Қызметкерді денсаулығына байланысты басқа жұмысқа уақытша ауыстыру

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ---------------------------- ----------------------------------- ------
------------------3

І. ЕҢБЕКАҚЫ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Еңбек есебі және нормативтік
реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Қызметкерлердің өндірімі мен жұмыс уақытын пайдалану
есебі ... ... ... ...8
1.3 Еңбекақы формалары мен
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

ІІ. ЖАЛАҚЫДАН ҰСТАЛЫМДЫ ЕСЕП АЛУ
2.1 Жалақы және еңбектi
нормалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.13
2.2 Жалақы төлеу мерзiмдерi, жалақыдан ұстап
қалу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.3 Жалақы бойынша есеп айырысуды есепке алудың мәні мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
26
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 26-29

КІРІСПЕ

Курс жұмысының өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаев 2008 жылғы Жолдауында жәрдемақы, зейнетақы мөлшерінің өткен
жылға қарағанда ұлғайғанын атап өтті.
... Бюджет саласындағы жалақы 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап 30
пайызға арттырылды. Бюджет саласы қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу
жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі жұмысты жалғастыра беру қажет, - деп
еңбекақының көбейгенін атап өтті.
Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты жаңа
кәсіпкерлік қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің
маңызы мен рөлі арта түсуде. Осыған орай бухгалтерлік есептің мазмұны мен
құрылымына өзгерістер енгізілді. Еліміздегі жүргізіліп отырған бухгалтерлік
есеп жұмысы толығымен халықаралық қаржылық есеп беру талаптарына сай
орындалады. Міне осыларды ескере отырып бұрын есепші деп саналып келген
бухгалтер маманы кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтап, бағалап, есептеп
отырумен қатар кәсіпорынның алғаш уақыттағы экономикалық ол-ауқатын дамыту
жолдарын жоспарлай білуі қажет. Сон-дықтан да кез келген елде бухгалтер
мамандарын барынша білімді етіп даярлау сол елдегі ұйымдардың экономикалық
жағынан тұрақты дамуына кепілдік береді.
Қазақстан Республикасының "Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп
беру" туралы заңы еліміздегі бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды,
қаржылық есеп беру мен оның пайдаланылуын және есепке алудың негізгі
принциптері мен жалпы тәртібін, ішкі бақылау және сыртқы аудит жөніндегі
талаптарды, сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді.
Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын
бухгалтерлік есептеу мен қаржылық есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге
міндетті.
Жалақы – еңбек құнының (бағасының) ақшалай өлшемі. Қазақстан
Республикасының әлеуметтік бағытталған нарықтық экономикаға көшу кезінде
минимальды деңгейдегі еңбекақыны мемлекет кепілдендіреді және жөғары
деңгейдегі еңбекақыға шек қойылмайды. Бұл еңбекті материалдық
ынталандырудың және еңбек өнімділігін арттырудың басты құралы болып,
қоғамдық өндірісті тиімді пайдалануға ықпал етеді.
Еңбекақы мөлшерін жұмыс берушінің өзі белгілейді және
жұмыс беруші белгіленген еңбекақы мөлшері Қазақстан
Республикасының заңында белгіленген Қазақстан Республикасының Еңбек
туралы Заңының 71-бабы ең аз шамадағы еңбекақы мөлшерінен төмен
болмауы керек.
Курс жұмысының мақсаты. Жұмыс мақсатына жұмысшылардың еңбегіне
төленетін еңбек ақысының есебін зерттеу.
Еңбек және еңбекақы есебі - жұмысшылар санының өзгеруі, жұмыс уақытының
шығындары, жұмысшылар категориясы, өндірістік шығын сияқты мағлұматтар
түгел қамтылатын дәл әрі оперативтік деректерді талап ететін аса
маңызды да күрделі жұмыстардың бірі болып табылады.
Сонымен, курстық жұмыстың негізгі мақсаты – бухгалтерлік есептегі
еңбекақы есебін, оның реттелуін, мөлшерін және аудитін т.б. зерттеу.
Курс жұмысының міндеттері. Жоғарыда көрсетілген мақсаттарға
байланысты мынадай міндеттер қарастырылды:
- жалақының пайда болуы және қалыптасу принциптерін анықтау;
- еңбек есебі және еңбекақыны нормативтік реттеу мәселелерін қарастыру;
- жалақы бойынша қызметкермен есеп айырысудың

есебін
зерттеу;
- жалақыдан ұсталымды есепке алу;
- Қазақстан Республикасындағы еңбекақы жүйесі және оны талдау.

І. ЕҢБЕКАҚЫ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Еңбек есебі және нормативтік реттеу

Еңбек және еңбекақы есебі - жұмысшылар санының өзгеруі, жұмыс уақытының
шығындары, жұмысшылар категориясы, өндірістік шығын сияқты мағлұматтар
түгел қамтылатын дәл әрі оперативтік деректерді талап ететін аса
маңызды да күрделі жұмыстардың бірі болып табылады.
Кәсіпорын дербес болғанымен заңға сәйкес штат кестесі, формалары және
еңбекақы, сыйлықақы жүйесі белгіленеді.
Әрбір қызметкердің еңбекақылық табысы кәсіпорын қызметінің түпкілікті
қорытындысына байланысты оның еңбекке қосқан үлесі бойынша анықталады. Ол
салықпен реттеледі және ең жоғары көлеміне шектеу қойылмайды.
Еңбекақы мөлшерін жұмыс берушінің өзі белгілейді және
жұмыс беруші белгіленген еңбекақы мөлшері Қазақстан
Республикасының заңында белгіленген Қазақстан Республикасының Еңбек
туралы Заңының 71-бабы ең аз шамадағы еңбекақы мөлшерінен төмен
болмауы керек.
Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңының 7,8-
бабына сәйкес қызметкердің мынадай құқысы бар:

• қандай да бір кемсітушіліксіз (дискриминация) тең еңбекке тең
еңбекақы алуға;
• қауіпсіздік және тазалық (гигиена) талаптарына жауап
беретін еңбек жағдайында жұмыс істеуге;
• кепілдік және өтемақы алуға және т.б.
Жұмыс берушінің құқықтары:
• қызметкерлерді көтермелеуге, олардан белгіленген заңға сәйкес әрекет
ететін тәртіп бойынша материалдық және жауапкершілікті талап етуге;
қызметкер келтірген зиянның орнын толтыруға және т.б.
Жұмыс берушінің міндеттері:
• Қазақстан Республикасының нормативті құқықтың актілерінде, жеке
еңбек келісімшартында, ұжымдық келісімшартта, жұмыс берушінің актісінде
қарастырылған еңбекақыны және басқа төлемақыларды уақтылы және толық төлеу;
• еңбек туралы заңдағы, ұжымдық келісімшарттағы талаптарды сақтау;
• Қазақстан Республикасының нормативті құқықтық актілерінде
қарастырылған шарттар мен тәртіптер бойынша зиян шеккен қызметкерге жәрдем
беру;
• қызметкерге қауіпті және зиянды жұмыс жағдайын, болуы мүмкін кәсіби
ауруды ескерту және т.б.
Жеке еңбек келісімшартында негізгі тармақтар қамтылуы керек:
• еңбек жағдайының сипаты, жұмысшыға жұмыстың қауіпті және
зиянды жағдайы үшін немесе көп күш жұмсауды керек ететін ауыр еңбек үшін
кепілдік беру және өтемақы төлеу;
• жұмыс уақыты және демалыс уақытының режимі;
• еңбекақы мен еңбекті қорғау жағдайы;
• өтемақы төлеу және кепілдік беру тәртібі және т.б. (Қазақстан
Республикасы Еңбек туралы Заңының 9-бабы).
Қызметкер бірнеше жұмыс берушімен толық емес жұмыс уақытын қарастыратын
жеке еңбек келісімшартына отыруға құқы бар.
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 13-бабына сәйкес
қызметкердің еңбек ететінін растайтын құжаттарға мыналар жатады: еңбек
кітапшасы (қолда болуы керек) немесе жеке еңбек келісімшарты немесе жұмысқа
қабылданғаны, жұмыстан шығарылғаны туралы бұйрықтың көшірмесі.
Сол ұйымның басқа жұмысына немесе ұйыммен бірге басқа орынға көшіру
қызметкердің тек жазбаша келісімі бойынша, жеке еңбек келісімшартына соған
сәйкес өзгертулер енгізумен ғана іске асырылады.
Қызметкерді сол ұйымда басқа орынға, сол орынның басқа құрылымының
бөлімшесіне көшіру үшін мамандығы, біліктілігі немесе лауазымы бойынша
басқа механизмдегі немесе агрегаттағы жұмысты тапсыру үшін (егер бұл жеке
еңбек келісімшартында өзгерістер тудырмайтын болса) қызметкердің келісімі
талап етілмейді (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 17, 18-
бабы).
Қызметкерге еңбек жағдайының өзгеретінін бір ай бұрын (одан кем болмауы
керек) хабарлау керек.
Еңбек жағдайы өзгерген жағдайда жеке еңбек келісімшартына сәйкес
толықтырулар мен өзгертулер енгізіледі. Егер қызметкер жаңа жағдайда жұмыс
істеуге келісімін бермесе, онда Қазақстан Республикасының Еңбек туралы
Заңы 26-бабының 7-тармағына сәйкес онымен келісімшарт бұзылады.
Өндірістік қажеттілік пайда болған жағдайда жұмыс беруші қызметкерді
бір айға дейін оның келісімінсіз жеке еңбек келісімшартында қарастырылмаған
және денсаулығына қауіп төндірмейтін сол ұйымдағы, сол орындағы басқа
жұмысқа бұрынғы жұмысындағы айлық еңбекақысынан кем болмайтын еңбекақымен
ауыстыруға құқы бар.
Мұндай ауыстыру стихиялық апаттың, өндірістік апаттың алдын алу немесе
жою немесе салдарын дереу залалсыздандыру қажет болған жағдайда ғана іске
асырылады (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 20-бабы).
Жұмыс болмай қалған жағдайда (простой) жұмыс беруші қызметкерді
мамандығына, біліктілігіне сай, денсаулығына қатер төндірмейтін, оның
келісімінсіз бір айға дейін басқа жұмысқа ауыстыруға құқы бар. Егер
қызметкер жаңа жағдайдағы ұсынылған жұмысқа келісімін бермесе, онда
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 7-тармағына сәйкес
онымен жеке еңбек келісімшарты бұзылады. Жұмыс болмай қалған және
қызметкердің болмауына байланысты жағдайда оның орнына басқа бір білікті
қызметкерді біліктілігіне сай келмейтін жұмысқа уақытша ауыстыруға оның
жазбаша келісімінсіз ауыстыруға рұқсат етілмейді. (Қазақстан Рспубликасы
Еңбек туралы Заңының 21, 22-баптары).
Қызметкерді денсаулығына байланысты басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 23-бабындағы қарастырылған
шарттары мен тәртіптері бойынша жүзеге асырылады.
Жеке еңбек келісімшарты мынадай жағдайларда болуы
мүмкін:
• ұйым таратылғанда (заңды тұлғаның), жұмыс берушінің қызметі
тоқтағанда (жеке тұлғаның) (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының
26-бабы, 1-тармағы);
• қызметкерлердің штаты немесе саны қысқартылғанда
(Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 26-бабы, 2-тармағы);
• әскери қызметке шақырылғанын растайтын құжат негізінде қызметкерді
үш күндік мерзімге босатқанда (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы
Заңының 30-бабы, 3 1-тармағы).

1.2 Қызметкерлердің өндірімі мен жұмыс уақытын пайдалану есебі

Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңын 45-бабын сәйкес қызметкер
жеке еңбек келісімшартындағы еңбек міндеттерін орындайтын уақыт жұмыс
уақыты деп саналады. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан
аспауы керек. Жеке еңбек келісімшартында тараптардың келісімі
бойынша жұмыс уақытының ұзақтығын кеміту қарастырылуы мүмкін.
Жеке категориядағы қызметкерлер үшін заңда жұмыс уақытының ұзақтығын
кеміту қарастырылған (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 46-
бабы, 1-тармағы).
Барлық категориядағы жұмыс істеушілердің жұмыс уақытын пайдалану есебі
жұмысшылар мен қызметкерлердің белгіленген жұмыс режимін қадағалауға,
атқарылған жұмыс уақыты туралы ақпаратты алуға, еңбекақылық есеп айырысу,
сондай-ақ еңбек бойынша статистикалық есепті жасауға арналған Жұмыс
уақытының есеп табелінде (Т-13 формасы) жазылады.
Қызметкерлердің өнімділігі мен жұмыс уақытының орындалу есебі үшін
жұмыс уақытының есеп табелі (Т-13, Т-І3 а формасы) қолданылады. Бұл
табельдің бланкілері компьютерлік техника құралының көмегімен бөлек
толтырылған деректемелер арқылы жасалуы мүмкін. Мұндай деректемелерге
мыналар жатады: кәсіпорын, цех (бөлім) құрылымдық бөлімшелері,
қызметкердің аты-жөні, әкесінің аты, кәсібі (қызметі), табелі нөмірі және
т.б. Бұндай жағдайда табель формасы қабылданған технологиялық өңделген
деректерге сәйкес өзгертіледі.
Табель әр айдың 1-ші күнінен бастап жүргізіледі, оны жүргізуге
уәкілетті тұлғаға бір данадан беріледі.
Табельді тиісінше ресімдегеннен кейін оны кәсіпорын қызметкерлерінің
еңбекақысын есептеуі үшін бухгалтерияға тапсырылады.
Табельдік нөмір кәсіпорында тәртіпке келтірген сериялық жүйе бойынша
тұтас белгіленеді, әрбір өндірістік бөлімдеріне тиесілі өздерінің нөмірлер
сериясы таратылады. Табельде еңбекақыны төлеу формасына қарамастан барлық
қызметкерлердің аты-жөні енгізіледі.
Табельде жұмыс уақытын пайдалану есебі қызметкердің жұмысқа келгенін,
келмегенін тіркеп отыруы арқылы (күн сайын) тіркеу әдісімен, не
қызметкердің жұмыс уақытында жұмысқа келмегенін (жұмыстың болмай қалуы,
қызметкердің жұмысқа келе алмауы, кешігуі, мерзімнен тыс келуі) тіркеу
жолымен жүргізіледі. Табельдік есепті жүргізу әдісі кәсіпорынның ыңғайына
қарай іріктеледі. Табельдік есепті жүргізу әдісі кәсіпорынның ыңғайына
қарай іріктеледі.
Табельге қызметкердің жұмысқа келмеу себебін немесе жұмыс уақытын толық
істемеу себебін, мезгілден тыс жұмыс істеу туралы және қалыпты жұмыс
уақытында жүзшста болмау себептері тиісінше ресімделген құжаттар (еңбекке
жарамсыздығын растайтын қағаз, мемлекеттік немесе қоғамдық жұмыстарды
орындағаны туралы анықтама жэне т.б.) негізінде белгіленеді.

1.3 Жалақы формалары мен жүйелері

Кәсіпорындағы еңбекақыны ұйымдастыру механизмі жұмысшы күшінің
еңбекақыға айналу процесін бейнелейді. Бұл оның осы заманғы нарықтық
шындыққа қаншалықты дәрежеде жанасатыны өзінің негізгі функцияларында
еңбекақының соншалықты орындалуына байланысты. Еңбекақының қабылданған осы
үлгісі мен оны нақты және нақты емес түрінде есептеу тәсілі еңбекті бағалау
мен нәтижесінің өзара байланысын көрсетеді, жай және күрделі жұмыс істейтін
әр түрлі категориядағы қызметкерлердің төлемдеріндегі қажетті
үйлесімділігін (пропорциясын) қамтамасыз етеді. Еңбекті ұйымдастыру және
оның төлемі жұмыс берушілер мен қызметкерлердің арасындағы қарым-қатынасқа
ықпалын тигізеді.
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы Заңының 70-бабы бойынша жұмыс
беруші заңға, жеке еңбек келісімшартына, ұжымдық келісімшартқа сәйкес
қызметкердің еңбекақысын төлеуге міндетті.
Жұмысшының еңбекақысы орындалған жұмыстың сапасы мен санына, ауырлығына
(күрделілігіне) байланысты анықталады.
Еңбекақының формалары мен жүйелері Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
министрлігінің 15.05.2000 ж. №111-п Қызметкерлерге еңбекақы
төлеу мәселелері бойынша әдістемелік ұсыныс Бұйрығында белгіленген және
жұмысшыларға еңбекақы есептеудің әр түрлі тәсілін анықтайды. Олар өндіріс
жағдайы мен жұмыс жасайтын жеке құрам категориясына байланысты, яғни
Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 1997 жылдың 16-шы қаңтарында
тіркелген №244 тіркелімі және Қазақстан Республикасы Ұлттық статистикалық
агенттігінің 1996 жылдың 19-шы желтоқсандағы №50 қаулысында бекітілген
жалданып жұмыс жасаушылардың (толықтырылған және қайта өңделген) сан және
еңбекақы статистикасы бойынша Нұсқаулықтың 5-бөліміне сәйкес жұмысшылар
және қызметкерлер болып екі топқа бөлінеді.
Қызметкерлер тобы мына категорияларға бөлінеді: басшылар, мамандар және
басқа да қызметкерлер тобына жататындар.
Кәсіпорындардағы шаруашылық етуші субъект еңбекақы жүйесін дербес
таңдайды. Ұжымдардағы еңбекақы жүйесі ұжымдық келісімшартпен немесе жұмыс
берушінің актісімен анықталады.
Жұмысшылардың еңбегі мерзімдік еңбекақымен, кесімді еңбекақымен немесе
басқа еңбекақы жүйелері бойынша төленеді. Төлем жеке және (немесе) ұжымдық
еңбектің нәтижелері үшін берілуі мүмкін.
Еңбекақының негізгі екі формасы бар:
• мерзімді (негізі - жұмыстың бір сағатына қойылатын тарифтік
мөлшерлеме немесе қызметақы және жұмыс істелген уақыт);
• кесімді (негізі - жұмыс көлемі және оның орындалған бірліктерін
бағалау).
Нарықтық экономика жағдайында алынған табыс немесе пайда
проценттеріндегі түпкілікті нәтиже бойынша еңбекақының дәстүрлі емес
формасы кең тарап отыр.
Мерзімдік еңбекақы тарифтік мөлшерлеме бойынша немесе жұмыс істелген
уақыт үшін төленеді. Мерзімдік ақы мынадай жағдайларда төленеді:
• жұмысшы өнім шығарылымын арттыруға тікелей ықпал ете алмағанда;
• кесімді бағалауды анықтауға қажетті өнімділіктің
толық көрсеткіші болмағанда;
• жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылып, жасалынған
жұмыс уақытына нақты қатаң бақылау жүргізілгенде;
• жұмысшыларды дұрыс тарифтендіргенде, яғни разряды бар жұмысшының
орындаған жұмысы біліктілігіне сәйкес келгенде;
• қызметкерлердің еңбекақысы үшін.
Еңбекақының мерзімдік еңбекақы формасьшда екі төлем жүйесі бар:
мерзімдік-жай және мерзімдік сыйлықақы.
Мерзімдік-жай ақы тарифтік мөлшерлемені немесе қызметкердің
қызметақысын және жасалған жұмыс уақытының санын қолдану арқылы анықталады.
Тәжірибеде бұл еңбекақыны есептеудің 3 тәсілі пайдаланылады: сағаттық, бір
күндік, бір айлық.
Кесімді ақы сияқты мерзімдік ақы жеке және ұымдық (бригадамен)
негізінде іс жүзіне асырылады. Бригадалық форма әдетте орындаушылардың
бірін-бірі алмастырушылығы мен қызметтерді қоса атқарылуын қажет ететін
жағдайда жүзеге асырылады. Мұнда бригада ұжымы кәсіби шеберлік пен қызметті
қоса атқарғаны үшін белгілеген үстеме ақы мен қосымша ақы бойынша, жүмыстың
жалпы нәтижесіне бригаданыә әр мүшесінің нақты қосатын үлесіне қарай
еңбекақы мен сыйлықақының көлемін анықтау бойынша үлкен құқыққа ие болады.

Еңбекті нормалау жұмыстың орындалуына қажетті еңбек шығынын анықтауға
кіретін өндірістік басқару қызметінің құрамдық бөлігін білдіреді және еңбек
шығынының бағалауларын реттемелеудің негізі болып табылады, сондай-ақ
адамның барлық жұмыс істейтін кезеңдерінде оның қалыпты еңбекке
кабілеттілігін сақтауға септігін тигізетін шектен тыс психикалық-физикалық
жүк түсірмеуді көздейтін жұмысшыларды әлеуметтік жағынан қорғайтын
біліктілік деңгейін де сипаттайды.

Еңбекті нормалау Қазақстан Республикасьшың Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрлігінің 2000 ж. 22-ші маусымындағы №152-10
Бұйрығымен бекітілген Еңбекті нормалауды ұйымдастыру бойынша әдістемелік
ұсынысқа сәйкес жүзеге асырылады.

ІІ. ЖАЛАҚЫДАН ҰСТАЛЫМДЫ ЕСЕП АЛУ
2.1 Жалақы және еңбектi нормалау

Жұмыс берушi осы Заңға, жеке еңбек, ұжымдық шарттарға сәйкес
қызметкердiң еңбегiне ақы төлеуге мiндеттi.
Қызметкерлердiң еңбегiне ақы мерзiмдiк, кесiмдi түрде немесе еңбекке
ақы төлеудiң өзге де жүйелерi бойынша төленедi. Ақы төлеу еңбектiң жеке
жәненемесе ұжымдық нәтижелерi үшiн жүргiзiлуi мүмкiн.
Қызметкердiң жалақысы орындалатын жұмыстың саны мен сапасына,
күрделiлiгiне қарай белгiленедi.
Қызметкерлердiң өндiрiс тиiмдiлiгi мен жұмыс сапасын арттыруға
материалдық мүдделiлiгiн күшейту үшiн жыл iшiндегi жұмысының қорытындысы
бойынша сыйлық, сыйақы беру жүйесi және материалдық көтермелеудiң басқа да
нысандары енгiзiлуi мүмкiн.
Ұйымдарда еңбекке ақы төлеу жүйесi ұжымдық шарттармен немесе жұмыс
берушiнiң актiлерiмен белгiленедi.
Жұмыс берушi қызметкерлерге қойылатын бiлiктiлiк талаптары мен
жұмыстардың белгiлi бiр түрлерiнiң күрделiлiгiн жұмыстардың және жұмысшылар
кәсiптерiнiң бiрыңғай тарифтiк-бiлiктiлiк анықтамалығы, басшылар, мамандар
мен басқа да қызметшiлер лауазымдарының бiлiктiлiк анықтамалығы негiзiнде
белгiлейдi. Аталған анықтамалықтарды әзiрлеу мен оларды қолданудың тәртiбiн
еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган айқындайды. Жұмыс берушi
орындалатын жұмыстарды белгiлi бiр күрделi жұмысқа жатқызуды және
қызметкерлерге бiлiктiлiк разрядтарын берудi жұмыстардың және жұмысшылар
кәсiптерiнiң бiрыңғай тарифтiк-бiлiктiлiк анықтамалығында және басшылар,
мамандар мен басқа да қызметшiлер лауазымдарының анықтамалығына, сондай-ақ
қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн белгiленетiн үлгiлiк бiлiктiлiк
талаптарына сәйкес дербес жүргiзедi.
Жалақының мөлшерi. Жалақының мөлшерiн жұмыс берушi дербес белгiлейдi
және ол Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген ең төмен жалақы
мөлшерiнен кем болмауы керек.
Қызметтердi қоса атқару (қызмет көрсету аймақтарын кеңейту) және
жұмыста уақытша болмаған қызметкердiң мiндеттерiн орындау кезiндегi жалақы
Белгiлi бiр ұйымда өзiнiң жеке еңбек шартымен келiсiлген негiзгi
жұмысымен қатар өзiнiң негiзгi жұмысынан босатылмастан басқа қызмет немесе
уақытша болмаған қызметкердiң мiндетi бойынша қосымша жұмысты орындайтын
қызметкерлерге қосымша ақы төленедi.
Қызметтердi қоса атқарғаны (қызмет көрсету аймақтарын кеңейткенi)
немесе жұмыста уақытша болмаған қызметкердiң мiндеттерiн орындағаны үшiн
қосымша ақылардың мөлшерiн қызметкермен келiсiм бойынша жұмыс берушi
белгiлейдi.
Мерзiмнен тыс жұмыстарға, мереке және демалыс күндерiндегi жұмыстарға
ақы төлеу.
Түнгi уақыттағы еңбекке ақы төлеу
1. Мерзiмнен тыс жұмысқа ақы бiр жарым есе мөлшерiнен кем төленбейдi.
2. Мереке және демалыс күндерiндегi жұмысқа ақы екi еседен төмен
болмайтын мөлшерде төленедi.
3. Мереке және демалыс күндерiндегi жұмыстарға төленетiн өтемақы
қызметкердiң тiлегi бойынша қосымша демалыс күнiмен ауыстырылуы мүмкiн.
4. Түнгi уақыттағы жұмыстың әрбiр сағатына ақы бiр жарым есе мөлшерiнен
кем төленбейдi.
Жұмыстың бос тұрып қалған уақытына ақы төлеудiң тәртiбi мен талаптары
жеке еңбек немесе ұжымдық шарттармен белгiленедi.
Қызметкердiң кiнәсiнен бос тұрып қалған уақытқа ақы төленбеуге тиiс.
Жұмыс берушiнiң кiнәсiнен болған iркiлiс уақытына ақы төлеудiң тәртiбi
мен талаптары жеке еңбек шартымен немесе ұжымдық шартпен айқындалады және
ол орташа айлық жалақының елу процентiнен кем болмайтын мөлшерде
белгiленедi.
Еңбек нормалары. Еңбек нормалары (жұмыс iстеу, уақыт, қызмет көрсету
нормалары) еңбек шығынының өлшемi болып табылады және қызметкер үшiн
техниканың, технологияның, еңбек өндiрiсiн ұйымдастырудың қол жеткен
деңгейiне сәйкес белгiленедi.
Еңбек нормаларын енгiзудi, ауыстыруды және қайта қарауды жұмыс берушi
жүргiзедi.
Еңбектiң жаңа нормаларының енгiзiлетiнi туралы қызметкерлерге кемiнде
бiр ай бұрын хабарланады.
Еңбектiң үлгiлiк (бiрыңғай) нормаларын ауыстыруды және қайта қарауды
еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның келiсiмiмен оларды бекiткен
органдар жүзеге асырады.
Қызметкерлердiң жұмыс iстеу нормаларын орындауы үшiн жұмыс берушi
қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге мiндеттi.
Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер үшiн жұмыс iстеу нормалары жеке
еңбек шартына сәйкес он сегiз жасқа толмаған адамдарға арналған жұмыс
уақытының ұзақтығына бара-бар қысқартылған ересек қызметкерлерге арналған
жұмыс iстеу нормаларын негiзге ала отырып белгiленедi.

2.2 Жалақы төлеу мерзiмдерi, жалақыдан ұстап қалу

Жалақы ақша нысанында және келесi айдың бiрiншi он күндiгiнен
кешiктiрiлмей төленедi. Жалақы төлеу күнi жеке еңбек, ұжымдық шарттарда
көзделедi.
Жалақы төлейтiн күн демалыс немесе мереке күндерiне тура келген
жағдайда, оны төлеу олардың қарсаңында жүргiзiледi.
Жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жалақы, ал қызметкермен жеке еңбек шарты
бұзылған кезде - оған тиесiлi басқа да төлемдер белгiленген мерзiмдермен
салыстырғанда кешiктiрiлген кезде жұмыс берушi қызметкерге берешек пен
өсiмақы төлейдi. Өсiмақының мөлшерi жалақы төлеу жөнiндегi мiндеттемелердi
орындау күнiне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң қайта қаржыландыру
ставкасы бойынша белгiленедi және төлем жүргiзiлуге тиiс болған күннен
кейiнгi күннен бастап әрбiр кешiктiрiлген күнтiзбелiк күн үшiн есептелiп
төленген күнмен аяқталады.
Жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда қызметкерге тиесiлi барлық сомаларды
төлеу соңғы жұмыс күнiнен кешiктiрiлмей жүргiзiледi.
Жалақы төленетiн орын:
Қызметкерлерге жалақы төлеу, егер жеке еңбек, ұжымдық шарттарда өзгеше
көзделмесе, әдетте, олардың жұмысын орындайтын жерiнде жүргiзiлуге тиiс.
Тұрақты жұмыс орнынан тыс жерде (iссапарда, тапсырысшының ұйымдарында
және басқаларында) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.