Туристік қонақ үйлер

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Туристік қонақ үйлер

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 -5
Тарау І. ТУРИСТІК ҚОНАҚ ҮЙ СЕРВИСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1. Туристік қонақ үй индустриясының түсінігі, олардың жіктелуі мен
еліміздің экономикасындағы маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... 6-
10
2. Әлемнің ең ірі қонақ
үйлері ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .11-13

Тарау ІІ. ТУРИСТІК ҚОНАҚ ҮЙ САПАЛЫ СЕРВИСІНІҢ БАҒДАРЛАМАСЫН ДАМЫТУ
ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН ТУРИСТІК ҚОНАҚ ҮЙЛЕРІНІҢ ИНДУСТРИЯСЫ

2.1. Туристік қонақ үй сапалы сервистің бағдарламалық негізі ... ..14-22
2.2. "Караван Сарай”, Алматы және Қазақстан қонақ үй-
мейрамханалық кешендерінің ерекшеліктері мен ұйымдастыру
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 23- 27

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...28-29
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30

Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев БҰҰ ДТҰ-ң Бас
Ассамблеясының 18-ші сессиясында әлемдегі жалпы өнім көлемінің 10%-н туризм
саласындағы кіріс құрайтынын, туризм саласындағы бизнес әлемі барлық
мемлекеттің 800 миллиардтан астам долларын салықтық түсімдермен қамтамасыз
ететіндігіне тоқтала отырып, қазіргі уақытта Еуропа мен Азиядағы 14
миллионға жуық туристер таяу уақытта Қазақстанда болуды жоспарлап
отырғандығын, әсіресе, Германия, Ұлыбритания, Қытай, Жапония және АҚШ
елдерінде біздің елімізге қызығушылық байқалатындығын атап өткен. Сонымен
қатар, 2009 жылғы статистикалық мәліметтер бойынша Қазақстан
Республикасында туризм сферасынан түскен табыс 74 млрд теңгені құраған.
Әлемдік туризмнің қарқынды дамуына байланысты Қазақстанның жекелеген
аймақтарына деген сұраныс өсуде. Еліміздің жеке өңірлері туризмнің
қалыптасып тұрақты дамуына мүмкіндік беретін туристік-рекреациялық
ресурстармен қамтамасыз етуші болып табылса, екінші жағынан туризм арқылы
әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешу өңірдің экономикасының өркендеуіне
алғышарт жасай алатындай мүмкіндіктері бар мультипликативті нәтижеге ие
болуымен ерекшеленеді. Соған қарамастан, туризмді тұрақты дамыту тетіктері
біртұтас ашық жүйе ретінде қарастырылмағандықтан, осы саланың дамуын
қамтамасыз ететін барлық түйінде мәселелер әлі де шешуін тапқан жоқ.
Бүгінгі күні Қазақстанда экономиканың табысты саласы ретінде, туризмге
көбірек көңіл бөлінуде. Мемлекет тарапынан осы саланы дамыту үшін қажетті
деген барлық іс-шаралар жүргізілуде.
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған мемлекеттік Стратегиясы және Қазақстан Республикасы
Президентінің Қазақстан халқына Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және
саяси жедел жаңару жолында атты 2005 жылғы 18 ақпанындағы Жолдауы туризм
саласының белсенді дамуына жаңа серпін берді.
Туризмнің заңнамалық және нормативтік базасы жаңартылуда. 2001 жылы
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасында туристік қызмет
туралы Заңының шығуы бұған дәлел болады.
Бүкіләлемдік туристік ұйымның мәліметтері бойынша 2008 жылы әлемде
туристік саяхатқа шыққандардың тіркелген саны 851,6 млн. адамға жетіп, одан
түскен кірістердің көлемі 601 млрд. доллар құраған. Эксперттердің болжамы
бойынша, халықаралық туризмнің қарқынды дамуы одан әрі жалғаса бермек. Осы
өсу қарқыны жалғаса берсе, 2010 жылдың соңына қарай әлемдегі туристердің
саны 937 млн. адамға жетеді.
Қазақ халқы – ежелден қонақ десе ішкен асын жерге қоятын халық. Үй иесі
бұрын танысын, танымасын Құдайы қонақпын десе болы, жылы шыраймен қарсы
алып отырған. Жол жүріп кеп жатқан жолаушы бөлінбеген еншісін бар деп,
жалынбай ауылдың кез келген үйіне түсіп, қонақ берген. Оның үстіне қазақта
қырықтың бірі қыдыр, қонақты қусаң – құт, ырыс, қашады, Қонақпен еріп
құт, ырыс келеді деген мәтелдер бар. Сөйтіп, бөлінбейтін еншіге қиянат
жасауға болмайды. Бір қызығы, алты аласы, бес бересі болмаса да қонақ үй
иесі тойдырмаса, күтпесе, ашуланып жамандап кететін болған. Қазақ үшін мұны
есту ұят, бетке шіркеу болған.
Сондықтан халқымыз қонақты қарсы алу, шығарып салуға ерекше мән
берген. Қонақты үй иесі, қарсы алып, есікті өзі ашып, үйге енгізіп, соңынан
өзі кіріп есікті жабады.
Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа жолдауында экономиканың
басым секторларын кластерлік дамыту мәселесінде туризм саласы бірінші тұр.
Туристік кластерді дамытуда қызмет көрсетушілер, немесе, басқаша айтқанда
Қазақстанға шетелдік туристерді тартуда қызмет ететін туристік
агенттіктердің орны үлкен. Мейманханалардың, демалыс үйлерінің және көлік
кешендерінің қызметтері де туристік бизнестің маңызды буыны болып табылады.

Жек сала ретінде, туризмнің дамуы басқа да ТМД елдерінде сияқты
Қазақстанда жақында басталды. Туристік қызметтік жеткіліксіз дамуы, қызмет
етіп жатқан туристік фирмалардың біркелкі орналаспауы, осы саладағы
пайдаланылмай жатқан реурстардың болуы және бұл мәселелердің қажетті
деңгейде зерттелмеуі зерттеу жұмысының өзектілігін арттырып, диссертацияның
тақырыбын таңдауға себеп болды.
Тақырыпты зерттеуде отандық ғалымдар мен шет елдік ғалымдардың
еңбектерінің әдістемелік көмегі көп болды.Туризм саласын дамыту
мәселелерімен ғылыми жұмыстар жүргізген шет елдік – X. Криппендорф, Б.
Олин, Ф. Хайек, В. Столпер сияқты ғалымдардың еңбектерінің маңыздылығы өте
жоғары.
Туристік қызметтерді ұйымдастыруды жетілдіру бойынша экономикалық
мәселелерді шешуде ТМД ғалымдары: Г.Л. Азоев, А.П. Градов,
И.Н. Герчикова, Н.Н. Дуданов, Р.А. Фатхутдинов, А.Ю.
Юданов, Р.М. Петухов және т.б. ғалымдардың қосқан үлестері зор.
Қазақстаннның қызметтер көрсету нарығының дамуындағы туризм саласының
кейбір мәселелері қазақстандық ғалымдар: А.А Алимбаев, Р.А.
Алшанов, С.Б. Ахметжанова, У.Б. Баймуратова, А. Есентүгелова Б. Мырзалиев
Ә.Ә. Сатыбалдин, С.Д. Тәжібаев, С.Қ. Сураганова, Б.Н.
Исабеков және т.б. ғалымдардың еңбектерінде зерттелген.
Сонымен қатар, осы тақырып төңірегіндегі көптеген мәселелер аз
зерттелген және ғылыми талданбаған. Туристік қызметтер төңірегінде
бәсекелік мүмкіншіліктерді бағалаудың теориялық тұстары аз зерттелген.
Қызметтер нарығындағы туристік фирмалардың тұрақтылығын дұрыс бағалау үшін,
бәсекелік мүмкіншілігін анықтай алатын бағалау әдістемесі әлі күнге жоқ.
Сол себепті, туризм саласының дамуындағы шешуін таппаған көкейкесті
мәселелер әрі қарай зерттеуді қажет етеді.
Қазіргі таңда басты мәселелердің бірі кіру және ішкі туризмін
пайдаланып, бәсекеге қабілетті туристік индустрияны қалыптастыру, халықты
жұмыс орындармен қамтамасыз ету, мемлекеттің және халықтың табыстарын өсіру
болып саналады. Бұл мақсатқа жету үшін туризм саласында маркетингтің
әдістері мен тәсілдерін қолдану қажеттілігі туып отыр. Маркетинг нарықта
болып жатқан үрдістерді жан-жақты ескеріп отыратын, кәсіпорынның іс-
әрекетін басқару және ұйымдастыру жүйесі, өндірісті, жалпы қоғамды дамытушы
құрал ретінде танымал. Туристік салада маркетингтік технологияларды қолдану
оның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуына, ол саланы ойдағыдай дамытуға
әсерін тигізеді.

Тарау І. ТУРИСТІК ҚОНАҚ ҮЙ СЕРВИСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1.Туристік қонақ үй индустриясының түсінігі, олардың жіктелуі мен
еліміздің экономикасындағы маңыздылығы
Қонақ күту саласында ертеден жинаған тәжірибеміз мол бола отырып,
біздер өз клиенттерімізге біздегі барең жақсы нәрселерді ғана ұсына аламыз.
Біздер өз клиенттеріміздің төңірегіне оған кедергі келтірмей, үйдің жайлы
жылылығын, қолайлы жағдайларды, тамаша қызмет көрсету мен елімізге тән
қайталанбас қонақ күту кәдесін жүзеге асыра аламыз. Осы және басқа
жетістіктеріміз біздерді қонақ күту саласында көшбасшылық орнымызды
сақтауға көмектесіп келеді.
Біздердің ең маңызды игілігіміз – ол біздің ұжымымыз және
қонақтарымыздың көтеріңкі көңіл-күйі - әрине ол олардың жанқиярлық
еңбегінің нәтижесі болып саналады. Бізге қонақ болып келіп, Сіз өзіңізге
көрсетілген жайлылық пен көңіліңіздің тоқмейілсуі – біздің бір кісідей
жұмыла істеген еңбегіміз екенін жақсы түсінесіз[1].
Қазақ халқы – ежелден қонақ десе ішкен асын жерге қоятын халық. Үй иесі
бұрын танысын, танымасын Құдайы қонақпын десе болы, жылы шыраймен қарсы
алып отырған. Жол жүріп кеп жатқан жолаушы бөлінбеген еншісін бар деп,
жалынбай ауылдың кез келген үйіне түсіп, қонақ берген. Оның үстіне қазақта
қырықтың бірі қыдыр, қонақты қусаң – құт, ырыс, қашады, Қонақпен еріп
құт, ырыс келеді деген мәтелдер бар. Сөйтіп, бөлінбейтін еншіге қиянат
жасауға болмайды. Бір қызығы, алты аласы, бес бересі болмаса да қонақ үй
иесі тойдырмаса, күтпесе, ашуланып жамандап кететін болған. Қазақ үшін мұны
есту ұят, бетке шіркеу болған.
Сондықтан халқымыз қонақты қарсы алу, шығарып салуға ерекше мән
берген. Қонақты үй иесі, қарсы алып, есікті өзі ашып, үйге енгізіп, соңынан
өзі кіріп есікті жабады.
Бұл – қонақпен еріп келген құт бірге кірсін дегені Ал қонақты шығарып
саларда, есікті қонақтарға аштырып, соңынан өзі жауып шығатын болған. Осы
күнгідей қонақтарға есікті ашып, іштен жауап алу деген болған. Қазақ халқы
қонақтарды арнайы қонақ (қонақ) құдайы қонақ (жолаушылар келе жатып
түстеніп не бір күн түнеп шығатын қонақ) қыдырма қонақ (алыстан ағайын,
туған туыстарын арнайы іздеп келіп, бір немес бірнеше күн олардың сый-
құрметін көріп қайтатын қонақ), қылғыма қонақ (қай үйден түтін шықса, қай
үйге қонақ келсе, соны аңдып жүріп кеп қалатын сүйкімсіз қонақ) деп бөлген.
Келген қонақтармен жөн сұрасқаннан кейін үй иесі қонағына ең жақсы
тамақтарын беріп, риза етуге тырысады. Ең алдымен қонақтарға сусын, қымыз,
шұбат, және т.б. беріледі. Содан кейін шай ішіледі. Шайды дәмділеп құю,
қонақтарға орнымен сый-сиапат көрсету сол үйдегі әйелдер мен бойжеткен
қызға үлкен сын болған. Шайды дәмділеп құйып бере алмаған бойжеткен қыз
тәрбиесіз саналып, әңгімеге ұшыраған.
Шай ішілген соң асқа дейін қонақтардың көңілді отыруына, яғни олардың
бабын табуға үй иесі бар жағдайын жасайды. Ол үшін үй иесі әңгіме – дүкен
құрып, қонақпен бірге отырады. Реті келсе ауылдағы әнші, күйшілерді
шақыртып, әңгіме арасында қонақтардың көңілін көтереді. Үй – иесінің
балалары да аяғынан тік тұрып қонақтарға қызмет көрсетеді. Қонақ күту –
халқымыздың ең жауапты ісі. Қонақ шақырудағы ескерту. Қазақ дәстүрінде,
әсіресе, қазіргі кезде қонақты көбінесе үй иесі өзі барып шақыруы немесе
арнайы шақыру қағазын жіберуі тиіс. Қонақты бір жұма бұрын шақыру бұл
күндері әдетке айналған, өйткені әркімнің алдағы уақытқа жоспарлап қойған
әр түрлі жұмыстары болады. Егер қонақ шақырылған жерге бара алмайтын болса,
себебін бірден айтқан жөн. Көрермін, мүмкін барып қалармын бара алмасам,
ренжіме - деген сөздер шақырушыға жайсыз тиеді. Шама келсе халықтың
көнеден келе жатқан дәстүрі бойынша Шақырған жерден қал ма, шақырмаған
жерге бар ма деген мақал сөзін берік ұстаған жөн. Бұрыннан таныс немесе
жақын туыстары болмаса, сыйлы қонақтарды телефонмен шақыру ыңғайсыз.
Дастарқан басында қалай өзін ұстау керектігін білу керек Ондаған, жүздеген
жылдар бойы атадан балаға мирас болып келе жатқан, дастарқан басында
әркімнің өзін дұрыс ұстай білу ережесінің қажеттілігі сонда – оның
негізінде адамдардың қысылмай, өзара көңілді отыруында, тазалық сыпайылық
талаптарын үйлесімді дұрыс сақтауында маңызы зор. Мысалы: үй иесі оның
жұбайы дастарқан басына отырмас бұрын қонақтарды бір-бірімен таныстырады,
оның тәртібі, жасы кішілерді үлкендерді, ер кісілерді әйелдерге
таныстырады. Үй иесі әйел қонақтарды шақырып, алдымен өзі отырады. Ер
кісілер алдымен әйелдерге орын босатып, сонан соң ғана өздері отырады. Үй
иесі тамақты тез жемеуі керек, ал қонақтардың да тамақты тез жеуіне мәжбүр
етеді, берекесін алады. Дастарқан басынан қонақтар үй иесі тұрған соң ғана
тұрады. Ер кісілер орындықтарын жылжытып, әйелдерге стол басынан тұруға
көмектеседі. Қалыптасқан дәстүр бойынша ер кісілер оң жағында отырған
әйелге қызмет етеді. Алайда сол жақта отырған әйелді де ұмытпаған жөн,
әсересе оған жанында қызмет көрсететін ең кісі болмаса. Дастарқан басында
отырғанда қатты сөйлеудің, қатты күлудің қажеті жоқ, амандасу үшін стол
үстінен қол созу да дұрыс емес, көршіге жаныңды беріп отырыңыз. Кейде
мерекелік дастарқанда, басқа да жиын-той дастарқанында ыдыс-жабдықтардан
көз тұнады, кейбіреулер қайсысын аларын білмей сасып қалады. Саспай, мұхият
зерттеп қарасаңыз, бәрінің де қолданатын орны бар. Көпшілікке арналып,
ортаға қойылған басытқыны сондағы ортақ қалақ, қасықпен алып, әркім өз
тарелкасына салады[2].
Май, уылдырық т.б. тағамдарды осып өз пышағымен нанға жағады.
Естеріңізде болсын алдыңыздағы тамақты тауысып жемей, сыпайылықты көрсету,
ешқандай сыпайылыққа жатпайды, керек десеңіз, тамақтың ұнамағандығын
көрсетіп, үй иесін ренжітесіз. Одан да тамақты өз салып асыңыз, не балмаса
кейбір тағамнан мүлдем бас тартыңыз, бірақ дәмсіз екен жарамайды дегенді
айтпай-ақ қойсаңыз да болады. Ал үй иесіне де ескертер жай, тағамдарды
қонақтардың аузына тықпалай берудің қасиеті жоқ. Дастарқан басында тіс
шұқу, тістің арасында тұрып қалған тағамды қолмен алу әдептілікке жатпайды.
Дыбыс шығармай, сораптамай ішіп-жеу дастарқан басында әдеп сақтаудың бірден-
бір түрі. Тамақты қасықтың, шанышқының, пиаланың ұшынан ұстап сорып
ішпеңіз. Сұйық тамақты ыстықтай ішуге де болмайды. Аузыңызды тамаққа
толтырып алып сөйлеуге тырыспаңыз, тамақты алдыңғы тістеріңізбен
шайнамаңыз, сондай-ақ екі ұртты толтырып шайнамаңыз – адамға тіпті де
жараспайды. Өзіңізден алысырақ тұрған бір тғамды затты аламын деп қол
созып, алдыңыздағы тарелкаға (көршіңіздің тарелкасына да) төнбеңіз. Одан да
жақын отырған біреуге қол созып жіберуді өтініңіз.
Қонақ үй және мейрамхана бизнес ортасы туризмнің жетекші факторы мен
базасы болғандықтан, оны "алтын жұмыртқалы тауық” саласы деп атайды. Бірақ
біздің елімізде қонақ үй-мейрамханалық және туристік бизнес көптеген
себептерден шетелдегідей өріс алып жатқан жоқ, оның экономикалық және
басқару негіздерін оқу экономикалық ғылымның жеке саласына әлі айналған
жоқ, ал қонақжайлық қызмет көрсету маркетингі мен басқаруын тек кейінгі
кезден ғана университеттік деңгейде оқыта бастады. Сондықтан бұл сала
дамыған елдің тәжірибесін меңгерген жөн деп көреміз. Америка Құрама
Штаттарында қонақ үй-мейрамханалық және туристік бизнесінде клиентке ерекше
көңіл бөліп бағдарланумен ерекшеленетіндіктен, біз үлгі етіп американдық
мектебін таңдадық. Бұл мектептің көрнекті өкілдері, қонақжайлық қызмет
көрсету саласында жұмыс істейтін қызметшілер, олар өз индустриясының басқа
кәсіпорын қонағы жағдайында болғанда өздеріне қандай қызмет көрсетуді
қалайтын болса, қонақтарға да сондай қызмет көрсетуі тиіс деп айтады.
Темір жол, автокөлік пен әуе көлігінің дамуымен қоғам мобильдене берді.
Бұл мобильділік, өз кезегінде, қонақ үй ісінің, тәуелсіз негізде
басқарылған, негізінен жеке меншікте болған кішігірім кәсіпорын
индустриясынан иелену мен басқарудың түрлі тәсілдері бар – франчайзинг,
серіктік, аренда және шарт бойынша басқару – қазіргі кездегі индустрияға
транформациясына көмектесті. Қонақ үйлер мен мотельдердің Американдық
ассоциациасының мәліметтері бойынша, АҚШ қонақ үй индустриясы 44700 қонақ
үйлер мен мотельдерден тұрады. Басқа елдерден ерекше АҚШ-та лауазымды,
үкіметпен белгіленген қонақ үй классификациясы жоқ. Бірақ қонақ үйлерді
тұрған орны, бағасы мен көрсетілетін қызмет түрлері бойынша жіктейді. Қонақ
үйлер бөлмелерінің бағасы бойынша бюджеттік, экономдық, орташа, бірінші
дәрежелі, апартаментті және көрікті болып бөлінеді. Өзінің тұрған орнына
байланысты қонақ үйлер орталық, курортты, казинодағы, әуе вокзалды,
автострадты болады.
Қазіргі кезде әлемнің әр түрлі нүктелерінде қызметтер саласының
феноменальді кеңеюіне айқын тенденция байқалуда. Сервистік қызмет – бұл
біздің қажеттіліктерімізді қанағаттандырудағы реабилитациялы-альтруистік
стилі құрылып жетілдірілетін адамзат қарым-қатынастарының саласы болып
табылады. Қонақ үй сервисін дұрыс ұйымдастырып, дамыту үшін сервис
мәдениетін дамыту керек. Қызмет көрсетудің жоғары мәдениеті қызметшілерге
қонақтардың мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Қонақ үй қызметтерінің
маркетингі саласында жұмыс істейтін адамдар, өз тауарының төрт спецификалық
белгілерін ұмытпауы керек. Бірінші, материалды тауарларға қарағанда
қызметтерді, оларды тікелей көрсету сәтіне дейін, дәмін татып, ұстап көріп,
көруге және естуге болмайды. Екінші, қонақ үй индустриясында қызмет көрсету
қызмет көрсететін адамды да, қызмет көрсетілетін адамды да қажет етеді,
яғни қызметтер көзі мен объектісінен ажырамайды. Үшінші, қонақ үй саласының
қызметтері құбылмалы, оның сапасы қызмет қандай жағдайда және кіммен
көрсетіліп жатқандығына байланысты болады. Және төртінші, қызметтер
сақтауға келмейді.
Қонақ үй қызметтерінің сапасы өндірістік фирмалардың сапасынан шұғыл
ерекшелінеді. Оның ерекшелігі қонақ үй кәсіпорынның өнімі бір уақытта
өндіріліп – тұтынылатынында. Зерттеушілер сапаны қонақ үміттерін
қанағаттандырып, одан асу мүмкіндігі ретінде анықтайды. Сапаға ұмтылу –
шексіз үрдіс, бірақ бүгінгі күн қонақ үй бизнесіндегі барлық бірлестіктер
онымен айналысатын уақыт. Қызмет көрсету сапасының моделі танылған бес
сатылы модель ретінде кең қолданылады. Ол қызмет көрсетудің сапасын
қонақтың үміттерін қанағаттандыру көзқарасынан анықтайды. Модельді
жасағандардың айтуынша "қызмет көрсетудің бір қадамы – қонақтардың
үміттерін және қызмет көрсету сапасында қандай қиындықтар туу мүмкіндігін
білу болып табылады. Басқаша айтқанда, фирма өз қонағының үміттерін білу,
және де сол күтулерін үлгілі сапамен іске асыру керек”. Бұл модель
маркетингпен тығыз байланысты, өйткені оның негізінде тұтынушы
қажеттіліктеріне бағдарлау жатыр.
Туризм көптеген дамыған және дамушы елдер үшін валюталық түсімдерінің
кайнар көзі болып табылады. Қазіргі кезде Қазақстан үшін де
бұл экономика секторы маңызды мәселе болып отыр. Қазақстан
Республикасында көптеген туризм түрлерін және туристік қызметтің формаларын
дамыту үшін ресурстары мен мүмкіншіліктері жетерлік.
Қазақстан республикасында туристік индустрияның дамуы халықтың әл-
ахуалының деңгейінің артуының нәтижесі болып табылады және қоғам өміріне өз
ықпалын тигізеді (сурет 1).

Сурет 1 - Туризмнің экономикадағы ролі

Туристік қызметтердің ұйымдастырылуы мен оларды жетілдірудің ұтымды
жолдарын қарастыруда, іздену жұмысымызды туризм нарығындағы кәсіпкерлік
субъектілердің туристік қызметтер көрсетуге деген казіргі қатынастарынан
бастадық.
Өкінішке орай, Қазақстан және дамыған еуропа нарығында да туризмде
көрсетілген қызметтің сапасына көп көңіл бөлінбейді. Туризм саласында
кәсіпкерлер өз тәжірибелеріне және жұмыс өтіліне сүйене отырып, іс әрекет
жасайды[3].
Көптеген туристік кәсіпорындар осы саладағы түбегейлі ғылыми
зерттеулерсіз және сапалы іс-шараларсыз пайдаларын жоғарылатуға
мүмкіндіктері болмай, клиенттері мен қызмет өндірісінің көлемін кеңейте
алмады.
Туризм саласындағы жоғары деңгейдегі сұраныстың пайда болуы осы
саладағы ғылыми зерттеулер мен басқа да іс-шараларды жоспарлауға көп көңіл
бөлу керектігін негіздеді.
Туризм индустриясы көптеген шағын және орта кәсіпорындармен
сипатталады. Олардың қазіргі кезде кажетті зерттеу құралдары, ноу-хау,
немесе тәжірибелі жұмыстарды атқаруға жұмысшыларды жалдайтын қаражаты жоқ.
Олар тек қана жарнама жүргізуді, өткізуді және нарықты зерттеу мен өнімді
жетілдіру әрекеттерін жасайды. Бұл қызмет көрсетудің көптеген салаларында
колданылады. Бәсекенің күшеюі және клиенттердің талаптарының көбеюі
туристік ұйымдардың көпшілігі үшін маркетингті қолдануына алып келеді, яғни
бәсекелік күресте жетістікті қамтамасыз ету және сыртқы орта өзгерістеріне
бейімделуі үшін стратегиялык маркетингтік жоспар құрады.
Туризм саласының дамуы мен туристік қызметтерді зерттеуші экономист-
ғалымдардың пікірлерін жалпылай келе, біздің көзқарасымыз бойынша:
Туризмді дұрыс ұйымдастыру - нарықтағы кәсіпорынның мінез-құлқының
тұжырымдамасы, стратегиясы және тактикасы. Туризмді дұрыс ұйымдастырудың
мақсаты - сатып алушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру және осының
негізінде оның өсуі мен мол пайда табу мақсатына жетуін көздейді - деп
тұжырымдауға болады.
Зерттеу жұмысымызда туризмді ұйымдастырудағы шет елдік тәжірибеге
талдау жасай отырып, ұйымдастырудың екі үлгісін бөліп қарастырдық. Яғни,
туризмді ұйымдастырудың еуропалық және азиялық үлгілері.
Туризмді ұйымдастырудың еуропалық үлгісі әлемге әйгілі курорттарымен
танымал Италия, Испания және Франция елдерінде қолданылады. Бұл елдердегі
туризмді дамыту мәселелері көп салалы министрлік деңгейінде шешіледі.
Туристік саламен айналысатын министрліктің бөлімі мемлекеттік реттеу
бойынша мынадай іс-шаралар жүргізеді: нормативтік-құқықтық негізін
дайындайды, осы саладағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту мәселелерімен
айналысады, статистикалық мәліметтерді өңдейді, аймақтардың осы бағыттағы
қызметтерін реттейді, осы салаға қатысты көрмелер ұйымдастырады және шет
елдердегі туристік өкілдіктерді басқарады.
Дамыған еуропалық елдердегі мемлекеттік туристік әкімшілік жергілікті
басқару орындарымен және жеке бизнеспен бірлесе отырып тірлік жасайды. Ал,
бұл өз кезегінде туризмді дамытудағы мемлекеттік бағдарламалардың
міндеттерін шешуде жеке қаржылық ресурстарды тартуға мүмкіндік береді. Бұл
саясаттың нәтижесі ретінде туристік қызметтерді реттеудегі аралас
(мемлекеттік-жеке) меншікті институттарды алуға болады.
Туризмді басқарудың мұндай жүйесінің арқасында, аталған елдер жоғары
индустриялы туризмі бар әлемдік туристік орталықтарға айналып отыр. Бұл
елдердегі туризмнен келетін кірістер бюджеттің маңызды баптарына кіреді.
Туризм дамуының бастапқы кезеңінде мемлекеттік басқару органдарының
маңызы үлкен. Оның себебі, алғашқы кезеңде туристік саланың инфрақұрылымын
жасау үшін қуатты қаржылық салымдар қажет болады. Мұндай қаржылық көмекті
тек мемлекет бере алады. Мемлекетке кірістер әкеле бастайтын жоғары дамыған
және бәсекелестік мүмкіншілігі үлкен туризм саласы қалыптасқаннан кейін,
мемлекеттік органдар негізінен туризм дамуын реттеуші қызметіне ауысады[4].

1.2.Әлемнің ең ірі қонақ үйлері

Сауд Аравиясындағы ірі қонақ үйлер. “Кингдом” холдинг компаниясы –
әлемдік аса ірі инвестициялық құрылымдардың бірі. Ол элиталық қонақ
үйлерді басқару жөніндегі үш үлкен халықаралық компанияның – “Фор Сизонс”,
“Фэйрмонт” және “Мовентик” компанияларының бақылаушы акциялар пакетіне
иелік етеді, сондай-ақ “Ньюс Корпорэйшн Лимитед”, “Тайм Уорнер” “Моторола”,
“Эппл Компьютерс”, “Диснейленд Париж” секілді әлемдік бизнес-топтар мен
бірнеше саудиялық банктердің ірі акционері болып табылады.
Холдинг телекоммуникацияны, бөлшек сауданы, туризм мен денсаулық
сақтауды, ақпараттық технологияларды, мейрамхана және қонақ үй бизнесін,
электрониканы, ауыл шаруашылығын, жоғары мода индустриясын, сауда үйлері
мен супермаркеттер желісін, банк саласы мен мәшине жасау саласын дамытуға
қаражат инвестициялайды.
Қазіргі кезде компания басшыларын Орталық Азияның мемлекеттері, бірінші
кезекте – Қазақстан көп назар аудартады, оның пікірінше, мұнда
инвестициялық және экономикалық қызметтің басқа түрлері үшін кең
мүмкіндіктер бар[5].
Шетелдік инвесторлардың жұмысы үшін қолайлы ахуал туғызылған Қазақстан
жеке меншік капиталдың ұзақ мерзімді салымдары үшін тартымды орын саналады.
Мәселен, Біріккен Араб Әмірліктері Қазақстан аумағында құны миллиардтаған
доллар тұратын ірі инвестициялық жобаларды іске асыруды жоспарлап отыр. Бұл
Қазақстанға инвестиция салудың пайдалы екендігі туралы жетекші араб
компаниялары үшін айшықты белгі болып табылады.
Қазақстанға “Сити банк”, “Фор Сизонс”, “Фэйрмонт” секілді ірі
компанияларды қонақ үй ісін және бизнестің басқа салаларын инвестициялау
үшін тартпақпыз. Бұған қоса қазақстандық экономикаға саудиялық
инвестицияларды ғана емес, сонымен бірге басқа араб елдерін де тартуды
жоспарлап отырмыз. Қазақстан экономикасына инвестиция салу жөніндегі біздің
жобаларымыз бен жоспарларымызға Президент қолдау білдірді, – деді
журналистерге арналған брифингте бекзада Әл-Уәлид Бен Талал.
Туркия мемлекеті өзінің туризм саласында жоғары деңгейдегі
көрсеткіштерімен әлемге әйгілі.Осы фестивальдың арқасында, біз, Туркияның
ең қымбат, әрі атақты “Mardan Palace” атты қонақ үйінде болып қайттық..Сол
сияқты “Cremlin Palace”, “Delfin Palace” сияқты таңдаулы қонақ үйлерінде
болып,туризм саласында көптеген мағлұмат алдық..
Америка Құрама Штаттарында қонақ үй-мейрамханалық және туристік
бизнесінде клиентке ерекше көңіл бөліп бағдарланумен ерекшеленетіндіктен,
біз үлгі етіп американдық мектебін таңдадық. Бұл мектептің көрнекті
өкілдері, қонақжайлық қызмет көрсету саласында жұмыс істейтін қызметшілер,
олар өз индустриясының басқа кәсіпорын қонағы жағдайында болғанда өздеріне
қандай қызмет көрсетуді қалайтын болса, қонақтарға да сондай қызмет
көрсетуі тиіс деп айтады.
Темір жол, автокөлік пен әуе көлігінің дамуымен қоғам мобильдене берді. Бұл
мобильділік, өз кезегінде, қонақ үй ісінің, тәуелсіз негізде басқарылған,
негізінен жеке меншікте болған кішігірім кәсіпорын индустриясынан иелену
мен басқарудың түрлі тәсілдері бар – франчайзинг, серіктік, аренда және
шарт бойынша басқару – қазіргі кездегі индустрияға транформациясына
көмектесті. Қонақ үйлер мен мотельдердің Американдық ассоциациасының
мәліметтері бойынша, АҚШ қонақ үй индустриясы 44700 қонақ үйлер мен
мотельдерден тұрады. Басқа елдерден ерекше АҚШ-та лауазымды, үкіметпен
белгіленген қонақ үй классификациясы жоқ. Бірақ қонақ үйлерді тұрған орны,
бағасы мен көрсетілетін қызмет түрлері бойынша жіктейді. Қонақ үйлер
бөлмелерінің бағасы бойынша бюджеттік, экономдық, орташа, бірінші дәрежелі,
апартаментті және көрікті болып бөлінеді. Өзінің тұрған орнына байланысты
қонақ үйлер орталық, курортты, казинодағы, әуе вокзалды, автострадты
болады.
Ғаламдық қаржы дағдарысының қыспағында қалған әлемдік туризм саласының
бойына қайта қан жүре бастағандай. Мәселен, Дүниежүзілік туристік ұйымы
(ЮНВТО) алдын ала 2009 жылы халықарлық туристердің келуі 8 пайызға
қысқарады деп мәлімдеген болатын. Алайда, бұл сан 4 пайызға ғана қысқарды.
Осылайша, мамандар өткен жылдың төртінші тоқсанында туризм саласы
тұрақтанды дегенді айтып отыр. Дегенмен, 2008 жыл дүниежүзілік туризмге
қатты тигені рас. Дағдарыстан әсіресе, Еуропа елдерінің туризм саласы
зардап шекті. Егер, туризмнің сыртқы бағытын алып қарасақ, Еуропаға сырттан
келетіндердің саны 10 пайызға кемігенін көреміз. Ал, бізде бұл көрсеткіш
8,3 пайызды құраған-ды. Еліміздегі туристік қызметке жүргізілген
статистикалық зерттеулерге сүйенсек, 2008 жылмен салыстырғанда былтыр
сырттан келушілердің саны 3,9 пайызға көбейген. Сондай-ақ, шетелге
қыдырушылардың саны да 22,3 пайызға өсіп, 6 413,3 мың адамға жетіп отыр.
Бүгінде Қазақ елінің туризм саласындағы бренді қалыптасу үстінде. Сәуір
айында Атакент орталығында өткізілген халықаралық туризм және саяхат
ісіндегі ең ірі көрме KІTF-ның Туризм және саяхат – KІTF 2010 атты 10
жылдық мерейтойы осының дәлелі. Әуелгі құрылған жылы Анкара қонақ үйінің
холлындағы 300 шаршы метрден басталған KІTF көрмесінің ауданы қазіргі сәтте
Атакенттің ішінен 8000 шаршыметрді ойып тұрып алады. Әлемнің 39 елінен
500-дей компания қатысқан осынау жәрмеңкеде Дүниежүзілік туристік ұйымның
атқарушы директоры Золтан Шомодь: Туризм әлемдегі ең ірі әрі ең жылдам
өсіп келе жатқан индустриялардың бірі және сервис секторындағы доминант
болып қала беруде. Соңғы жылдарда Қазақстан Еуразиядағы тартымды, доспейіл
және динамикалы бағыт ретінде өзінің имиджін ілгерілетуде айтарлықтай
прогреске қол жеткізді. KІTF Қазақстанда халықаралық туризм және саяхаттар
саласындағы ең ірі көрме болып табылады. KІTF секілді халықаралық туристік
жәрмеңкелер іскерлік қатынастар орнату және нығайту үшін маңызды құрал
болып қала беруде,– деп сөйледі. Оның үстіне атақты KІTF жәрмеңкесіне
биылғы жылы бірінші рет Бразилия мен Австралияның қатысуы да көрменің
деңгейін өсіріп отыр.
Қазірде ел болып қолға алып отырған жобаның бірі – Батыс Қытай – Батыс
Еуропа автомагистралі. Мамандардың айтуынша, ежелгі Жібек жолына бірден-
бір балама – осынау күрежолдан күтетін үміт те зор. Бұл автожолдың
бойындағы инфраструктура ерекше болмақ. Жобаға сай, әр 800 шақырым сайын
түрлі категориядағы нысандар (мейманхана, асхана, көлік жөндеу, т.б. қызмет
көрсету орындары) салынады. Халықаралық маңызы бар жолдың бойындағы
нысандар әлемдік талапқа орай, 10-12 сағат дамылдауға, қона жатуға
мүмкіндік беретіндей етіп жасалынбақ. Осылайша, Батыс Қытай – Батыс
Еуропа жолы аймақтық туризмнің дамуына үлкен серпін береді.
Амстердам. Қаланың кез-келген бұрышынан қонақ үйлер мен пансионаттарды
табуға болады. Жаңа ғимараттарда орналасқан бес жұлдызды отельдер мен
Амстердамға тән ескі үйлерде орналасқан пансионаттар. Бағалары әр түрлі[6].

Тарау ІІ. ТУРИСТІК ҚОНАҚ ҮЙ САПАЛЫ СЕРВИСІНІҢ БАҒДАРЛАМАСЫН ДАМЫТУ
ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН ТУРИСТІК ҚОНАҚ ҮЙЛЕРІНІҢ ИНДУСТРИЯСЫ
2.1. Туристік қонақ үй сапалы сервистің бағдарламалық негізі

Нырықтық экономика орын алып, дами түскеннен бері әртүрлі саладағы
кәсіпорындар саны ұлғайып, олар сәтті жұмыс істеуде. Қонақ үй шаруашылығы
осы кәсіпорындар қатарына қызмет көрсету саласы кәсіпорыны ретінде кіреді.
Кез келген кәсіпорын, оның ішінде қонақ үй де, мейлі ол ірі болсын немесе
шағын, кішігірім болсын біртұтас құрылымға біріктірілген функционалды
бөлімдердің жиынтығынан тұрады, әртүрлі мақсаттағы және әртүрлі қызметтер
көрсететін осы бөлімдер өз алдына жұмыс істей отырып, біртұтас кәсіпорынның
немесе қонақ үйдің жемісті жұмыс істеуіне өте зор ықпал етеді. Қонақ үйлер
үшін әрбір қызмет көрсету бөлімінің орыны бөлек. Бөлімдер бір мезгілде бір-
бірінен тәуелсіз, сонымен қатар өзара тығыз байланыста жұмыс істейді. Кез
келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты міндетті кім
орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар қолданатындығын анықтауға
мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы, яғни тапсырмалардың
бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге қатысты басқару бір бағытта
жүргізіледі. Қонақ үй кәсіпорынының ұйымдастырушылық құрылымы қонақ үйдің
тағайындалуымен оның орналасқан жерімен, қонақтарының ерекшелігі және басқа
да факторлармен анықталады. Қоғамның әлеуметтік негізгі тетігі болып
саналатын іргелі ұйымның, яғни қонақ үй кәсіпорындарының орын тебуі
мемлекет үшін де, болашақ үшін де өркениет белгісі болып қала бермек[7].
Қазіргі кезде әлемнің әр түрлі нүктелерінде қызметтер саласының
феноменальді кеңеюіне айқын тенденция байқалуда. Сервистік қызмет – бұл
біздің қажеттіліктерімізді қанағаттандырудағы реабилитациялы-альтруистік
стилі құрылып жетілдірілетін адамзат қарым-қатынастарының саласы болып
табылады. Қонақ үй сервисін дұрыс ұйымдастырып, дамыту үшін сервис
мәдениетін дамыту керек. Қызмет көрсетудің жоғары мәдениеті қызметшілерге
қонақтардың мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Қонақ үй қызметтерінің
маркетингі саласында жұмыс істейтін адамдар, өз тауарының төрт спецификалық
белгілерін ұмытпауы керек. Бірінші, материалды тауарларға қарағанда
қызметтерді, оларды тікелей көрсету сәтіне дейін, дәмін татып, ұстап көріп,
көруге және естуге болмайды. Екінші, қонақ үй индустриясында қызмет көрсету
қызмет көрсететін адамды да, қызмет көрсетілетін адамды да қажет етеді,
яғни қызметтер көзі мен объектісінен ажырамайды. Үшінші, қонақ үй саласының
қызметтері құбылмалы, оның сапасы қызмет қандай жағдайда және кіммен
көрсетіліп жатқандығына байланысты болады. Және төртінші, қызметтер
сақтауға келмейді.
Қонақ үй қызметтерінің сапасы өндірістік фирмалардың сапасынан шұғыл
ерекшелінеді. Оның ерекшелігі қонақ үй кәсіпорынның өнімі бір уақытта
өндіріліп – тұтынылатынында. Зерттеушілер сапаны қонақ үміттерін
қанағаттандырып, одан асу мүмкіндігі ретінде анықтайды. Сапаға ұмтылу –
шексіз үрдіс, бірақ бүгінгі күн қонақ үй бизнесіндегі барлық бірлестіктер
онымен айналысатын уақыт. Қызмет көрсету сапасының моделі танылған бес
сатылы модель ретінде кең қолданылады. Ол қызмет көрсетудің сапасын
қонақтың үміттерін қанағаттандыру көзқарасынан анықтайды. Модельді
жасағандардың айтуынша "қызмет көрсетудің бір қадамы – қонақтардың
үміттерін және қызмет көрсету сапасында қандай қиындықтар туу мүмкіндігін
білу болып табылады. Басқаша айтқанда, фирма өз қонағының үміттерін білу,
және де сол күтулерін үлгілі сапамен іске асыру керек”. Бұл модель
маркетингпен тығыз байланысты, өйткені оның негізінде тұтынушы
қажеттіліктеріне бағдарлау жатыр.
Еліміздің Туризм және спорт министрлігі биылғы жылы халықаралық маңызы
бар Кендірлі, Ақтау сити, Бурабай және Жаңа Іле секілді курортты
аймақтарды дамытуға үлкен күш салғалы отыр. Әсіресе, Жаңаөзен қаласынан 70
шақырым жердегі Кендірліге ерекше көңіл бөлінуде. Қарт Каспийдің
жағасындағы демалыс аймағын мамандар ұжмаққа теңей бастады. Неге десеңіз,
Кендірлі шығанағының суы жылы, оның үстіне шомылу маусымы 5-6 айға дейін
созылады. Бүгінде халықаралық эксперттер 2015 жылға қарай мұнда туристер
қаптайды дегенді айтуда. Себебі, әлемдік статистика бойынша туристердің 65
пайызы теңіз жағасында демалғанды тәуір көреді. Сондықтан Каспийдің
Кендірлі жағажайы отандық туризмнің қайнар көзіне айналар күн жақын. Оның
үстіне айырқалпақты ағайынның басына орнаған бүліктен кейін Ыстықкөлдің де
дәурені бұрынғыдай болмайтыны белгілі[8].
Осы жылдың қыркүйегінен құрылысы қарқын алады деп күтілген жобаның құны
2,3 млрд. долларға тең. Оның басында 23 қонақ үй, 500-ге тарта вилла, түрлі
ойын-сауық кешендерін салу көзделуде. Одан басқа жаңадан салынатын
халықаралық әуежай мен Ақтау – Құрық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.