Электр энергетикалық жүйелер мен тораптар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Электр жүйесіндегі электр тасымалдау желісін,кернеу шығынын есептеу
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Қазақстанның энергетика
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4 1.1.Электр
машиналары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Электрэнергетикасы ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5 1.3 Электрмеханикасы
және электртехникалық жабдық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

2. Электр станция
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2.1 Жылу электр
станциясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .7
2.2 Электр тораптары мен жүйелерінің
міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8

3. Электр тораптарының сулбелерін құру
қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ...9
3.1 Солтүстік
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 10
3.2 Оңтүстік
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..11
3.3 Батыс
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

4. Электр жеткізу желілері жабдықтарының
техникалык
сипаттамалары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..12
4.1 Энергетикалық бірлестіктерді басқару
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .12
4.2 Оперативтік-диспетчерлік басқарудың қағидасы мен
құрылысы ... ... ... ... ..16

5.Оперативтік-диспетчерлік басқарудың ақпараттық-есептеу және байланыс
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
5.1 Оперативтік-диспетчерлік басқарудың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18

6. Электр энергетикасының
секторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23

Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 24

Біздің заманымызда қоғамның өндірістік қүштері дамуының
ең басты көрсеткіші - өндіріс және энергия тұтыну дәрежесі. Сонда жетекші
рөл атқаратын электр энергиясы – энергияның әмбебап және пайдалануға
ыңғайлы түрі. Егер энергия тұтыну дүние жүзінде 25 жылда (шамамен) екі есе
артады десек, электр энергиясын тұтыну орта есеппен 10 жылда екі есе
артады. Бұл – энергия ресурстарын жұмсаумен байланысты процестер саны үсті-
үстіне электр энергиясына көшеді деген сөз.

Электр энергиясын өндіру. Электр энергиясын үлкенді-кішілі электр
станцияларында негізінде электр механикалық индукциялық генераторлар арқылы
өндіріледі. Электр станциясының негізгі екі түрі бар:жылу және гидроэлектр
станциялары. Бұл электр станциялардың бір-бірінен айырмашылығы генератордың
роторын айналдыратын қозғалтқыштарының әр түрлілігінде. Жылу электр
станцияларында энергия көзі ретінде мынадай отындар пайдалынылады: көмір,
газ, мұнай, мазут, жанғыш сланец. Электр генераторларының роторын бу және
газ турбиналары не іштен жану қозғалтықышы айналдырады. Ең үнемділері
жылулық бу турбиналы ірі электр станциялары (қысқаша ЖЭС). Біздің
еліміздегі жылулық ЖЭС-тің дені отын есебінде көмір тозаңын жұмсайды. Содан
1 кВт сағ электр энергиясын өндірі үшін бірнеше жүз грамм көмір
шығындалады. Бу қазанында отынның шығаратын энергиясының 90%-тен көбі буға
беріледі. Турбинада бу ағынының кинетикалық энергиясы роторға беріледі.
Турбина білігі генератор білігімен мықтап жалғастырылған. Бу
турбогенераторлары өте шапшаң айналады: айналым саны минутына бірнеше мыңға
барады.
Жұмыстық дененің бастапқы температурасының артуымен жылу ПЭК-і
өсетіні Х сыныптан сыныптын физика курсынан мәлім. Сондықтан турбинаға
берілетін буды жоғары параметрлерге: температураны -550o С-қа, қысымды 25
МПа-ға жеткізеді. ЖЭС-тің пайдалы әсер коэффиценті 40%-ке жетеді. Мұнда
энергияның көбісі пайдалынылған ыстық бумен шығып кетеді.
Жылу электр орталығы (ЖЭО) деп
аталатын арнаулы жылу электр станциялары пайдалынылған бу энергиясының
недәуір бөлігінен өнеркәсіп орындарында және тұрмыс қажетіне (үйді жылытуға
керекті,суды ысыту және ыстық сумен қамтамасыз ету) [1,65-89]

1. Қазақстанның энергетика жүйесі

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭНЕРГЕТИКА ЖҮЙЕСI — электр энергиясы мен қуатын
өндiру және электрмен жабдықтау жүйесi; ұлттық экономиканың өндiрiстiк және
әлеум. инфрақұрылымындағы маңызды сала әрi өнеркәсiптiң басқа салаларын
дамытудың басты базасы.
Электр энергиясы қазіргі заманымызда өркениеттің негізі болып
саналады. Қазіргі заманымздың қалыпты өмірі электр энергиясысыз мүмкін
болмас еді деп айтсақ еш артық болмайды. Ол халық шаруашылығының барлық
салаларына және адамдардың тұрмысына терең еніп кетті.
Қазақстан Республикасы тұрақты әлуметтік-экономикалық дамуға өту
кезеңінде тұр. Әр жылғы Ішкі Жалпы Өнімнің өсуі 8 пайызды құрайды.
Мемлекеттің алдына бәсекелестікке жарамды 50 мемлекеттер қатарына ену
мақсаты қойылған. Сонымен бірге мемлекеттің экономикасы электр энергиясын
тұтынатындығымен ерекшеленеді.
Әлем экономикасындағы өзгерістер, экономикалық дағдарыс энергетика
маңызын арттыруда.
Энергетика үлкен және күрделі жүйе болып табылады және ол ғылыми-
техникалық прогресс пен өндірістің барлық салаларының дамуы негізінде
адамзат қауымының қайта ұйымдастырылуына алып келеді.
Энергетика үлкен жүйе бола тұрып өзі кіші жүйелерден тұрады. Ол
кіші жүйелер бір-бірімен тығыз байланысты және оларды бір-бірінен бөлек
қарау мүмкін емес.
Энергетиканың дамуы және өз қызметін атқаруы бірқатар әлеуметтік және
демографиялық факторларға байланысты болады. Электр энергиясын өндіру оның
өндірісте, ауыл шаруашылығында, тұрмыста және транспортта тұтынылуына
байланысты болады.
Қазіргі қауымда энергетиктердің ролі өте үлкен және болашақта одан да
әрі қарай өседі. Энергетиктер ғылымды қоғамның өндірістік күшіне айналдыра
алады және соны жүзеге асыруы шарт. Еңбек өнімділігін арттырып және өнімнің
сапасын артыру үшін ғылымның жетістіктерін пайдаланады.
Энергетиктердің ролі бұдан әрі де өседі. Энергетиктер олардың
алдарында тұрған мәселелерді және адам өмірінің әр түрлі салаларындағы
ауқымды мәселерді жоғарғы ғылыми деңгейде шеше алатын маман болуы керек.
[1,98-121]

1.1 Электр машиналары

Электр энергиясының электромагниттік және электромеханикалық
түрлендіргіштері. Техникалық дамудағы электр машинасының рөлі.
Трансформаторлар, трансформатордағы физикалық процесстер, жұмыс режимдері,
синхронды машиналар, якорь реакциясы, параметрлері, симетриялық
жүктемедегі синхронды генератор жүмысы, параллель жүмыс істеу.
Синхронды қозғалтқыштар. Айнымалы тоқ машиналары, генераторлар,
сипаттамалары, тұрақты тоқ қозғалтқыштары. Тұрақты тоқ машиналарындағы
коммутация. Айнымалы тоқтағы коллекторлық машиналар.[2,235-241]

1.2 Электртехникалық материалтану

Электр станцияларындағы электр энергия өндірісінің технологиялық
процесі. Электр станцияларының жағдайы және даму келешектері. Электр
станцияларының және қосалқы станциялардың негізгі құрылғылары. Электр
энергиясын таратудың технологиялық процессі. Электр энергетикалық жүйелер
мен тораптар. Электр энергетикасының даму жағдайы, болашағы. Электр
тораптарындағы желілердің
конструкциясы. Әуелік электр жеткізу желілері. Сымдар және арқансымдар,
оқшауламалар және желілік арматура. Кабелдер құрылымы және кабел желілері.
Ток өткізулер және ішкі электр тораптары. Электрэнергетика жүйелердің
релелік
қорғанысы және автоматтандырылуы. Релелік қорғаныстың элементтік базасы
және тағайындалуы, жоғары кернеулі электр тораптарының релелік қорғаныс
техникасы. Диспетчерлік және технологиялық басқарудың техникалық құралдары.
Энергияны тұтынушылардың және қабылдаушылардың негізгі түрлері.
Тұтынушылардың классификациясы және сипаттамасы. Реактивтік қуат өтеуі,
ішкі және сыртқы электр тораптарының кернеуін реттеу. Энергияның дәстүрлі
емес және қайта жаңғыртылатын көздері. Жердің өндірілмейтін энергетика
ресурстары. Өндірілмейтін ресурстарын пайдалану технологиясы.[1,356-365]

1.3 Электрмеханикасы және электртехникалық жабдық

Асинхрондық және синхрондық қозғалтқыштар, тұрақты тоқ
қозғалтқыштары, трансформаторлар, оларды басқару және қолдану.
Электрмагниттік энергиясын тарату құралы ретіндегі кабелдік бұйымдар,
кабелдік бұйымдардың классификациясы, кабелдердегі электрлік, магниттік
және жылу өрісі. Кабелдер мен сымдардың техникалық сипаттамасы. Кабелдік
материалдар, жоғары вольтты оқшаулама құрылымдары және конденсаторлар.
Электротехникалық қондырғылар және жүйелер, кедергілік қыздыру
кондырғылары. Индукциялық және диэлектриктік қыздыру қондырғылары. Доғалық
және электрондық технологиялар қондырғылары мен процестері. Плазмалық,
электрондық, сәулелік және лазерлік қондырғылар. Жарық техникасы және
фотометрия негіздері: жарық көздері және жарықтандырғыш қондырғылар; жарық
қондырғыларының қосу, реттеу аппара-турасы. Жарықтандыру қалыптастыру және
сапасы. Ішкі және сыртқы жарық тораптарының конструктивті орындалуы және
қорек сұлбасы. Спорттық және көріністік мекемелерді жарықтандыру,
аэропорттардың жарық дабыл жүйесін электрмен жабдықтау. Энергияның
электромеханикалык түрлену процестері, қоз-ғалтқыштардың электромеханикалық
қасиеттері, электрқозғалтқыштарының қуатын таңдау негіздері.
Электрмеханикалық өтпелі процестер. Электр координаттарын реттеу. Тұрақты
және айнымалы тоқтағы электр жетегінің жүйелері, электр жетегін таңдау,
реттелуші электр жетегінің энергетикасы.[4,231-265]

2. Электр станция түрлері

2.1 Жылу электр станциясы

Электр станциясы дегеніміз электр энергиясын (қайратын) өндіретін
өнеркәсіп кәсіпорны. Қазақстанда және басқа да экономикасы дамыған ірі
елдерде энергияның негізгі көлемі (80-84%) жылу станцияларда (ЖЭС)
өндіріледі. Онда жағылған органикалық отынның химиялық энергиясын
пайдаланады.
Органикалық отынмен істейтін негізгі жылу электр станциялар: бу
шығырлы (турбиналы) электр станциялар. Олар тек электр энергиясын өндіретін
шықгық (конденсиялык) (ШЭС, 2.2.1-сурет) және электр мен жылу энергиясын
қатар өндіретін жылу электр орталығы (ЖЭО, 2.2.2-сурет) болып бөлінеді.
Бу шығырлы электр станциялар бір қондырғыда орасан үлкен қуатты
шогырлауымен (300, 500,- 800 және 1200 МВт), салыстырмалы жоғары
тиімділігімен, оларды салғанда қаржы жұмсалудың және салу уақытының
аздығымен өзгешеленеді.
Бу шығырлы ЖЭС-ның негізгі жылу қондырғылары бу қазаны мен бу шығыры
(1.2.1-сурет). Қуатты бу қазандарында қатты отын (негізінде көмір)
үнтакталып тозаң түрінде, ал сүйық отын (мазут) шашыратылып тамшы түрінде
жагылады. Отын жанганда бөлінген жылу қазанга үздіксіз келіп түратын қорек
суына беріліп бу өндіріледі (2.2.3, 2.2.4-суреттер). Жану өнімдері қыздыру
беттерінен кейін салыстырмалы төмен температурада (ыстыктықта) бу қазанынан
түтін мұржасы арқылы атмосфераға (ауаға) шығарылады. Қуатты электр
станцияларда ауаны ластайтын заттардың жергілікті шоғырын (концентрациясын)
азайту үшін түтін мұржаларының биіктігі 200-300 м болады. Кятты отын
жақканда күл мен қож (шлак) қалады, олар қондырғыдан шығарылады. Қазанда 1
алынган аса қызған бу шығырга 2 келеді, онда оның жылулық энергиясы шығыр
білігіне берілетін механикалық энергияга айналады. Онымен механикалық
энергияны электр энергиясына айналдыратын электр өндіргіш 3 жалғанған.
Пайдаланган бу шыгырдан шыктағышқа 4 жіберіледі, онда ол табиги (өзен, көл,
теңіз) немесе жасанды (градирня) су көздерінен келген сумен салқындатылып
шыктанады.[5,265-288]
Қондырғыларының бірлік қуаттары 200 МВт және жоғары қазіргі ЖЭС-да
пайдалы әрекет еселеуішін (П.Ә.Е.) өсіру үшін буды аралык аса қыздыру
(әдетте бір сатылы) қолданылады (2.2.1-сурет).
Британ фирмасы CRE-нің пікірі бойынша Қазақстанның көп күлді
көмірлерін жағу үшін айналмалы қайнаған қабат тәсілі тиімді.[6,125-253]

2.2 Электр тораптары мен жүйелерінің міндеті

Электр торап дегеніміз электр энергияны жеткізу және тарату үшін
керек электр қондырғылар жиынтығы, ол станцияшалар (подстанции), тарату
күрылғылары, ток өткізгіштер, белгілі аумақта істейтін ауалық (АЖ) және
кабельдік электр жеткізу желілерінен тұрады. Электр тораптардың негізгі
міндеті тұтынушыларды электрмен қамтамасыз ету. Электр тораптары электр
кдбылдағыштарды және түгынушыларды электр көзіне қосады. Бұл электр
қабылдағыштар саны көп және олар орналасқан аумақ үлкен болғандықган едәуір
күрделі мәселе.
Электр тораптарының екінші міндеті электр энергияны өндірген жерден
түгынатын жерге жеткізу. Көп жағдайда энергия көздері (көмір, мүнай, газ,
су қорлары) түгыну орталыктарынан — зауыттардан ел мекен-дерінен және т.б.
алыста орналасқан. Көбінесе отынды, мысалы көмірді, тасу тиімді болмауы
мүмкін. Электр станцияны отын алабына жақын салып электр энергияны электр
тораптары арқылы жеткізу тиімдірек болады. Қашықтық және берілетін электр
энергия мөлшері үлкен болғанда өте жоғары кернеулі қуатты жеткізу желісін
салуға тура келеді.
Электр тораптар электр жүйелерін жасау үшін де қызмет атқарады.
Энергетикалық жүйе дегеніміз қатарлас істеу үшін өндіру бөліктері
энергетикалық байланыстармен біріктірілген энергетикалық қондыргылар
жиынтығы, онда біртүтас диспетчерлік басқару және біртүтас қуат қоры
болады, ол қор жүйенің кез-келген бөлігінде пайдалануы мүмкін.
Сонымен, энергетикалық жүйені үш негізгі нышан (признак) анықтайды:
энергия өндіру орталықтарының қатарлас істеуі, біртүтас басқару және
біртүтас жалпыжүйелік қор.[3,123-152]

3. Электр тораптарының сулбелерін құру қағидалары

Электр тораптарының конфигурациясы географиялық жағдайларга,
жүктөменің таралуына және энергия көздерінің орналасуына байланысты дамиды.
Бұл жағдайлардың әр түрлі қасиеттері және техника-экономикалық
көрсеткіштері әр түрлі сүлбелердің болу мүмкіндігіне алып келеді. Олардың
ішінен техника-экономикалық салыстру арқылы ең тиімді нүсқасы (варианты)
альшады.
• алкаптык энергетикалык компаниялардың тірек станцияшалары
(подстанции).
Ұлттық энергетика кызметті мына бағыттарда жүргізіледі:
* электр энергияның көтерме нарыгын жасау;
* барлық тауар жеткізушілер мен тұтынушылар ушін жалпы торап жасап
импорттык электр энергия күнын тежеу (өсірмеу);
* тұтынушылардың электр энергия жеткізушіні тандап алуын кдмтамасыз ету;
* ірі электр энергия өндірушілер үшін бәсекелік ортаны кдлып-тастыру;
* табиги монополиялык нышандары бар біртүгас компания қүру;
* ОЭК-де жалпы энергетикалык саясат жүргізу.
Ұлттық энергетикалык жүйенің мемлекеттің макроэкономикалык саясатында
аткдратын рөлі:
* барлық ішкі жалпы өнімдердің түрлері үшін баға паритетін кзлыптастыру;
* Қазакстанның энергопулын кдлыптастыру негізі;
* отын-энергетикалык кешеннің ішкі теңестігін кдлыптастыру. Ұлттық
энергетикалык жүйені үстау шығындарын бекітетіндер:
* Баға мен монополияга карсы саясат бойынша Комитет;
* Реттейтін Комиссия.
„Электр энергетика туралы заң" бойынша Ұлттық энергетикалык жүйе
ешкімді кемсітпейтін бәріне бірдей тасымалдау компаниясы.
Реформалаудың бірінші кезеңінің нәтижесінде Республика электр
энергетикасы казіргі уакытта үш тәуелсіз қүрылымнан түрады:
* Ұлттық энергетикалык жүйе (ҮЭЖ);
* Тарататын электр тораптық компаниялар (ТЭК), олардың қүрамына алкаптык
кызмет аткдратын 110 кВ-тык және төмен тарату тораптары кіреді;
• электр станциялардың акционерлік коғамдары іспеттес тәуелсіз электр
энергия өндірушілер.
ҮЭЖ қуатты өндірушілерді, ТЭК-ды және ірі тұтынушыларды байланыстыратын
буын, меншіктің әр түріндегі республиканың энергетикалык кәсіпорындарын
Біртүтас энергетикалык жүйеге біріктіреді.
Қазіргі кезде бұл бірлестік бүкіл республика масштабында әкімшілік
сипатында, неге десеңіз Солтүстік, Оңтүстік және Батыс алқаптар бір бірінен
бөлек істейді, біртүтас тәсілдемелік (технологиялык) байланыстары жок-
Казакстанның энергетикалык жүйесін үш алқаптык жүііе ретінде —
Солтүстік, Оңтүстік және Батыс жүйелері деп кзрастыруга болады (картаны
караны и Солтүстік алкаптык жүйеге Алтай, Караганды, Костанай, Павлодар,
Акмола және Екібастүз энергожүйелері кіреді, Онтүстік алкаптык. жүйеге:
Алматы және Оңтүстік Казақстан энергожүйелері, Батыс алкаптык жүйеге: Батыс
Кдзақстан мен Атырау энергожүйелері кіреді.
Қазақстандағы электр жеткізу желілерінің (ЭЖЖ) кернеуін және ұзындығы
келесі цифрлардан көруге болады:

1150 кВ 500 кВ 330 кВ 220 кВ 110 кВ с ... .
; ; ; : ; Барлығы 70250 км.
1400 км 4780 км 500 км 19340 км 44230 км
Қазақстанның энергетикалық жүйесі батыста және солтүстікте Ресеймен, ал
оңтүстікте Орта Азия республикалары — Кыргызстан мен Өзбекстан
энергожүйелерімен байланысканын картадан көруге болады. Енді Республиканың
үш алкаптың энергожүйелерінің қыскаша сипаттамаларына токтала
кетейік.[11,69-85]

3.1 Солтүстік жүйе

Солтүстік жүйе ең дамыған, ол бірнеше нүктелерде терістіктегі қуат
жүйелерімен байланыскдн.
Бұл жүйенің маңызды ерекшелігі Республиканың негізгі қуат орталығы
Екібастүздан Кекшетау аркылы Қостанайға дейін тартылған кернеуі 1150 кВ бір
тізбекті электр жеткізу желісі бойынша жүмыс істейді. Бұл желі Кдзақстанды
Шығыста Барнаул аркылы Сібірмен және Батыста Челябімен байланыстырады. Ол
Сібірден Оралға электр қуатының өтуін кдмтамасыз етеді және Оңтүстік
аймақта жаткдн мемлекеттерді электрмен камдаудың байланыстырушы буыны
болады деп есептелген. Тек Екібастүз— Қостанай аймағы 1150 кВ-та істейді,
желінің ресейлік аумактары 500 кВ-та істейді. Ауа ылғалдығы аса үлкен
болғанда электр тәжінен болатын ысрапты шектеу үшін Қазакстанда бұл қуат
500 кВ-қа ауыстырылады.
Картада кернеуі 1500 кВ (F750 кВ) түракты токты Екібастүздан Ресейге
беру желісі көрсетілген. Бұл желі Тамбовка дейін жобаланған электр қуатын
Сібірден орталық Ресейге беруге тиісті еді. Қүрылыс Қазакстанда басталып
тіректер орнатылып, сым тартылып, қуатты алып кеп Екібастүзда түрлендіру
станциясының жабдықтарының төрттен үші орнатылған. КСРО ыдырағаннан кейін
барлық жүмыстар токтады. Түрлендіру станциясын казіргі күйінде пайдалануға
болмайды.
Кернеуі 500 кВ электр беру желісінің Шығыс-Батыс бағыты бар және
Солтүстік-Онтүстік бағытымен байланыскдн. Шығыс-Батыс бағы-тында бір
тізбекті торап Екібастүзды Қостанай түбіндегі Соколмен байланыстырады. Оның
кернеуі 1150 кВ жүйемен қатарлас істейді. Кернеуі 500 кВ екінші желі Ресей
аркылы Екібастүзды Соколмен қосады. Сонымен Шығыс-Батыс торабы кернеуі 1150
кВ бір желіден және кернеуі 500 кВ келесі екінші желіден түрады.
Солтүстік-Оңтүстік бағытында кернеуі 500 кВ желі Екібастүзды Нүра және
Топармен кс-сады, олар ірі өнеркәсіптік орталық Кдрағандыға жақын
орналаскдн. Одан аргы Ағадырға, Шығанакка және Алматы және Бішкекке дейін
барады, бұл торапкд Оңтүстік және Солтүстік қуат жүйелері қосылады. Баскд
желі Ағадырдан Жезкдзғанға карай бағытталған.[10,49-58]

3.2 Оңтүстік жүйе

Оңтүстік жүйеде электр қуаты жетіспейді. бұл жүйе кернеуі 500 кВ желі
арқылы электр қуатын Солтүстік жүйеден және оңтүстік Азия республикаларының
қуат жеткізу жүйелерінен алады. Одан соң Бішкек аркылы және Ташкент электр
қуатын алады.
500 кВ-тық желі болашак оңтүстік аймак желісінің орталығы Шыга-накты
Алматы косады. Шыганақ Балхаш көлінің батыс жагында түр. Алматыдан баскд
500 кВ жоғары вольтты желі Қазакстанның оңтүстік шетімен батыскд тартылған
және оны Бішкек аркылы Қыргызстанмен және Жамбыл мен Шымкент арқылы
Өзбекстанмен байланыстырады. Шымкенттен бұл желі оңтүстікке орі Ташкентке
жалғасып кетеді.
Оңтүстік-Шыгыста кернеуі 220 кВ жүйе Талдыкорғанды Алматымен қосады.
Оңтүстік Батыста 220 кВ-тык желі Шымкент пен Жамбылдан тартылып Кентауға
дейін және одан әрі Қызылорда аркылы Аралға дейін үласып жатады. Бұл жолда
кернеуі 220 кВ торап әртүрлі орталыктарды электр қуатымен кдмдайды. Сол
жүйе 500 кВ-тыктораппен кдтарлас істейді, ол Ағадырдан Шығанакка дейін
жогары вольттықжеліні бір тізбекке косады және одан оңтүстікке кдрай Шу
аркылы әріден келетін 220 кВ-тык Кыргызстан торабымен жалғасып кетеді.
Соңгы жүйенің Шығыс—Батыс бағытында 500 кВ жүйемен мыкты байланысы бар. Бұл
дегеніңіз респуб-ликаның электрмен камтылмаган бірде бір елеулі мекені жоқ
екенін байқатады.[8,145-258]

3.3 Батыс жүйе

Батыс алкдбында кернеуі 500 кВ бір желімен Актөбе—Троицк аркылы Орал
энергожүйесі Ресеймен байланысады. Екінші 500 кВ-тык желімен Орал кдласы
Балаков атом электр станциясымен байланысқан. Бұл 500 кВ-тық желілер әзірше
220 кВ кернеуімен жүмыс істейді. Ақтөбені Қазакстанның солтүстік
энергетикалык алкдбымен байланыскан деуге болады, өйткені Троицк кдласы
онымен 500 кВ-тықжүйе аркылы жалгасады. Актөбе әзірше батыстағы Орал
энергетикалык жүйемен жалғаса алган жок-
Атырау, Қүлсары, Теңіз және Актау кдлалары өзара 220 кВ-тык Орал
торабымен айнала байланысып жатыр. Шалгай жаткдн аса кең аймакта мүндай
байланыс әзірге әлсіз. Орал кдласы аркылы бұл торап 220 кВ-тык желі аркылы
(Самарага екі тізбек) және 500 кВ-тык желімен (Балаков АЭС-мен) орта Волга
жүйелерімен барып байланысады.[6,147-205]

4. Электр жеткізу желілері жабдықтарының техникалык сипаттамалары

Ауалык ЭЖЖ-нің негізгі жабдыктары: тіректер, іргетастар, сымдар,
сымаркдндар, окшаулағыштар, бекітулер (арматуралар). Бұлардың ішінде ең
маңыздылары тіректер мен іргетастар, олар апаттық жагдайда кираса жондеуге
көп уақыт қажет. Тіректер темірбетон, болат және ағаштан істелінеді.
Тіректердің мынандай түрлері болады: анкерлік, бүрыштық, соң-гылық, аралық-
бурыштық, аралық. тармақгык және т.б. Тіректердің көбі 85-90%-і ЭЖЖ-де
аралыктар болады, олар трассаның түзу бөліктерінде орнатылады. Анкерлік
тіректердің көмегімен сымдар мен аркансымдарды тартады. Ауалық ЭЖЖ
жабдыктарының негізгі сипаттамалары 2.5.1 және 2.5.2-кестелерде берілген.
Тізбектердің саны бойынша ЭЖЖ-і бір тізбекті, екі тізбекті және көп
тізбекті (олар сирек қолданылады). Кернеуі 500 және 1150 кВ ЭЖЖ-лердің
сенімділігіне қойатын талаптар жогары болғандыктан, олар бір тізбекті гып
салынады және сымдарды бір яруста (кдбатта) орналастырады.
Кернеуі 110 және 220 кВ желілерде сымдарды екі немесе үш кабатта
орналастырады және бір бірінің үстіндегі сымдардың ор түрлі ыгысуы болады.
Типтік тіректердің үлгікалыптық белгілері болады. Болат тіректерді
белгілегенде басында әріптік белгі болады: П — (промежуточная —
аралық); У — (угловая — бүрыштық);
ПС — (промежуточная специальная — аралық арнайы). Әріптен кейін кернеулерді
көрсетеді 110, 220, 1150 кВ. 500 кВ-тық болат тіректер үшін кернеу
керсетілмейді. Темірбетон тіректер үшін белгілеу: ПБ — (промежуточная
бетонная — аралык, бетоннан); УБ — (бүрыштық бетоннан). Әріптен кейін
кернеу көрсетіледі.
ЭЖЖ-дін сымдарын алюминий және болаттан істейді. Алюминий сымның электр
өткізгіштігі жогары, ал болат сымның механикалықберіктігі жоғары. Сондықтан
болат және алюминий сымдарынан ширатып киыстырылған болаталюминий сым
жасайды (2.5.3-кесте).
Көрсеткіштері жаксы болғанмен қымбаттыгынан мыс сымдар ауалық желілерде
колданылмайды.
Ауалық ЭЖЖ-де кернеуі 110 кВ және жоғары болғанда, әдетге, шыны
окдіаулагыштар колданылады (2.5.4-кесте).
Мысал ретінде 2.5.5-кестеде 500-1150 кВ-тык ауалық желілердің
техникалык сипаттамалары келтірілген.
Ауалық ЭЖЖ-ін жобалаганда желі өтетін аудандардағы ауа райы жағдайлары
(желдің жылдамдығы, мүз кату және т.б.) ескеріледі.[5,147-258]

4.1 Энергетикалық бірлестіктерді басқару мәселелері

Өте ірі энергетикалық бірлестіктер қүру барысында көп мәселелер туындады.
олардың ішіндегі ең бастылары қуатты энергобірлестіктердің сенімділігі мен
өміршендігі (живучесть). Энергожүйе сенімділігі мен өміршендігі оның жүмыс
істеу сапасының негізгі сипаттамасы болып
110 кВ және одан жоғары кернеулер үшін жиі колданылатын типтік
темірбетон тіректердің сипаттамалары және
есептеулік мэліметтері

2.5.1-кесте

1 і і Таган тб МассМр Сым маркасы АркансыТірсктіцТөмспгі
икшифры (стойка)колема кату м жалпы сымды
түрі ! м' мк бонын маркасыбиіктігіi.'IV
м ша бніктігі
аудан м
ГШ 110-11СК 1,917206 1-2 АС 7011 - АС ТК 9.1 19,6 14.5
22.1-1.0 15024
ПБ 110-13СК22 1.917208 1-2 АС 18529 -АС ТК 9.1 19.6 14.5
1-2.0 24032
ПБ 110-15СК 22 1,917247 3-4 АС 7011-АС ТК9.1 19.6 14.5
1-2.0 24032
ПСБ 110-1СК26 2.520301 1-4 АС 7011-АС ТК9.1 22,7 18,5
1-5.0 24032
ПБ 110-12СК 22 1.917505 1-2 АС 7011-АС ТК9.1 19.6 13,5
1-2.0 12019
ПБ 110-16СК 22 1.917507 3-4 АС 7011-АС ТК9.1 19.6 11.5
1-1.0 12019
ПБ 110-4 СК 2,520422 1-2 АС 18529-АС ТК 9,1 22,7 1 3.5
26.1-1.0 24032
УБ 110-11СК 22 2.22015391-4 АС 9516-АС ТК 9.1 19.6 12.5
3-1.0 24032
ПБ 220-1 СК26 2.520452 1-4 АС 30039-АС ТК 11.022,7 16.0
1-6.0 40051
ПБ 220-3 СК 2.520577 1-2 АС 30039-АС ТК 11.022.7 17.5
26.1-3.0 40051
ПСБ 220-1СК22 3.834429 1-4 АС 30039-АС ТК 11.019.6 17,5
1-2.0 40051
У Б 220-1СК 26 5.0401825М АС 30039-АС ТК 11.022.7 14.5
1-6.0 40051
УБ 220-1 СК 26 2,56018071-4 АС 30039-АС тк п.о 22.7 14,5
14.0 40051
ПБ 220-4 СК 26 5.040933 1-2 АС 30039-АС ТК 11.022.7 16,0
1-2.0 40051
ПБ СК 26 5,04024582-3 ЗхАС 33043-3 АС 27.5 23,0
500-511 2-1.0 АС 40051 7072
ПБ СК 26 5.040::.4 ЗАС 33043-3 АС 26.0 21.5
500-711 2-1.0 .. АС 40051 7072

110 кВ және одан жоғары кернеулер үшін жиі колданылатын типтік батат
тіректердін сипаттамалары мен есептеулік мэліметтері ксрислі 500 - 1150 кВ
ауалық желілердін техникалық сипаттамалары[5,369-402]
2.5.5-кесте

КсриАуалык Ү АралыкФаіаііьш ЛркангОкшаулаАралыАнкерліКлима т
су жслінін іі.ш-тын күрылмасы ым гыш к к и
им -іі.орташа тірскбурынгт.іш.і.ірі
іі'.үзыішы тср ыц .і
KM іъі м түрі тіректе
рі
500 Алматы-Біш300 300 ?\ЛС."Іі42хТК111x28 ПБ500У-2
кек ЯкраіЬшс .0 ПС120Б -5Н УХ-2у 10.15.20
ЗхЛС4005І ІХ25ПС1ТБ4 мн
средняя 60В ГШ4-У V-30.35.3
ІХ24ПС1 9 мс
20Б
500 ОҚМАЭС 83 50 ЗхАСЗОО392хТКІІ1x28 ТБ500У-2 OIO.15.20
Алматы .0 ПСІ20А -5Н УБМ-17 mm
ІХ28ПСП11.1 УБМ-22 V-30.32
І20А мс
1x35
ПСП20А
500 Анадыр-ОҚМ384 320 ЗхЛСЗОО392хТКІІ1x29 ТБ500У-2 ОІ5ДС мм
АЭС JXAC30066.О ПСГІ20А-1773УБМ-17 V-30.33.3
ІхЗОПСІ УБМ-22 5 мс
бОБ
1x35
ПСГІ20Л
500 ОКДІАЭС-Та506.290 ЗхАС4005І2хТК11ІХЗІ ТБ4-5у-2 С-І5.2С.2
раі 5 245 ЗхАСЗОО93,0 МСІ60Д .4 5.45 мм
'..1 IN ІИ ІХ22ПССИБХ4- V-39.42.4
1.1 ■ 2І0Б У-5.4 6.51.57
1x28 ?-2 мс
ПСВ120Б
500 ШымКСНІ 169 350 ЗхАС4005І2хТКІ11x20 [Ш4у у: С-15,20.2
Г.ір.ті ЗхАС4(Ю93,0 ПСК300КГШ4усУХ2 5.3(1.35
ЗхАС50064 1x26 ПБ500 мм
ПС2108 -74 V
1x28 13.3с.40
ПСІ20Б мс
500 Акмола- 274 380 ЗхАСОЗЗО АСУС70ІХ27ПС-ГШ500УБ500-1' 11'
Есп-Сарбай І2А -І УБМ-17,мм
ІхЗЗІІС 22 V=32 ma:
Г ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.