Қазақ тілі сабақтарында ережелерді ұғындырудың жолдары мен тәсілдері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Тіл сабақтарында грамматикалық ережелерді меңгертудің жаңа инновациялық
әдіс-тәсілдері

Жоспар
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 -4
ІІ. Негізгі бөлім
1.1.Бастауыш сыныпта қазақ тілін өткізудің жаңа инновациялық
технологияларды қолдану
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5-
13
1.2.Қазақ тілі сабақтарында ережелерді ұғындырудың жолдары мен
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 14-17
1.3. Бастауыш сыныптарда қазақ тілі сабақтарында пайдаланылатын жаңа
технологиялық
сабақтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 17-20
1.4. Қазақ тілі сабақтарында ережені меңгертудің басты
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 0-23
1.5. Қазақ тіл сабақтарында грамматикалық ережелерді меңгертудің жаңа
инновациялық әдіс-
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..23-25
ІІІ. Практикалық бөлім
3 – сынып. Ана тілі сабағынан Менің досым атты ашық сабағы ... ...26-29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
31

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі: ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын
алып, Қазақстанның жан-жақты дамуының бірден-бір жолы білім мен ғылымды әр
қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев білім
мен ғылым қызметкерлерінің ІІІ съезінде: Құрылымдық өзгерістер мұғалім
кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып, дамыту мен қамтамасыз етілуі тиіс.
Жаңа формацияның педагогы қажет. Мұғалімдердің жаңа ұрпағы білім деңгейі
жөнінен әрдайым саналып келгеніндей біршама емес, әлдеқайда жоғары болуы
тиіс, бұл – уақыт талабы, - деген еді. Олай болса, мектеп оқушыларын
ғылыми білімнің қоғамдық қажетті деңгейімен қамтамасыз ету, оларды отандық,
ұлттық және әлемдік мәдениет арналарынан сусындату – қазіргі заман
мұғалімдеріне басты міндет болып табылады. Бұл үрдіс қазіргі қоғамдағы
жалпы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын
көзбен бағалай отырып саралауды, оқушылардың шығармашылық қабілетін
дамытуды, сабаққа деген қызығушылығын арттыруды, оқытудың озық
технологияларын меңгеруді талап етеді. Озық технологияны меңгеру мұғалімнің
интелектуалды, кәсіптік адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да
көптеген адами келбетінің қалыптасуына әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып,
оқу-тәрбие үлгісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Қазіргі таңдағы мектептердің іс-тәжірибелеріне дамыта оқыту жүйесі
біртіндеп енгізіліп, жатыр. Жүйенің авторлары дамыта оқыту деп оқыту
мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері баланың даму заңдылықтарына
сәйкестендірілген оқытуды атайды. Оқыту арқылы баланың психикасында жаңа
құрылымдар пайда болуы, яғни жаңа сапалық өзгерістер болуы тиіс деп
есептейді. Жүйенің басты мақсаттарының бірі – баланы оқыта отырып жалпы
дамыту, оның еркіндігін қалыптастыру, өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға
дағдыландыру, жекелік қасиеттерін ескеру, басшылыққа алу, әрі қарай
ұшқырлау, тұлғалыққа бағыттау. Сондықтан да жаңа сапаға ие, шығармашыл,
қабілетті адамдар тәрбиелеу үшін дамыта оқыту жүйесін ең негізгі басшылыққа
алатын нысана деп білеміз.
Еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасу барысында білім беруді
реформалау жүзеге асырылып жатқаны белгілі. Осыған орай әр түрлі
педагогикалық технологиялары жасалып, мұғалімдердің тәжірибесінде
енгізілуде. Осыған орай, өз тәжірибемде жиі қолданып жүрген
технологияларының бірі – саралап – даралап оқыту технологиясы. Бұл
технология бойынша оқушылардың білімді өздігінен саналы түрде меңгеруіне
ерекше мән берілген. Оқушыларға тек білім берумен шектелмей, танымдық
әрекетін арттырады және ойлау қабілетін, елестету мен есте сақтауын,
белсенділігін, білім сапасының дамуын қамтамасыз етеді.
Тәжірибенің жаңашылығы: компьютерлік технологияны қолдану арқылы
оқушылардың қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыру, интерактивтік
тақталарының мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып оқушылардың ынтасын,
белсенділігін арттыру.
Тәжірибенің тиімділігі: пәнге деген қызығушылығын арттырады, оқытуда
саралау және жіктеуді қамтамасыз етеді, оқушылардың танымдық процестері мен
танымдық қабілеттерін дамытады, оқушылардың сауаттылығын ашуға септігін
тигізеді, оқушылардың оқу әрекетінде жетістіктерге жетуіне жағдай туғызады,
оқушылардың рухани бай жеке тұлға болуына қалыптасады.
Қазақ тілі пәнін оқытудың мақсаты – оқушылардың жеке бас ерекшелігіне
қарай қабілетін аша отыра, осы пәнді теориялық және тәжірибелік жағынан
сараланған түрде даралап оқыту, сөйлестіру, жазу мәдениетін жетілдіру,
өзіндік ой- пікірін дамыту.
Саралай оқыту әрекеті – білім алуға бағыттаған әрекет. Ол өз бетінше әрі
мұғалімнің жетекшілігімен жүзеге асады. Біз басшылыққа алып отырған саралай
оқытудың жүйелік негізін Б. Ананьев, Л. Выготский, А. Леонтьев, С.
Рубинштейн т.б. ғылымдар жасаған. Ал бастауыш мектеп кезендегі оқу әрекеті
Ш. Аманатшвилли, В. Давыдов, Л. Занков т.б. зертеулерінде қарастырылады.
Саралай оқытуды ұйымдастыру арқылы баланың ойы абстрактіден нақтыға қарай
өрлейді, ілімдік ойлауы қалыптасады. Оқушы дамуының негізгі болып табылатын
әрекет, оқу әрекеті әрбір сабақтың өзегі деп түсіну керек. Саралай оқытуды
ұйымдастыру арқылы бала ақыл -ой деңгейі мен белсенді әрекеті арқасында
репродуктивті емес өнімді нәтижеге жетеді.
Оқушылардың дербес ерекшеліктерін анықтау үшін мұғалім алдымен олардың
ықылас-жігерін, еске сақтау мен ойлау қабілеттерін, ынтасын жалпы білім
деңгейін зерттеу қажет. Бұл ерешеліктерді айқындау үшін білімді менгеру
денгейін анықтауға арналған тапсырмалар дайындау, оқушы біліміне
диагностика жүргізу, оқушыларға сауалдама., психологиялық тәжірибе жасау
ата-аналарымен әнгіме жүргізу керек. Оқушылардың жеке ерекшеліктері
сабақтың сұрақ беру, кіріспе әнгіме, оқыған материалды, тағы да басқа
тиянақтау сатыларында ескерілуі тиіс. Мәселен, үлгерімі жақсы оқушыларға
берілген сұраққа тікелей жауап беру талап етілсе, орташаларына ойланып,
қажетті есептеулер жасауға, суреттерін салуға уақыт беріледі, ал
үлгірімдері төмендеріне нақты сұрақтың тізімі, жауап берудін жоспар үлгісі
ұсынылады.
Курстық жұмыстың міндеттері:
➢ бастауыш сыныпта қазақ тілін өткізудің жаңа инновациялық
технологияларды қолдану;
➢ Қазақ тілі сабақтарында ережелерді ұғындырудың жолдары мен
тәсілдерін зерттеу;
➢ Бастауыш сыныптарда қазақ тілі сабақтарында пайдаланылатын жаңа
технологиялық сабақтар өткізу;
➢ Қазақ тілі сабақтарында ережені меңгертудің басты талаптарын
анықтау;
➢ Қазақ тіл сабақтарында грамматикалық ережелерді меңгертудің жаңа
инновациялық әдіс-тәсілдерін зерттеу;

ІІ. Негізгі бөлім
1.1.Бастауыш сыныпта қазақ тілін өткізудің жаңа инновациялық
технологияларды қолдану
Қазіргі кезде бүкіл әлемде жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері
қоғамның білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды анықтауда.
Техникалық прогресс пен ғылыми ақпарат көлемнің ұлғая түсуі, мектептегі
білім беру мазмұнын қайта құру және оқу-тәрбие орындарының іс-әрекет
қағидаларын қайта қарау, мұның бәрі мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен
тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын
талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келеді. Бүгінгі таңда мектептің оқу
үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың
тиімділігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Білім берудегі инновациялар – қоғамның тұрақты өзгеріп отыратын
мұқтаждықтарына сәйкес оның дамуының қажетті және табиғи шарты. Бір жағынан
құндылықтардың сақталуына ықпал етсе, екінші жағынан, олар барлық екі
нәрседен бас тартып, әлеуметтік қайта жасалымдардың негізін өздері алады.
Осыдан келіп, оқу үрдісін қазіргі деңгейде жүргізуге талпынғандарға
арналған ерекше талаптар туындайды.
Бүгінгі күні білім беру мекемелерінде оқыту үрдісін
технологияландыру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың басты талабы – сабақтың сапасын
арттыра отырып сабақ түрлері мен әдістерін танымдылық, білімділік деңгейге
жеткізу.
Қазіргі уақыт талабына сай мен де өз сабақтарымды жаңаша
ұйымдастырып, өзіндік тың ізденістерге талпынып отырамын.
Сабақ өткізу барысында оқушыларды халық педагогикасы негізінде
тәрбиелеп, оқушылардың сабаққа қызығуын арттырып, сабақ беру әдісінің
тиімді түрлерін пайдаланып келемін. Мен қолданатын сабақтың жаңа түрлері де
сабақтың мазмұнын, мақсатына, жүру барысына қарай дамытпалы саяхат сабақ,
ертегі сайыс сабақ, ойын, жарыс сабағы, аралас сабағы, тест әдісімен
өткізіліп келеді.
Мұндай сабақтар оқушының есінде ұзақ сақталады, ой-өрісі кеңейеді.
Ойлау қабілеті дамиды, сабаққа қызығуы, белсенділігі артады.
Оқушынын ойлау қабілетін байытуға игі ықпал ететін, жаңаша оқытудың бір
түрі – модульдік технология. Бұл білім мазмұны мен оған меңгеру
технологиясын біріктірген тұтастай жүйе.
Технология – гректік өнер, шеберлік ғылым деген сөзінен шыққан, яғни,
шеберлік туралы ғылым деген мағынаны білдіреді.
Ал технологиялық оқыту түсінігі педагогика саласында 1995 жылдан бастап
пайдалана басталды.
Қазақстанда осындай технология үлгісін М.М. Жанпейісова ұсынады.
Модульдің ерекшелігі мен басты мақсаты әр баланың жеке тұлға ретінде
қабілетін ашу және дамыту, сол үшін жағдай жасау. Ол үшін тіл үйрену,
оқушыны қызықтыру, белсенді сөздік қорын жасау және тіл ортасын ұйымдастыру
[1].
М.М. Жанпейісованың модульдік технологиясында ерекше орын алатыны – ойын.
Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді жұмыс түрлерін
(топтық, жеке және жұппен, ұжыммен жүргізілетін жұмыстар, пікірталастар,
диспуттар) қолдану оқытудын міндетті шарты болып табылады. Сондықтан
сабақтарымда ойын түрлерін жиі қолданамын. Өз іс-тәжірибемде бастауыш
сыныптарда өтетін сабақтар көрнекіліксіз, ойынсыз өткен емес. Қай сабақ,
қай тақырыпқа болмасын, тиімді көрнекілікті, ойынды ойластырып, алдын-ала
дайындауға тырысамын. Оған бейімделген оқушы сабақтын қызықты түрде
өткенінің нәтижесінде тақырыпты жеңіл игеріп, оңай еске сақтайды, оқуға
деген қызығушылығы арта түсіп, оқуға ынтасы артады.
Сабақта диалогтік бөлімінің оқу модуліндегі қазір кеңінен қолданыла
бастаған ойын түрлері: Қарлы кесек, Брейн-ринг, Даналық ағашы,
Бақытты сәт, т.б. ойындар оқушылардын қызығушылығын арттырады.
Мысалы Табиғат, Еңбек тақырыптарында, Даналық ағашы ойынын жиі
қолдансам, Тазалық, Денсаулық тақырыптарына Аквариум техникасы деген
ойынды өткізу тиімді деп білемін. Себебі, үш топқа бөлінген оқушылар өз көз
қарасын ортаға салып, қорғауға тырысады, мұғалімнің берген проблемалық
тапсырмаларын орындау үстінде оқушы Өзім Мендеген сезімін, қабілетін
қалыптастырады.
Мәтінмен жұмыс, грамматикалық тапсырмалар орындауда Қатесін тап ойынын
қолданамын. Ойын шарты: берілген тапсырманың қатесін табу. Қателер
тақырыпқа байланысты әртүрлі болады. Бұл жағдайда оқушы тақырыппен толық
танысып, зерттеу жұмысын жүргізеді, өз ой-пікірін ортаға салып, өз
көзқарасын қорғайды [2].
Мәтінмен жұмыс Ұшқырлар, Сиқырлы сандық, Қызықты шеңбер, Сурет
арқылы мәтін құрастыр, Сөз тіркестерінен ситуация құра, Мені дұрыс
түсін, Даналық ағашы ойындары арқылы өтеді.
Бұл ойындардын барлығы сайыс түрінде өтеді, ұпай сандары арқылы
бағаланады. Ойын қызық және тартымды болуы үшін ойынға керекті
материалдарды көрнекі, түрлі-түсті түрде дайындаған дұрыс. Бағалау
парақтары, топтардың нөмірлері, жетондар, фишкалар т.б. ойынға керекті
заттар түрлі-түсті қағаздардан дайындалады. Әрине, оқыту технологияларының
қайсысын болмасын қолдану, оқушыны осындай ойындарға бейімдеу, қызықтыру
оңай іс емес. Ал оқытушыдан білімділікті, еңбекқорлықты, үлкен шығармашылық
пен жаңашылдықты, мол дайындықты қажет етеді. Оқушылардың қызығушылықпен
ойнайтын ойындарының бірі – рөлдік ойындар. Рөлдік ойындар кез келген оқу
процесінде оқушыларды жаттықтыруда, игеру қабілетін арттыруды ұтымды қызмет
атқарады. Тілдік қарым-қатынастағы жаттығуларды одан әрі қалыптастыруда
рөлдік ойындардың қосар үлесі қомақты. Рөлдік ойындар белгілі бір мақсатта,
тілді меңгеруге деген ынтызарлықты оята отырып, орындаушылық қабілетке де
жетелейді. Әсіресе бастауыш сыныптарда қолданылатын рольдік ойындар:
Телефон арқылы сөйлесу, Дәрігердің қабылдауында, Танысу,
Кітапханада, Қонақта, тағы да оқушылардың сүйіп ойнайтын ойыны-
мұғалімнің рөлі [3].
Білім берудің жаңа парадигмасының пайда болуы өркениеттің дамуының
негізгі аспектісі болып табылады. Білім берудің жаңа парадигмасын өмірде
жүзеге асыру үшін мұғалімнің инновациялық дайындығын қалыптастыру — уақыт
талабы. Мұғалгмнің инновациялық дайындығын қалыптастыру дегеніміз — әлемдік
бәсекеге қабілетті білім беруді жүзеге асыратын жаңа парадигманың қоғамды
дамытудағы үлесін арттыру; жалпы орта білім беретін мектептердегі
инновациялық реформалардьі жүзеге асыруды жеделдету; білім беру жүйесінде
инновациялық өзгерістерді, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық ,
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану және т.б.
Бастауыш сынып мұғалімдердің кәсіптік біліктілігін интернет жүйесі және
электронды оқулықтар арқылы дамыту жолдарында көрнекі құралдарды пайдалану
арқылы ғана сабақтың тиімділігін арттырамыз. Біріншіден, материалды
түсіндіруде мұғалім қатты қиналмайды. Екіншіден, оқушыға жаңа материалды
меңгеруде жеңілдік туғызады. Үшіншіден, оқушының оқуға деген ынтасын,
танымдық қызығуын арттырады. Төртіншіден, оқушының есте сақтау, көру
сезімдерін жетілдіреді. Мұны әсіресе, қазақ тілі сабақтарында жүзеге
асырып, мұғалім өз сөзі мен көрнекілікті ұштастыра білуі қазақ тілінің
теориялық материалын оқушылардың сапалы да білгір меңгеруінің, өмірлік
дағдыларды игерудің негізгі шарты екендігін компьютерлік көрнекілік арқылы
ұғындырады.
Сонымен қатар, сабақ үстінде оқушыларды қызықтырып жүрген бар мәселелерді
қамтамасыз ете алмайды, сол себепті балалардың танымдық қызығуларын арттыру
мақсатын сыныптан тыс жұмыс арқылы жүзеге асыруға болады.
Қазақ тілінен сабақ беретін мұғалім тек қана күнделікті сабақ берумен
ғана шектеліп қоймай, оқушылардың дүниетанымын кеңейтіп, елдің тарихына,
салт-дәстүріне, өнеріне деген сүйіспеншілікті туғызу үшін сыныптан тыс
жұмыстарды ұйымдастыру қажет. Оның ең тиімді жолы — сайыс, интеллектуалды-
шоу ойындары. Бұл арқылы оқушыларға күнделікті жүз рет сөзбен айтқан
ұғымдарды бір рет көрсету арқылы естерінде мәңгі қалдыруға мүмкіндік туады.
Осыған байланысты біздің мектепте Қыз сыны, Жігіт сұлтаны сайыстары,
Менің Отаным интеллектуалды-шоу ойыны да компьютердің көмегімен
өткізіледі.
Өзінің оқушысын өз бетінше оқып үйренуге, білім алуға үйретпеген мұғалім
қазір түпкі нәтижеге қол жеткізе алмайды. Осыған байланысты мектепте
оқушылар арасынан шығармашылық топ құрылған. Жаңа тәсілдермен оқытуда оқушы
белсенді рөл атқарушы ғана емес, жетекші бағытты ұстанады. Әлемді тануға,
белгісізді анықтауға жауапты интернет браузерлерден табуды үйретіп, өзіндік
ізденіске жетелеуге болады. Оқушылардың шығармашылық жұмысын ұйымдастыруды
төрт кезеңге бөлуге болады.
Оқушы жұмысты бастамас бұрын оның негізгі мақсатын айқындап алуы керек.
Мақсаты — сабақта алған білімін тереңдете отырып берілген тақырып бойынша
ізденіс жұмысын жүргізу [4].
Оқушы интернеттен таңдап алған материалын сұрыптап алуды үйренеді.
Оқушы өз бетінше жұмыс істеуге дағдыланады.
Оқушы өзінің іздеп тапқан материалын слайд түрінде қорғауға дайындалады.
Ең үздік слайд оқушылардың арасында өтетін әр түрлі деңгейдегі ғылыми-
тәжірибелік конференцияға ұсынылады.
Оқыту технологиясының бір түрі - модульдік технология. Модульді оқыту
- педагогикалық технологияның барлық талаптарына жауап бере алатын оқытудың
жаңа технологиясы, оқушының оқу арқылы өсу, алға жылжу мәселесінің шешімін
табудағы ең тиімді жол. Қазақ тілін сапалы оқыту бағытын айқындайтын бірден-
бір жаңа жол — қазақ тілін модуль арқылы оқыту әдістемесі делініп
бағаланған оқытудың бұл түрінің басты ерекшеліктері мынадай: оқытудың
мақсатының, нәтижесінің айқындылығы; оқу материалы тұтастай емес,
бөліктерге бөлініп берілетіндігі, әр бөліктің мазмұны, құрылымдық
элементтерінің болатындығы; оқытушы кеңесші, бағыт беруші қызметін
атқаратындығы; студенттер өз мүмкіндіктеріне қарай жұмыс істейтіндігі;
оқытушы мен студенттің арасында субъект-субъектілік қатынастың болатындығы;
модуль мазмұны толықтыруға, өзгертуге икемді құрылатындығы; оқыту модуль
бағдарламасына негізделетіндігі, маман дайындауға кәсіби бағыттылығы, т.б.
Қазақ тілін оқытуда үлкен нәтижелерге қол жеткізіп, студенттің өзіндік
жұмыстарын ұйымдастыруда сапалы деңгейге шығаратын оқыту технологияларының
бірі – дамыта оқыту технологиясы.
Дамыта оқыту идеясы бойынша студентке оқу мақсаттарын қоюда, шешуде
ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау және жинақтау
арқылы жүзеге асады. Мұғалім сабақ үрдісін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам
рөлінде болады. Шешім табылған кезде студент өз еңбегінің дұрыс, бұрыстығын
өзінше дәлелдей білуге үйренеді. Сондай-ақ оқушыға өз ойын білдіріп, пікір
айтуға мүмкіндік береді.
Қазақ тілін интерактивтік жүйеде оқыту технологиясы – сабақта барлық
білім алушының белсенді қатысуымен ұйымдастырылатын оқу үдерісі. Бұл ретте
оқытушы мен студенттің субъект-субъектілік қатынасқа негізделген
ынтымақтастығы бір сәтке де болса өзгермей сақталуы талап етіледі. Бұл
технологияны қолдану арқылы қазақ тілі сабақтарында жаттығу жұмыстарын
орындауға көп мүмкіндік беріледі [5].
Инновация деген сөз- латынның novus жаналық және in енгізу
деген сөзінен шыққан, ал оның қазақша аудармасы жанару, жаналық, өзгеру
деген мағынаны білдіреді.
Т. И. Шамова, П. И. Третьяковалардың енбегінде Инновация дегеніміз
– жаңа мазмұнды ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу дегеніміз- тек қана жаңалық
енгізу, ұйымдастыру, яғни инновация үрдісі мазмұнды дамытуды, жаңаны
ұйымдастыруды, қалыптастыруды анықтайды, ал жаңаша деп жаңаның мазмұны,
оны енгізудің әдіс-тәсілі мен технологиясын қамтитын құбылысты түсінеміз
делінген.Энциклопедиялық сөздіктерде инновация әр түрлі анықталады.
Үлкен энциклопедиялық сөздікте бұл ұғым жаңаша білім беру деп
түсіндіріледі.
Зерттеулер бойынша, инновация - педагогикалық категорияға жатады
және мектептегі құбылысқа тың жаңалық : жаңа бағдарламаны, оқу жоспарын
әдіс- тәсілдерді оқу және тәрбие жұмыстарына енгізу болып табылады.
Қазіргі кезде бүкіл әлемде жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері
қоғамның білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды анықтауда.
Техникалық прогресс пен ғылыми ақпарат көлемнің ұлғая түсуі, мектептегі
білім беру мазмұнын қайта құру және оқу-тәрбие орындарының іс-әрекет
қағидаларын қайта қарау, мұның бәрі мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен
тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын
талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келеді. Бүгінгі таңда мектептің оқу
үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың
тиімділігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Білім берудегі инновациялар – қоғамның тұрақты өзгеріп отыратын
мұқтаждықтарына сәйкес оның дамуының қажетті және табиғи шарты. Бір жағынан
құндылықтардың сақталуына ықпал етсе, екінші жағынан, олар барлық екі
нәрседен бас тартып, әлеуметтік қайта жасалымдардың негізін өздері алады.
Осыдан келіп, оқу үрдісін қазіргі деңгейде жүргізуге талпынғандарға
арналған ерекше талаптар туындайды [6].
Инновациялық іс-әрекет–дәстүрлі іс-әрекеттен түбірлі түрде ерекшеленіп
тұратын индивид қызметінің негізгі түрлерінің бірі. Ол барлық уақытта
қарама-қайшылықтар болған жағдайда іске асырылады.
Білім берудегі инновациялар арнайы жобаланған, әзірленген немесе
педагогикалық бастама ретінде кездейсоқ ашылған жаңалықтар болып табылады.
Жаңа мазмұнға жаңа әдістер жүйесі қажет. Бүгінгі күні білім беру
мекемелерінде оқыту үрдісін технологияландыру өзекті мәселелердің бірі
болып отыр. Технология мен әдіс-тәсілдің ара-жігін ажырату да қарапайым
мұғалім үшін кейде қиын болып жатады.
Бастауыш сыныптарының басты талабы – сабақтың сапасын арттыра отырып
сабақ түрлері мен әдістерін танымдылық, білімділік деңгейге жеткізу. Осы
мақсатта бастауыш сынып мұғалімдері сабақ өту әдістерін толықтырып, әр
уақытта ізденісте болады. Қазіргі уақыт талабына сай мен де өз сабақтарымды
жаңаша ұйымдастырып, өзіндік тың ізденістерге талпынып отырамын.
Сабақ өткізу барысында оқушыларды халық педагогикасы негізінде
тәрбиелеп, оқушылардың сабаққа қызығуын арттырып, сабақ беру әдісінің
тиімді түрлерін пайдаланып келемін. Мен қолданатын сабақтың жаңа түрлері де
сабақтың мазмұнын, мақсатына, жүру барысына қарай дамытпалы саяхат сабақ,
ертегі сайыс сабақ, ойын, жарыс сабағы, аралас сабағы, тест әдісімен
өткізіліп келеді [7].
Күнделікті жоспардағы сабақтан гөрі мұндай сабақтар оқушының есінде
ұзақ сақталады, ой-өрісі кеңейеді. Ойлау қабілеті дамиды, сабаққа қызығуы,
белсенділігі артады. Мысалы, математика пәнінен өзім өткізген Дамытпалы
саяхат сабақ , Математика әлемінде сабағын алайын. Мұнда оқушылардың
ойлау қабілетін дамыту барысында ауызша, жазбаша есептеу дағдыларын
меңгерту көзделеді. Сабақ қосу, азайту, көбейту, бөлу тәсіліне арналады.
Математикалық фокус, викториналар,ребустар, логикалық есептер,
қызықты шаршы құрастыру, сөзжұмбақтар шешу баланың ойын ұштай түсіп,
ұстамдылыққа, еңбектене білуге тәрбиелейді. Оқушының қиялын дамытып, өз
бетімен жұмыс істеудің нәтижесін, оның қызық та қиын екендігін, көп іздену
керектігін дәлелдейді. Оңайдан қиынға, ауырдан жеңілге ұстанымын сақтап,
алдымен жеңіл ребус, сөзжұмбақтар, т.б. құрастырып, бірітіндеп күрделендіре
түсемін.
Қай сабақта болсын тест әдісін өте жиі қолдану қажет. Оған
оқушылардың жасаған 1-ден 10-ға дейінгі сандарын пайдаланамын. Мысалы: 1)
Кім? Кімдер? 2) Қанша? Неше? 3) Не істеді? Неғылды? 4) Қандай? Қай?
Қазақ тілі пәні сабақтарын ойын түрлері арқылы оқушыларды
тапқырлыққа, ізденімпаздыққа, ой белсенділігін арттыруға бағыттаймын.
Мәселен, қазақ халқының киелі сандарымен таныстыру: 3, 5, 7, 9, 12, 30, 40.
Бұл сабақта 7 санының қасиетті екенін түсіндіріп , ұқыптылыққа, сыпайлыққа,
ұжымдықпен жұмыс істеуге тәрбие беру көзделеді. Сабақ көрнекілігіне 7 басты
жылан, аты жазылған карточкалар, 7 жолақ, ғажайып алау барабаны, жануарлар
суреті пайдаланылады.
Алдымен сабақтың тақырыбы, мақсаты түсіндірілді және бұл әдеттен
тыс ойын сабақ болатынын, септіктерді қайталау, пысықтау керек екенін
айтамын.
1. 7-ге байланысты: жеті жетім, жеті қазына, жеті жұт, жеті ата, жеті
теңге беру туралы әңгімелеу.
2. Айдаһарды өлтіру ойыны.
3. Поэзия минуты. Өлеңдер оқылып, кімнің өлеңі екенін айтады. Асты
сызылған бір сөзді 7 деп есептейді.
4. Сергіту сәті. 7 күнді атау. Сол күнді септеу.
5. Жеті жолақ ойыны арқылы жаттығулар орындалады.
6. Ғажайып алаң ойыны. Үй жануарларын септеу.
7. Адасқан септіктер ойыны. Септік атаулары жазылған 7 бала тақтаға
шығады. Сөздеріне қарай оқушылар қай септік екенін табады.
Бұл сабақта көрнекіліктерді көру арқылы балалардың есте сақтау қабілеті
артады, әрі көп бала сабақта белсенділік танытады. Сабақты кестеде жазылған
септіктерді оқыту арқылы қорытындылаймын. Әрине, әр жылдың мезгілдеріне
байланысты ойындарды өзгертіп түрлендіруге болады. Үндемес бағдаршам, оң
қол, сол қол ойындары, т.б. Бұл ойындардың балалардың пәнге деген ынтасын
арттыратыны даусыз [8].
Жалпы білімдік пәндер бойынша В.Ф.Шаталовтың ұсынған әдісі
негізінде тірек-конспект, диаграмма, график, логикалық тірек-сызба арқылы
теориялық материалдарды блокпен оқытып, дамыта оқыту технология бойынша
оқушылардың әр түрлі кезеңдерінде үздіксіз білім алуға жағдай жасап оқыта
отырып дамытуға, екіншіден, өз бетінше білім жинақтауға, шығармашылықпен
жұмыс істеп өмірге бейімделуіне ықпал жасаудамыз.
Жаңа технология жүйесінде проблемалық және іскерлік ойын арқылы
оқытудың да маңызы аса зор. Оқушылар әр түрлі проблемаларды талдайды, оның
шешу жолдарын іздестіреді. Мұндай сабақтар оқушылрдың логикалық ойлау
қабілетін дамытады, пәнге қызығуын арттырады, өмірде кездесетін түрлі
қиындықтарды женуге тәрбиелейді. Іскерлік ойын сабақтарын өткізу
технологиясы 3 кезеңнен тұрады [9].
1-кезең. Дайындық (рөлдерді бөліп беру, оқушыларды топтарға бөлу,
проблемаларын алдын-ала таныстыру, қажетті материалдарды жинау).
2-кезең. Ойын кезеңі (оқушылар жасаған хабарламаларды тыңдау,
пікірталас жасау, қабылданатын шешімді талқылау және оны бақылау,
талқыланған шешімді қабылдау).
3-кезең. Қорытындылау (проблемаларды шешудің тиімді жолдарын
іздестіру).
Іскерлік ойындардың дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық,
(әлеуметтендірушілік) маңызы зор екенін ескерсек, ретіне қарай әр түрлі
пәндерден дәстүрлі емес сабақ түрлерін көбірек өткізу қажет. Дәстүрлі емес
сабақтардың психологиялық, педагогикалық ұйымдастыру және өткізу жолдарын
жан-жақты зерттеп, колледж, жоғары оқу орындары оқушылармен өткізілетін
сабақтар жүйесі жасалынуы қажет.
Соңғы кезде оқу үрдісінде оқытудың әр түрлі педагогикалық
технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Олар мыналар:
Лысенкованың алдын ала оқыту, Хазанкиннің есептер шығару, Шаталовтың
интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы),Эрдниевтің ірі
блоктап оқыту, мәселелік оқыту, оқытудыңбелсенді әдісі,т.т.
Ал соңғы ылдары оқытудың модульдік технологиясы мен В.М. Монаховтың,
Дьяченконың оқытудың ұжымдық тәсілі, сондай-ақ , профессор Ж.Қараевтың
оқытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделгенжаңа
педагогикалық компьютерліктехнологиясы мектептерде қолданып отыр. Егер осы
жұмыстарда қарастырылған оқытудың педагогикалық технологиясын оқу- тәрбие
үрдісіне оқытудың жаңартылған жүйесінің жобасы ретінде енгізетін болсақ,
онда білімді демократияландыруға және ізгілендіруге оқыту сапасын
арттыруға; басқару сапасын жетілдіруге; оқушылардың дамуынабақылау
жасауға; соған сәйкес бағалауға болатыны ғылыми негізде дәлелденіп отырғаны
ақиқат. Мектептерде жүргізіліпжатқан қазіргі тәжірибелік жатқан қазіргі
тәжірибелік – сынақ жұмыстардың басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық
технологиясын оқыту үрдісіне енгізу болып табылады. Мәселен, Л.В. Занков,
Д. Б. Элконин, В.В Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі бір-
бірімен тығыз байланыстыәрі мынадай ұстанымдардан құралады.
1. Жоғары деңгейдегі қиындықты оқыту.
2. Теориялық білімнің жетекші ролі.
3. Оқу материалын жетелдете оқыту.
4. Оқу үрдісін оқушының сезінуі.
5. Барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу.
6. Л.В. Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін- еркін сезінеді,
оның әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігініңдамуына жағдай
жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-
қатынастың іргетасы қаланады. Мұғалім түсіндіруші, оқытушы
тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін ұйымдастырушы, бағыттаушы
ретінде көрінеді.
Д. Б. Элконин мен В.В. Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның
субъектісін қалыптастыруға бағытталған. Оның құрылымы мынадай: оқу-танымдық
мотивтер, оқу тапсырмалары, оқу амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндетіжан-жақты
дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология бойынша
әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қаладыСондықтан
танымдылық іс-әрекеті белгілі бір дәрежеде белсендірілуі қажет. Бұл
әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту түрі мен
құралдарының) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етеді. Мұны
орындау үшін мына ұстанымдар жүзеге асуы тиіс [10].
1. Оқушылардың өзіндік іздену іс- әрекетінің әдістерін меңгеру талап
етіледі. Өйткені бұл әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту
әдістерінен айырмашылығы бар. Яғни, жаңа жағдайдағы оқыту
әдістемесі деп отырғанымыз: оқушы- мұғалім ұстанымының өзара
тығыз байланыстығы. Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және
оның өз бетімен білім алудағы белсенділігіне баса назар аударылады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері: оқытудың дербес және топтық
түрлері табылады. Бұл жерде алға қойылатын басты мақсат – оқушыға
деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі
мен қадір- қасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың фронталды түрі,
көбінесе , бағыт беру, талқылау және түзету енгізуде ғана
пайдаланылады.
3. Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет. Бұл
үшін оқу құралдары оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетін
жүргізе алатындай болуы керек. Бұрынғы дәстүрлі оқулықтар мұндай
талапты қанағаттандыра алмайды, сондықтан оқушылардың өз бетімен
білім алуына аса бейімделген жаңа типтегі оқулықтар керек – ақ
[11].
Жаңа технологияның тағы бір психологиялық негізі болып табылатын теория
– Л. С. Выйготскийдің оқыту үрдісінде оқушының ақыл- ойының дамуы
актуальды даму аймағынан жақын арадағы даму аймағына ауысуы туралы
теориясы. Ендеше оқушылардың білім, білік, дағдыларын жетілдіру үшін
оқытудың жаңа технологиясы негізінде дифференциалдық және дербес деңгейлік
ұстанымдарының талаптарына сәйкес өткізілетін әр түрлі сабаққа арналған
жаңа тұрпаттағы оқулықтар мен оқу құралдары қажет.
Бұлар -әнгімелесуші-оқулық бойынша оқушылар жаңа тақырыпты өз бетімен
меңгеріп, анықтама мен ережелерін өзі шығарады. Қарапайым жаттығу –
мысылдармен оларды бекіткеннен кейін жұмыс дәптерлеріндегі деңгейлік
тапсырмаларды орындауға көшеді. Дегенмен, оқушылардың өз бетімен білім
алу үрдісі басқаруға ыңғайсыз делініп, сыналып жүр. Сондағы айтантындары:
оқушы осы кезеңде өз білгенін істейді, оның іс- әрекеті, көбінесе, қате
болады дейді.
Біздіңше, оқытудың жаңа технологиясы жағдайындағы оқушылардың өздігінен
жүргізетін танымдық іс- әрекеті үшін тапсырмалар күрделілігі төрт деңгей
бойынша құрастырылып, ондағы барлық деңгейдегі тапсырмалар
қызғылықтымазмұндалған болса оқушыларда ынталану пайда болады. Мұндай жаңа
технология бойынша сабақ беріп жүрген мұғалімдер үзіліс кезінде де
оқушылардың сабақтан бас алмайтындығын айтады. Өйткені оқушылар өзара
бәсекелесе отрып жұмбақ, сөзжұмбақ, ребус, математикалық басқатырғыштар
сияқты әр деңгейдегі тапсырмаларды шешуге ұмтлатыны даусыз. Бұл жерде
үлгерімі кейіндеп қалып, өз құрбыларын белгілі бір себептермен қуып жете
алмайтын оқушылармен қалай жұмыс істеуіміз қажет? деген сұрақ туады. Бұл
мәселенің де оңды шешуі қарастырылған. Олар мыналар:
- барлық тапсырмаларды мезгілінде орындаған оқушылар үлгірмеушілерге
көмектеседі;
- сыныптың басқа оқушылары өздігінен жұмыс істеп жатқан кезде
мұғалімнің үлгерімі төмен оқушыларға дербес көмек көрсетуіне уақыты
болады.
Бұл қалайша жүзеге асырылады? Енді аз- кем соған тоқталып өтейік .
Денгейлік тапсырмаларды енгізудегі басты мақсат- сынып оқушыларын
қабілетті және қабілетсіз деп жасанды әр түрлі жіктерге бөлуді
болдырмау. Осы арқылы деңгейлік және дербес оқыту, сонымен қатар барлық
оқушыға қатысты ізгілендіру ұстанымдары сақталады. Сондай-ақ деңгейлеп
оқыту барысында оқушының бірінші деңгейдегі тапсырмаларды дұрыс орындағаны
есепке алынып отырады. Демек, қандай оқушы болсын , өзінің жақсы
оқитындығына қарамастан оқушылық міндетті, яғни бірінші деңгейдің
жұмысын орындаудан бастайды. Нәтижеде бұл барлық оқушыларды тірек білімімен
қамтамасыз етеді және Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы
талаптарына сай міндетті бірінші деңгейді толық игеруін жүзеге асырады
[12].

1.2. Тіл сабақтарында ережелерді ұғындырудың жолдары

Тілдің тіл саясатының биік ұғымы, барлық мәні оның қолдануында. Тіл
мәдениетінің деңгейі, оның зерттелуі әрі қоғамдық қызметі арқылы көрінеді.
Тіл - қоғам өмірінің объективті құбылысы, ол бүкіл халық үшін бірдей және
адамдар білген құбылыстардың алуан түрін түгел қамтиды.
Тіл - қоғамдық құбылыс деген тезисті ұсынбағанмен, тілдің қоғам өмірімен
байланыстылығы, қоғамдағы орны, ролі деген мәселелермен ХІХ В.Гумбольдт
еңбектері кейініректе туған лннгвистикалық мектептердің тілдің әлеуметтік
сипатына ерекше мән берулеріне түрткі болды. Бұл мәселеге Н.Я.Марр да
ерекше мән берді.
Жалпы тілді халықтың жан дүниесімен, ой-санасымен, тарихы мен
мәдениетімен тығыз байланыста қарау В.Фон Гумбольдт, И.Гердер, Г.Пауль,
В.Вундт, Г.Штейнталь, Э.Сепир, Б.Уорф, А.Потебня т.б. ғалымдардың
есімдерімен байланыстырылады.
Қазақ зиялылары: А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, М.Балақаев, К.Аханов,
Т.Қордабаев, Ы.Маманов, Н.Уәлиев, Р.Сыздықова, А.Жапбаров, Ә.Болғанбаев,
С.Исаев, А.Ысқақов, Р.Әміров, Қ.Жұбанов т.б. ғалымдардың еңбектерінде тіл
ұғымының сан қырлы жағына тоқталады. Тіл табиғатының қыр-сырына терең жан-
жақты үңілу – ғалым А.Байтұрсынұлынан бастау алып, Қ.Жұбанов зерттеулерімен
өз жалғасын тапқан.
Тіл қарым-қатынас құралы. Адамның ой-өрісін, мәдени дәрежесін, ақыл-
парасатын, рухани байлығын көрсететін айна. Тіл мәдениетінің өзектілігі
әрқашан ескеріліп, қай халық болса да бұл мәселені айналып өткен емес.
Өнер алды - қызыл тіл деп қазақ халқы да сөйлеу шеберлігіне үлкен мән
берген. Қазіргі таңда тіл мәдениетінің көкейтестілігі арта түсті.
Қазақстан Республикасы Президентінің Тілдерді қолдану мен дамыту
бағдарламасында: Тілді дамыту - Қазақстан Республикасы мемлекеті
саясатының аса өзекті бағыттарының бірі , сондай-ақ Мемлекеттік тілді
оқытудың саны мен сапасына көңіл бөлу керек делінген. Елбасы
Н.Ә.Назарбаев: Қазақстанның болашағы қазақ тілінде - деп тұжырымдайды
[13].
Ал қазақ халқының тіл келешегі мектеп оқушыларында. Көптеген ғылыми-
педагогикалық   әдебиеттерді,   мерзімді   баспасөз   ақпараттарын талдап-
зерттей   келе,   бүгінгі   күнгі   оқушылардың   сөз   саптауы   көңіл
аударарлық     көпшілігінің    тіл    мәдениеті    төменгі     деңгейде
деген қорытынды жасауға болады.   Олар   өз   ойларын   дұрыс,
түсінікті   етіп   жеткізе алмайды, басы артық бос сөздерді көп қолданып,
ойын шашыратып жібереді. Кейбірі орысша     сөздерді     қосып,
араластыра     сөйлесе,     бірі     жаргонмен диалектілермен сөйлегенді
сән көреді. Бұл мәселе туралы көптеп айтылып та,   жазылып   та   жатыр.
Мысалы   педагогика   ғылымының докторы И. Нұғыманов пен 3. Қашқынбаева:
Оқушының жеке тұлға болып дамуы мен алған білімін іске асыруда сөйлеу
тілін, әрекетін, сөйлеу мәдениетін, әдебін қалыптастыру педагогиканың
қазіргі кездегі көкейтесті мәселелерінің бірі болып   табылады   -
дейді. Бүгінгі таңда қазақ    мектептерінің    өзекті    мәселелерінің
бірі – оқушылардың тіл мәдениетін көтеру, сауатты жаза алатын, өз ойын
айқын жеткізе алатын азамат тәрбиелеу.
Қазіргі заманымызда қойылған басты талаптардың бірі - өмірден өз орнын
таңдай алатын, өзара қарым-қатынаста өзін еркін ұстап, кез-келген ортаға
тез бейімделетін, белгілі бір ғылым саласынан білімі мен білігін көрсете
алатын, өз ойы мен пікірін айта білетін мәдениетті жеке тұлға
қалыптастырып, тәрбиелеу. Оқушының жеке тұлға болып дамуы мен алған білімін
іске асыруда сөйлеу тілін, әрекетін, тіл мәдениетін, әдебін қалыптастыру
педагогиканың қазірдегі өзекті мәселелерінің бірі болып табылады [14].
Тіл мәдениеті дегеніміз - тілдік тәсілдердің ширау, жетілу дәрежесі.
Сонымен қатар, ол тіл жұмсаудағы ізеттілік, сауаттылық қана емес, тілдік
тәсілдерді, фонетикалық, орфографиялық, орфоэпиялық, морфологиялық,
синтаксистік, стильдік құбылыстарды ұқыпты, дұрыс қолдану дағдысы.
Тіл мәдениеті дегеніміз - сөйлеудегі, жазудағы сыпайылық, ізеттілік
қана емес, сонымен қатар айқын ойлылық, сөзді дәл айыру шеберлігі, сөйлеу
өнеріне шыныққандық, - деп анықтама береді Н.Уәлиев өзінің Сөз мәдениеті
атты еңбегінде.
Ал тілші-ғалым Р. Сыздықова: Тіл мәдениеті дегеніміз - сөздерді дұрыс
орнымен қолдану (лексикалық), дұрыс құрастыру (синтаксистік), дұрыс
қиюластыру (морфологиялық), дұрыс дыбыстау (орфоэпиялық), сауатты жазу
(орфографиялық), тілді әсерлі етіп жұмсау(лингвостилистикалық) нормаларын
ұстану, орнықтыру, жетілдіру, - дейді.
Тіл мәдениеті негізінен Сөз мәдениеті, Сөзді орынды қолдану деген
ұғымды білдіреді. Өйткені, тіл мәдениетінің негізгі зерттейтін объектісі -
сөз, сөздің дұрыс айтылуы, дұрыс жазылуы, дұрыс қолданылуы, сол арқылы
ойдың айқын, әсерлі жетуі, екі ұштылықтың, күңгірттіктің болмауы. Соған
орай тіл мәдениеті ғылымын үлкен екі салаға: ауызша сөйлеу мәдениеті, сөз
қолдану мәдениеті деп бөлуге болады.
Сондықтан сөйлеу мәдениетіне байланысты өтілетін практикалық сабақтарда
ауызша сөйлеу тілінің ерекшеліктеріне көп көңіл бөлініп, қателерді тіл
фактілері негізінде талдап, сырын ашып көрсетудің пайдасы зор.
Тіл байлығы - сөз байлығы. Ал сөз байлығы әр адамның лексикасындағы
қолданылатын сөздердің санымен байланысты болғанымен, негізгі байлық – ой
байлығы, сол сөздерді қиюластырып, әсем де әсерлі ой мұнарасын қалай
білуде. Себебі сөзді көп біліп, бірақ оны орынды, ойлы, образды жұмсай
алмасаң, одан не пайда? Ал сөзге көп мағына сыйғызып, әр сөздің парын, мән-
мазмұнын, стильдік бояуын дөп басып беру ойлау қабілетімен, оның
шығармашылық сипатымен ұштасып жатады. Ал ой байлығына жету үшін тіл
дамуының кешегісі мен бүгінгісін, лексикалық қабаттын баю, толығу жолдарын,
тілде пайда болған жаңа құбылыстардың өміршеңдігін, бір сөзбен айтқанда,
тілдің ішкі, сыртқы мүмкіншілігін жақсы меңгеріп, оған қамқорлықпен,
жанашыр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.