Арбитражды процесстік құқық құрылымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Арбитражды процесс туралы жалпы түсінік
Арбитражды процесс барысында бағалау қызметінің құндары мен қағидалары
Арбитражды процесс барысында бағалау қызметінің қолданатын әдіс тәсілдері

ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы нарықтық экономикаға көшу барысында елімізде көптеген жаңа мамандықтар мен қызмет көрсетулер салалары пайда бола бастады. Соларды бірі - бағалау қызметі болып табылады.

Бағалау қызметі қарапайым тілмен айтқын белгілі -бір мүліктің нарықтық немесе басқа құнын анықтау. Бұл қызмет түрі біздін елге 2000 жылы30 қарашада келіп жетті. Яғни, бағалау қызметімен айналысу үшын арнайы нормативтік базамен жабдықталды. Осыған орай «Бағалау қызметі туралы»(Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2000 ж., N 20, 381-құжат; 2001 ж., N 24, 338-құжат) заңы жұмыс істей бастады.

Аталған заң осы он жылдың көлемінде бірнеше өзгерістерге ұшырады. Бірақ, басты мақсаты мен міндеттері бастапқы қалпы сақтап қалды. Соңғы рет 2010 жылы 19 наурызда өзгерістер мен толықтыруларға ие болды. Аталған толықтырулардың басты назарына бағалаушылар палатасы болды. Палатаға кіру талаптары атап көрсетілді.

Дамушы елдердің қатарындағы Қазақстан Республикасының экономикасы бір қалыпты өсу қарқыны білінбейді. Осыған сәйкес экономикалық нарықта көптеген қиыншылықтар туындайды. Сол қиыншылықтарда қатысушы ретінде де және шешуші қызметіне ие тұлға болып бағалаушы саналады. Сондықтан менің рефератымның тақырыбы - «Бағалау қызметін іске асырудағы арбитражды процесстердің ролі» болғандықтан, төмендегілер негізгі мақсатым болып табылады:

- арбитражды процесс туралы түсінікті ашып көрсету;

- арбитражды процесстің объектілері мен субъектілерін анықтау;

- дағдарысқа ұшыраған объектілерге жетілдіру жолдарын көрсету.

Алдыма қойған міндет: бағалау кызметін іске асыру кезінде дәлелдеулер мен арбитражды процесстердің қатынасы мен ролін анықтау.

1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. 1 Арбитражды процесс туралы жалпы түсінік

Арбитражды процесс құқық - бұл заңнамалық құқық қызметі негізінде арбитражды сот немесе басқа да қатысушылар арқылы әділ шешілетін экономикалық және т. б. кәсіпкерлік қызмет барысында туындайтын келіспеушіліктерді шешу болып табылады.

Арбитражды процесстік құқық - заңнамалық құқық негізінің жеке бір бөлігі болып саналады.

Бұл қызметпен айналысатын тұлғалар арбитражды процесстік құқық объектілеріне нарықтық экономикада туындайтын кейкілжіндер атап өтеді. Сонымен қатар ол өзінің проблемалық ерекшелігіне байланысты өзгеріске ұшырауы мүмкін.

Арбитражды процесстік құқық субъектілеріне:

кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды тұлғалар
кәсіпкерлікпен айналысатын заңнамалық білімі жоқ, бірақ дербес кәсіпкерлік мәртебесі азаматтар
коммерциялық емес ұйымдар

Арбитражды процесстік заңнаманың арнайы субъектілері қатарына прокурорлар мен мемлекеттік органдар.

1 - кесте. Арбитражды процесстік құқық құрылымы

Жоғарыда көрсетілген кестенің оң жағына қарап біз арбитражды процесстерді заңнамалық жағын басқаратын субъектілерді көре аламыз. Ал, заңнамалық процесспен арбитражды процесстің бағыттары қатар жүріп отырады [2, 142-143б] .

Арбитражды сот қарамағына берілетін экономикалық келіспеушіліктер басты түрлеріне:

белгілі - бір мерзімге жасалған келісім - шарт екі жақтың біреуінің белгіленген міндеттерді орындамау;
меншік құқығы анықтау;
шығындарды өтеткізу;
мемлекеттік органдардың нормативтік актілерінің дұрыс еместігін жариялау кезіндегі келіспеушіліктер;
шаруашылық субъектілеріне мемлекеттердің арнайы санкция салуы кезіндегі дау-жанжалдар, және т. б. тұлғаның ар-намысы мен құқықтарын қорғау жатады.

Негізі бағалау қызметін іске асыру екі жағдайда іске асады:

Бірінші жағдай, ол тапсырыс берішінің өзінің қалауымен мүлікті бағалау. Бұл кезде ерікті түрде бағалау процесі жүріп отырады.

Екінші жағдайда, арнайы сот шешімі бойынша міндетті бағалау болып табылады. Бұндай жағдайлардың біріне дағдарыстағы яғни, банкротка ұшырау сәтінде тұрған кәсіпорындарды жатқызуға болады. Дәл осы кезде бағалау қызметі арнайы құндарды қолданады.

1. 2 Арбитражды процесс барысында бағалау қызметінің құндары мен қағидалары

Арбитражды басқару процессі (дағдарысқа қарсы) - өзінің спецификалық ерекшелігіне қарай бағалаушыға құн түрінің белгілі - бір түрімен ғана шектелуге алып келеді.

Баланстық және қалдық құн өзінің есептік ерекшелігімен (ұйымның балансында көрсетілген құн) ұйымның шынайы құнын көрсетеді. Нарықта бұл құн дағдарысқа қарсы сапалығымен қолданысқа ие бола алмайды.

Орын басу және алмастыру құнын есептеуге мүмкіндік бар, бірақ тура бағытты емес. Осыған себеп дағдарысқа қарсы, яғни арбитражды процесс нарықтағы ұйымның дұрыс басқарылуын көрсетеді. Себебі бұл жаңа құрылысқа қолданылуы тіптен қолайсыз. Бұл құн түрі бизнесті сақтандыру кезінде кеңінен қолданылады.

Ұйымның айқындалған нарықтық құны - бұл бағалау тәжірибесінде көп қолданысқа ие болатын құндардың бірі. Ұйымды дағдарысқа қарсы басқару өзінің қызметін шынайы нарықтық құнын анықтау қызметімен бастау қажет. Сонымен қатар, ұйымның активтері мен пассивтерінің жекелей құндарын анықтауға жатады [3, 32-34б] . .

Қадағалау, ішкі басқару және қаржылық қалпына келтіру кезінде көрсетілген тәсілді арбитражды басқару мақсатында қолдануға болады. Байқаулық жағдай кезінде ұйымның нарықтық құнын анықтау мүмкін емес болып табылады егер:

мүлікті сату өз еркімен келісім ретінде қарастырылмайды, себебі, байқаулық басқарушы мүлікті сот шешімі бойынша іске асырады;
мүлікті іске асыру көбінесе аз уақыт ішінде және байқаулық өндірістің шектеулі мерзімі кезінде сатылады;
мүлікті сату кезінде нарық коньюктурасы ескерілмейді осыған себеп, байқаулық басқарушыға активтерді барынша максималды түрде іске асыруға мүмкіндік бермейді.

Инвестициялық құн көбінесе инвестициялық жобаларды айқындау және белгілі - бір инвестордың объектісінің құнын көрсету кезінде қолданылады. Сатып алушы үшін аталған құн объектіні сатып алуғы немесе алмауға шешім шығару үшін өте тиімді.

Арбитражды басқару процессі кезінде жоғарыда көрсетілген құн ұйымның ішкі басқару бөлігінде тиімді қолданылады. Бұл кезде ұйым белігілі - бір айқындалған инвесторға сатылады (банкротка ұшырау жөніндегі заң негізінде) . Осыған орай инвестор активтер жинағын емес, болашақта түсетін табыс көлемін айқындайды.

Салық салу құны арбитражды процесс кезінде қаржылық жоспарды жобалау кезінде қолданылуы мүмкін, бірақ тәжірибеде бұл құн есептелмейді.

Қалпына келтіру құны - толық тозуға ұшыраған және бастапқы қалпы мен пайдалылығын жоғалтқан кәсіпорын активтерінің құны. Дағдарысқа ұшыраған кәсіпорынды арбитражды түрде бағалау кезінде бұл құн өте сирек қолданылады. Бұл құн мысалға алғанда, толық күшін жоғалтқан құрылғылардың бағасын анықтауда қолданылуы мүмкін.

Көріп тұрғанымыздай жөндеуге кеткен үлкен шығындар ұйым иесі үшін ештеңе алып келмейді. Бірақ, тек жоғары білікті бағалаушылардың көмегіне сүйенетін ішкң басқарушы көптеген станоктарды материалдық бағасымен сатылуына жол бермейді. Тозған құрал жабдықтарды іске асырудан түскен ақшалай қаражаттар зауыт жұмысшыларына жалақы беруге мүмкіндік тудырады.

Жұмыс істеп тұрған ұйым құны - тек қана дағдарыстың бастапқы даму фазасында есептеледі. Себебі, бұл кезде ұйым нарықта жүйеленеді және иесіне табыс алып келеді.

Егер ұйым қысқартылған режимде жұмыс істейтін болса, табыстық тәсіл қолданылмайды, себебі ұйымның толық бірқалыпты табысы жоқ, ал салыстырмалық тәсілді қолдану үшін ұқсас аналогты ұйымдар туралы ақпарат алу қиын.

Осыған сәйкес, арбитражды бағалау процесі шығындық тәсіл негізінде болады және оның көмегімен жұмыс істеп тұрған ұйымның құнын таза активтер және жойылу құны арқылы бағаланады. Табыстық тәсіл құрылымдық бағдарламаның бір нұсқасын таңдаған кезде қолданылуы мүмкін.

Егер ұйым байқаулық өндіріс циклінде болса (банкротқа ұшырау процедурасының соңы), объектінің жойылу құнын есепетеу қолайлы болып табылады.

Жойылу құны - шетелдік және Ресейлік экономистердің пікірінше бұл құн қысқа уақыт ішінде мүлікті сатудан түскен ақшалай қаражаттар (1 - 1, 5 жыл) . Бұл кезде ұйым толық күйінде немесе бөлек активтері ретінде сатылады.

Көріп отырғанымыздай арбитражды бағалау процессі бағалау қызметінің арнайы белгіленген құндарымен шектеледі. Осыған орай нарықтық құн бағалау қызметінің негізі болып саналады. Сондықтан, қаржылық қалпына келтіру кезінде қолданыс табады.

Дағдарыстағы ұйымды бағалау қызметінің теориялық негізі болып саналатын қағидалар арқылы дағдарысқа қарсы компанияның құндық ерекшелігіне анализ жасау мүмкін емес.

Пайда қағидасы дағдарыстағы ұйымды бағалау кезінде қолданылады. Мысалы, ішкі басқару процесін жоспарлауда және сырқы басқаруларды дәлелдеу мақсатында және жаңа инвестиция көзін тартуда кең етек алады.

Күту қағидасы дағдарыстағы кәсіпорын құнын табыстық тәсіл арқылы есептеу барысында қолданылады.

Үлес қағидасы - арбитражды басқаруда дағдарысқа қарсы шаралар қолдану кезінде шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Мысалы, бәсекеге қабілетті өнім шығаратын цехтерді қайта жасақтандыру және өндіріс процесінен сұранысқа ие болмаған тауар шығарған техникаларды қайта жөндеу. Үлес қағидасының мазмұны: дағдарыстағы өнеркәсіпті жандандыру мақсатында басқарушы тұлға өз қалтасынан белгілі - бір ақша қаражаттарын немесе активтерін өндіріс процесіне салады. Ал, бұл жерде басқарушының басты көздеген мақсаты, өнеркәсіпті дағдарыстан шығару арқылы өзінің салған үлестерімен қатар, т. б. шығындарын жаба отырып пайдаға кенелі. Нәтижесінде айтылып отырған объект құны бірнеше есеге көбейеді.

Сонымен қатар, бәсекеге қабілеті жоқ өнім шығаратын техникаларды модернизациялау салық, электроэнергия, су және жұмыскерлерге кететін шығындарды жабуға тиімді шешім болып табылады.

Басты назарды арбитражды поцесс барысында құндық өзгеріс және экономикалық бөлініс қағидаларына аудару керек. Бәрімізге мәлім нарық бір орында тұрмайды және қашанда өзгеріске ұшырап отырады. Соған сай, объект құны экономикалық және саяси фактор лар әсерінен өзгеріп отырады. Ұйым құны көбінесе бағалау кезінде оның қай өмірлік циклде тұрғаны, даму перспективасы мен уақытына тәуелді.

Осыған орай, өзгеріс қағидасын біз былай түсінеміз: кез - келген бағалау объектісінің құны тек бағалау процесі өткен күнге ғана жауапты.

Сонымен, ақшалай міндеттемелер және талапты төлемдер көлемі арбитражды сот шешімі қабылдар кезінде бағалау процесі жүргізілген мерзім ұйымның банкротка ұшырады деп танылу мерзіміне сәйкес болады.

Арбитражды процесс кезінде бағалаудың ақпараттық көзі ретінде инвентаризациялауды жүргізгендегі мәліметтер болып табылады және сол мерзім бағалау қызметін жүргізілген мерзім ретінде қабылданады.

Кейде бағалаушы бағалау мерзімін барлау күніне сәйкес етіп қояды. Бұл дұрыс емес, мерзімді дәлелдеу үшін сарапшының болуы міндетті. Егер бағалаушы маман объектіні барлауға қатыса алмайтын болса, онда ол бағалау туралы есепте барлау жүргізілмегені туралы көрсетіп жазуы тиіс.

Дағдарысқа қарсы басқаруда объектінің жалпы құны өскен жағдайда мүліктік құқықтарды қайта топтастыру экономикалық бөлініс қағидасына қызығушылық туады.

Құқықтарды бөлу келесідей жасалады:

физикалық бөлініс: ауа кеңістігін, жер учаскесін және қойнауларын пайдалану құқықтарын бөлу;
иелену мерзімі бойынша бөлініс: жал құқықтарының алуын түрлері және өмір бойы иелік;
ұйымды пайдалану құқықтары бөлінісі: ұйым мүлкін шектеулі қолдану құқығы, лицензиялар және мүлікті қолдануға щектеу;
мүліктік құқық түрі бойынша бөлініс: ортақ жал, серіктестік, корпорация және опцион;
ұйымды басқаруға кредитордың қатысу құқық түрлерінің бөлінісі: кепілзат, кепіл және кепілге қатысу.

Қағидалардың аздығы бағалау барысына қиындық тудыруы мүмкін емес. Бағалау мақсаты мен әдіс тәсілге байланысты дағдарысқа қарсы істі жүргізуші түлға негізгі және жанама қағидаларды таңдауы тиіс.

1. 3 Арбитражды процесс барысында бағалау қызметінің қолданатын әдіс тәсілдері

Дағдарыстағы ұйымның құнын анықтау барысында бағалаушы барлық 3 тәсілді де (шығындық, табыстық және салыстырмалық) қолдануына болады.

Салыстырмалық және шығындық тәсілдер бірігіп статистикалық әдіспен қолданады, себебіақша ағымдары бірқалыпты жүрмейді, соның әсерінен нақты бір мерзімді алады. Көбінесе статистикалық әдіс ұқсас ұйымдардың нарықтағы құны мен оларды құруға кеткен шығындарды анықтау арқылы жасалады.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей көбінесе ұйымды бағалау барысында табыстық тәсіл қолданылады. Ал, толық құрылмаған ұйымдар үшін шығындық тәсілді қолданған әлдеқайда дұрыс саналады.

Табыстық тәсіл табыстарды капитализациялау әдісіне негізделеді. Табыстарды капитализациялау әдісі объектіні табыс әкелі жағынан бағалауға мүмкіндік береді. Осы тәсілді қолдануда бағалаушы ұйымды қолданған кездегі ағымдағы табысты анықтайды.

Табыстық тәсіл тікелей капитализациялау және ақша ағымдарын дисконттау әдістеріне сүйенеді.

Тікелей капитализациялау - белгіленген мерзім аралығында объектіден түсетін бірқалыпты табыс сомасын анықтауға көмектеседі. Бірақ, тәжірибеде бұндай жағдай кездеспейді, себебі, ұйым өзінің жұмысы барысында көптегенде қиын қыстау кезеңдерден өтеді. Сондықтан, дағдарыстағы ұйымды бағалауда бұл әдіс қолданылмайды десе де болады.

Кең таралған және бағалау қызметінде қолданылатын әдістердің есептеуге ең қиыны болып - ақша ағымдарын дисконттау әдісі саналады. Бұл тәсіл күту қағидасына сүйенеді, яғни, инвестор объектіге оның ағымдағы табыстарынан артық ақша салмайды. Бұған кері, объект иесі ағымдағы табысынан арзанға сатпайды. Нәтижесінде, аталған екі жақтың келісімі бойынша нарықтық құн құрылады. Ақша ағымдарын дисконттау әдісі кез - келген жұмыс істеп тұрған кәсіпорын үшін қолдануға болады. Әсіресе, бұл әдіс нарықта өз орны бар, бірқалыпты табыс алып отырған және біраз уақыт жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар үшін өте тиімді. Егер, кәсіпорын тұрақты табыс алмайтын болса, есеп барысында арнайы жағдайлар жасалады.

Инвесторлар кәсіпорынға инвестиция көзін салмас бұрын бірнеше талаптар қояды:

көбірек шындыққа жанасу;
тәуекелдің аздығы;
мерзім ішінде тез іске асу.

Бұл талаптарға жоғарыда көрсетілген ақша ағымдарын дисконттау әдісінің қорытынды шешімдерінің көрсеткіштері жауап бола алады. Әдістің аталған жақсы жақтарымен қатар, кемшіліктері де бар. Нарықта өз орны бар кәсіпорын ақша ағымдарын дисконттау әдісі бойынша белгілеген мерзім ішінде сыртқы және ішкі факторлар әсерінен өзгеріске ұшырамауына ешкім кепіл бере алмайды.

Шығындық тәсіл дағдарыстағы ұйымның шығындарын анықтау жағынан бағалады және өзімен бірге 2 әдісті алып кіреді: таза активтер құны әдісі және жойылу құны әдісі. Сонымен, бұл тәсіл ұйымның активері мен пассивтерін бағалаудан тұрады және жоспарлауға сүйенбейді.

Жойылу құны әдісі арбитражды басқарушының бұйрығымен байқаулық кезең бойынша қолданылады, яғни мүлікті іске асыру мақсатында банкрот деп тану арқылы байқау көлемін анықтау. Жойылу құны ұйым таралымға ұшыраған кезде түсетін ақша қаражаттары.

Бағалау стандарттарында жойылу құны деп, мүлікті жатсыздандыру кезінде анықталатын құнды түсінеді.

Экономикалық кітаптарда жойылу құнының 3 түрін бөліп көрсетеді:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.