Мінез - құлықтың ауытқушылығының себептері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2

I. ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОНЫҢ ТУЫНДАУ СЕБЕПТТЕРІ

1. Жастардың девианттық мінез-құлқына әсер ететін
факторлар ... ... ... ... ... 4
2. Мінез-құлық ауытқушылығының
себептері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .7

II. ДЕВИАНТТЫ ІС-ӘРЕКЕТІ БАЛАЛАР МӘСЕЛЕСІ.
2.1 Девиантты мінез-құлықты балаларға сипаттама және оны анықтау
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.2 Жеткіншек жастағы қылмыскер балалармен әлеуметтік-педагогикалық
жұмыстың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 14

III. ӘЛЕУМЕТТІК АУЫТҚУШЫЛЫҚТАРДЫҢ БОЛДЫРМАУ ЖОЛДАРЫН ЖЕТІЛДІРУ

3.1Студент, жастар арасындағы әлеуметтік ауытқушылықтың болдырмаудың
педагогикалық
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..17
3.2Әлеуметтік ауытқушылықпен күрестің негізгі
бағыттар ... ... ... ... ... ... ... ..19

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .20
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..21

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі: Девианттық Қазақстанда
айтарлықтай орын алуда.Сондықтан да жастар арасында әлеуметтік
ауытқушылықпен күрес бүгінгі біздің мемлекеттің алдында тұрған негізі
міндет.Осыған орай зерттеушінің міндеті-бұл құбылыспен күресудің сындарлы
ұсыныс ретін жасау, оның себебін анықтау және оны болдырмаудың себебін
қарастыру.
Девианттылық бұл адамдықтың бейнесі, және оның соңына дейін
жеткізіп жою бірде-бір қоғамда болған жоқ.Бірақ оның деңейін төмендету-өте
қажетті іс.Сондықтан біз біріншіден,оның ең төменгі деңгейі қандай
екендігін анықтап алумыз керек.Сосын, жалпы мемлекеттік тұрғыда қылмысқа
қарсы күресудің ережесі мен заңдарына сәйкес бағдарламасын жасаумыз
керек.Әсіресе,жастар арасында дамып жатқан девиантты мінез-құлыққа баса
назар аударуымыз қажет.
Қазіргі кезде кең таралып келе жатқан тәрбие мен оқытудың жаңа
технологиясын пайдалану.Мұнда девиантты мінез-құлық танып білу арқылы,
тыйым салуға, тоқтатуға, қоғамдық іс-шараларды ұйымдастыруға жәрдем беру
жұмыстары жүргізіледі.
Курстық жұмыстың мақсаты: Әлеуметтік ауытқушылықтардың алдын-
алу, күресу және оның болдырмау жолдарын қарастыру.
Тақырыптың міндеті: Бала мүддесін қорғап, қалпына
келтіру,құрбыларымен қарым-қатынас орнатуға көмектесу,жаңа ортаға
бейімделу, баланы қолымен істегенін мойнымен көтеруге тәрбиелеу, жаман
істер мен қылықтарға барудан өзін тыя білуге және сақтануға тәрбиелеу, өз
білімін бағалап, қабілеттері мен бойындағы мүмкіндіктерін керекті істерге
жұмсауға тәрбиелеу, өмірін жоспарлап, құнды мақсаттар қоюға, оларды жүзеге
асыруға ұмтылуға баулу, қараусыз,көшеде қаңғып қалудан сақтау, әлеуметтік
тәртіпті сақтауға және жауапкершілікке сезінуге үйрету болып табылады.
Курстық жұмыстың құрылымы: Меннің курстық жұмысым кіріспеден,
негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Девиантты мінез-құлық туралы түсінік және оның туындау себептері

1. Жастардың девианттық мінез-құлқына әсер ететін факторлар.

Қиын бала атанып,отбасында да,мектепте де қиындық тудырып жүрген
балалар туралы айтып та,жазылып та жүр.Әйтсе де,бұл мәселе әлі шешімін
тапқан жоқ.Адам өмірге келген сәттен бастап,үлкен әлеуметтік ортаға тап
болады.Оның осы ортада өзін нық,еркін сезінуіне көптеген факторлар қажет.
Қазірзі көпмәдениетті қоғамда бала сыртқы әсер етуші жағдайлар оның
қалыптасып келе жатқан тұлғасына әсерін тигізеді.Ст.Холлдың пікірі бойынша,
бала толыққанды даму үшін,өз халқының сезімдері мен көзқарастарын басынан
өткеруі қажет.Бұны келтіріп отырған себебім,баланың қиын бала атануына өз
халқына тән мәдениетпен,салт-дәстүрмен тәрбиеленбеуінде.
Жастардың девианттылық мінез-құлық әлеуметтік жүріс-тұрыс
нормаларына қайшы келетін әр түрлі әрекеттердің салдары.Оған
жасөспірімдердің мектептегі сабақтарын жіберуден бастап, үйден қашуы немесе
біреудің меншігін тонау,не болмаса оны қасақана бүлдіруі жатады.
Жасы кәмілетке толмаған құқық бұзушылардың санының көбеюі отбасы
құрылымындағы кемшіліктерге байланысты.қандай себептерге болмасын отбасының
бұзылуы,жасөспірімнің бойында терең із қалдырады. Олар қалыпты жағдайда
қарағанда дөрекі,тұйық бола бастайды.Сол себепті өзі сияқты балаларды іздей
бастайды.Кейбір жағдайларда,ажырасу ішкілікке салыну немесе ата-анасының
біреуінің бейморальдық мінез-құлқына байланысты болса,бұл нашарлауға
емес,керсінше балаларды тәрбиелеу жағдайының жақсаруына ықпал етуі мүмкін.
Біз қарастырып жатқан мәселеде, профессор А.Е.Личконың пікірі
анағұрлым құнды болып табылады.Отбасының дәрежесін талдай отырып, жиі
кездесетін төрт жағдайды бөліп көрсетеді.
• Отбасындағы қамқорлықты күшейту, баланың ішкі өмірінің барлық
көріністерінен отбасындағы қаталдыққа дейін әртүрлі дәрежеде қатысу
тілегінің болуы;
• Немқұрайдылылық,балалардың жиі,шамадан тыс бақылаусыз қалуы;
• Отбасында кумирдің бейнесінің жасалуы,барлық уақытта баланың ниетіне
ықылас білдіру және оның қарапайым жетістігін шамадан тыс марапаттау;
• Отбасында золушканың болуы-бұл ата-ананың өзіне көп көңіл бөліп,ал
балаларына аз көңіл бөлуі.
Балалар мен жасөспірімдердің дамуы мен мінез-құлқына кері әсерін
тигізетін сыртқы факторларға мыналарды жатқызуға болады:
1.Қоғамда өтіп жатқан үрдістер:
• қоғамдық құндылықтар иерархиясын өзгертуге бағытталған айқын жағымды
мемлекеттік идеологияның жоқтығы;

• заңдардың және құқық қорғаушы органдардың жетімегендігін, қылмыстардың
жазаланбауы:
• жұмыссыздық(нақты және жасырын);
• экономикалық тұрмысы төмен балалы отбасыларға әлеуметтік
кепілдіктердің және мемлекеттік қолдаудың жоқтығы;
• өскелең ұрпақтың әлеуметтенуінің дәстүрлі институттарының күйреуі мен
дағдарысқа ұшырауы;
• ұлттық құндылықтарға мән берілмеуі;
• бұхаралық ақпарат құралдары арқылы зорлық-зомбылық және қатігездік
насихаттау;
• балалардың денелік және психикалық денсаулығының бұзылуын дер кезінде
анықтаудың,
• соған сәйкес көмек көрсетудің және квалификациялық диспансеризацияның
болмауы;
• сапалы тегін қосымша білімге балалардың қолының
жетпеуі(үйірмелердің,секциялардың және тағы басқалар);
• темекіге,ішімдікке,нашақорлық заттарға жолдың ашықтығы.
2. Жанұяның жағдайы,оның атмосферасы:
• Толық емес отбасы
• Отбасының материалдық жағдайы(кедейлік,байлық)
• Ата-аналардың төмен әлеуметтік-мәдени деңгейі
• Отбасындағы тәрбие стилі (балаға бірыңғай талаптардың қойылмауы,ата-
аналардың қатігездігі,олардың жазасыздығы және баланың құқықсыздығы)
• Баланың өзіндік құндылығын жоққа шығару
Балалардың қажеттіліктерінің жеткіліксіз немесе асыра қанағаттандырылуы
• Ата-аналардың ішімдікті,нашақорлық заттарды теріс пайдалануы
• Ата-аналардың балалардың психоактивті заттарды қолдануына жол беруі.
3. Мектепшілік өмірдің жеткіліксіз ұйымдастырылуы
• Оқу және тәрбие үдерісін басқаруды ұйымдастырудың толық жетілмегендігі

• Мектептің материалдық қамтамасыз етілуінің нашарлығы
• Қоғам арқылы балалармен айналыспайтын ата-аналарға ықпал ететін
тетіктердің және мектептің оқушылар отбасыларымен жүйелі байланысының
жоқтығы
• Пәндік мұғалімдердің жетіспеушілігі
• Сабақтардың жиі болмай қалуы
• Сабақтан тыс жұмыстардың қанағаттандырғысыз ұйымдастырылуы
• Мектапте балалар ұйымының болмауы
• Мұғалімдердің бала және жас ерекшелік психологиясын білмейтіндігінен
көрінетін кәсіптік деңгейінің төмендігі
• Оқушы-мұғалім жүйесіндегі өзара қарым-қатынастардың авторитарлық
немесе бетімен кетушілік стильде болуы
• Оқушылардың білімін бағалауда объективтіліктің болмауы
Аталып өткен тәуекел факторлары сыртқы,объективті сипат алады.Сондай-
ақ,балаларға бұдан басқа да,педагогтар білуге тиісті ішкі тәуекел
факторлары да әсер етеді.Оларға: өзінің қажетсіздігін сезіну,өзіндік
бағасының төмендігі, өзіне-өзі сенімсіздік,өзін-өзі бақылау мен өзіндік
тәртіптің жеткіліксіздігі,әртүрлі жағдайларда сындарлы ойлау
мен сәйкес шешім қабылдай алмау,өз-өзіне және басқаларға өзінің сезімдері
мен реакцияларын жеткізе алмауы жатады.

1.2 Мінез-құлықтың ауытқушылығының себептері

Әлеуметтік-педагогикалық олқылық ерте балалық шақтан,шамамен үш
жастан басталады, яғни баланың өзіндік санасының,мінез-құлқының ережеге
сәйкестігінің және нормативтік іс-әрекеттің дами бастаған шағымен қатар
келеді.
Жағымсыз даму жағдайында олқылықтардың сандық белгілері мен
көріністері жинақталып қалады,олардың белгілер жинақтары-психиканың
интеграциясы арқылы сапалы пайда болуларға айналады.
әлеуметтік-педагогикалық құқық бұзушылыққа және басқа да тұлғаның
әлеуметтенбеген форма көріністеріне ауысқан, дамудағы ауытқушылықтың көп
тараған түрлерінің біріне жатады.
Ерте зерттеу, алдын-алу, түзету жұмыстары тұлғалық дамуда олардың
алдын алу маңызына және балалық кезеңнің онтогенетикалық маңызына және
балалық жастағы тәрбиелеу әсерлерінің жоғары нәтижелі маңызына ие.
Ауытқушы (девианттылық) мінез-құлық деп қоғамда қалыптаспаған
нормаға сәйкес емес мінез-құлықты айтамыз.Белгілі әлеуметтанушы И.С.Кон
девианттық мінез-құлықты психикалық денсаулық,құқық,мәдениет немесе мораль
қалыптарының жалпы қабылданған қалыптардан ауытқыған іс-әрекет жүйелері
ретінде қарастырады .
С.А.Беличева девианттылық мінез-құлықтың әлеуметтік ауытқуын
былайша жіктейді:
Пайдакүнемдік бағатта: құқықтық бұзушылық, материалдық, қаржылық,
дүние-мүліктік пайда табуға ұмтылумен байланысты (ұрлау,тонау,алып-
сату,алаяқтық және т.б) жасалған теріс әрекеттер;
Агрессиялық бағытта: адамға қарсы бағытталған әрекеттер
(балағаттау, бұзақылық, ұрып-соғу, өлтіру, зорлау);
Әлеуметтік енжар тип: белсенді өмір сүруден қашуға, азаматтық
борыштарын өтеуден құтылуға,жеке және әлеуметтік мәселелерді шешкісі
келмеуге ұмтылу (жұмыстан, оқудан бас тарту, кезбелік, маскүнемдік,
нашақорлық, токсикомания, өзіне-өзі қол жұмсау);
Балалардың және жеткіншектердің мінез-құлқындағы ауытқушылық деп
оның өзіне назар аудартатын және тәрбиешілердің сенімін тудыратын
ерекшеліктері мен оның көріністерін айтамыз (ата-аналарының,
мұғалімдерінің, қоғамның ).Бұл мінез ерекшеліктері жалпы қабылданған
қалыптардан, талаптардан ауытқуды ғана білдірмейді, сондай-ақ болашақта
жасалатын қателіктердің, адамгершілік, әлеуметтік, құқықтық нормалардың,
заң талаптарының бұзылуының басталуының негізін қалайды, осы мінез-құлық
субъектісіне, оның тұлғасының дамуына, оны қоршаған адамдарға, жалпы
қоғамға әлеуетті қауіп төндіреді.
Балалар мен жеткіншектердің мінез-құлқындағы ауытқушылық
көріністері олардың адамгершілік және әлеуметтік дамуы жағынан дара
ерекшеліктер мен тұлғалық көріністеріне, нақты жағдаяттар мен өмір
жағдайларына және іс-әрекеттеріне қарай әртүрлі болуы мүмкін .
Оларды мынандай топтарға топтауға болады: итермелеуші жағдайлардан
туындаған жағдаяттық, уақыттылық көріністерге немесе реакцияларға және
жағымсыз өмір ахуалдарымен, іс-әркеттермен негізделіп , қандай да бір тип
түрінде дамитын мінез-құлықтағы ауытқушылықтың тұрақты нысандары.
Оқушылардың девиантылық мінез-құлқының себептері:
А) Жайсыз жанұялық қарым-қатынастардан, баланы тәрбиелеуде ұлттық салт-
санада қалыптасқан этно-функционалдық ерекшеліктерді мүлдем ескермеуден,
жанұядағы жағымсыз психологиялық ахуалдан, оқудағы жүйелі сәтсіздіктерден,
сынып ұжымындағы құрбылармен өзара қарым-қатынастың орнамандығынан, ата-
аналарының, мұгалімдердің, сыныптас жолдастарының және т.б. дұрыс емес
(әділетсіз, дөрекі, қатал) қатынастарынан туындайтын терең психологиялық
жайсыздықтардан;
Б) Психикалық және физикалық денсаулығы мен дамуы жағдайындағы
ауытқушылықтармен, жас ерекшелік дағдарыстармен, мінез акцентуациясымен
және басқа да физиологиялық және психоневрологиялық ерекшеліктер
себептерімен;
В) Ішкі және сыртқы белсенділігінің саналы көріністеріне, өзін-өзі
көрсетуіне жағдай жасалмағандығымен, іс-әрекеттердің пайдалы түрлерімен
айналаспағандығымен, жағымды және маңызды әлеуметтік және жеке өмірлік
мақсаттары мен жоспарларының болмауымен;
Г) Қараусыз қалумен, қоршаған ортаның кері ықпал етуімен және осының
негізінде дамитын әлеуметтік-психологиялық бейімделуімен, әлеуметтік және
жеке құндылықтарының жағымсыз түрге ауысуымен;
жүрген
Қазіргі кездегі жасөспірімдердің ортасы қолайлы емес. Ол қандай
да бір шамада ауытқушы мінез-құлықтың әр түрлі нысандарын мектепке бара
жатқанда да, аулада, қоғамдық орындарда, тіпті үйде де және мектепте де
көрінеді. Мораль мен мінез-құлық аймағындағы ауытқушылықты тудыратын
қолайлы жағдайларды жасырын,бейнесіз өзара қасынас сипатымен, еркіндігінің
көптігімен, кері әсер ететін экономикалық, әлеуметтік мәдени факторларының
кең кеністік қалалық ортаны құрайды.
Дәстүрлі ұлттық құндылықтар нормасының босауы, ата-ананың, әсіресе
отбасындағы әке беделдігінің төмендігі, мінез-құлықтың тұрақты үлгілері мен
моральдық шекаралардың жоқтығы, әлеуметтік бақылаудың босаңсуы
жасөспірімдер ортасындағы ауытқушы және өзін-өзі жоюшы мінез-құлықтың
өсуіне әкеледі.
Қоғамдағы құндылықтар жүйелерінің дағдарысы, жалпыға тән мінез-құлық
нормалары мен ережелердің жойылып кетуінің себебінен қоғамда байлық
жетістіктің көзі деген көзқарас қалыптасқан. Өскелең ұрпақтың тиісті
қажеттіліктері мен құндылықтар бағыттары дәл осы арнада қалыптасып,

II. Девиантты іс-әрекеті балалар мәселесі

2.1 Девиантты мінез-құлықты балаларға сипаттама және оның анықтау жолдары
Біздің қоғамдамуының күрделі әлеуметтік –экономикалық жағдайларға
және нақты қоғамдық тығырыққа тірелуі,адам ағзасына қауіпті экологиялық
орта,дәрігерлік қызметтің нашарлығы т.б. балалардың денсаулығына, мінез-
құлқына,оқытуға байланысты әлеуметтік психологиялық бейімделуге қатысты
қиын мәселелерді тудырып отыр.
Көптеген ғалымдардың пікірінше ,бала мінез-құлқының қиындығы 6-8
сыныптарда,әсіресе ұл балаларда байқалады.бірақ соңғы жылдары мінез-құлқы
қиын оқушылардың арасында жасару тенденциясы байқалады, олардың қатарына
енді бастауыш сынып оқушылары толықтырып отыр.
Ұзақ уақыт бойы оқу процесі балалардың екі категориясының
есебінде құрылып келген бірінші категория-қалыпты балалар
категориясы,ягни баланың дамуы өз жасына сәйкес;және аномалды балалар дене
және психологиялық дамуда анық ауытқулары бар балалар.Соңғы он жылдардағы
ғылыми зерттеулер балалардың осы екі категория арасындағы аралық буын бар
екенін дәлелдеді,осы аралық буынға оқудағы қиыншылықтары және мінез-
құлқындағы ауытқулары бар балалар жатады,оларды көбінесе қауіп қатер
балалары деп атайды.Олардың бойнында дене және психологиялық дамуында
көзге көрінетін аномалиялары жоқ .Алайда жағымсыз жанұялық және әлеуметтік
жағдайлар салаларында бұл балалардың, мектеп жасына жеткен кезде ,мектепте
жақсы оқу үшін қажетті қасиеттері мен дағдылары жоқ.Денсаулығының әлсіздігі
, жұмыс қабілетінің төмен болуы , өз құрдастарынан психикалық дамуы жағынан
артта қалуы қауін-қатер факторы, үлгермеушілік, мектепке үйрене
алмаушылығы, тәртібінің нашарлығның себептері болып табылады. Ғалымдардың
ой-пікіріне жүгінетін болсақ, девиантты мінез құлықты балаларға ортаның
келеңсіз ықпалынан және педагогикалық процестің жеткіліксіздігіне рухани
көзқарастарының дұрыс қалыптаспағандығы, сезімнің дәменсіздігі, қоғамдық
мінез-құлық дағдысының жоқтығы айқын әрі үнемі байқалып тұруы жатады. Мінез-
құлқы қиын балалар арасында жүргізілген көптеген зерттеулер қортынды
бойынша үлгермеушілер қатары бастауыш сынып оқушылары толықтырып отыранын
көрінеді.Мінез құлықтың мұндай белгілерінің пайда болуының өзі болашақта
әлеуметтік –психологиялық дезадаптация тұрақты түрлерін қалыптасуына, мінез-
құлық бұзылуының амникалық және криминологиялық белгілерінің пайда болуына
әкеліп соқтырыды. Қиын балалардың психологиялық ерекшеліктері теориялық
тұрғыда Л.С.Выготский (1928)еңбектерінде талқыланады,сондай-ақ
А.С.Макаренко тәжірбиелерінен де үлкен орын алады .Бұл мәселенің ары қарай
талқылануына үлес қосқан зерттеушілер қатары біршама.
Бастауыш мектеп кезеңі баланың жеке, басының ары қарай
қалыптасуы аса маңызды рөл атқарады. Оның өмірінде мектеп табалдырығын
алғаш аттаған күннен бастап айтарлықтай өзгерістер пайда болды, дамудың
әлеуметтік жағдайы түп –тамырымен өзгереді, бала үшін жетекші орын алатын
оқу әрекеті қалыптасады.
Баланың жеке қасиеттерінің, психологиясының дұрыс дамып кетуі
үшін педагогтік ұжымдардың кәсіптік білгірлігі,ата-аналардың саналы
көзқарасы және осы принцептерге негізделген мектеп отбасы арасындағы тығыз
одақ,нәтижелі жұмыс қажет.
Мысалы ,бұл тұрғыда Әл-Фарабидің айтқан пікірі бар. Баланың жасы
өскен сайын ,оның ақылы да,яғни тәнімен бірге жаны да өсіп отырады.Мұның
бәрі оның тіршілік қажетінен туындайды.Мәселен ,балада ең алдымен өсіп-өну
қуаты пайда болады.Бұл оның өмірінде рөл атқарады.Ана құрсағында –ақ тән
түйсігі,пішінінен түйсіне алу қабілеті қалыптасады.Бұл үшін адамның өз
бетінше ,әрекеттенуі ,өзіндік белсенділігі ерекше маңызды .Адамның
адамгершілік ,имандылық қасиеттері де оның өмірінде алатын тәжірбиесінен
,үлкендерді жақсы өнегесінен туындайды. Адамды өмірге ақылды,не
ақылсыз,зұлым ,не ақниетті болып келмейді,мұның бәрі жүре пайда болады.
Мінез-құлқы қиын бастауыш мектеп оқушылары мотивацияның төменгі
деңгейімен,оқу әрекетіне құлықсыз қатысымен сипатталады.4-сыныпқа қарай
мектеп мотивациясының төмендеу тенденциясы байқалады.
Мінез-құлқы киын балалармен жұмыс істеу барысында олардың
психологиялық ерекшеліктерінен есепке алып отыру керек.
Хонфорымды түрге жататын балаларға қайырымсдылық, жақсылық
жасалатын қатынастар, олардың адалдық және ынталықтарын мадақтап , дем
беретін қолайлы орта болуы қажет.
Мұғалімдер мен тәрбиешілер, әсіресе инторвертивті түрге жататын
балалардың жеке ерекшеліктерін есепке алуы шарт, олардың ақыл-ой
функцияларын дамытуға әрекеттенуі,бұл балалармен адамгершілік және
әлеуметтік мөлшерде , меңгеруге қабілеттендіру,өз құрбы-құрдастармен өзара
қатнастарын жақсартуға көмегін тигізу керек.
Мазасыз түрге жататын балалар тыныш, қайырымды жағдайда
қажетсінеді .Мұндай балалардың денсаулығына қатты көңіл бөлген абзал.
Инфантильді түрге жататын балалардың тұрақты оқуға деген
қызығушылығын ,мотивациясы мен дағдысын кеңейту ,белсенді ойлау әрекеттері
мен ойын әрекетеріне еліктіру, қызығушылықтарын арттыру, дербестікке
ынталандыру қалыптастыру қажет.
Өзін -өзі бағалау ең алдымен жеке тұлғаның әрекеті арқылы
қалыптасады.Бірақ бағаны әрдайым айналадағы адамдар береді. Егер
айналасындағы адамдар үнемі дұрыс қарым-қатынас жасаса, онда ол өзін осы
сыйластыққа лайық екенін деп санайды, ал егер керсінше ,оның жасаған
істерінің кемшіліктерін бетіне басып, ұрысып, жаратпай жатса, оған өзіме
лайық емеспін деген ой келеді. Бұл жағдайда баланың реакциясы әр түтлі
агрессия және т.б.болады.
Қазіргі зерттеулерге қарағанда, тәртіп бұзуға ең бірінші түрткі
болған оқиға баланы тікелей тәртіпсіздікке әкелмейді, әуелі қайғыға
ұшыратады да,ол қайғы баланы ашуланшақтыққа әкеліп соқтырады. Тәртіп бұзу
осыдан шығады. Тәртіп бұзушылықтың салдарының негізі-сабаққа үлгере
алмаушылық.Кейбір оқушылартәртіп бұзуын өзінше батырлық деп санайды. Мұны
өзгелердін көзінше көрсетсісі келеді. Бұл мінез көбіне бала мінезінің дұрыс
тәрбиеленуінен болады. Бірақ осылай болған жағдайда да, тәртіпсіздік
баланың бойнына біржолата сіңіп кеткен әдет деп , барлық себепті содан
іздестіруге болмайды.Өйткені, тәртіп бұзу баланың тек өзіне байланысты
емес, оның үй ішіндегі жағжайларға да, айталық, ата-ана бірлігінің
жоқтығына, баласына қойған талаптың әртүрлі болып келуіне байланысты.
Бүгінгі таңда бастауыш мектептің негізі міндетті баланың бастапқы
тұлғалық қалыптасуын қамтамасыз ету, оның қабілеттерін айқындау және дамыту
болып табылады.
Өсіп дамып келе жатқан бала бойында алуан түрлі қасиеттер байқалады.
Осы бір көп сырлы қасиеттердің жағымды, жағымсыз жақтармен қатар елеусіз
мінез көріністері де бала бойнында болады.Бала мінезінің жағымды жақтарына
қайырымдылық, инабатылық, сыйлаушылық,шынайы адалдық, жақсы жаманды айыра
білушілік, алдағы өмір жолына ұмтылушылық жатса, ал нашар мінез
көріністеріне тұрақсыздық, өтірік айтушылық, өзімшілдік, беймазалық, тағы
сол сияқты қасиеттер жатады. Бала бойнында байқалатын қасиеттерге :өзіне-
өзі сын көзбен қарап, мінезіндегі кемшіліктерді сезіну, әділетті,
әлсіздікті аңғару, ойлаған мақсатын орындап шығу үшін шыдамы мен іскерлігі
жатады. Егер бала мінезіндегі көріністер өмірмен сабақтасып, тәрбиемен
ұштасса, балада қайырымды, байсалды, бір сөзді,батыл мінез қалыптасады.
Бала өскен сайын көп естіп, білуге ұмтылады. Өз ойын айту, басқалармен
достасу, пікірлесу сияқты мінез-құлық қалыптасады. Баланың дамып, нақтылап
келе жатқан мінезін дұрыс жолға сала білудің маңызы зор.
Бала мінезін тәрбиелеудің сан қырлы жолдары бар.
Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге жүгіесек, тәрбиелеудің
негізгі екі арнадан тұратынын көреміз.Біріншісі-бала көзін жеткізу, екінші-
жақсы әдеп-ғұрыпқа дағдыландыру.Осы екі жолды қатар бір-бірінен ажыратпай
байланыстыра жүргізсе, бала мінезі саналылық жолға бағытталады.
Оқушының мінез-құлқының ерекшеліктерін анықтау үшін төмендегі
тәсілдерді ұсынамыз:
1. Оқушының тәртібін сабақ үстінде және сабақтан тыс кезеңде бақылау;
2. Оның қызметін талдау(әр пән бойынша дәптерлерін, ббақылау жұмыстары,
шығармалары т.б.)
3. Оқушылармен оны не қызықтырады және жақсы көретін сабақтары жөнінде
әңгімелесу;
4. Достары туралы әңгіме жүргізу;
5. Оқушы жөнінде достарымен, ата-анасымен әңгіме жүргізу.

Қозғап отырған мәселеміз балалардың жеке басының қасиеттерін зерттеу
болғандықтан, онымен жүргізетін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.