді дұрыс қолданбаған кезде де басқа
оқушыларға әжуа еткізбеуі қажет. Мұғалім осындай амалдар арқылы оқушылардың
өзіне деген сенімін нығайтып, өз ойын жасқанбай жеткізу біліктерін
калыптастырады. Бұл балалардың тілдік тұлғаларды орынды қолдануына, олардың
өзіндік заңдылықтарын жете меңгеруіне оң ықпалын тигізеді.
Қазақ тілін ойындар арқылы қатысымдық тұрғыдан меңгертуде қазақ тілінің
салалары өзара бірлікте қарыстырылады. Мысалы, бастауыш мектепте сөйлемді
меңгертуде қолданылатын сөйлемді толтыр ойынында сөйлемді дұрыс кұрау
дағдылары жетілдірілсе, Синтаксистік касса ойынында өтілген тілдік
материалдар оқушылардың сөздерді мағыналарына қарай орынды қолдану, сөз
мағыналарын, түрлерін ажырату дағдылары сөйлеммен ұштасады. Жұмбақ шешу
ойынында мұғалім жұмбақтарды айтады. Оқушылар оның мазмұнына қарай шешуін
табады. Бұл жұмбақтарды оқушылар жаттап алады. Бұл оқушылардың логикалық
ойлауын ғана жетілдіріп қоймайды, сонымен қатар олардың сөйлемді дұрыс
құрау дағдыларын дамытады.
Бастауыш сыныптарының басты талабы – сабақтың сапасын арттыра отырып
сабақ түрлері мен әдістерін танымдылық, білімділік деңгейге жеткізу. Осы
мақсатта бастауыш сынып мұғалімдері сабақ өту әдістерін толықтырып, әр
уақытта ізденісте болады. Қазіргі уақыт талабына сай мен де өз сабақтарымды
жаңаша ұйымдастырып, өзіндік тың ізденістерге талпынып отырамын. Сабақ
өткізу барысында оқушыларды халық педагогикасы негізінде тәрбиелеп,
оқушылардың сабаққа қызығуын арттырып, сабақ беру әдісінің тиімді түрлерін
пайдаланып келемін. Мен қолданатын сабақтың жаңа түрлері де сабақтың
мазмұнын, мақсатына, жүру барысына қарай дамытпалы саяхат сабақ, ертегі
сайыс сабақ, ойын, жарыс сабағы, тест әдісімен өткізіліп келеді.
Кеңінен қолданылып жүрген технологиялардың бірі – Мемлекеттік тілді
деңгейлік оқыту технологиясы. Бұл технология оқушылардың ізденушілік,
өзіндік жұмыс істеу, білімді сапалы қабылдау, шығармашылықтарын арттыра
түсуге бағыттайды, мәселені тиімді шешудің жаңа мүмкіндіктерін анықтайды.

а) Қазақ ойшылдары Міржақып Дулатов, А. Байтұрсынов,
Мағжан Жұмабевтардың тіл туралы пікірі
А. М. Дулатовтың тіл туралы пікірлері. Ұстазы Ы.Алтынсариннің оқу-
ағарту мәселесіне байланысты идеяларын әрмен қарай дамыта келіп, ол да
Байтұрсынов сияқты оқу-тәрбие мәселесіне ғылыми тұрғыдан қарауға, атап
айтқанда оқытудың жаңа әдіс-тәсілдеріне, шәкірттердің жаңа бағдарламар
арқылы білім алуына, ғылыми дидактикалық қағидаларға сәйкес сабақ жүргізуге
ерекше мән берді. Бұл айтылғандарды оның Мұғалімдерге атты мақаласынан
(1915), Қирағат кітабына жазған алғы сөзінен жақсы байқауға болады: ...
балаларды,- дейді ол, - оқыту өз алдына бір ғылым. Ғылым – педагогика...
Мектеп программасында бірінші орын алған нәрсе қирағат, баяндап оқыту...
Қирағаттың мақсатын түсінбеген мұғалім үміт еткен пайданы бере алмайды...
Жас балаларды оқыған нәрсесі хақында ойлануға, оның мағынасын, қасиетін
сездіруге қалай үйретпек керек? Баланы оқыған нәрсесін бір-біріне
ұйқастырып ойлануына, оқып шыққаннан кейін жадында ретті һәм толық
мағынасымен қалдыруға әдеттендіруі керек. (М.Дулатов, Шығармалары, Алматы,
Жазушы, 1991 жыл, 238-бет). Ол орыс педагогикасының атасы К.Ушинский
айтқандай, оқу-тәрбие процесіне (жазу, сызу, есептеу, оқу, т.б.)
шәкірттердің сезім мүшелерін (көз, құлақ, т.б.) түгелдей қатыстырып отыру
қажеттігін орынды аңғарып, мұны тәлімгерлердің жадына салуды ойластырады.
Осыған орай ол былай деп жазады: Әрбір жазылған сөз (тақтаға, дәптерге,
тіпті ауызекі сөзді де) жазушының сезінуімен, естуімен, көруімен шыққан
нәрсе.
Табиғатынан тәлімгерлік қасиеті мол жазушы қазақ арасында көбінде көзге
түспей, түссе де еленбей жүрген ғылым-білімге, өнерге, зерек, дарынды
балаларды оқытып тәрбиелеудің мәні жайында сөз ете келіп, дарындылықтың
кейбір психологиялық астарларына үңіледі. Осы жәйт автордың мына төмендегі
түйіндеуінен жақсы көрінеді: Туысында қанша зеректік болса да, - деп жазды
– ғылымсыз, тәрбиесіз кемеліне жетпейді. Кімде-кім өзінің табиғатына не
нәрсеге шеберлік барлығын сезіп, өз жолына түссе ғана, көзге көрінеді...
Жақсы суретші адамның сыртқы түрін айнытпай сала білсе, жақсы жазушы да
адамның ішкі сырын, мінезін, әдетін бұлжытпай көрсете біледі, оқығанын да
көріп тұрғандай боласын...
Халқымыз егемендікті аңсап жатқан қарбалас шақта жас өркендерді жерге
шырылдап тұскен кезден есейіп, есі кіріп болғанға дейінгі аралықта ана
тілінің уызына жарытып қана қоймай, олардың ұлтты рухпен, дәстүр-саклт,
әдіт-ғүрыптан мейлінше сусындатуына ерекше көңіл аударуымыз қажет. Бұл
жөнінде де Дулатов былайша жеріне жеткізе айтқан еді. Бастауыш мектепте
алған тәрбиенің әсерлі, күшті, сіңімді болуы қай халықтың мектебінде болса
да оқу кітаптары ана тілімен, өз ұлтының тұрмысынан, һәм табиғаттан
жазылып, баяндап оқытудың асыл мақсатына муафик үйретуден, осылай біліп,
баяндап оқытқанда, балқыған жас баланың ойына, қанына, сүйегіне ұлт рухы
сіңісіп, ана тілін анық үйреніп, керекті мағлұмат алып шығады. Мұндай
балалар бастауыш мектепті бітіргеннен кейін қай жұрттың мектеп
медрессесінде оқыса да, қай жұрттың арасында жүрсе де, сүйегіне сіңген ұлт
рухы жасымайды.
Қайда болса да тіршілігінде қандай ауыртпалық өзгерістер көрсе де ұлт
ұлы болып қалады. Оқудағы мақсат жалғыз құрғақ білім үйрету емес, біліммен
бірге жақсы тәрбиені қоса беру...
М.Дулатовтың жазған Қирағат кітабы (1924) өзінің құрылыс жағынан бастауыш
класс оқушыларына жеңіл, түсінікті тілде, табиғатпен байланысты
әңгімелерден (жылдың төрт мезгілі, ел өмірі, тұрмыс-тіршілігі) тұрады, яғни
мұнда биология, экология, салт-дәстүрден хабар беру көзделген.
Екінші бөлімде балаларды талаптылыққа, еңбек етуге, адамгершілікке
баулитын ғибаратты әңгімелер топтап берілген. Мысалы, оқымысты бала деген
әңгімеде қаладан оқып келген баланың ауылға келген соң еріншектік жасап,
тырнауыштың сабын басып қалғанда оны маңдайына соғып алып, Тырнауышты аяқ
астына тастаған қандай ақымақ екен деп ашулануын сықақ етеді. Қонақ кәде
атты әңгімеде қазақтың әдет-ғұрыптарын сөз етсе, Күлмеңіздер кәріге деген
әңгімеде әке тілін алмай өлмелі шал-кемпірді мазақтайтын әдепсіз балалардың
қылығы айтылады.
Дулатовтың тәлңм-тәрбиелік тағылымдарынан қазіргі күн талабы-тілегімен
ұштасатын тағы бір кесек ойды кездестіреміз. Ол жас ұрпақты имандылыққа
тәрбиелеу. Қазіргі қазақ жастарының тәрбиесінде көлеңкелі, келеңсіз
жақтардың белең алуы тәлімгер қауымға жас буынды жөргегінен мейірімділік
пен имандылыққа баулып трбиелеу қажеттігін күн тәртібіне қойып отыр. Осы
жөнінде мұсылмандардың қасиетті кітабы, Құранның үлгі-өнегеге толы
тағылымдарына да баса назар аудару қажеттігі газет-журналдарымызда сан рет
жазылып жатыр. Ал осы мәселені бұдан 80 жыл бұрын кемеңгер Дулатов та
көтерген екен. Ол жұртты оқуға, білім алуға тартқан кезде бір жағынан діни
оқуды да жатсынбау қажет дейді. Автор орысша оқып, орыс тілін үйренген
қандай пайдалы болса, мұсылманша оқып, дінді танып, оны өмірлік қажетке
пайдаланса кісі жан-жақты білімді азамат болып шығатыны айтылған. Ол
медреселер ауыл мектептерінде ғылыми пәндерді, түрлі тілдерді меңгерумен
қатар, діни оқудан да мағлүмат алудың маңызын былай түсіндіреді: Медреседе
сыйласып екі молла. Бірі оқытсын мұсылманша, бірі орысша. Педагогия
тәртібімен оқытса, қазағым кетер едің сонда алға... Риза қазақ халқы болар
еді, хүкімі шриғаттың тұрса қолда.... Біздің ойымызша аса білікті, әмбебап
саясаткердің осы айтқандарында қазіргі тәлім-тәрбие процестерін жүзеге
асыру жағдайында да еске алғанымыз жөн сияқты. Расында да орыс
педагогикасының атасы Ушинский кто не имеет религии и не чувствует ее
потребности, тот должен не воспитывать детей..., ал осы халықтың екінші
бір педагог-психологы П.Ф.Каптеров Педагогикалық психология атты
кітабының бір тарауын Діни тәлім-тәрбиеге арнаған болатын [1].
Осы іспеттес пікірді қазақ оқымыстыларының көпшілігі айтқан. Мәселен,
М.Жұмабаев өзінің Педагогикасы былай дейді: ...дін сезімдері күшті адам,
яғни тәңірінің барлығына, құдіретіне сеніп, оның маххабатын алуға, қаһарына
ұшырамауға ұмтылатын адам өмір бойы ізгілікке ұмтылып, жауыздықтан безбек.
Дулатовтың оқу-ағарту майданындағы ерекше көзге түсуі жиырмасыншы
жылдардың орта шеніндегі латынша немесе арабша әріпті алу мәселесінің
төңірегіндегі айтыс кездерінде көрінді. Дулатов 1924 жылы Орынборда болған
қырғыз-қазақ ағартушыларының тұңғыш съезінде баяндама жасап, араб әрпінің
ерекшелігі мен артықшылығын дәлеллдеп бақты. Оның Бүкіл шығыс елінің
мәдени мұрасы араб әрпімен жазылған, егер де дүрмекпен латынға көшсек біз
бұл байлықтан мұлде қол үземіз дейтін пікірінің шындық екендігіне бүгінде
дау айтатын адам болмаса керек.
б. Ахмет Байтұрсыновтың (1873-1937) тіл туралы ой-пікірлері. Бүкiл саналы
өмiрiн қазақ халқының бақытты, берекелi, бiрлiкшiл ел болуын аңсаған, сол
жолда аянбай еңбек еткен ақын, аудармашы, тiлшi, ғалым, көрнектi қоғам
қайраткерi Ахмет Байтұрсынов қазақ елiн отырықшылыққа, мектеп ашып бiлiм
алуға шақырған ағартушы. Ол бiрнеше оқулықтардың авторы: (“Әлiпби”, “Тiл
құралы”, “Баяншы”, “Әдебиет танытқыш” т.б.) Ол И.А.Крыловтың бiрнеше мысал
өлеңдерiн аударып, 1909 ж. Петербургте “Қырық мысал” деген атпен бастырып
шығарды.
А.Байтұрсынов М.Дулатовпен бiрiгiп 1913-1917 ж.ж. Орынборда “Қазақ”
газетiн шығарды. Онда мектеп, оқу-ағарту iсi, отырықшылық, сауда, ел билеу
iсi, Мемлекетiк Думаға қатынас мәселелерiн сөз еттi. Алдыңғы қатарлы
елдердi үлгi еттi. Надандықтан құтылудың жолы оқу-ағарту iсi деп қарады.
Мектептерге бiлiмдi мұғалiм кадрларын даярлауды көтердi. Қазақ алфавитiн
жаңартып араб әрпiне жаңа әлiппе жасады.
Оқыту әдiстерiн жетiлдiрудi, оқытудың әдiс-тәсiлдерiн жаңартуды көредi.
“Оқыту жайында” атты мақаласында “Оқу жұмысының үш жағы үш нәрсеге
тiреледi. Бiрi ақшаға, бiрi құралға, бiрi мұғалiмге. Осы үш тiреуi бiрдей
тең болса, оқу қисаймайды, ауытқымайды, түзу жүредi... дейдi.
Оқу iсiн жолға қою үшiн ғылыми жүйелiлiк жасалған оқу бағдарламасы болуы
керек. Сол бағдарламаға негiздей жазылған оқулық болуы тиiс. Оқулықтағы
бiлiмдi оқушы бойына дарыта бiлетiн әдiскер мұғалiм керек дегендердi
көтередi. Сондай-ақ А.Байтұрсынов бiлiм негiзi бастауыш сыныпта салынады
деп қарады. Бастауыш мектептерде қандай пәндер оқытылуы керек дегенге
арнайы тоқталып, ол пәндердi: оқу, жазу, дiн, ұлт тiлi, тарихы, есеп, шаруа-
кәсiп, қолөнерi, жағрафия, жаратылыс деп саралап көрсетiп бердi.
Байтұрсынлв осы пәндердiң оқулықтарын шығаруды қолға алды. Өзi бастауыш
мектепке арнап “әлiппе” кiтабын жазды. Сондай-ақ оның “Тiл жұмсар” деген
атпен екi бөлiмдi грамматикасы кiтабы (1925) шықты. Ал М.Дулатов бастауыш
мектепке арнап “есеп” кiтабы мен қирағат ( ана тiлi оқу) кiтабын жазды.
А.Байтұрсынов пәндердi оқытудың әдiстемесiмен де айналысты. 1928 ж.
“Жаңа мектеп” журналының 8-санында жарияланға “Қай әдiс жақсы?” деген
көлемдi мақаласында ұлы педагог Л.Н.Толстойдың “Үйрету әдiстерi туралы”
деген еңбегiне талдау жасай отырып, “әдiс деген қатып-семiп қалған догма
емес... Жақсы дерлiкте, жаман дерлiк те бiр әдiс жоқ. Олқылықтың белгiсi –
бiр ғана әдiспен болу. Шеберлiктiң белгiсi – түрлi әдiстi болу” деп ойын
тұжырымдайды.
Ол сауаттылықты негiзгi жазуға жаттықтыру деп қарады. Жазу дегенiмiз –
әрiптердiң суретiн салу, ал оқу дегенiмiз – суретi салынған әрiптердiң
дыбысын дұрыс айту. Балалар дыбысты ажыратып үйренген соң, сол дыбыстың
таңбасы – қәрiптi көрсету керек. Оны меңгергеннен кейiн оқу, жазу
жұмыстарының бәрiне сол тiреу болады деп балаларды оқуға, жазуға үйретудiң
әдiс-тәсiлдерiн сөз еттi. 1920 ж. Қазанда “Баяншы” деген атпен тiлдi
оқытудың методикасына арналған әдiстемелiк құрал шығарды.
А.Байтұрсынов оқытудың бiлiмдiлiк-танымдық жағымен бiрге тәлiмгерлiк
қызметiне де баса көңiл бөлдi. Әрбiр оқылатын тақырыптардың бiлiм бере
отырып, тәрби де беруiн қарастыруды талап еттi.
в. Мағжан Жұмабаевтың (1893-1938) тіл тұжырымдамалары. Әрi лирик ақын,
әрi аудармашы, әрi ұстаз-ғалым Мағжан Жұмабаев ондаған поэма, жүздеген
лирикалық өлеңдерiмен бiрге, оқытушылық қызметтi атқара жүрiп, тұңғыш
педагогикалық оқулықтар жазып қалдырды. Ол жазған “Бастауыш мектепте ана
тiлi” (1925), “Сауатты бол” (1926), “Педагогика” (1922) атты оқулықтары
педагогика және әдiстеме ғылымдарына қосқан тың үлес болып саналады.
М.Жұмабаев орыс, батыс педагог-психолог ғалымдар еңбектерiн оқи отырып,
сонымен бiрге тәрбиенiң ұлттық ерекшелiктерiн ескере өзiнiң “Педагогика”
атты оқулығын жазудағы ұстанымын былайша сипаттайды: “Тәрбие ғалымдарының
пiкiрлерiн (орыс, батыс ғалымдарын айтып отыр – С.Қ.) таңдап алуға
ұмтылдым. Шамам келгенше қазақ жанына қабыстыруға тырыстым... Бiзде бұрын пән
тiлi болмағандықтан түрлi терминдерге тап басқанда қазақша сөз табу көп
күшке тидi. Қалайда курстарда оқыған мұғалiмдердiң жәрдемiмен таза орыс
сөздерi қазақшаға айналдырылды. Ал ендi жиһан тiлi (интернацианалдық
терминдер – С.Қ.) болып кеткен сөздерi қазақшаға аударам деп азаптануды
тиiс таппадым”.
Шынында да ол кезде қазақша педагогикалық терминдар жоқтың қасы едi.
М.Жұмабаев жүздеген педагогикалық жаңа терминдердi ойлап тауып, тiлiмiзге
енгiзген.
Оқу құралының бiрiншi бөлiмiнде педагогиканың жалпы мәселесiне
арналған. Оның пiкiрiнше тәрбие саласы төртке бөлiнедi. Олар: дене, жан,
ақыл тәрбиесi, сұлулық пен әдеп-құлық тәрбиесi. Тәрбиенiң бұдан басқа да
бiрнеше түрлерi бар. Автордың төрт тәрбиеге баса көңiл бөлуi сол заманның
талабынан туған көзқараспен астасып жатыр. Бүгiнгiдей экономикалық,
экологиялық және құқықтық тәрбие ол жылдарды (1930) онша актуальды мәселе
болмаса керек.
Автор осы тәрбиенiң төрт түрiн тәптiштеп түсiндiре келiп, былай дейдi:
“Егер де адам баласына осы төрт тәрбие тегiс берiлсе, оның тәрбиесi түгел
болғаны. Бала берiк денелi болса, түзiк ойлайтын, дұрыс шешетiн, дәл
табатын ақылды болса, сұлу сөз, сиқырлы әуен, әдемi түрден ләззат алып, жан
толқындырарлық болса, жамандықтан жаны жиренiп, жақсылықты жаны тiлеп
тұратын құлықты болса ғана адам баласының дұрыс тәрбие алып, шын адам
болғандығы... Балам адам болсын деген ата-ана осы төрт тәрбиенi дұрыс
орындасын...” Баланы келешек заманына лайық қылып шығару” – деу арқылы
М.Жұмабаев тәрбие мақсатын айқындап бередi. Автордың туған халқының тәлiм-
тәрбиелiк бай мұрасын игеру жөнiндегi бағыт-бағдары да құптарлық. “Ұлт
тәрбиесi – деп жазды ол, – баяғыдан берi сыналып келе жатқан тақтақ жол
болғандықтан, әрбiр тәрбиешi сөз жоқ, ұлт тәрбиесiмен таныс болуға тиiс.
Сол ұлт тәрбиесiмен тәрбие қылуға мiндеттi”.
Мағжан сонымен бiрге ұлт тәрбиесiне сын көзiмен қарап, тозығынан озығын
айыра бiлуге шақырады. “Киiз үйдiң зиянды жағы болғаны сияқты, – деп жазды
ол, – пайдалы жағы да бар. Әңгiме сол киiз үйдiң iшiнде баланы ұстай
бiлуде. Шын таза ауа сол киiз үйде болмағанда қайда болады? Ал балаға таза
ауа аса қажет... Малмен бiрге жүрiп, бiрге өскен қазақ баласын аса нәзiк
қылып, үлбiретiп тәрбие қылмағаны дұрыс болмас... Қазақ баласының тәрбиесi
қазақ тұрмысына қабысуы мақұл” дегендi айтады.
Яғни баланы жастайынан шыңдау, өмiрге үйрету қажет дегендi айтады.
Автор “Қазақ бесiгi – аса ұқыптылықпен жасалған нәрсе. Жөргегi, тартпалары,
астындағы тесiгi, шүмегi, түбегiмен баланың таза, жинақы жатуына көп
себепшi” дей келе, қазақ бесiгiнiң құрылымын жетiлдiрудi (қол, аяқ
бауларды жалпақ жасамау және қатты тартып байламау) ұсынады.
Мағжанның “Педагогикасы” он төрт тараудан тұрады. Соның он тарауы ұлттық
психологияны сөз етедi. Ол жан көрiнiстерiн ол “бiлу, яки ақыл, сезiм яки
көңiл, һәм қайрат деп үшке бөлiп қарастырады. Олардың өзара табиғи
үйлесiмiн Абай тұжырымымен байланыстырып, Абайдың “Ақыл, қайрат, жүректi
бiрдей ұста, Сонда адам боласың елден ерек” – деуi ақыл (ми) мен ерiк,
жiгердi байланыстыру деп қарайды.
Ол сыртқы сезiмдердi: көру, есту, иiскеу, тату, сипау (ет сезiмi) деп
беске бөлiп қарастырып, олардың атқаратын қызметiне, ерекшелiктерiне
сипаттама бередi. Оларды дұрыс жетiлдiрудiң жолдарын көрсетедi.
Бұларды жетiлдiруде ұлттық дәстүрге сүйене отырып жүргiзудi, мәселен
құлынның кiсiнеуiн, қойдың маңырауын, түйенiң боздауын ажырата бiлу арқылы
тәрбиелеудi ұсынады. М.Жұмабаев: “Адамның әдемiлiктi сүю сезiмiн
тереңдететiн де осы есту сезiмi”, – дей келiп өз пiкiрiн гректiң Орфейi,
қазақтың Қорқыт күйлерi туралы ойларымен тиянақтайды.
М.Жұмабаев адам өмiрiндегi қиялдың (фантазияның) рөлiне тоқтала келiп
“Қиялы дамымаған адам мылқау адам... Қиял адам ойын дамытады... Ол үшiн
балаларға жастайынан қиял-ғажайып ертегiлер айтқызып үйрету керек” дейдi.
Мағжан ой-қиялдың өрiстеудегi тiлдiң рөлiне тоқтала келе “Бiр ұлттың
тiлiнде сол ұлттың жерi, тарихы, тұрмысы, мiнезi көрiнiп тұрады... Ұлттың
тiлiнiң кеми бастауы – ұлттың құри бастауы... дегендi айтады.
Қорыта келе айтарымыз, Мағжан орыс педагогикасының атасы К.Д.Ушинскийше,
педагогиканың жан сырын терең зерттейтiн психология ғылымы мен байланыстыра
қарастырады. Сөйтiп, ол қазақтың халық педагогикасын ғылыми тұрғыда
қарастырып, тұңғыш этнопедагогика ғылымының теориясын жасаушы болды [2].

ә) Қазіргі орта мектептегі бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытудың әдіс-
тәсілдері
Мектепте оқылатын қазақ тілі курсының бағдарламасында зат есімнің
грамматикалық категорияларының алатын орны мен оны оқытудың мәні зор.
Зат есімнің грамматикалық категорияларын оқыту - оқушының сөйлеу, жазу
тілі дағдысының, мәнерлі оқуының, орфографиялық, пунктуациялық білім
дағдыларының қалыптасуының, дамуының негізгі кілті болып табылады. Бұл
тақырыпты оқыту арқылы оқушыларға зат есімнің грамматикалық категориялары
танытылады. Осы тақырыптан берілетін теориялық білімінің аясы кең. Атап
айтқанда, оқушылар мынадай білім алады:
1. Зат есімнің грамматикалық категориялары туралы түсінік;
2. Зат есімнің грамматикалық категорияларын оқудағы мақсат;
3. зат есімнің грамматикалық категорияларының өзіндік белгілері мен
ерекшеліктері.
Зат есімнің грамматикалық категориялары тақырыбынан оқушыларға тиянақты
білім мен дағды беру үшін, ең алдымен, материалды неше сағатта өтуге
болады., әр сағатта өтілуге тиісті материал көлемі мен мазмұны және
оқушыларға бұрыннан таныс, таныс еместігі, ең соңында оқушылардың қабылдай
алу қабілеттілігі, өресі, дағдыларының бар-жоғы сияқты мәселелерді күн
ілгері ойластыра, жоспарлап алу қажеттілігі туады.
Осылай өткізілетін материал көлемі анықталып алған соң, сол материалды
толық меңгерту, әрбір минутты бос жібермеу, ол үшін оқушылардың өзіне жұмыс
істеу, ой қорытындысын жасату сияқты мәселелер мақсат етіледі.
Зат есімнің грамматикалық категорияларын оқыту принципі педагогиканың
дидактикалық принциптеріне негізделіп оқытылады. Мәселен, дидактиканың
берілетін сабақ тақырыбы өткен тақырыппен байланыстырылып отырылуы керек
және өтілетін материалдар бірімен-бірі тығыз байланысты болсын деген
ережесіне негізделіп отыратын болса, зат есімнің грамматикалық
категорияларын оқыту оның алдында өтілген сөз құрамымен байланысты өтіледі
[3].
Мұғалім зат есімнің грамматикалық категорияларын оқытуда оның мынадай
екі жағына көңіл аударады:
Бірінші, зат есімнің грамматикалық категориялары туралы жаңа тақырыпты
бастамастан бұрын, оқушылардың бастауышта мектепте одан өткен материалдарын
есіне түсіріп, соны Ү сынып көлемінде өтілетін материалды білгізуге жетек
ете отырып түсіндіреді. Ол үшін бастауыш мектепте өтілетін зат есім
түрленуінің бағдарламалық көлемін жақсы біліп, оны қандай жолдармен
байланыстырудың тәсілдерін белгілеп қояды.Ондай тәсілдер әр түрлі болады:
Кейбір мұғалімдер бастауышта өтілген зат есімнің категорияларының
негізгі ерекшеліктерін қамтитын сұрақтар қойып, сол сұрақтарға оқушылардың
өздеріне жауап бергізіп, мысалдар келтіру жолымен қайталап барып, жаңа
тақырыппен байланыстырады.
Кейбір мұғалімдер бастауышта өтілген зат есімнің грамматикалық
категорияларының бағдарламалық көлемін қамтыған мәтіндерді талдатып
айтқызып, соны жаңа тақырыппен байланыстырады.
Екіншіден, мұғалім 2 сынып көлемінде оқылатын зат есімнің грамматикалық
категорияларының ерекшеліктерін оқушыларға жүйелі және дәл түсіндіру үшін,
тіліміздегі сөздердің құрамына, лексикалық мағынасына қарай алуан түрлі
өзгеретіндігін байқатады.
Оқыту тек білім беру ғана емес, сонымен бірге балаларды жан-жақты
жетілдіру және тәрбиелеу, шеберлік және дағдымен қаруландыра түсу болып
саналады. Сондықтан да зат есімнің грамматикалық категорияларын меңгерту
үшін іріктеліп алынатын материалдар оқушыларға тәрбие беру жағынан да
маңызды, бағалы болуға тиіс. Ал сабақ жүргізу процесінде қолданылатын
методикалық әдіс-тәсілдер тақырыпты оқушылар түсіну үшін жағдай жасап қана
қоймай, соған сәйкес балалардың жан-жақты дамуына әсер ететіндей болғаны
жөн.
Бағдарлама бойынша зат есімнің морфологиялық белгілері ІІ сыныптан
бастап оқытылады. Бастауыш мектептің ІІ сыныбында зат есімнің жекеше, көпше
түрі, көпшенің морфологиялық белгісі өтіледі де, ІІІ –ІҮ сыныптарда бұл
қайталанып оқытылады.Ү сынып оқушыларына зат есімнің жекеше, көпше түрлері
бастауыш мектептің өзінде таныс болғандықтан, енді оларды грамматикалық
тұрғыдан түсіндіру қажет. Бұл үшін бірдей заттың жеке және бірнешеуі
бейнеленген суреттерді пайдалануға болады. Мұғалім солардың мағынасын
түсіндіру арқылы зат есімнің жекеше, көпше түрі болатынын аңғартады. Зат
есімдердің жекеше, көпше тұлғада жұмсалатыны, заттың көптігін білдіру үшін
көптік жалғауы жалғанатыны туралы ережемен таныстырады. Сонымен қатар
оқушыларға көптік жалғауының қосымшаларын, олардың сөздерге жалғану
варианттарын шатастырып алушылық және неліктен бір жалғаудың түрленіп
вариантқа бөлініп кету заңдылықтарын мектеп қабырғасынан үйретудің маңызы
зор. Ол үшін буын үндестігі мен дыбыс үндестігі еске түсіріліп
қайталанылады да, үндестік заңына байланысты сөздердің соңғы буынының жуан,
жіңішке әуеніне қарай үйлесіп келуіне байланысты екендігі түсіндіріледі.
Көптік жалғауының қосымшаларын, олардың сөздерге үндестік заңының
заңдылығына бой ұсына жалғанатын ерекшелігін мынадай көрнекілік арқылы
түсіндіруге болады [4].

дауысты З
ж қатаң
р л дыбыстан -тар,
й -лар, -лерм -дар, -тер
у -дер соң
н
ң

Бұл көрнекілікті түсіндіру жолы мынадай:
Алдымен көптік жалғау деген тіркеске түсінік беріледі. Көптік жалғауы
жалғанған сөзіне көптік мағына беріп, оны екінші бір сөзбен жалғастыратын
болғандықтан, бұл қосымшаға берілген атау өзінің атқаратын қызметіне толық
сай келіп, өзінің мазмұнының қандай екенін бірден-ақ аңғартып тұрғанын
ескертеміз.
Екінші ретте, көптік жалғауының арнаулы –лар, -лер, -дар, -дер, -тар,
-тер тұлғалы жалғауының барын және бұлардың буын үндестігіне байланысты
жуан, жіңішке вариантта айтылатынын, сол тұлғада жазылатынын балалар,
кемелер, көлдер, кітаптар, мектептер сөздері арқылы түсіндіреміз.
Үшінші ретте, көптік жалғауының қосымшаларының басқы дыбыстарының л, д,
т, дыбыстарынан басталатын септерінің сырын ашамыз. Бұл жайды мұғалім
көрнекіліктегі үшкіл сызық арқылы түсіндіреді. Көптік жалғауы жалғанатын
сөздердің соңы дауысты, сонор р, у, й дыбыстарының біріне аяқталса, көптік
жалғауы үнді л дыбысынан басталып, -лар, -лер тұлғасында жалғанатындығын
сұрақ-жауап әдісімен өздеріне жинақтатып, осы тәрізді мысалдар айтқызамыз.
Міне, осындай жолмен көптік жалғауының д, т дыбыстарынан басталатын себебін
түсіндіріп, мысалдарды өздеріне тапсырамыз. Осы жолмен түсіндірілген жаңа
материалды оқушылардың қаншалықты дәрежеде түсінгендіктерін байқау үшін,
магнитофонды пайдалана отырып, мынадай жаттығу жұмыстарын жүргізуге болады:
Біріншіден, оқушыларға мынадай мазмұнда жазылған кеспе қағаздарын
үлестіріп береміз:
1. Дауысты дыбысқа біткен екі сөз ойлап, оған көптік жалғауын жалға.
2. Өнерпаздар, егіншілер сөздеріндегі көптік жалғауы неліктен –дар, -лер
болып тұр?
3. Күректер, кілемдер сөздеріндегі көптік жалғауының түрлеріне талдау
жаса.
4. Көптік жалғауы қандай жағдайда д дыбысынан басталады, мысал келтір.
5. Көптік жалғауы қандай жағдайда т дыбысынан басталады, мысал келтір.

б) Бастауыш сыныпта қазақ тілі сабақтарын оқытуда тәжірибелі
оқытушылар мен тиімді тәсілдерді қолдану

Еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасу барысында білім беруді
реформалау жүзеге асырылып жатқаны белгілі. Осыған орай әр түрлі
педагогикалық технологиялары жасалып, мұғалімдердің тәжірибесінде
енгізілуде. Осыған орай, өз тәжірибемде жиі қолданып жүрген
технологияларының бірі – саралап – даралап оқыту технологиясы. Бұл
технология бойынша оқушылардың білімді өздігінен саналы түрде меңгеруіне
ерекше мән берілген. Оқушыларға тек білім берумен шектелмей, танымдық
әрекетін арттырады және ойлау қабілетін, елестету мен есте сақтауын,
белсенділігін, білім сапасының дамуын қамтамасыз етеді.
Тәжірибенің жаңашылығы: компьютерлік технологияны қолдану арқылы
оқушылардың қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыру, интерактивтік
тақталарының мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып оқушылардың ынтасын,
белсенділігін арттыру [5].
Тәжірибенің тиімділігі: пәнге деген қызығушылығын арттырады, оқытуда
саралау және жіктеуді қамтамасыз етеді, оқушылардың танымдық процестері мен
танымдық қабілеттерін дамытады, оқушылардың сауаттылығын ашуға септігін
тигізеді, оқушылардың оқу әрекетінде жетістіктерге жетуіне жағдай туғызады,
оқушылардың рухани бай жеке тұлға болуына қалыптасады.
Қазақ тілі пәнін оқытудың мақсаты – оқушылардың жеке бас ерекшелігіне
қарай қабілетін аша отыра, осы пәнді теориялық және тәжірибелік жағынан
сараланған түрде даралап оқыту, сөйлестіру, жазу мәдениетін жетілдіру,
өзіндік ой- пікірін дамыту.
Саралай оқыту әрекеті – білім алуға бағыттаған әрекет. Ол өз бетінше әрі
мұғалімнің жетекшілігімен жүзеге асады. Біз басшылыққа алып отырған саралай
оқытудың жүйелік негізін Б. Ананьев, Л. Выготский, А. Леонтьев, С.
Рубинштейн т.б. ғылымдар жасаған. Ал бастауыш мектеп кезендегі оқу әрекеті
Ш. Аманатшвилли, В. Давыдов, Л. Занков т.б. зертеулерінде қарастырылады.
Саралай оқытуды ұйымдастыру арқылы баланың ойы абстрактіден нақтыға қарай
өрлейді, ілімдік ойлауы қалыптасады. Оқушы дамуының негізгі болып табылатын
әрекет, оқу әрекеті әрбір сабақтың өзегі деп түсіну керек. Саралай оқытуды
ұйымдастыру арқылы бала ақыл -ой деңгейі мен белсенді әрекеті арқасында
репродуктивті емес өнімді нәтижеге жетеді [6].
Сыныпта барлық балалардың ойлау қабілеті бірдей емес.
Сондықтан сабақ кезінде әрқайсысының деңгейіне қарай жұмыстың түрін таңда,
сол тақырыпты егеру көзделсе, өте пайдалы.
Бірінші деңгей (оқытушылық деңгей) – білімнің минималдық шегі.
Граммаикалық тапсырмалар, жазба жұмыстарын орындау, мәтінді түсініп оқу,
жаңа сөздерді сөздікке жазып алу, сұрақтарға түсініп жауап беру.
Екінші деңгей (алгоритімдік деңгей) - үйренушілік деңгейдегі білімін
толықтыру күрделі материалдарды жүйелей алуы, алған білімдерін басқа
тапсырмаларды орындағанда пайдалана алуы, сол тақырыпты еркін меңгергені
ескеріледі [7].
Үшінші деңгей (эвристикалық деңгей) – материалды саналы түрде меңгеру.
Бұл деңгейде оқытушылардың меңгерген білімдерін тереңдету үшін танымдық
ізденіс, әр – түрлі логикалық тапсырмаларды талдай, жинақтай алатын және
салыстыра білуді қажет етеді.
Төртінші деңгей (шығармашылық деңгей) - өз бетімен оқу материалдарын
менгеру. Құбылысты өз бетімен талдай келіп, шағын шығармашылық тұрғыдан
зерттеу жұмысын жүргізуге баулу.
Деңгейлік тапсырмалардың өзі дамытпалы түрде болады. Барлық оқушы өз
қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырмаларды орындаудан бастайды да, оларды
міндетті түрде толық орындап болғаннан кейін ғана келесі деңгейге көшіп
отырады. Бұл оқушылар арасында жарысу жағдайларын туғызады және әр оқушының
мемлекеттік стандарт деңгейде білім алуына кепілдік береді. Әр оқушының өз
қабілетіне, қызметіне сәйкес жоғары жағдай жасайды.
Деңгейлік саралау оқушы мен мұғалімнің белсенді шығармашылық қызметін
дамыту мен қатар, оқушыларға өз білімін жаңа әдіспен бағалауға мүмкіндік
береді. Меселен, оқушылардың алған бағасы арнайы таблода көрсетіліп тұрады.
Әр деңгейдің өз бағалауы бар. Олардың барлығы оқушылардың көз алдына
тұрады. Мұның өзі білім берудегі демократия критерийлері болады.
Даралап – саралап оқытудың маңыздылығы:
1.Сынып оқушыларын жаппай жұмыс істеуге әкеледі.
2.Бос отырған оқушы болмайды.
3.Әркім өзінің білім деңгейін біліп, оны дамытуға тырысады.
4.Қиындықтарды жене білуге дағдыланады, пәнді оқып үйренуге
қызығушылығы пайда болады.
5.Ізденіс дағдысы қалыптасады.
Даралап-саралап оқытуда күтілетін нәтиже:
1. Алдына қойған мақсатына жете алатын оқушы тәрбиелеу.
2. Әр оқушы өз білім деңгейін, мүмкіндігі, іскерлігін біліп ғана қоймай
оны дамытады.
3. Өз бетімен ізденіс дағдыларын шығармашылық қабілетті жетілдіретін,
шығармашыл тұлға тәрбиелеу [8].
Ерекшелігі:
1. Таланттылар өздерінің қабілеті мен икемдігін одан әрі бекіте түседі,
әлсіздер оқуға ниет білдіріп, сенімсіздіктен айырылады.
2. Оқушылардың оқуға деген ынтасы артады.
3. Білім дәрежесі бірдей топтарды оқыту ісі женілдейді.
Даралап – саралап оқыту технологиясы оқушы мен мұғалімнің белсенді
шығармашылық қабілетін дамытумен қатар оқушыларға өз білімін жаңа әдіспен
бағалауға мүмкіндік береді. Оқушының білімі мен білігіндегі жетістіктерді,
кемшіліктерді, олардың себептерін анықтап, мұғалім өз жұмысына талдау
жасайды, оны жетілдірудің жолдарын белгілейді. Сонымен қатар даралап
– саралап оқыту барысында оқушылар да өзінің оқу жұмысындағы жетістіктер
мен жіберген кемшіліктері туралы мәліметтер алып, өз еңбегіне талдау
жасайды. Ең бастысы, оқудан ләззат алуға, білім мен ғылымға деген
құштарлығын арттыруға дағдыланады. Барлық оқушы өз қызметін ең төменгі
түрде орындап болғаннан кейін ғана, келесі деңгейге көшіп отырады. Бұл
оқушылардың арасында өзара жарысу жәнеоқушының өз қабілетіне, қызметіне
сәйкес жоғарғы деңгейге көтерілуіне жағдай туғызады.
Сондықтан да мұғалімдерге саралап - даралап оқыту технологиясын қазақ
тілі сабағында пайдаланған өте тиімді.
Мен өз іс–тәжірибемде оқушылардың өздік білімділігін қалыптастыру үшін
Ұжымдық оқыту технологиясын да қолдануды жөн көрдім.
Осы технология оқушының қабілетін дамытуға, еңбек етуге баулып,
ынтымақтастық, ұйымшылдық қабілеттерін оятуға тәрбиелейді. Өзін –өзі
басқаруын қалыптастырып, байқампаздыққа таратады.
Оған мынадай басты талаптар қойылады:
➢ әр оқушының еңбектенуі және оның еңбегін пайдаға жарату;
➢ өзінің еңбегімен қоса басқаның да еңбегіне жауапкершілікпен
қарау;
➢ өзі оқи отырып, қасындағы оқушыны да оқыту;
➢ серіктесінің түсінбегенін түсіндіріп көмектесу;
➢ әрбір оқушы кезектесіп (ауысып)не оқушы, не мұғалім болады;
➢ әр оқушы кезек тәртібін сақтап барлығын үйретеді, ал жұп жекеше
түрде барлық мүшесін үйретеді;
Әдістеменің ерекшелігі:
➢ жекелеу оқыту;
➢ қасындағы оқушымен жұптасып оқыту;
➢ топпен оқыту;
➢ ұжымдық оқыту.
Бұл технологияның тиімділігі сол, жаңа тақырыпты оқушылар шығармашылық
ізденіс үстінде өздігінен меңгеруі тиіс. Сондықтан сабақтарда оқушылардың
ынтасын, белсенділігін арттыру үшін, оларға мәселелік сұрақтар қойылып
отырады. Тақырып бойынша жасалған деңгейлік тапсырмалар жүйесі дамыта оқыту
идеясын жүзеге асыруға мүмкіндік береді, өйткені ол білім сапасының дамуын
қамтамасыз етеді [9].
Оқушылардың білімін жүйелі түрде меңгеруіне және жеке оқушының қабілет
деңгейлерін дамытуда “Сын тұрғысынан ойлау”, “Модульдік оқыту ”
технологияларын күнделікті сабақтарымда қолданамын. Сын тұрғысынан ойлау –
сынап қарау емес, оқушының шыңдалған ойлау әрекеті. Бастауыш сынып
оқушыларының оқытуда тиімді әдістерді пайдалана арқылы оқушының білімге
деген қызығушылығын арттырады, терең ойлау қабілетінің белсенділігін
қалыптастыруға болады. Бұған дейін оқушы мұғаліммен оқулыққа ғана бағынатын
тыңдаушы ғана еді, енді ол сын тұрғысынан ойланып, өз ойын дәлелдей алатын.
Сынып оқушылары топпен, жұппен жұмыс істей арқылы өзара пікірлесіп, ең
ұтымды жауапты тауып айтуға үйренеді. Берілген сұраққа тынымсыз іздене
отырып, әр оқушы өз ойын еркін айтуға, оны дәлелдеп, қорғай білуге
мүмкіндігі бар.
Оқу процесін жеделдету міндетіне байланысты, орыс мектептерінде қазақ
тілін үйретуінде әр түрлі әдіс тәсілдерді, методикалық құралдарды қолдану
қажеттілігі туып отырғаны белгілі. Мен бастауыш сыныптарында өзім жасаған
Дыбысты бағдаршам деген құралды жиі қолданам. Алғашқы кезеңдерінде
уақыттың тығыздығына байланысты тақырыпты қайталауға, бекітуге үлгере
алмайтын жағдайлар болды. Енді Дыбысты бағдаршамды қолданғаннан бері
уақытымды үнемдеп, бірнеше секундта сыныптағы барлық оқушының жалпы білім
әсерін көремін. Жалпы сыныптың айқын білім деңгейі анықталады. Мұғалім
сабақ барысында барлық оқушыларды көз аясында ұстап, әр баланың өткен
материалды қалай меңгергенін біледі. Бұл құралды оқушылар мұғалімнің
басшылығымен өздері жасай алады.
Екінші “Бақылау сұрау” деген құралды үлкен тақырыпты қайталау және
бекіту кезеңдерінде, әрбір тоқсан соңында, немесе жыл аяғында оқушылардың
қорытынды білімін тексергенде қолдану өте тиімді.
Мұндай бақылау құрал ұжымдық және топтық әрекетті пайдалана отырып
жүргізгенде нәтиже береді. Тәрбиелік мағынасы өте зор - әр оқушы өз тобы
үшін жауапкершілігін арттырады, өз үшін ғана емес, өз тобы үшін ынтасын
көтереді [11].

ІІ. Бастауыш сыныпта қазақ тілі сабақтарын ойын арқылы меңгертудің жолдары
а) Қазақ тілі сабақтарында пайдаланылатын ойын түрлері
Ойын балалар үшін шындық. Ал шындық қоршаған ортадан да қызық, бала үшін
қызықты болу түсінікті, өйткені ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.