Азамат азаматтық құқық субъектісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Жеке тұлға - азаматтық құқықтың субъектісі ретінде

МАЗМҰНЫ

Кіріспе2

1. Тарау4

1 ҚР азаматтық құқығындағы жеке тұлға ұғымы4

2. Азаматтардың құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттігі8

3. Шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ азаматтардың құқық қабілеттілігі27

ІІ Тарау. Азаматтардың тұрғылықты жері32

Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану36

Азаматты өлді деп жариялау және оның құқықтық салдары38

Қорытынды42

Қолданылған әдебиеттер мен нормативті актілер44

Кіріспе

Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында айтылғандай мемлекеттің ең қымбат қазынасы ретінде - адам және өмірі оның құқықтары мен бостандықтары көрсетілген.

Кеңес Одағы тарап Қазақстан Республикасы демократиялық ел болуға бет алып, өтпелі дәуір кезеңдерін бастап өткізуде. Елдің ең қымбат қазынасы ретінде адамның құқықтары мен бостандықтарына ерекше көңіл бөліп, олардың құқықтық шеңберін кеңейтіп жан-жақты дамыған елдермен қарым-қатынасы арқылы жеке тұлғаның орнын ерекше белгіленген.

Өйткені адамдар жаратылысына байланысты бірге өмір сүруге тиіс.

Мұндай өмір сүруді әлеуметтік өмір сүру дейміз. Әлеуметтік өмірдің тәртіпті және бір қалыпты болуы ұшін де бірқатар ережелердің болуы тиіс. Бұл ережелер болмаған жағдайда әлеуметтік өмірде дағдарыстар туындап, күш иелерінің әлсіздері езуінің алдын ешкім ала алмайды.

Әлеуметтік өмірді реттеу мақсатында азаматтық құқықтық субъектісі ретіндегі азаматтық арналған (тиісті) бірнеше қағидалар жинағы бар. Олар - діни қағидалар, моральдық қағидалар, әдет-ғұрыптық қағидалар және құқықтық қағидалар. Осы қағидалардың барлығын әлеуметтік тәртіп қағидалары деп те айтуға болады.

Осыған орай қазіргі кезеңде БҰҰ (Біріккен Ұлттар Ұйымының) келіссөзінде нәсіл жыныс және дін немесе тіл айырмашылық қарамастан барлығының адамдық құқықтарына және төл тәуелсіздігіне құрмет көрсетілуі керек - деп жазылған.

Қазіргі таңдағы экономикалық және техникалық даму азаматтық құқықтың субъектісі ретіндегі азаматтарға да үлкен ықпалын тигізеді. Осы дамулар нәтижесінде азаматтардың құқықтары мен міндеттерінде де өзгерістер байқалады.

Азаматтық құқық субъектісі ретіндегі азаматтардың жалпы дүниенің және Қазақстанның экономикалық және техникалық дамуына ықпал тигізері сөзсіз. Азаматтардың құқық және әрекет қабілеттіктерінің осы заманға сай толықтырылып заң құжаттарымен анықталуы, олардың құқықтарының тиісінше қорғалуы болашақ ұрпақ үшін бүгінгі күннің парызы.

Мемлекеттердің Конституцияларының және азаматтық құқықтың негізгі тірегі болып саналатын адам және азаматтық құқықтың шығуы оның қолданылуы барысында ерекше мәнге ие.

Қазіргі көптеген елдерде азаматтық құқық пәнінде азаматтарды құқық субъектісі ретінде қарастырады. Өйткені азаматтық құқық пәні жеке тұлғаның басқа тұлғалармен қарым-қатынасын реттейтін құқық саласы болғандықтан азаматтық құқықта азаматтарға ерекше көңіл бөлінген.

Осыған орай әлеуметтік орта қандай салада болмасын тиісті заңдармен қамтамасыз етілмесе, азаматтық құқықтың субъектісі белгілі бір заңдылықтарға сүйенбесе, жағдайды өз мүддесіне пайдаланады. Сөйтіп адамдар арасындағы қарым-қатынастар шиеленісе түседі.

Әлеуметтік заңдар қажеттілікке қаншалықты жауап беретіндігі азаматтық құқықтың субъектісі ретіндегі азаматтардың қарым-қатынастары заң негізінде жүзеге асырылуы, сонымен бірге заңдардың қоғам қажеттілігіне жауап беруі дипломдық жұмысымның негізгі бағыты болып есептелінеді.

1. Тарау

1 ҚР азаматтық құқығындағы жеке тұлға ұғымы

1. Қазақстан Республикасының азаматтары, басқа мемелекеттің азаматтары, сондай-ақ азаматтығы жоқ азаматтар жеке тұлғалар болып ұғынылады. 1

Жеке тұлға түсінігі КР-ның әртүрлі құқық салаларында қолданылады. Азаматтық заң шығармашылықта азаматтық құқық субъектісі ретінде қолданылады.

Жеке тұлға түсінігі - ҚР азаматы, шет ел азаматы және азаматтығы жоқ адамдар түсініктерінің барлығын қамтитын түсінік. Сондықтан бұлардың барлығы азаматтық құқық бойынша жеке тұлға болып табылады.

Заң тілінде құқықтардың және міндеттердің иелерін "құқық субъектілері" деп немесе "тұлға деп атайды". 2

Азаматтық кодексте әдетте “жеке тұлға” емес “азамат” термині қолданылады. Бірақ онда азаматтар туралы айтылғанда тек қана ҚР азаматтары ғана емес, егер Азаматтық кодексте басқаша көрсетілмесе, сонымен қатарбасқа да жеке тұлғалар қарастырылады.

Валюталық реттеу туралы заңшығармашылық және салық заңшығармашылығы жеке тұлғаларды олардың тұрғылықты жеріне байланысты екіге бөлінеді:

резиденттер;
резидент еместер.

Осылайша жеке тұлғаларды екіге бөлу олардың шет елдік валютамен валюталық операция жасау құқықтарының айырмашылығы және жеке тұлғаларға салық салу ерекшеліктерімен байланысты. Валюталық реттеу туралы заң бойынша резидент дегеніміз - ҚР-да тұрғылықты тұратын жеке тұлғалар оның ішінде уақытша шет елде жүрген немесе ҚР мемлекеттік қызметінде шет елде жүрген тұлғалар да кіреді. 3

Ал резидент еместер дегеніміз ол резидентке жатпайтын барлық жеке тұлғалар.

Құқық субъектісі болу адам және азаматқа тән аса маңызды қасиеттің бірі болып табылады. ҚР Конституциясында әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға хақылы деп көрсетілген.

Азаматтық құқық саласымен реттелетін мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастарға қатысушы ретінде болатын тұлғалар яғни құқық субъектісі түсінігі азаматтық құқық және азаматтық заң шығармашылық ғылымында аса маңызды түсініктердің бірі болып табылады.

Біздің заң шығармашылық бойынша азаматтық құқықтық қатынас субъектісі ретінде бірінші кезекте адамдар - қоғам мүшелері болады. Сонымен қатар дара тұлғаның азаматтық-құқықтық жағдайы туралы, адам және азамат құқықтары туралы жиі айтылады. Бұл айтылған түсініктердің қайсысы азаматтық құқық субъектісі түсінігіне сәйкес келеді?

Бұл мақсатта “дара тұлға” түсінігінің бұл көрсетілген мақсатта қолданылуы дұрыс болмайтын еді, себебі психологиялық және философиялық көзқарас бойынша дара тұлға белгілі бір психологиялық даму деңгейіне елденетін қоғамдық қатынас субъектісі.

Дара тұлғаның сапалық көрсеткіші бұл белгілі бір жасқа толған, өзінің интеллектуалды және ішкі қасиеттері арқылы қоғамдық қатынастардың қатысушысы бола алатын, өзінің іс-әрекетіне жауап бере алатын психикалық жағынан денсаулығы дұрыс адамға сәйкес келеді.

Осыған сәйкес әрбәр адамды дара тұлға ретінде санауға бролмайды. “Дара тұлға” түсінігі “адам” түсінігіне қарағанда тар мағынада болады. Заң әдебиеттерінде дұрыс көрсетілгендей, дара тұлға болып туылмайды, ол қалыптасады. 4

Дара тұлғаларды ғана азаматтық құқық субъектісі деп танитын болсақ онда дара тұлға қасиеттеріне ие болмайтындарды яғни балалар мен психикалық ауруларды субъект ретінде танымау болар еді. Ал мұндай шешім әрбір адамды, оның жасы мен денсаулығына қарамай азаматтық құқық субъектісі ретінде қарастыратын азаматтық заң шығармашылыққа қарсы болған болар еді. 5

“Адам” түсінігі құқық субъектісі мағынасында әртүрлі халықаралық құжаттар мен заң шығармашылықта кеңінен қолданылады. БҰҰ-ның 1948 жылы 10 желтоқсанда қабылданған адам құқығы жөнінде жалпы декларацияның 6-бабында көрсетілгендей - “Әрбір адам қай жерде болмасын өзінің құқықтық субъектісі екендігінің танылуына құқығы бар”. Азамат азаматтық құқық субъектісі. Соның ішінде азаматтық құқықтар мен міндеттерге ие. Бірақ азаматтық құқық саласы адамды азаматтық құқықтар мен міндеттер субъектісі ретінде белгілеу үшін басқа түсінікті қолданады, ол - “азамат” түсінігі, яғни бұл түсінік адамды тек адамзат жанұясының мүшесі ретінде емес, оны мемлекет пен белгілі бір байланыста болатын тұлға мағынасында екендігін көрсетеді. Осыған сәйкес азамат түсінігі заң құқықтық түсінік болып табылады.

Азаматтық мемлекет пен тұлғаның арасында саяси-құқықтық байланысты айқындайды. Ал бұл байланыс өзара құқықтар мен міндеттер көрінісін табады. Осыдан мынадай мәселе келіп шығады. Яғни азаматты құқық, азамат түсінігін қолдана отырып берілген мемлекеттің азаматтарын қарастырады.

Басқа мемлекеттерде шығарылған осындай заңдар сәйкесінше сол мемлекеттің азаматтарына байланысты қарастырылады. Азаматтық құқық қатынастарға шет елдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдардың қатысуы бөлек реттеледі.

Азаматтық алған адам сол мемлекеттің құқық субъектісі болады. 6

Азаматтық құқық және халықаралық келісімдер мен конвенцияларда адамдарды құқық субъектісі ретінде белгілеу үшін “жеке тұлға” түсінігі жиі қолданылады.

Жалпы азаматтық заңдар негізінде ол “азамат” ұғымымен бір мағынада қолданылады.

Бірақ оны сәйкес келеді деп айтуға болмайды, себебі “жеке тұлға” ұғымы бойынша мемлекет территориясындағы барлық адамдар азаматтық құқықтық қатынас қатысушылары ретінде қамтылады. Жеке тұлға тек ҚР азаматтары ғана емес, сонымен қатар басқа мемлекеттердің азаматтары және азаматтығы жоқ тұлғалар да болады.

Азаматтық құқық субъектісі болатын жеке адамға, индивидумға қатысты”жеке тұлға” түсінігі оны заңды тұлғалардан айқын ажыратуға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар ескере кететін бір нәрсе, ол Азаматтық заңдар негізі мен республикалар азаматтық кодекстерінде “азамат” түсінігі қолданылады.

2. Азаматтардың құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттігі

Құқық қабілеттіліктің жалпы түсінігі заңда көрсетіледі, яғни ол ҚР азаматтық кодексінің 13-бабында көрсетілген. Құқық қабілеттілігі дегеніміз - азаматтың құқықтар мен міндеттерді иемдену қабілеті болып табылады. Осыған сәйкес құқық қабілеттілік - осы құқықтар мен міндеттердің субъектісі болу қабілетін білдіреді және заңмен қарастырылған кез-келген құқық немесе міндетке ие болуы мүмкіндігі мағынасында болады.

Бұл категорияның маңызы сол тек құқық қабілеттілік болған жағдайда ғана басқа нақты субъективті құқықтар мен міндеттер болады. Құқық қабілеттілік құқықтар мен міндеттердің пайда болуы және сол арқылы олардың жүзеге асуына қажетті жалпы алғы шарт болып табылады.

Азаматтар құқық қабілеттілігін меңгере отырып, әртүрлі құқықтарды ала алады, сол арқылы өзіне әртүрлі міндеттерді жүктейді, құқық қабілеттілік мазмұнының жиынтығын құрайды. 7

Құқық қабілеттілік мемлекеттің барлық адамзаттарына танылады. Ол туылу сәтінен бастап пайда болып, қайтыс болу жағдайында тоқтатылады. Сәйкесінше құқық қабілеттілік адамнан ажыратылмайды, ол өзінің бүкіл өмірі бойы жас шамасы мен денсаулығына қарамастан құқық қабілеттілікке ие болады. Бірақ бұл жерде құқық қабілеттілік көру, есту сияқты адамға тән табиғи қасиет деген нәтиже шығаруға болмайды. Құқық қабілеттілік туылу сәтінен пайда болғанымен, табиғи жолмен пайда болмайды. Ол заң күші бойынша пайда болады, яғни қоғамдық-заңды қасиет, белгілі бір заңды мүмкіндік деген мағынаны білдіреді. Бізге тарих бойынша белгілі бір кездерде көптеген адамдар топтары сол кездегі заңдар бойынша құқық қабілеттіліктен толық немесе толық дерлік айрылған. Мысалы: құл иеленушілік құрылыстағы құлдар.

Заң әдебиеттерінде құқық қабілеттілік азаматқа тән белгілі бір қасиет ретінде қарастырылады. Заңда көрсетілгендей, бұл қасиет құқықтар мен міндеттерге ие болу қабілеті ретінде болады. Ал қабілет дегеніміз заңды мүмкіндік деген мағынада яғни тұлға құқықтар мен міндеттерге ие бола алады. Бұндай мүмкіндік заңмен қарастырылып және қамтамасыз етілгендіктен ол әрбір нақты тұлғаның белгілі бір субъективті құқығы мағынасын береді. “Құқық қабілеттілік - бұл құқықтар мен міндеттердің субъектісі болу құқығы” деп жазған Братусь С. Н.

Осы құқыққа сәйкесінше мін деттемелер де бар. Белгілі бір адамдармен қатынаста болғандардың барлығы, оның құқық қабілетіне нұқсан келтірмеуі тиіс. Азаматтық кодекстің 14-бабына сәйкес құқық қабілеттілік құқықтық қорғауға жатады. Ал бұл өз кезегінде барлық субъективті құқықтарға тән қасиет.

Айта кететін маңызды мәселенің бірі құқық қабілеттілік нормалары заңдарда басқа да субъективті құқықтармен ажырамас байланыста болады, себебі, азаматтық құқық қабілеттілік болмаса ешқандай азаматтық субъективті құқықтардың болуы мүмкін емес.

Егер құқық қабілеттілік субъективтік құқық ретінде болса, енді оның басқа субъективті құқықтардан ерекшеліктері мен айырмашылықтарын көрсету керек.

Басқа субъективті құқықтардан айырмашылығы ең бірінші өзіне тән, жеке мазмұнда. Ол мазмұн заңда қарастырылған азаматтық құқықтар мен міндеттерге ие болу қабілеті болып табылады.

Екінші айырмашылығы оның бағытталуында. Ол әрбір азаматқа нақты азаматтық құқықтар мен міндеттерді иемденуге заңды мүмкіндікпен қамтамасыз етуге бағытталған. Осы мүмкіндіктерді пайдалана отырып, ол қажеттіліктерін қанағаттандырады және мүддесін жүзеге асырады.

Үшінші айырмашылығы құқық қабйлеттілік пен оған иелік етуші тұлға арасындағы тығыз байланыста. Өйткені заң бойынша құқық қабілеттілікті жоққа шығаруға немесе біреуге беруге рұхсат бермейді. Сонымен Азаматтық құқық қабілеттілік - ол әрбір азамат ие болатын және оның ажырамас құқығы. Ал оның мазмұны заңмен рұхсат етілген кез-келген құқықтар мен міндеттерге ие болу мүмкіндігінде болады.

Құқық қабілеттілікті субъективтік құқық ретінде оны жүзеге асырудан кейін пайда болған нақты субъективтік құқықтармен алмастыруға болмайды. Құқық қабілетті болу әлі де болса заңмен қарастыпрылған және рұхсат етілген, фактілі, нақты құқықтар мен міндеттерге ие болу деген сөз емес. Әдебиеттерде белгіленгендей құқық қабілеттілік - бұл құқық иемденудің негізі, оның алғышарты. 8

Заң әрбір азаматқа көптеген мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарға ие болу мүмкіндігін белгілеген, бірақ нақты бір азамат осы құқықтардың барлығын иемдене алмайды, ол тек осы құқықтардың жеке бөліктеріне ғана ие болады.

Мысалы: Әрбір адам ойлап табуға авторлық құқыққа ие бола алады, бірақ өмірде ол құқық көптеген адамдарда жоқ. Нақты субъективті құқықтарға иелік ету мен оларды пайдалану ол құқық қабілеттілікті жүзеге асыру деген сөз.

Азаматтардың құқық қабілеттігінің мазмұнын заң бойынша азамат ие бола алатын мүліктік және жеке мүлікті емес құқықтар мен міндеттер құрайды. Басқаша айтқанда, азаматтық құқық қабілеттіліктің мазмұнын құқықтардың өзі емес, ол құқықтарға ие болу мүмкіндігі болып табылады.

ҚР азаматтары ие бола алатын мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтардың негізгі мазмұны ҚР Азаматтық кодексінің 14-бабында көрсетілген. Олар: азамат ҚР шегінде де, одан тыс жерлерде де мүлікті, соның ішінде шет ел валютасын меншіктенуге; мұра алып, мұраға қалдыруға; республика аймағында еркін жүріп тұруға және тұрғылықты жер тайдауға, республикадан тыс жерлерге еркін шығып кетуге және қайтып оралуға; заңмен тыйым салынбаған кез-келген қызметпен айналысуға; дербес өзі немесе басқа азаматтармен және заңды тұлғалармен бірігіп заңды тұлға құру; заң тыйым салған кез-келген мәміле жасап, міндеттемелерге қатысу; өнертабыстарға, ғылым, әдебиет және өнер шығармаларына, интеллектуалдық қызметтің өзге де туындыларына интеллектуалдық меншік құқығы болуға, материалдық және моральдық зиянның орнын толтыруды талап етуге құқығы болады; басқа да мүліктік және жеке құқықтары болады.

Байқағанымыздай, заң азаматтардың құқық қабілетінің мазмұнын анықтағанда міндеттер туралы сөз етпейді, онда тек құқықтар жөнінде айтылады. Ал сонымен қатар азаматтық кодекстің 13- бабында азаматтардың міндеттерді атқару қабілеттері де көрсетілген. Берілген жағдайда заң шығармашылық құқық қабілеттілік мазмұнындағы басты нәрсе - құқықтарға назар аударады. Бірақ бұл құқық қабілеттілік мазмұнына жоғарыда көрсетілген нормада айтылғандай міндеттерді атқару да кіреді. Мысалы: міндеттерді орындау, келтірілген зиянды өтеу.

Азаматтардың құқық қабілеттілігіне кіретін бірқатар міндеттер заңда тікелей көрсетілген. Мысалы, азаматтық кодекстің 8-бабы 3-тармағына сәйкес азаматтық құқықтарды жүзеге асыру басқа құқақ субъектілерінің құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін бұзбауға, айналадағы ортаға зиян келтірмеуге тиіс.

Азаматтық кодекстің 8-бап 4-тармағы бойынша азаматтар өздеріне берілген құқықтарды жүзеге асырған кезде адал, парасатты және әділ әрекет жасау керек деп көрсетілген. Бұл міндетті келісім шарт арқылы жоққа шығаруға немесе шектеуге болмайды.

Азаматтардың басқа жаққа зиян келтіруге, құқықты басқа түрлерде қиянат жасап пайдалануға, сондай-ақ құқықты оның мақсатына қайшы келетіндей етіп жүзеге асыруға бағытталған әрекеттеріне жол берілмейді. 9

ҚР азаматтарының республика территориясынан еркін шығу құқығының жүзеге асуы сәйкесінше сол мемлекеттің заң нормалары және халықаралық жеке меншік құқықты есепке ала отырып, соларға сәйкес жүзеге асырылады.

Сонымен қатар құқық қабілеттілік мазмұны бойынша шексіз деп айту қате болады. Басқа да кез-келген субъективті ұқықтар сияқты оның да кейбір шектері бар. “Кез-келген субъективті құқық, құқылы тұлғаның жасауы мүмкін әрекеттің түрткісі бола отырып өзінің мазмұны мен оның жүзеге асу түрлері бойынша белгілі бір шектері болады”. Бұл шектеулер мен жағдайларды көрінісін тапқан яғни, азамат заң актілерімен тыйым салынбаған барлық, кез-келген іс әрекетпен айналыса алады және кейбір құқықтарға иелік етуге тікелей тыйым салынады. әрбір азамат азаматтық құықтық қабілетке толық көлемде ие болады. Тек ерекше жағдайларда ғана заң актілерімен тікелей қарастырылған жеке бір шектеулер болуы мүмкін.

Құқық қабілеттілікті шектеу мүмкіндігі тек заң актілері арқылы және ерекше жағдайларда болатындығы ҚР конституциялық 39-бап 1-тармағынан келіп шығады.

Азаматтық құқық қабілетке сипаттама беру үшін заңмен бекітілген азаматтардың тең құқылы екендігі үлкен мәнге ие болады.

Конситуциялық нормалармен қарастырылған азаматтардың тең құқықтығы азаматтардың құқық қабілеттігінің теңдігі деген мағынаны береді.

Бұл жағдай азаматтық кодекстен де келіп шығады. Азаматтық кодекстің 13-бабында азаматтық құқық қабілеттілік барлық азаматтарға бірдей танылады деп көрсетілген. Осыған сәйкес заң бойынша барлық азаматтар мазмұны бойынша тең құқық қабілеттілікке ие болады және құқықтарды иелену қабілетінде ешкім артықшылық пен жеңілдік иемдене алмайды.

ҚР азаматтары шығу тегіне, қоғамдық және мүліктік жағдайына, жынысы, білімі, тілі, дінге көзқарасы, саяси және басқа сенімі, айналысатын қызметінің түрі мен сипатына, тұрғылықты жеріне және басқа жағдайларға қарамастан толық тең құқылы деп танылады. 10

Сонымен қатар құқық қабілеттіліктің теңдігін сипаттайтын элементтердің барлығын толық жүзеге асады деп айтуға болмайды. Мысалы үшін тұрғын үй құқықтарын иемдену қабілеттілігіне белгілі бір жерде тұрғылықты тұру жері уақыты үлкен әсер тигізеді. Себебі бір қатар нормативтік актілермен қарастырылғандай, тұрғын жай алу үшін есепке тұру, тек осы берілген жерде белгілі бір уақыт тұрғандығы сияқты шарттың болған жағдайында ғана мүмкін болады.

Кейбір азаматтардың (кәмелетке толмағандар, психикалық аурулар) нақты немесе тікелей заңның көрсетуімен жеке құқықтар мен міндеттерге ие бола алмауын құқық қабілеті теңдігі принципінен ауытқу деп көрсетуге болмайды.

Мысалы, мұраға қалдыру құқығы немесе кооператив мүшесі мазмұнының элементтеріне ие бола алмайды.

Ол бойынша адамның және азаматтық құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылыста қорғау, қоғамдық тәртіп, адамдық құқықтары мен имандылығын сақтау мақсатында қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін.

Азаматтық құқық қабілеттілігі оның өмір сүруінен бөлінбейді және оның өзіне тән жеке қасиеттеріне тәуелсіз болады. Сондықтан құқық қабілеттіліктен айыруға заңмен тыйым салынған. Құқық қабілеттілігінің тек кейбір көріністері ғана және белгілі бір мерзімге шектелуі мүмкін. Мысалы үшін қабылданған заң бойынша қылмысты жасағаны үшін, құқық қабілеттілігінің белгілі бір көріністері шектеледі. Бұл шектеулер жазалу шарасы ретінде белгіленеді. Құқықтық қабілеттілікті шектеу сәйкесінше әртүрлі қабілеттілікті де шектеу дегенді білдіреді.

Мысалы, өндірістік кооперативтің мүшесі болып тек 16 жасқа толған кезде және кооператив қызметіне жеке өзі еңбегімен қатыса алатын тұлға бола алады.

Азаматтық құқық қабілеттілігі адамдардың өмір сүруінен бөлек ажыратылмайды. Адам туылған сәтінен өлгенге дейін құқық субъектісі болып табылады. Азаматтың өлімі деп тек қана нақты өлім жағдайында ғана емес, сонымен қатар заңмен белгіленген ретте азаматты өлді деп жариялау да саналады. 11

Азаматтық құқық қабілеттілігі оның өлімі жағдайында тоқтатылады. Адам тірі кезінде денсаулық жағдайына қарамастан құқықтық қабілет болады. Өлім жағдайы құқық қабілеттіліктің тоқталуы, азаматтық құқықтық субъект ретінде толық жойылуы болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.