Бизнес жоспардың мәні, қызметтері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І тарау. Бизнес-жоспардың теориялық аспектілері

1.1 Бизнес-жоспардың мәні,
қызметтері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Бизнес-жоспарды құру және
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.3 Шаруашылық субъектінің қаржылық қызметіндегі бизнес жоспарды құруға
әсер етуші
факторлар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...9

ІІ тарау. Кәсіпорынның бизнес-жоспарының қаржылық аспектілерін талдау

2.1 Қазақстан Республикасындағы бизнес - жоспарды нормативтік –құқықтық
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .12
2.2 “Astana Promotion Group” жарнамалық агенттігінің бизнес-жоспарын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.3 Бизнес-жоспарда қаржылық нәтижелерді болжамдау және жоспарлау.15

ІІІ тарау. Кәсіпорын бизнес-жоспарын қолдануды жетілдіру
3.1 Кәсіпорын бизнес-жоспарының экономикалық тиімділігін арттыру ... ..17

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .31
Қосымша
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 32-34

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Әлемдік сарапшылардың экономикамыздың
тұрақты әрі қарқынды дамып келе жатқан жағдайын жоғары бағалауы – әуел
бастағы нарықтық экономиканы таңдап сара жолға қадам басқандығымыздың
айғағы болса керек.
Біз Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе
жатқан ел болуын қалаймыз... Ел экономикасындағы өрлеудің тұрлаулы әрі
серпінді сипатын ұстап тұру үшін мемлекет кәсіпорындардың қызметін
жандандыруды мемлекеттік реттеу тетіктерін пайдаланып, жоғары сапалы өнім
және қызметке деген сұранысты көтермелеп отыруға міндетті, - деп
көрсетілген Елбасы Жолдауындағы экономиканы алға сүйреуші тетіктердің бірі
– кәсіпорындардың бизнес - жоспарының дұрыс құрылуында болуы, олардың
әлеуметтік – экономикалық жағдайдағы рөлі, маңыздылығы менің курстық
жұмысымның басты тақырыбы1.
Жобалар фирманың жаңа перспективалық даму стратегиясының бағдарламасын
қамтамасыз етуші ретінде қарастырылады. Сондықтан, әрекет етуші
кәсіпорынның жаңа өндірістік құрылымы жобалау кезінде негізгі кезең
дамытудың жаңа бас мақсаты және болашақта оны жүзеге асыру стратегиясын
қабылдау болып табылады. Шаруашылық жүргізудің нарықтық жағдайларына
нарықтық бағаның, қаржы мен несиенің ынталандырушы рөлдерін жоғарлату, ең
алдымен, қаржылық тепе-теңдік пен тұрақтылықты, экономикалық қауіпсіздік
пен өтімділікті қамтамасыз етуге бағытталған. Яғни Қазақстан нарықтық
экономика жүйесiне енгелi қоғам өмiрi көптеген өзгерiстердi бастан өткердi.
Бүгiнгi таңда шаруашылықты жүргiзу барысында экономикалық саясаттың басты
мақсаты өнеркәсiптiк өндiрiстiң тиiмдiлiгiн арттыру жағдайында
кәсiпорындардың тиiмдi қызмет етуi, экономикалық өсуi және дамуы адам
ресурстары, материалдық ресурстары және басқа да ресурстардың ең тиiмдi
пайдалануға мүмкiндiк беретiн кәсіпорынның қабылданған жаңа даму
стратегиясымен сәйкес басқарудың өндірістік және ұйымдық құрылымдағы
өзгерістері бойынша жасалынатын бизнес -жоспардың дұрыс құрастырылуына
тәуелдi.
Курстық жұмыстың міндеттері Кәсіпорынның түпкі мақсатына жетуде маңызды
рөл ойнаушы бизнес-жоспардың мәні, қызметтерін қарастыру және оны құру және
мазмұнын ашу, шаруашылық субъектінің қаржылық қызметіндегі бизнес -
жоспарды құруға әсер етуші факторлар бірінші тарауда қарастырылса,
кәсіпорынның бизнес-жоспарының қаржылық аспектілерін талдайтын екінші
бөлімде Қазақстан Республикасындағы бизнес–жоспардың нормативтік –
құқықтық жағдайы, “Astana Promotion Group” жарнамалық агенттігінің бизнес-
жоспары бойынша қаржылық талдаулар және бизнес-жоспарда қаржылық
нәтижелерді болжамдау және жоспарлау баяндалып, кәсіпорын бизнес-жоспарын
қолдануды жетілдіру, оның экономикалық тиімділігін арттыру үшінші тарауда
талданылған.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі нарық жағдайындағы кәсіпорын, оның
кейінгі барлық ісінде дұрыс жол сілтеуші бизнес-жоспар болып табылады.
Жоспарлаудың ғылыми негіздеріне объективті экономикалық заңдарды тану
және саналы түрде қолдану, ұдайы өндіріс теориясы, жүйелілік, кешендік,
жоспар жасау тәртібі, реті мен логикасының бірлігі және жоспарлау
қағидалары (принциптері) мен әдістері жатады.
Нарықтық экономикада кез келген бизнестің стратегиясы және тактикасы
болады. Бизнестің стратегиялық мақсаты - өңдірісті, жұмысты (қызметті)
жүзеге асыру процесінде пайданы (табысты, байлықты) молайту
(максимилизациялау). Тактикалық мақсаты - осы стратегиялық нұсқаманы өр
әріптеспен жене клиентпен нақты жұмыс істеу барысында белгілі мәмлені
жүзеге асыруда қолдану. Бизнестің бір-бірімен байланысты, бірін-бірі
толықтырып отыратын шаралар және операциялар жолы арқылы бірте-бірте
ойлаған мақсатқа жеткізетін әрекет жоспарлары (жобалары) немесе
бағдарламалары шетел тәжірибесінде бизнес-жоспар деп аталады.
Курстық жұмыстың зерттеу пәні экономиканың жағдайына байланысты
кәсіпорын дамуының қазіргі таңдағы экономикалық концепциясы қатаң нарықтық
бәсеке және жоғары экономикалық қауіп қатерлер жағдайында, өзінің
экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жеткілікті қарқынмен
кәсіпорынның бәсекеге қабілетті түрде дамуына негіз болушы бизнес-жоспарды
құруға әсер етуші факторлар, кәсіпорынның өзінің құрылымдық, басқарушылық
жағдайы және қаржылық құрылымдар.
Курстық жұмысты жазу барысында отандық және шетелдік экономистердің
еңбектері, мерзімді басылымдарындағы тақырып бойынша мақалалар
пайдаланылды. Солардың ішінде атап өтер болсақ Оразалы Сәбденнің
Бәсекелестік экономика, К.Ғ.Ахметова, Е.Н.Сағындықов, Ү.С.Байжомартов,
Б.А.Жүнісов, Ж.Ж.Жұмаев “Менеджмент негіздері”, М.Х.Мескон, Ф.Хедоури,
М.Альберт “Менеджмент негіздері” және де Қаржы –қаражат, Финансовый
менеджмент, Менеджмент сегодня, Менеджмент в России и за рубежом,
Саясат, Рынок ценных бумаг, Егемен Қазақстан газет – журналдары
қолданылды.

І тарау. Бизнес-жоспардың теориялық аспектілері

1. Бизнес жоспардың мәні, қызметтері

Бизнес-жоспар құжат ретінде кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік
дамуының перспективасының жоспарын алмастыруға қабілетті. Сондықтан, бизнес-
жоспар – бұл кәсіпорынның өндірістік-қаржылық қызметінің рентабельдігін
арттырудағы статистикалық даму бағдарламасы. Нарықтық экономика
жағдайындағы бизнес-жоспардың қызметі – басқару құжаты ретінде оның
экономикалық дамуында қабылданған стратегияларға, концепцияларға,
мақсаттарға және міндеттерге сәйкес болуы.
Сонымен, бизнес-жоспар фирманың тұрақты жұмыс құжаты болып табылады, ол
фирманың стратегиялық бағытын (даму тұжырымдамасын) анықтап қана қоймай,
кәсіпкерліктің барлық салаларындағы қызмет ету процесін де сипаттайды. Ол
фирма ішінде қолданумен қатар, сыртқы байланысқа да қызмет етеді.
Бизнес-жоспар жобасын жасау кәсіпорынның болашақтағы даму стратегиясын
анықтаудан басталады. Стратегияны қабылдауға сәйкес экономикалық концепция
жасалады.
Концепция негізінен жаңа техниканы (жаңа өнім) шығаруды игеру және жаңа
инвесторлар мен акционерлерді тарту, жаңа техникалар өндірісін игеру, сату
көлемін арттыру, жаңа нарықтарды игеру және т.б. арқылы нарықта тұрақты
жағдайды қамтамасыз ету негіздемесінен тұрады2, 83б.
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынды басқарудың экономикалық
әдістері күшейтіледі.
Нарық экономикасы дамыған елдерде капитал, ресурстар, технологияны
ұсыну мәселелерін шешу тек белгілі мерзімге арналған, компанияның даму
бағытын көрсете алатын бизнес-жоспар болғанда ғана жүзеге асады.
Компаниялардың көпшілігі бизнес-жоспарды бір жылға жасайды. Оларда
кәсіпорын қызметі айлық не тоқсандық мерзімге бөлініп көрсетіледі.
Көптеген кәсіпорындар бизнес-жоспарды 3-5 жылға, тек кейбірі (аса ірі
компаниялар) ғана 5 жылдан артық мерзімге жасайды3, 233б.
Бизнес-жоспарға қойылатын негізгі талаптар және оны жасаудың
принциптері:
- Сенімділік, ол кәсіпорынның шын жағдайын көрсете білуі қажет;
- Барлық жағдайдың нақтылығы және дәлелділігі;
- Айқындылық, дәлелдің логикалық дәйектілігі және сендіре
алатындығы;
- Қазіргі заманға сай болуы, яғни құжаттарды қажетті уақытында
жасау және мақсатына қарай бейімдеу;
- Арнайы болуы, яғни қажетті ақпаратты қажет уақытында, оны
қажетсінетін адамға жеткізу.
Бизнес-жоспар тек экономикалық бөлімдерден тұрады. Бизнес-жоспарда
резюме, өнімнің сипаттамасы, нарықтық маркетингтік зерттеулердің
нәтижелері, технология және өндірісті ұйымдастыру берілмейді, өйткені,
шығарылатын өнім бәсекеге қабілетті болып табылады, нарықта сұранысқа ие.
Бизнес-жоспар есептелген мәліметтер бойынша құрылады және жобаның
тиімділігін экономикалық негіздеуші болып табылады.
Өнімге деген нарық қажеттілігін қамтамасыз ету бағыттарын таңдауды
экономикалық негіздеу кезінде бизнес-жоспарға жан-жақты және терең
салыстырмалы талдау жасалынады (өнім өндіру мен өткізуді арттыру орташа
еңбекақы, банк несиесін өтеу және қайтару мерзімі және т.б. салыстырылады).
Салыстырмалы талдаудың жағымды нәтижелері кезінде қарастырылатын
әдістеме бойынша экономикалық тиімділіктің негізгі критерийі ұзақ мерзімді
банк несиесін қайтару мерзімінде салынған қаржыларды қайтару болып
табылады: техникалық қайта жабдықтау және қайта құрастыру үшін – 5 жыл, ал
кеңейту және жаңа құрылыс үшін – 5 жылдан аса мерзім белгіленеді.
Егер жоба кері нәтижелерге алып келсе, онда өндіріс тиімділігін көтеру
жөнінде ұсыныстар жасалынады.
Қабылданған стратегия мен жасалған концепцияға сәйкес бизнес-жоспардың
мақсаттары мен міндеттері анықталады.
Бизнес-жоспарда сапалы және пайдалы, сондай-ақ, бәсекеге қабілетті өнім
өткізу нарығын жаулап алудың стратегиялық мақсаттары анықталады.
Мұндай мақсат бірқатар міндеттерді шешуде талап етеді:
- кәсіпорын дамудың экономикалық мақсатқа сай бағытын негіздеу;
- күтілетін қаржылық нәтижелерді негіздеу;
- инвестициялық бағдарламаны дайындау процесінде қаржыландыру көздерін
анықтау;
- бизнес-жоспарды жүзеге асыру бойынша іс-шараларды әзірлеу және
экономикалық негіздеу.
Стратегиялар мен концепцияларды, мақсаттар мен міндеттерді өңдеу
нарықтағы кәсіпорынның экономикалық жағдайын талдаудан басталады және
кәсіпорынның стратегиялық (болашақтағы) дамуының бағыттары мен іс-шараларын
экономикалық негіздеумен аяқталады.
Кәсіпорын дамуының бизнес-жоспары мәліметтерінен болашақта кәсіпорынның
өндірісішілік резервтерін пайдалану және техникалық қайта жабдықтау
есебінен өнімді шығару мен өткізу көлемін 2 есеге арттыру экономикалық
дәлелденген болып табылатынын көруге болады. Капитал салымы банктік ұзақ
мерзімді несиенің мерзімі шегінде өтеледі. Шығынсыздық нүктесі өнім өткізу
көлемінен әлдеқайда төмен, дегенмен қаржылық орнықтылық қоры шығарылытын
өнім рентабельділігінің аз ғана жоғарлауына байланысты жоғары болмайды.
Тиімділіктің басқа көрсеткіштері жағымды, мұны салыстырмалы талдау
дәлелдейді. Болашақта өнімнің өзіндік құны елеулі түрде төмендейді, бұл
оның нарықтық бағасын төмендетуге, ал осыған орай, өнімнің бәсекеге
қабілеттігін көтеруге мүмкіндік береді.
Болашақта өнім көлемін арттыру мәліметтерін қор қайтарымдылығы,
рентабельділік, еңбек өнімділігі және орташа еңбекақы сияқты
көрсеткіштермен салыстыру еңбек өнімділігінің өсуі орташа еңбекақының өсуін
едәуір дәрежеде басып озатынын көрсетеді 4, 370б.
Қазіргі экономикалық теория мен тәжірибеде бизнес-жоспар төрт түрлі
функция атқарады:
Бірінші функция, бизнестің концепциясы (тұжырымдамасы) мен стратегиясын
дамыту мүмкіндігімен байланысты. Бұл функцияның міндеті кәсіпорынды құру
кезеңінде жаңа іс-әрекет қажеттілігін дәлелдеуге саяды. Жаңа жобалар тек
инвестициялық болып, ғылыми-техникалық жаңалықтармен анықталып қана қоймай,
толығымен ойластырылып жасалған болуы керек, онда стратегияның экономикалық
және қаржылық жағдайы барынша сипатталып, нақты шаралардың техникалық-
экономикалық негіздемесі берілуі шарт.
Екінші функция - жоспарлау. Ол фирманың (кәсіпорынның, кәсіпкердің)
мақсаты мен міндетін дұрыс анықтауға, дамудың ағымдағы, орташа және ұзақ
мерзімді бағыттарын белгілеуге, іс-әрекеттің жаңа бағыттарының даму
мүмкіндіктерін бағалауға, даму процесін бақылауға, қауіп-қатер дәрежесін
төмендетуге және қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді.
Үшінші функция өндіріс қуаттарын жасақтауға, ұлғайтуға және жаңартуға
қажетті ақша қаражаттарын (ішкі және сыртқы инвестициялар) тартуға, жаңа
технологияны енгізуге, шығарылатын өнімдердің түрін көбейтуге не өзгертуге
және оның сапасын жақсартуға қызмет етеді. Бұл арқылы жобалардың жаңалануы
және тәуекелділік дәрежесіне қарай капиталды жұмылдыру тәсілдері (несие
қарыздар, үлестік қатынастар, т.б.) анықталады.
Төртінші функция фирманың жоспарын жүзеге асыратын, біріккен өндіріс
жүргізіп, өз капиталын, ресурстары мен қолындағы технрлогиясын қоса алатын
әріптес тартуға мүмкіндік береді. Кез-келген әріптес (инвестор) ең әуелі
(көбіне жобаны жасаушылармен кездеспей тұрып) бизнес-жоспар негізінде
компанияның даму бағытына сәйкес фирманың мүмкіндіктерін (қаржыны қайтарып
алу, кепілдіктің шын болуы, сақтандыру және басқа жағдайлар) мұқият зерттеп
алады. Бұл жағынан алғанда бизнес-жоспар талдау құжаты және жарнама құралы
қызметін атқарады5, 135б.

2. Бизнес-жоспарды құру және мазмұны

Бизнес-жоспар бірнеше жоспар-бөлімдерден тұрады:
І бөлім. Қорытынды – резюме (түйін) барлық бөлімдердің қысқаша
қорытындыларынан тұрады (жобаның мәні, мақсаттар мен қойылған міндеттерді
шешу мүмкіндігі, тиімділігі, сондай-ақ, мақсатқа жету, кәсіпорынның дамуын
қаржыландыру көздері, жобаны инвестициялаудан түсетін потенциялды пайдалар:
сату көлемі; шығындар; пайда нормасы; капитал салымдары мен инвестициялық
қаржыларды өтеу мерзімдері және басқалар).
Бизнес концепциясы дегеніміз – жаңа істі бастағанда немесе дамушы
бизнесті дамытқан кезде кәсіпкердің, кәсіпорынның алдына қойылатын
мақсаттар және болашақ бизнес туралы ақпаратқа қысқа (тез оқылатын) шолу.
Концепция бизнес-жоспардың мейілінше қысқартылған нұсқасы болып табылады.
Негізгі жағдайлар: бизнестегі мүмкіндіктер, олардың көрнектілігі,
кәсіпорын мен аумақ үшін маңыздылығы, қажетті қаржылық ресурстар (жеке
меншікті жєне қарызға алынған), қарызға алынған қаражатты қайтарудың мүмкін
мезгіл, күтілетін пайда мен оны бөлу, инвестиция салудың шарттары.
Концепцияны баяндау тәртібі ерікті түрде болады, алайда оны, әдетте,
ұсынылатын бизнестің басты мақсатын жєне өңделетін бизнес-жоспардың бағытын
белгілеуден бастаған жөн.
Бизнестің басты мақсаты, көбінесе, нарыққа бәсекеге қабілетті
өнімдердің, қызметтердің, жаңа техникалық шешімдердің түрлерін ұсыну
жолымен алуға келіп тіреледі.
Бизнес-жоспардың басты мақсаты - ұсынылатын бизнес объектісін
маркетингтік синтез тұрғысынан қарастыру жолымен стратегиялық шешімдерді
жасау.
Концепция бизнес-жоспардың міндеті белгіленеді:
- потенциалды инвестор немесе несие беруші үшін
- бизнес бойынша мүмкін серіктестер немесе акционерлер, құрылтайшылар үшін;
- кәсіпорынның басқарушылығы немесе кәсіпкердің өзі үшін (өзін-өзі
ұйымдастыру құралы ретінде);
- мемлекеттік қолдау немесе жергілікті өзіндік басқарудың органдарына
қолдау көрсету үшін.
Концепция негізінен ұсынылатын бизнестің жарнамасы болып табылады және
ол адресаттың қызығушылығын білдіруді тиіс. Ол бизнес-жоспардың барлық
бөлімдері жазылғаннан кейін құрылады, өйткені барлық бөлімдерді қамтиды.
Концепцияны 1-2 бетке сыйғызу керек. Оны бизнес туралы нақты түсінік
беретіндей етіп жасау керек.
ІІ бөлім. Қазіргі уақыттағы жағдай және кәсіпорын туралы қысқаша
ақпарат.Бөлімде келесілер көрсетіледі:
- ұсынылатын бизнес идеяларының туындыларына әсер еткен басты оқиғалар;
- осы уақытта кәсіпорын, оның менеджерлері немесе кәсіпкерлері алдында
қойылатын басты жағдайлар мен мәселелер;
- жетуге қажетті прогресс және нарықтағы жағдай (нарықты жаулап алу,
нарықта тұрақтандыру, онық дамуы жєне т.б.).
Әрі қарай қысқаша түрде кәсіпорын жайлы негізгі ақпарат беріледі – құру
мезгілі, орналасқан жері, ұйымдастырушылық-құқықтық нысан, меншік нысаны,
құрылтайшылар, қызметтіњ негізгі түрі, жарғы капиталыныњ мөлшері, заңдық
адрес.
Одан басқа, кәсіпорынның орналасуымен байланысты стратегиялық
артықшылықтарды нұсқаған жөн.
ІІІ бөлім. Тауар (өнім, қызмет). Бөлімде сапасы, бағасы және пайда
нормасы, сондай-ақ, тауардың бәсекеге қабілеттілігі бойынша бұйымнан
нарықта сатылатын тауардың тиімді айырмашылығы беріледі. Бизнс-жоспардың
ұсынылатын типологиясына сәйкес бизнес объектісі бизнес-сызық (өнім,
қызметтер немесе техникалық шешім), елде жаңа кәсіпорынды құру немесе жұмыс
істеп жатқан кәсіпорынды дамыту бола алады.
Бизнес-сызықтық объектісін сипаттай отыра, оның уникалдылығын,
тұтынушылар үшін маңыздылығын және таңдау мүмкіндігін баса айту қажет.
Әрі қарай өндіруші мен тұтынушылар қандай экономикалық артықшылықтарға
ие болатындығын баяндау қажет. Бұл өнімнің өзіндік құнының төмендеуі немесе
тұтынушыға қосымша қызмет көрсетулер болуы мүмкін. Олар өнімінің бағасын
көтеруі мүмкін, бірақ та тауар өзінің уникалдылығы мен сапасымен тұтынушыны
қызықтырады.
Өнімнің функционалды ерекшеліктерінің тізімі қошеметтеледі, егер мүмкін
болса – жарнамалық бет немесе фотосурет, прайс-бет.
Бөлімді мүмкін кілтті факторлардың суреттеуі аяқтайды. Мысалы, нарыққа
жаңа деген өнім, өнім, нарықтағы қызметтің пайда болуына байланысты уақыт
бойынша қызмет немесе ұтыс. Кәсіпорынды бизнес объектісі түрінде сипаттай
отырып, сол кәсіпорын жөнінде ақпарат берген жөн, оның құрылу немесе даму
қажеттілігі, өндірілетін өнім мен көрсетілетін қызмет, олардың
артықшылықтары мен жетістіктері жєне өнім, қызмет сияқты басқа да
өндірушілерді де қысқаша тізіп көрсеткен жөн.
Нарыққа шығу жолдарын және даму перспективаларын сипаттау қажет.
Тұтынушылардың негізгі тобын анықтау керек және өткізудің жаңа нарықтарының
пайда болу мүмкіндігін бағалау керек, және шығарылатын тауар мен
қызметтерді номенкулатураларының кеңеюін бағалау керек.
Түрлі үйымдық-құқықтық формаларда және меншіктің әртүрлі формаларымен
(аренда, саудадағы сатып алулар, белгілеу, үйлестіру, басқа кәсіпорында
үлес алу) құрылатын жаңа кәсіпорынның өзгешеліктерін ескеру қажет.
ІV бөлім. Өткізу нарығы. Маркетингтік зерттеулер және нарыққа өнімді
делдалдар арқылы немесе оларсыз жеткізуге жасалған келісім-шарттар
негізінде, бір жағынан негізгі тұтынушылар мен бәсекелестер анықталады.
Бірінші кезекте нарықтық зерттеулер өнімді қазіргі тұтынушыларды
айқындауға бағытталған. Приореттерді анықтап алған жөн, әсіресе тұтынушы
сатып алар кезде басшылыққа алатын: сапа, баға, уақыт және жүктің әкелу
уақытының нақтылығы, сенімділігі, сервистік қызмет және т.б.
Нарықтық сегменттеу керек, кәсіпорынның өнім бойынша нарық мөлшері мен
сыйымдылығын анықтау керек.
Нарықты сегменттеу ұғымының астарында нарықтық бөлек бөліктерінің
ажыратылуы түсінімді, бұлар тауарға деген сұраныстың сипаттарымен
ажыратылады, яғни тұтынушылардың дағды жєне басқа қасиеттері бойынша
бөлінуі. Нарық мөлшері – кәсіпорынның тауарлық сатылуы жүзеге асырылатын
нарық сыйымдылығы белгілі-бір уақыт аралығында нарықта сақталған
тауарлар (қызметтер) көлемі нарық үлесі – белгілі нарықта сатылатын
тауардың (қызметтің) жиынтық көлеміндегі кәсіпорынның үлес салмағы.
Келесі сұрақтарға жауап іздеу қажет: ертең, бүрсігіні және жақындағы 2-
3 жыл ішінде кім, неге, ќанша жєне қашан өнімді сатып алуға дайын болады.
Осы бөлімде өнімге барлық тапсырыстарды тізіп көрсету қажет.
Өнімнің қызметтерің нарықта қалайша бекітілетіндігін талдау қажет және
келешектегі кеңейту мумұіндіктерін негіздеу қажет. Нарықтың кеңесіне әсер
ететін негізгі факторларды бағалау керек (мысалға, саланың даму
тенденциясың, әлеуметтік экономикалық аумақтық саясатты, бәсекені туындау
және т.б.). Бүл жағдай 2 кестеде көрсетілген.
Бәсекелестерді бағалау мен бақылау өте маңызды. Өзінің және бәсекестің
әлсіз және күшті жақтарын, өндірілетін таыар мен қызметтердің бәсекеге
қабілеттігін талдап, белгілеген жөн. Өндірілетін тауарлар мен қызметтердің
артықшылықтарын бағалауға негізделіп, натуралды және ақшалай сипатта
сатулардың мүмкін көлемі анықталады.

Кесте 2
Нарықтар және бәсеке
Өнімнің Нарық Бәскелес Нарық мөлщері Нарық
атауы сегмен сыиымды
тері лығы

1 2 3 тоқсан 4 тоқсан 1 жж. 2 жж.
тоқсан тоқсан
және т.б.
Барлығы
В өнім:
Z
түтынушысы
және т.б.
Барлығы
Және т.б.

Кәсіпорының жағдаиын өнімнің түріне байланысты бағалау үшін 4 кестені
толтырып көру қажет, бүл кесте бір уақытта берілген нарықтық сыймдылығын
және осы нарықтағы кәсіпорындарын өніммен қамтамасыз ету үлесін бейнелейді.
Кесте 4
Тауар нарығында кәсіпорындардың қатысу сипаттамасы
Өнім атауы Өндіріс Нарыққа Барлық Кәсіпорынмен нарыққа
көлемі, шығарылған, шаруашылық шығару үлесі, барлық
млн.с. млн.р. субъектілерімшығарулардың пайызы
ен нарықа
қойылған
жалпы тауар
көлемі млн.с.

V бөлім. Маркетинг стратегиясы. Бұл бөлімде болжамданған өткізу жүйесі,
сату бағасы, жарнаманы ұйымдастыру және өткізуді арттыру бойыеша щаралар
(тұрақты сатып алушыларға жеңілдіктер, сатудан кейінгі қызмет көрсету,
кепілдіктер) қарастырылады. Маркетинг жоспары - нарықтық қажеттіліктерді
қанағаттандыру жолымен жоспарланатын сатулар көлеміне жету және максималды
пайда алу бойынша шаралар жоспары. Бұл бөлімде тұтынушыға нақты
маркетингтік бағыт алынуы тиіс (оның талаптарын, уникалдылығын және өнім
адрестілігін білу, жоғары салалы қызмет көрсету, тиімді баға, жабдықтау
уақыттылығы, сенімділік, тұрақтылық және т.б.).
Егер бизнес объектісі кәсіпорын немесе СЦХ болса, онда оның даму
стратегиясын өңдеу қажет (2 сурет).
Кәсіпорынның даму стратегиясын жасағанда мақсатты түрде қоршаған
сыртқы ортаның әсер етуін (технологиялық өзгеру тенденцияларын,
тұтынушылардың тапсырысы мен ынталандырылуы және т.б.) ескеру керек. Бұл өз
құрамына тауарлық, бағалық, өткізу саясаты мен сервистік қызметті енгізетін
маркетинг кешенін өңдеу арқылы кәсіпорынды өзгермелі нарықтық жағдайға
бейімдеу үшін арналған.
Бәсекелесті бақылауды енгізетін тауарлық және бағалық саясатта баса
көңіл аудару қажет. Сондай-ақ, бизнестің берілген салаларға өтудің басты
қиындықтарын жалпылау жєне оларды шешу жолдарын белгілеу қажет.

Даму стратегиясы

2 сурет. Кәсіпорын даму стратегиясы
12 кесте
Кәсіпорының маркетинг стратегиясы
ӨніӨнім СұранМарктөнімнБөлуМарктинг саясат Маркет
м бойынша ыс инг ің кана инг
атанарық жағдатипі циклдлдар әркетт
уы сегментійы ік ы ер
кезен
і

Механикалық Сварка Жинақтау Басқалар
өндеу

Кесте 6
Өндірістік бағдарлама
Өнім Өлшеу Кедең бойынша өндіріс қөлемі
түрі данасы
200... ж. 200...ж. 200...ж.
1 тоқ.
200... ж. 200... ж. 200.. ж.
1 2 3 тоқ. 4 тоқ. 1 жж.2 жж.
тоқ. тоқ.
Б өнім
Данасына
баға, Мың. Т.
Сату Дана.
көлемі,
Өткізу Мың. Т
көлемі
Т.б.
Барлығы Мың. Т

Негізгі жабдықтаушылар мен материал ресурстарына қажеттілік 8, 9 кесте
көрсетілген.
Еңбекақыға қаражаттарды есептеу персонал мен жұмысшы күшінін
қажеттіліктеріне негізделіп өндіріледі немесе 10 кестеде көрсетілгендей
толтырылады. Мақсатқа лайықты қоршаған ортаны қорғау жүйесіне бейнеулеуді,
қалдықтар утилизациясы, өмірлік қажетті қамтмасыз етуді қарастыру керек.
8 кесте
Қосымша қүрал - жабдықтар мен басқа техникалық қүралдарға деген
қажеттілік
№ пп Қүрал - Түрі өндіруші Жабдықтау Қүрал -
жабдықтарнемесе зауыт мезгілі жабдықтың қүны,
дың модель млн. т.
техникалы
қ
қүралдард
ың атауы

Жасаланған есептер негізінде инвестициаларға деген жалпы қажеттілік -
негізгі қуралдарды сатып алүға және айналым капиталының өсуіне қажетті
жағдайда инвестициаларға деген қажеттілік жоспары жеке бөлімге ажыратылуы
мүмкін (мысал 10 кестеде көрсетілген).
Қарастырылып жатқан бөлім өндірістік шығындарын есептеулермен (11
кесте), өндірілетін өнімнің өзіндік құнын көрсетумен аяқталады (бөлімге
қосымша ретінде өндірілетін өнімнін калькуляциясы және өндірістік шығындар
сметасының барлық баптары бойынша есептеулер беріледі).

9 кесте
Материалды ресурстарға деген қажеттілік
Материлды 200... ж. бағдарламасына деген қажеттілік Жабдықтаушыла
ресурстар р
түрінің
атауы
1 тоқсан 2 тоқсан
Натуралды Қүндық Натуралды Қүндық
сипаттама сипаттама сипаттама сипаттама
1 2 3 4 5 6
МатериалдаХ Х
р -
барлығы:
оның
ішінде:
А түрі
Б түрі
Т.б.
9 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
Сатып Х Х
алынатын
бүиымдар -
барлығы:
Оның
ішінде:
В түрі
Г түрі
Т.б.
Барлығы Х Х

10 кесте
Енбекақыға қажетті қаражаттарға деген қажеттілік
Жүмысшы 200... ж.
категориясы
1 тоқсан 2 тоқсан Т.б.
Саны, Енбекақы Саны, адамдарЕнбекақы
адамдар қоры қоры
Негізгі
өндірістің
өндірістік
жүмысшылар,
қосалқы
жумысшылар,
мамандар
және
қызметкерлер
Барлығы

Кесте 11
Өндірістік шығындар сметасы
Щығындар Кезен бойынша көрсеткіштер көлемі, млн. т.
сметасы
200... ж. 200... ж. 200...ж.

1 2
200... ж. 200... ж. 200... ж.
1 тоќ.2 тоќ.3 тоќ.4 1 жж.2 жж.
тоќ.
1 2 3 4 5 6 7 8
1. сатулардыњ таза соммасы
(сатудан т‰скен пайда).
2. ¤ндірістік шыѓындар –
барлыѓы.
Оныњ ішінде:
шикізат жєне материалдар;
т‰сімдермен бірге
ењбекаќы;
амортизационды аударымдар;
басќа шыѓымдар;
3. Жалпы пайда
4. Коммерциялыќ шыѓындар
5. Басќару аппаратын
‰стауѓа кететтін шыѓындар
6. Пайыздар мен салыќтарды
тµлегенгге дейін пайда
7. ¦заќ мерзімді несиелер
бойынша пайыздар
8.Ќаржылыќ нєтижелерге
енетін салыќтар
9. Басќа тµлемдер
10. Баланстыќ пайда
11. Табысќа алынатын салыќ
12. Таза пайда
13. Акциолар бойынша
дивиденттер
14. Резервті ќор
13 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
15. Жинаќтаушы ќор
16. Тутыну ќор
17. Бµлінбеген пайда

Кесте 14

Салық салу есебі

Кµрсеткіштер атауы Кезендер бойынша кµрсеткіштер кµлемі,
млн.т.
200... ж. 200... ж.
1 2 3 4 1 жж 2 жж
тоќ. тоќ. тоќ. тоќ.
¤зінді µнімге енуі ттиіс
салыќтар, – барлыѓы
Оныњ ішінде:
транспорттыќ салыќ;
автожолдарды ќолданушыларѓа
салынатын салыќ;
жерге тµлемдер;
ќ‰ралдар иелеріне салынатын
салыќ;
салыќтардыњ басќа т‰рлері.
Пайда есебінен тµленетін
салыќтар, – барлыѓы
Оныњ ішінде:
м‰ліктік салыќ;
муниципалды салыќтар жинаќтар;
пайдаѓа салынатыњ салыќ.

Ақшаның шығындар мен түсімдердің балансы (15 кесте) уақыт бойынша
бөлгенде бизнеске қанша ақша салу керек екендігін, түсімдер мен ақшалық
қаражаттардың шығындау үйлесімдігін тексеруді бағалауға мүмкіндік береді,
яғни, - болашақтағы өтімділікті тексеру (бұл жағдайдағы өтімділік – есеп
шотына түсетін қаражаттардын көмегімен несие берушілер алдындағы
міндеттерді уақытында жабу).

15 кесте

Ақшалық шығындар мен түсімдердің балансы

Баптыњ атауы Кезендер бойынша кµрсеткіштер мµлшері, млн.т.
200... ж. 200... ж. 200... ж.
1 2 3 тоќ.4 тоќ 1 жж 2 жж
тоќ. тоќ. .
1 2 3 4 5 6 7 8
1. Кезењ басына арналѓан
ќолда бар аќшалыќ
ќаражаттар
2. Аќша ќаражаттарын
т‰суі – барлыѓы
Сонымен ќаттар:
сатудан т‰сімі;
ќарызхдар, несиелер жєне
т.б. т‰сімдер

15 кестенің жалғасы
1 2 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.