Жарнаманың пайда болу тарихы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жарнама

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім:
1. Жарнаманың пайда болу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
2. Жарнаманың экономикалық
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
3. Жарнаманың Қазақстанда даму
дәрежесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..31
Кіріспе
Кез келген адамның, қарапайым оқушыдан бастап ең білікті маманға
дейін, күнде көшеде, жұмыста, газет- журналдарда, теледидарларда, басқа да
бұқаралық ақпарат құралдарында күн сайын көретін ортақ нәрсесі бар. Бұл не
деген нәрсе деген сұрақ туындаса, оның жауабы, әрине, анық: ол– жарнама.
Бүгінгі әлеуметтік, экономикалық тыныс-тіршілігімізді жарнамасыз көзге
елестету қиын. Жарнама күнделікті өміріміздің құрамдас бөлігіне, өзіндік
зандылықтары бар қоғамдық құбылысқа айналды. Тұтынушы мен өндіруші
арасындағы маңызды дәнекер буын бола отырып, жарнама экономиканың дамуын
ынталандыратын, өндірістік үдерістер мен өнім сапасын жетілдіретін маңызды
тұтқа ретінде көрінуде. Жарнама сауданы жүргізетін тетік қана емес,
сондай-ақ тұтыну мәдениетін жаңа биіктерге көтеретін өркениет
жеделдеткіші болып отыр. Өркениетті тіршіліктің сипатты белгілерінің
біріне айналған жарнама төңірегінде зерттеушілер мен практик мамандар
тарапынан түрлі пікірталастардың туындағанына көп болды. Зерттеушілердің
көбі оны ғылымның арнайы бір саласына жатқызса, практиктер басқару,
кәсіпкерлік пен іскерлік өрісінен іздегісі келеді, ал жарнамалық
хабарландырулар әзірлеуге қатысы бар мамандар шығармашылық үдерістің
өзіндік бір түрі деп санайды.
Жарнама нышандары адамзаттың өзін-өзі танып, саналы тіршілікке көшкен
уақытында пайда болды деуге негіз бар. Адамдардың алғашқы томаға-тұйық
кауымдастықтарында өмірге келген жарнама дами келе мәдени факторға айналып,
тіл, діл, дін, әдет-ғұрып сияқты өзге де объективті алғышарттармен бірге
адамзат дамуының өркениеттік ұғым-түсінігін қалыптастырды. Ал, ақпарат
алмасу тұрғысынан алғанда өркениет дегеніміз ең биік деңгейдегі мәдени
қауымдастықтың, аралас-кұраластық пен сан қырлы байланыстың, яғни
коммуникацияның жоғары даму сатысы. Жарнама– коммуникация құралы, мәдени
және өркениеттік тетіктер– техника мен технология арқылы ол қоғамдық
байланыстардың дамуына өз әсерін тигізеді.
Негізгі бөлім
Жарнама сөзінің шығу тарихы

Адамзат қоғамының тәй-тәй басқан шағында толық-канды жарнама әлі
өмірге келмегентін, тек жарнама нышандары ғана бой көрсете бастаған-ды.
Жарнама нышандарын алғашқы қауымға қауіп-қатер төнгенде дабыл (сигнал)
қағарлық міндетті орындаған, бір тайпаның адамын келесі тайпаның өкілінен
ажырата білген әлеуметтік ақпарат ретінде қарастыруға болады. Тайпа
мүшесінің сақал-шаш жіберуінен, киім киісінен, денесінің түрлі бөліктеріне
таңба салуынан осындай ақпарат көзге ұрып тұратын. Бұл кезеңде жарнама
нышандарының экономикалық сипатынан әлеуметтік бағыты басым болды, яғни осы
арқылы билік тұтқасын ұстаған өкілетті түлғалар, ауқатты топтар қарапайым
халықтан айырмашылығы болды. Сөйтіп, коғам дамуының бастапқы сатыларындағы
бұл нышандар жарнаманың пайда болуына жол ашқан әлеуметтік және мәдени
тірліктің таптық және мүліктік жіктелу сипаты бар элементтері-тін.
Жарнаманың даму үдерісін шартты түрде бірнеше кезеңге бөлуге болады:
Б.з.д. III мыңжылдық– б.з. V ғасыр– жарнаманың ілкі тарихы (ежелгі
дәуір, антикалық кезең және антикадан кейінгі кезең);
VI-VII ғғ.– орта ғасырлар (феодализм дәуірі, өнеркәсіпті цехтық
тәсілмен ұйымдастырудың қалыптасуы);
XVI-XVII ғғ.– Ренессанс және ағарту дәуірінің жарнамасы;
ХІХғ.-ХХ ғ. басы– индустриялық өндірістің және капиталистік
экономиканың даму кезеңі.
Қазіргі заманғы жарнама әуелі протожарнама түрінде пайда болды.
Протожарнама бұқаралық ақпарат құралдары мен бұқаралық коммуникация жүйесі
калыптасқан қазіргі жарнама пайда болар алдындағы акпараттық-жарнамалық
қызметті білдіретін тарихи-мәдени құбылыс саналады. Ежелгі протожарнаманың
пайда болуы біздің дәуірімізге дейінгі ІІІ-ші мыңжылдықпен таңбаланады.
Культтік протожарнама (рулық және тайпалық тотемдер), меншік белгілері
(таңба, штамп, мөр), авторлық белгілер (сигнатуралар) протожарнамалық
формаларға жатады.
Жарнаманың қоғам дамуының экономикалық факторы ретінде өмірге келуі
қалалық өркениеттің пайда болуымен тікелей байланысты. Урбанистік өркениет
арқасында ілім-білім бір жүйеге түсіріліп, әр түрлі тілдерде сөйлейтін
халықтарға ортақ дін мен заң-низам дүниеге келді, жазу-сызу дамыған шаһар
мәдениеті қалыптасты. Қала халқының саны өсті (кей деректерде Рим мен
Бабылда-Вавилонда– миллионға дейін тұрғын болғаны айтылады). Қаладағы тыныс-
тіршілік негізгі үш орталық төңірегіне топтастырылғаны белгілі: билік
орталығында әкімшілік орындары, ал рухани орталықта ғибадат үйлері
шоғырландырылса, экономикалық орталық өзегі базар болып табылатын-ды.

Осы құрылымдардың бәрі бас-аяғы бүтін, жинақы, классикалық күйде Рим
мединасы– мегаполисте көрініс тапты. Мұнда тұрғындарды Сенаттың саяси
шешімдерімен, қала басшылығының бұйрық-жарлықтарымен, жат жұрттық
елшіліктердің келу-кетуі, азық-түліктің бағасы, сондай-ақ ақсүйектердің
сүйікті ермегі– гладиаторлардың шайқасы жөніндегі ақпармен таныстыратын
жарнаманың арнайы түрлері болған. Мұндай жарнамаға Сенаттың ағымдағы
қарарлары мен шешімдері жазылған арнайы тақталар– acta senatus жатқан,
бұл ақпарат көзі август Цезарь тұсында
acta diurnal populi romani болып аталып, оған билік маңайындағы
жаңалықтар, жеке тұлғалардың шақырулары мен хабарландырулары жазылған.
Үлкен қаладағы ақпарат алмасуға аса мұқтаж орындардың бірі– ғибадат
үйлері, храмдар орналасқан рухани орталық болып табылатынды. Мәселен, Римде
абыз тұрған үйдің маңында арнайы
тақталар ілінетін, оларға болжам-жорамалдар жазылып, кейіннен мұражайға
өткізілетін болған. Храмдар мен соборлардың,
мешіттердің қабырғаларына хат-хабар ілу кейінгі дәуірлерде де,
атап айтқанда Орта ғасырларда да жалғасын тапқан. Бұған атақты
реформашы Мартин Лютер тезистерінің 1617 жылы Виттендберг
соборының қабырғасында ілінуі айғақ.

Орта ғасырдағы еуропалык жарнаманы негізінен жаршылардың тауарды–
айталық, шарап пен құмыраны, ат әбзелдерін, жеміс-жидекті әспеттеп, асыра
дәріптеп, мақтауын келістіре отырып, бар дауысымен жеріне жеткізіп айтатын
жар салуы деп қарастыруға болады. Алайда, осы кезеңде жазбаша жарнама да
бой көрсете бастады. Қылқалам иелері– граверлер, суретшілер мен мүсіншілер
жарнама ісіне араласып, олардың туындылары қалалар мен кенттердің
көшелерінде пайда болды. Тарих деректері XII ғасырдың бас кезінде көшелерге
әшекейлі ілмелер ілінгенін айғақтайды. Көркем ілмелер өнері ХІV-ХVІ
ғасырларда өркендеп, дамиды. Бұл кезеңде Батыс Еуропада экономика қарыштап
өсіп, қала мәдениеті жаңа биіктерге көтерілген. Экономика мен қоғамның
әлеуметтік құрылымындағы оң өзгерістер жарнама шеберлерінің ізденістеріне
кең жол ашты. Бейнелеу кұралдарын қолданудың жаңа әдістері пайда болды.
Қабырғаға салынатын фрескалық суреттерді майлы бояумен салынған туындылар
алмастыра бастады. Сөйтіп, көркемсуретті ілмелер өнерінің дамуы үшін
қолайлы жағдайлар қалыптасты. XV ғасырдың ортасында-ақ Франция қалалары
осындай ілмелерге толы болғандығы тарихтан белгілі.
Жарнаманың қарастырылып отырған кезеңдегі дамуы Еуропа елдерінде осы
тұста болып өткен негізгі саяси және экономикалық оқиғалармен тікелей
байланысты. XV ғасырдағы Еуропа тарихы өндірістік және коғамдық
қатынастардың, саяси және мемлекеттік құрылыстың жаңа тұрпаттары мен
түрлерінің пайда болуымен ерекшеленеді. Бұл жаңа географиялық ашулар жүзеге
асқан, жаңа елдер мен аймақтар саяси сахнаға шығып, еуропалык экономикалык-
саяси және мәдени өмірдің өзегі Жерорта теңізінен Батыс пен Солтүстік-
Батысқа қарай ойыса бастаған уақыт болатын. Осы тұс классикалық орта
ғасырда компас, оқ-дәрі, кітап басу сияқты ұлы жаңалықтардың дүниеге келген
кезі еді. Техника қауырт дамып, өндірісті ұйымдастыру технологиясы
жетілдірілді, тау-кен, металл өңдеу, балқыту, тоқыма, коммуникация
құралдары өндірісі өркендеді. Математика, астрономия, физика, химия сияқты
ғылым салалары дамыды.
Кейінгі орта ғасырда жазбаша жарнаманың парақша, афиша, каталог және
манускрипт сияқты жаңа формалары кеңінен тарай бастады. Мұның барлығы баспа
ісінің өркендеуі арқасында мүмкін болды. XV ғасырда батыс жарты шарда
ұлттық экономикалардың, сауда мен ғылыми орталықтардың дамуы ақпараттың
жаппай тарауына мұқтаж болды. Коммуникацияның ауызша және бейнелі түрлері
қажеттілікті жеткілікті канағаттандыра алмады. Ақпаратты көбейтіп тарату
мүмкіндігінің шектеулі болуы, бұқаралық акпарат құралдарының жетімсіздігі
ілгері басқан қадамды кері тартты.

Баспахана станогын ойлап тапқан Иоганн Гутенбергтің ісін алға
апарушылардың жанқиярлық қызметінің нәтижесінде 1500 жылы 200-ден астам
баспахана жұмыс істеп тұрды. Еуропаның барлық елдерінде кітап басу жолға
қойылды. Бұл үрдістен ортағасырлық Осман Түркиясы да қалыс қала алмады.
Түркі әлеміндегі ең алғашқы баспахана 1727 жылы өмірге келді, оны ұлы
ағартушы Ибрагим Мүтефферика өзінің әкесі, белгілі қоғам қайраткері әулие
Мехмед Челебимен бірлесіп ашқан болатын.
Мәдениеттанушылар үшінші ақпараттық төңкеріс деп атаған бұл үдерістің
жарнама қызметінің одан әрі дамуына әсері зор болды. Осы орайда алғашқы
ақпараттық төңкеріс тілдің пайда болуымен, екінші төңкеріс жазудың ойлап
табылуымен байланыстырылатынын естеріңізге сала кеткім келеді.
Күнделікті көзімізге таныс жарнама XIX ғасырда пайда болды. Қазіргі
заманғы жарнаманы өмірге әкелген факторлар қатарына мыналар жатады:
* экономикалық факторлар (өнеркәсіптік революция);
* ғылыми-техникалық прогресс (коммуникацияның озық әдістерінің–
телефонның, телеграф пен радионың, кинематографтың пайда болуы);
* әлеуметтік өзгерістер (халық санының өсуі, бұқара санасының оянуы,
көші-қон үдерістерінің жеделдеуі);
мәдени ілгерілеушілік (қала мәдениетінің басым бола бастауы, жалпы
адамзатқа ортақ құндылықтардың көрініс беруі).
Жарнаманың экономикалық мазмұны

Жарнаманың қоғамдағы рөлі өлшеусіз. Әлеуметтік-экономикалық өмірдің
сан қилы салаларына еркін араласатындықтан, оны кей зерттеушілер бизнес
өрісінен іздесе, кей ғалымдар коммуникация түрі ретінде қарастырады.
Жарнаманы өнер саласына жатқызатын мамандар да баршылық. Мәселен, атақты
ғалым, бірегей сауда ұсынымы теориясының негізін қалаушы Роберт Ривс
Жарнамадағы ақиқат атты кітабында былай деп жазады: Жарнама– ол бизнес.
Міне, жүздеген жыл бойы бұл бизнес өркендеп келеді, қанатын кеңге жайып,
соны биіктерге ұмтылуда. Алайда мынаған таң қалмасқа болмайды: жарнаманың
немен және қалай айналысатыны туралы күні бүгінге дейін бірде-бір иланымды
жалпыэкономикалық теория өмірге келген жоқ. Экономистер жарнамаға күмәнмен
қарайды. Қазіргі заманғы америка жарнамасының атасы саналатын Альберт
Ласкер Жарнама– хатқа түсірілген сауда,– деп есептеген. Француз
әлеуметтанушысы Жан Бодриар жарнамаға Дәуірдің бүкіл тыныс-тіршілігін
білдіретін коғамның бірегей материалдық және рухани мәдениеті,– деген
анықтама берген. Ал, қазіргі маркетингтің негізін салған Филипп Котлердің
көзқарасы бөлектеу. Сауатты жарнама– суретшінің немесе дизайнердің шабытты
сәтінде туатын өнер шығармасы емес,– деп есептейді ол. –Жарнама нақты
анықталған маркетингтік бағдар мен тауардың тұтыну нарығындағы көріну
ерекшеліктері негізге алынатын айқын іс-жоспардың нәтижесі болып табылады.
Жарнаманы тауарды нарықта өткізу тұжырымдамасынан бөліп қарауға болмайды.
Оны ойлап табу мүмкін емес– ол фирманың маркетингтік саясатынан туындайды.
Мұндай саясат жоқ болса, жарнама науқаны да сәтсіз аяқталады.

Жарнамаға қатысты көзкарастарды бірнеше топқа бөлуге болады.
Экономикалық көзқарас бойынша жарнама тауарды сатуға, сұраныс туғызуға
мүмкіндік беретін тауардың тұтынушылық қасиеттері және қызметтер туралы
ақпарат ретінде қарастырылады. Д. Денисон және Л.Тоби тікелей және жанама
жарнама ұғымдарын ұсынып, тікелей жарнамаға аларманды тауарды сатып алуға,
тапсырыс беруге итермелейтін жарнаманың барлық түрлерін жатқызады. Ал
жанама жарнаманы жұртшылықпен байланыс (паблик рилейшнз-РК), яғни бұқаралык
ақпарат құралдарының назарын аударатын, қоғамдық пікірді қалыптастыратын
жарнама ретінде айқындайды. Психологиялық көзқарас бойынша жарнама өнім
өтілімін және оған деген сұранысты бағаға қатыссыз реттеу, сондай-ақ
халыққа тауар туралы мағлұмат беру, онымен таныстыру, сатып алуға иландыру
дегенді білдіреді. Ақпараттық көзқарас жарнаманы тұтынушылармен байланыс
кезінде қоғамдык қажетті атқарымдарды (функцияларды) орындайтын қоғамдық
қосымша жүйе ретінде қарастырады. Әлеуметтанушылық көзқарас бойынша жарнама
белгілі бір қоғамдық кұрылымдар бұқаралық санаға әсер ету үшін тарататын
арнайы ақпарат болып табылады. Ал, әлеуметтік-мәдениеттанушылық көзқарасқа
сәйкес жарнама экономикалық реттеу тетігі ғана емес, қоғамды әлемнің
белгілі бір картинасымен, құндылық бағыттарымен қамтамасыз ететін қоғамдык
жүйелердің бірі.
Жарнаманың мақсаты– жаңа өнім түрі туралы аларманды хабардар ету,
нарыққа қозғау салу, өнімді өткізу, ықтимал клиенттердің назарын аудару.
Осы аталған анықтамаларға сәйкес жарнама қоғамдық өмірде алуан түрлі
міндеттерді атқарады, атап айтқанда олар:
Ең алдымен экономикалық міндеттер, себебі жарнама тауарды өткізудің
экономикалық кұралы болып табылады.
Әлеуметтік, мұнда жарнама әлеуметтану, әлеуметтік кеңістікті айқындау
функцияларын орындайды, сондай-ақ коммуникация құралы ретінде көрінеді.
Идеологиялық, бұл ретте жарнама қоғамға көзқарастар
мен мінез-құлық стандарттарының белгілі бір стереотиптерін енгізеді, адам
бойында тұтынушылық идеологиясын қалыптастырады.
Психологиялық, жарнаманың психоэмоциялық жүктемелерді түсіріп,
жеңілдететіні осы арқылы көрініс табады.
Эстетикалық, мұнда жарнаманың эстетикалық қырлары
көрінеді.
Жарнама елімізге нарықтық экономикалық қатынастармен бірге келді.
Алайда, жарнамаға өнер мен ғылым туындысы емес, насихат құралы ретінде
қарау посткеңестік кеңістікте, соның ішінде республикамызда әлі де басым
болып отыр. Өркениеттік дамудың жетістігі болып табылатын осынау күрделі
салада жұмыс істейтін жарнамашы мамандардың көпшілігі мемлекет тарихынан,
байырғы ұлттың тілі мен әдет-ғұрпынан хабары шамалы болғандықтан, оқырман
және көрермен қауымның талап-талғамын теріс бағытта қалыптастырып отыр
деуге болады. Жарнама агенттіктері, сондай-ақ оларға тапсырыс беретін жеке
фирмалар, әлеуетті мемлекеттік кәсіпорындар, дайын жарнама өнімін
насихаттайтын таралымы жоғары бұқаралық ақпарат құралдары тек орыс тілінде
жұмыс істейді. Сөйтіп, ресми бекіген республиканың "Тілдер туралы" Заңында
тиісті баптың болуына, сондай-ак "Жарнама туралы" Заңдағы осындай тармаққа
қарамастан мемлекеттік тілдің шетқақпай қалу фактісі орын алуда. Білікті
мамандардың аздығы және негізгі тұтынушылар мен тапсырыс берушілердің орыс
тіліне басымдық беруі бұл заң актілерінің орындалуына кедергі келтіріп
отыр.
Нарықтың алғашқы соққылары есеңгіреткен халқымыз бүгінде бойын тіктеп,
жаңа ақиқаттарға бейімделіп келеді. Өмірдегі оң өзгерістер экономикада
емес, әлеуметтік психологияда байқалуда. Бұл орайда бұқаралық ақпарат
құралдарының түсіндіру жұмысын баса көрсеткеніміз орынды. Сонымен бірге БАҚ-
ты жарнама беру арқылы қаржы жағынан демеп отырған коммерциялық
мекемелердің де бұл процестегі рөлі өлшеусіз. Сөйтіп, жарнама
республикамызда жаңа, нарықтық психологияның қалыптасуына өз үлесін қосып
келеді.
Жинақталған тәжірибені қорыта келіп, жарнамаға мынадай айқындама
беруге болады. Жарнама, тауар туралы немесе қызметтер жөнінде ақпарат беру,
көрсетілген қызметтердің тұтыну қасиеттерін коммерциялық тұрғыдан
насихаттау, сөйтіп, ықтимал аларманды іскерлік байланысқа әзірлеу дегенді
білдіреді.
Жарнаманың сипаттамасы неғүрлым толық болуы үшін оның мына
төмендегідей өзіндік ерекшеліктерін келтіре кеткен орынды:
жарнама нақты адресатқа бағытталады, алдын ала төленген орынға қойылады
(баспасөз) немесе уақытта (аудио- бейнеқұралдар) беріледі;
жарнама көпфункциялы құбылыс ретінде көрінеді. Ол
қаржыны шашуға немесе керісінше жинақтауға мұрындық бола алады, бұл орайда
аудиторияның ерекшелігі немесе түрткі салған себептің мәнді-мәнсіздігі
есепке алынбайды;

- жарнама орасан зор пайда әкеле алатын немесе орны толмас шығынға
ұшырататын "құрал", сондықтан да оның ақтық нәтижесін айқын болжау қиын.
Жарнаманың (әсіресе қазіргі Қазақстанда) оны оқып, қабылдаған адамдардан
бүгіп қалар "қалтарыстары" бар.
Жарнаманың қолданылу аясы кең. Жеке кәсіпорын мысалында ол жағымды
бейне қалыптастыру, өзіндік ерекшелігі бар нақты өнімді бедерлеп көрсету,
қызмет жөнінде ақпарат тарату, жекелеген акцияларды оқырман-көрермен
назарына жеткізу үшін пайдаланылады.
Іс жүзінде жарнама бірнеше сыныптамаға бөлінеді, қай сыныптама
сипаттамасы басым болса, жарнама сол түрге жатқызылады.
Бірінші сыныптама өлшемі ретінде жарнама пәні алынады. Бұл көзқарасқа
сәйкес жарнама тауар жарнамасы және имидждік жарнама болып бөлінеді.
Тауар жарнамасы жеке адамдардың қолдануына және өнеркәсіп орындары мен
мемлекеттік, қоғамдық ұйымдардың өндірістік тұтынуына арналған тауарлар мен
қызметтерді өткізуді ынталандыруға бағытталған. Жүргізілген зерттеулер
нәтижесі жеке қолданыстағы тауарлардың (азық-түлік өнімдері, киім-кешек,
гигиена заттары, өндірістік химия, тұрмыстық приборлар және басқалар)
жарнамасына бөлінетін қаражаттың басым бөлігі теледидар жарнамасына
келетінін көрсетті. Ал, өндірістік мақсаттағы тауарлардың жарнамасы
негізінен алғанда мамандандырылған бұқаралық ақпарат құралдарында
орналастырылады.
Тауардың өмірлік циклі. Жарнама коммуникациясы тауарлар мен
қызметтердің қасиеттері мен сапаларына негізделеді, сөйтіп, тауардың
өмірлік циклі деген ұғыммен тығыз байланыста болады. Тауардың өмірлік циклі
тұжырымдамасы тауар категориясын, тауар түрлерін, тауар бірлігі мен
маркасын талдауға пайдаланылады.
Тауар дегеніміз:
сұраныс пен талап-тілекті қанағаттандыру үшін нарыққа ұсынылатын нәрсенің
барлығы;
өндірістік-экономикалық қызметтің материалдық-заттық формадағы кез келген
өнімі;
сатушы мен сатып алушы арасындағы алып-сатудың, нарықтық
қатынастардың нысаны.

Тауардың өмірлік циклі– тауардың нарықта бәсекеге сай болу динамикасын
қарастыратын аса маңызды тұжырымдама болып табылады. Тауардың өзіндік
өмірлік циклі бар екендігін атап көрсете отырып, мына төмендегілерге назар
аудару қажет:
тауардың өмірлік циклі шектеулі болады;
тауардың нарықтағы өмірлік циклі бірнеше кезеңнен өтеді, олардың әрқайсысы
сатушы алдында белгілі бір мүмкіндіктер ашқанымен, сондай-ақ түйткілдер де
туғызады;
тауардың өмірлік циклінің әр түрлі кезеңдерінде ол әкелетін
пайда өзгеріп отырады.
Тауардың өмірлік циклінің әрбір кезеңі маркетинг пен жарнама
саласындағы стратегияға бөлек көзқарасты талап етеді. Төменде тауардың
өмірлік циклінің төрт кезеңіндегі маркетинг мақсаттары мен стартегиясының
негізгі сипаттамалары берілген.
Кесте– 1

Тауардың өмірлік циклі
СипаттамалЕнгізу Өсу Толысу Кұлдырау
ар
Сату Шағын Жедел Шыңға Кемиді
көлемі өседі шығады
Пайда Жоқ Өседі Жоғары Кемиді
ТұтынушылаЖаңаға Тауарды Жаппай Бәсеңдейд
р құмарларалғаш нарық і
танығанда
р
БәсекелестЕлеусіз Тұрақты Тұрақты, Азаяды
ер саны өседі бірақ кеми
береді
Маркетинг ТұтынушыНарық Пайданы Шығынды
мақсаты ға тауарүлесін арт-тыру ке-міту
туралы арттыру және нарық және
ақпарат үлесін өт-кізу
беру қорғау деңгейін
ұстау
Тауар Негізгі КеңейтілгМаркалар Әлсіздер
тауарды ен мен ді
ұсыну өнімдердімодельдердіаластау
, әртараптанд
қызметтерыру
ді ұсыну
Баға Құн плюсНарыққа БәсекелестеКемиді
үстеме шығуды рдің
көздейтінбағасына
баға сай баға
Жарнама А л ғ а Жаппай МаркалардыңТұрақты
ш қ ы нарықта ерекшеліктеалар-манд
алармандтауар рі мен арды
ар мен туралы олардың ұстау
дилерлерқұлағдар артықшылықтүшін
ді тауарболу а-рын баса жиілікті
туралы көрсету қа-жетті
хабардар деңгей-ге
ету түсіру

Баспасөз, теледидар мен радио арқылы берілетін жарнамалық
хабарландырулар жарнаманың стратегиялық мақсаттарына негізделіп жасалады.
Бұл орайда ұсынылып отырған тауарлардың өзіндік ерекшеліктеріне шолу
жасалып, оларды пайдаланған клиенттің табатын пайдасы мен жеңілдік-
жетістіктерінің тізімі түзіледі. Бұдан соң жарнама арналып отырған
адамдардың мақсатты топтары айқын белгіленеді. Осы ретте таңдап алынған
сегмент тұтынушыларының негізгі мұқтаждарын бағамдау, сондай-ақ ыктимал
клиенттердің жарнамалық хабарландырудан кейінгі әрекетін болжамдау маңызды.

Имидждік (мәртебелік) жарнама. Жарнама жасау арқылы ықтимал
клиенттердің назарын аударып, қаржысын тарту, көрсетілетін қызмет түрлерін
ұсыну мүмкін болып отыр. Жарнаманың фирма мәртебе-беделін (имиджін)
қалыптастыруда алар орны да елеулі. Имидждік (институционалдық жарнама)
жарнаманың тауар жарнамасынан бір ерекшелігі– жарнамалау нысаны ретінде
нақты өнім емес, фирманың өзі көрінеді.

Имидждік жарнаманың мақсаты компанияның, тауар маркасының жағымды
бейнесін жасау немесе фирманың ұйымдық мәдениетін қалыптастыру (фирмаішілік
жарнама). Фирма қызметінің бастапқы кезеңінде имидждік жарнама жетекші рөл
атқарады (жарнаманың 70%-ы– имидждік, 30%-ы- тауарлык болып келеді), алайда
компания танымал болғаннан кейін шығындардың бөлінісі өзгереді. Имидждік
жарнаманың корпоративтік, фирмаішілік және сауда маркасының жарнамасы
сияқты түрлері бар.
Әлемдік тәжірибеде жекелеген ірі фирмалардың мәртебесі, қоғам
тарапынан қабылдануы, дәстүрлері, нақты әлеуеті ғасырға барабар уақыт
бойына қалыптасса, біздің республикамыздың фирмалары бизнес институттарының
қалыптасуы жағдайында өмір сүруде. Мұның өзі фирмалардың жарнамалық
науқандарына әсерін тигізуде. Олардың көпшілігі қымбат тұратын жан-жақты
жарнама жүргізуден тартынып отыр. Фирма өнімдерінің жарнамасы имидждік
жарнамаға қарағанда көп ұшырасады.
Корпоративтік жарнама (фирма, кәсіпорын жарнамасы)– фирма туралы
түсінікті, фирмаға және оның қызметіне деген көзқарасты жарнама құралдары
арқылы имидж жасау жолымен қалыптастыратын фирмалық жарнама болып табылады
(мәселен, Қазкоммерцбанктің, Салық комитеті мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.