Валюталық операцияны есепке алу ақпараттық жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ 4
I. ПӘНДІК ОБЛЫСТЫ СИПАТТАУ 6
1.1. Заттық аймақтың сипаттамасы 6
II. Бағдарламалық құжаттама 9
2.1 Есептің қойылымы 9
2.2 Ақпараттық қамтамасыздандыру 15
2.3 Бағдарламалық қамтамасыздандыру 17
2.4 Техникалық қамтамасыздандыру 19
III. Эксплуатациялық құжаттама 22
3.1 Бағдарламаның атқаратын қызметі және орындалу шарттары 22
ҚОРЫТЫНДЫ 29
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31
Бағдарлама листингі 32

КІРІСПЕ

Менің курстық жұмысымның тақырыбы: Валюталық операцияны есепке алу
ақпараттық жүйесі. Бұл жұмыста жалпы валюта дегеніміз не, валюталық
операцияны іске асыру, валюта бағамдарына кеңінен тоқталып өтіледі. Қазіргі
заманғы талапқа сай банктерде болатын операциялар жалпы ақпараттық жүйемен
байланысты болып табылады. Дамудың әрекеті комплекстік талдауда шетелдік
банкілердің өзекті тақырыпта валюталық жөнге салу өткізуі салыстырмалы
болады.
Бұл жұмыста құрылған қосымша банк және қандай да болмасын қаржылық
ұйымның қызметкерлері үшін зор үлесін тигізеді деп ойлаймын. Себебі, бұл
қосымша арқылы, қолданушы өте тез уақытта қаржылық хабарлама мазмұнын
көріп, қателер болған жағдайда алдын ала ескертіліп, қаржылық операциялар
кезіңде құжаттардың дұрыс толтырылмауына байланысты пайда болатын
келіспеушіліктерден сақ болады. Қазіргі замағы бағдарламалар
автоматтандыруға байланысты негізгі қызметтерін атқаруда. Ақпараттық
жүйенің негізгі байланысы банк қызметтерін автоматтандыру болып табылады
және оларың құжат айналымындағы барлық сәйкестіктерді іске асыру болып
табылады. Оның көрінісі қазіргі заман талабына сай негізгі білім
базаларының толықтылығы мен жедел әрі жылдам жұмыс атқаруында болып отыр.
Негізгі қорытынды кезеңінің мағанысы валюталық операцияның банкілік
салада болатын қызметтері ерекшеліктері қазіргі кездегі банктік саладағы
болатын процесстер негізі қарастырылады. Валюталық операцияның негізгі
ерекшеліктері ақша аударымның айналымы кезінде валютаның жеке қасиеттерінің
сақталуы негізгі ақпараттық жүйеде технологиялық негізге сәйкестендіріліп
жасалған шарт болып табылады. Валюталық операцияны есепке алу ақпараттық
жүйесі негізгі банктік салада өзекті тақырыптардың бірі. Қазақстанда
валюталық операция басқа операцияларға қарағанда көмескілеу болып табылады.
Сондықтан, жоба мақсаты немесе оларға жасалған бағдарлама керекті болып
табылады деп сенемін.
Курстық жұмыстың мақсаты - банктерде валюталық операцияларды есепке
алу бойынша ақпараттық жүйесін жасау болып табылады. Осыған байланысты
валюталық операцияны есепке алуды автоматизациялау үшін келесі есептің
қойылымын шешу қажет болып табылады:
▪ Тұран Әлем Банк АҚ туралы материалдарды зерттеу.
▪ Валюталық операцияда болатын ақша аударымының дұрыстығын және
валюталық несие мәнін талдау.
▪ Валютадағы несиенің есептелу барыстарын қарастыру.
▪ Валюталық операцияның қозғалысын қалыптастыратын модель құру.
▪ Жобада барлық валюталық операцияға қатысты
қамтамасыздандыруларды талдау.
▪ Кіріс, тұрақты, аралық және нәтижелік ақпараттарды сипаттау.
▪ Таңдалған жоба нұсқасын жүзеге асыру.
Пәндік аймақ ретіде Тұран Әлем Банк алынған. Банк ақпараттық
жүйесінде валюталық операциялар негізгі роль атқарады. Банк жүйесінде
валюталық операциларды оңтайландыру барысында қолданылатын негізгі жүйе
S.W.I.F.T. жүйесімен байланысты. Бұл жүйе қолданылу жағынан өте тиімді
болып табылады. S.W.I.F.T. (Society for World-Wide Interbank Financial
Telecommunications) – дүниежүзілік банкаралық қаржылық телекоммуникациялар
бірлестігі. Қаржылық телекоммуникациялар сферасындағы басты ұйым болып
табылады. SWIFT қызметіндегі басты бағыттар: шапшаң әрі сенімді, тиімді
және санкцияланбаған енуден қорғалған банктер үшін телекоммуникациялық
кызмет көрсету; қаржылық ақпаратпен алмасу әдістерін және формаларын
стандарттау бойынша жұмыс өткізу.

I. ПӘНДІК ОБЛЫСТЫ СИПАТТАУ

1.1. Заттық аймақтың сипаттамасы

Банктік валюталық операцияны есепке алу негізгі процесі банк
арасындағы сипаттамада болады және олар өздерінің жүйесі жағынан қаржылық
сипатты бейнелейді. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасындағы ақпараттық
жүйенің даму кезіңінің белең алуы, банктік операциялардың автоматтандыру
жұмысында белең алуда. Банктік операциялар ақша қозғалысы мен олардың
аударымына байланысты болады. Операциялар қозғалысын есепке алу нарық
байланысында болатын негізгі қаржылық мағынадағы белгілі клиент арасындағы
байланысты зерттейді. Олардың ішінде негізгі операцияларды валюталық
операциялар алады. Қазақстан Республикасының банктері ішіндегі байланыстар
негізінде қаржылық хабарламалар негізінде банктік валюталық операциялардың
даму процессі негізінде болады. Негізгі операциялар банктер арасында
өздерінің қаржылық байланыстарын ретке келтіруде негізгі роль атқарады.
Банктік валюталық операцияларда ақпараттық жүйенің негізгі белең алуы
қазіргі кездегі ақша аударымдарының және төлем жүйелерінің даму қадамы
болып отыр. Оның ішінде қазіргі кезде жалпы Қазақстандық банктердің SWIFT
жүйесін ендіруге болады. Банктік валюталық операцияларды есепке алуды
дұрыс, сенімді жүргізу шартында ақпараттық технологияны меңгерген мамандар
көптеп қажет етіліп отыр. Банктік операцияларда ақша негізгі қызмет
атқарғандықтан оның айналым жасау процесі толық деңгейде осы жаңа
технологиялардың қатысымен байланысты болып табылады. Олар ақпараттық
жүйеде құжат айналымының саясатындағы маңызды факторлар ретінде болатын
валюталық операциялар негізгі роль атқарады. Олардың маңызы банк
саясатында да, басқа да қаржылық хабарламаларда да маңызды болып табылады.
Банктік операциялар негізгі мақсаттарда қолданылады. Оларды тіркеу
мақсатында барлық уақытта ақпараттық жүйелер негізінде қатысады. Валюталық
операциялар өздерінің нақты әрекеттерін әрқашан сақтайды және оларды
өзгерту ол операцияның белгілі уақытта аяқталғандығын білдіреді.
Тұран Әлем Банк (ТӘБ) Қазақстан Республикасындағы бұрыннан жұмыс
істеуші банктер қатарына жатады. Банк негізі 1926 жылы құрылған. Банк
негізі Әлем Банк пен Тұран Банк бірігуі негізінде мұраға қалған 80 –
нен астам филиалдар негізінде жобаланған. Банкте шағын бизнесті дамыту
мақсатымен ЕББР, АБР, ИБР дамыған банктерінен несиелік желілер алынды.
Банктің негізігі жұмыс Lotus Notes пакетінің жұмыс істеуінде жүзеге аса
бастады. 1997 жылдан бастап банк банк жоғары деңгейлі ендіру мәселесін
ендіру керек болды. Қазіргі кездегі ең дамыған банктер қатарында Тұран
Әлем Банк комерциялық банк болып табылады. Орталық ТӘБ есептеуі бойынша
күн сайын 14432 ақша аударымы бойынша транзакциялар түседі. Олардың жалпы
соммасы 3120 миллион теңгені құрайды. Банк құрылысы өте күрделі болып
табылады. Ондағы қаржылық операциялар өздерінің бағыныштылық деңгейін
иерархиялық жобада жасаған. Құрылымына тоқталып кетсек:
Директорлар кеңесі – негізгі акцияларды ұстаушы, жалпы банк жұмысын
қадағалау істерін қадағалап отырады. Кеңес жұмыстары банктің жұмысына
тікелей әсер етеді.
Ішкі аудит тобы – жалпы банк жұмыстарын тәуелсіз деңгейде тексеріп
отырады. Олардың жұмыстары нәтижесінде банк жұмыстары бағаланады және
кемшілік болса дұрыс бағыт таңдалуына көмек береді.
Басқарма – банк жұмыстарын қадағалап отырады. Басқарма өкілі көмекші
тұлға болып табылады. Негізінде жарғы капиталының дұрыс жүруін қадағалап
отырады.
Клиенттерге қызмет етуді басқару бөлімі – жалпы клиенттермен келісім –
шарттарды, олардың жалпы қызметтік байланыстарының дұрыс жүруін қадағалап
отырады. Заңды және жеке тұлғалармен жұмысты қадағалайды.
Жинақ бөлімі – жалпы кіріс және шығыстарды ретке келтіріп отырады.
Төлем карталарына қызмет ету бөлімі – тұлғалардың төлем карталарын
пайдалану барысындағы негізгі функциялық деңгейлерін қадағалайды.
Есептеу бөлімі – шет ел валютасындағы, ұлттық валютадағы, төлем
карталарды пайдалану барысындағы айырмашылықты есептеп, олардағы ұтылысты
тексеріп отырады.
Құжаттық операция бөлімі – бэк офис деп аталады. Бухгалтерге немесе
заңгерге нақты тікелей бағынады.
Кассалық операция бөлімі – кассада төлім қабылдау немесе шоттағы
аударымдық ақшаларды реттеп отырады.
Несиелік басқару - кредитті беру кезіндегі ұтылыс пен ұтысты талдайды.
Жобалық талдау бөлімі – қабылданған кредиттік шешімді жалпы негізде
жобалайды. Сонымен қатар, шағын немесе орта бизнесте дамыту барысындағы
несие беру шарттарын қадағалап отырады.
Автоматизация бөлімі – операцияларды жалпы автоматандыру жұмыстарын
ұйымдастырады.
Бағдарламалық қамтамасыз ету бөлімі – банктік қызметтегі жалпы
бағдарламалардың қолданудағы жұмыстарын қадағалап отырады.
Банктік операцияны қадағалау бөлімі – операциялардың дұрыс жұмыс
жасауын қадағалап отырады.
Банктік технология және әдістеме бөлімі – банктік жалпы операциялардың
жүру шарттарындағы қазіргі заманғы жаңа технологияларды қолдану жұмыстарын
басқарады. Жалпы банктік автоматизация осы бөлімге де қатысты болып
табылады.
Қаржылық есеп беру бөлімі – жалпы банктегі қаржы капиталының жағдайын
қадағалап отырады. Олардың нәтижесін жоғары өкіл топтары мен бөлімдеріне
тапсырады.
Ішкі банктік есеп – жалпы банк ішілік қаржылық талдау, яғни басқа
шоттардағы банк дебиторлары мен кридиторлары есепке алынбайды.
Ашық нарықтағы операция бөлімі – банктің жалпы бағалы қағаздарды,
акцияларды сатып алу немесе шығару жұмыстарын қадағалап отырады.
Тәуекел бөлімі – банктік қаржы салымындағы есептеулер деңгейлерін алдын
– ала зерттейді.
Жарнама бөлімі – банк жұмыс жақсарту мақсатында негізгі банк жұмыстарын
халыққа жарнамалау жұмыстарымен айналысады. Қызметкерлерді басқару бөлімі –
кадр тарту немесе қызметкерлердің жалпы жұмыстарын қадағалайды.
Мұрағат – жалпы банктік құжаттамаларды сақтайды.
ТӘБ валюталық бөлімінде негізгі қызметтер атқарылатын ескеру керек.
Жалпы валюталық операция бөлімі құрылымның жалпы түрі көрсетілген (1 -
сурет ).

1 - сурет – Жалпы валюталық операция бөлімі құрылымы

SWIFT - бұл иелері банк-мүшелер болып табылатын акционерлік қоғам.
Қоғам негізінен Бельгияда тіркелген, оның штаб пәтері және әрдайым
әрекет ететін органдары Ла-Ульп (La Hulpe) қаласында орналасқан. Жоғарғы
орган- банк-мүшелерінің немесе олардың өкілдерінің жалпы жиналысы
(Басты қауымдастық).

II. Бағдарламалық құжаттама

2.1 Есептің қойылымы

Есептің қойылымы валюталық операцияларды есепке алуда, жедел және
статистикалық есепке алудың жиынтығын құрайды. Басқару функциясының негізгі
керекті жұмысы есеке алу болып табылады. Есептің негізгі ерекшелігі
көрсеткіштердің үлкен массалық және біртекті кіріс болуы немесе нәтижелі
болуы. Нәтижелік көрсеткіш көп топтамалардың шығыс бастапқы дерек көздері
бойынша қиын есептеуді қажет етпей қалыпасады. Банк кез – келген клиентпен
жұмыс істеу үшін онымен келісім шарт жасайды. Негінде валюталық операцияда
валюталық несие операция жасаларда банк клиентпен келісім – шартқа отырады,
яғни негізгі құжат болып табылады. Негізінен валюталық несиенің жай
несиеден айырмашылығы валюталық негізде өзгеретін бағамдардың негізгі әсері
болып табылады. Сонымен қатар, шет ел банкісінен несие алу барысында
уақытша мемлекет қарызы ретінде сақтаталады. Негізі есеп қойылымда
валюталық несие алушы арнайы банкпен келісімге отырғаннан соң, құжаттар
кіріс құжаты болып енгізілу барысында сақталу массивтерінің қалыбы
жасалады. Шешім нақты және шығыс құжатының бейнесін жасау керек.
Есепте кіріс ақпараты төмендегі болып табылады:
- Валюталық несие алушы өтініші;
- Банк – валюталық несие алушы жарғысы;
Кіріс ақпараты шартты – тұрақты және жедел – есептік болып табылады.
Шарттық – тұрақты ақпарат банк туралы ақпараттарды иемденеді. Жедел –
есептік ақпарат деректері валюталық несие алушы өтінішінен және банк –
валюталық несие алушы жарғысынан алады.
Валюталық операцияны есепке алу есебінде 2 машинограмма беріледі:
- Операцияны тіркеу журналы;
- Валюталық несие аударымы;

Кіріс ақпаратының жазылуы.

Операцияны тіркеу журналы 1 - кестеде көрсетілген.

Аты – Валюталық Алғақы
Клиент жөні Валюта Валюта несие өтем ақы Клиент Мерзімі
коды курсы түрі көлемі пайызы шоты
1 2 3 4 5 6 7 8

1- кесте – Операцияны тіркеу журналы

2 - кесте - Кіріс мәліметінің жазылуы және реквизиттері

№ Реквизит аты Кіріс Шарты белгілері Реквизит
мәліметінің ұзындығы
идентификаторы
1 2 3 4 5
1 Клиент коды ВО01 ККd 9(5)
2 Клиент аты ВО01 КА А(20)
3 Валюта курсы ВО02 VKurs 9(5)
4 Валюта түрі ВО02 VTur А(20)
5 Клиент CTН ВО01 KCTN 9(6),9(2)
6 Есеп айырысу шотыВО01 EASH 9(5),9(2)
7 Валюталық несие ВО01 VNKol 9(5),9(2)
көлемі
8 Валюта несие ВО02 VNAKol 9(6),9(2)
аударылымының
көлемі
9 Банк ВО02 B А(20)
10 Алғашқы өтемақы ВО01 AOPz 9(5),9(2)
пайызы
11 Алғашқы өтемақы ВО01 AOPSum 9(5),9(2)
суммасы
12 Жылдық қайтарылымВО01 JKai 9(10)
13 Мерзімі ВО01 M 9(6)
14 Ай сайынғы ВО01 AsTol 9(6),9(2)
төлемақы
15 Айлық пайыздық ВО01 APzKm 9(6),9(2)
қойылым
16 Факт жүзіндегі ВО01 FjJPz 9(6),9(2)
жылдық пайыз
17 Факт жүзінде ВО01 FjBpPz 9(5),9(2)
барлық пайыз
18 Жіберуші ВО02 JB А(20)
19 Бенефициар коды ВО02 BenKd 9(6)
20 Валюталау күні ВО02 VKun 9(6)
21 Қабылдаушы ВО02 KSH А(20)
22 Құжат номері ВО02 KNom 9(6)

Шығыс ақпаратының сипаттамасы
Банктерде ақпараттық қамтамасыздандыруда шығыс ақпараттары тез және
сенімді түрде жетуі үшін шығыс ақпараты қазіргі заман талабына сай
толтырылған, реттелген және қолданушы үшін тиімді болуы шарт.
Шығыс ақпараты керекті бөлшектермен қамтылып, белгілі адрестелуі шарт.
Оның барлығы банктегі автоматтандырылған басқару жүйесімен реттелуі керек
және ақпарат сұрыпталуы қажет.
Шығыс ақпараты сақталып отырады және басқа ортағы жіберілуіне қарай
өздерінің ішкі функцияларын еш өзгертусіз сақтап отырады. Алғашқы ақпарттың
мәлімдемелеріне қарап олар шығыс ақпаратының негізгі көзі деп санауға
болады. Алғашқы құжаттар ДЭЕМ пернетақта көмегімен енгізіледі. (Валюталық
несие алушы өтініші, банк – валюталық несие алушы жарғысы).

3 - кесте – Шығыс мәліметтерінің реквезиттер тізімі және жазылуы

№ Реквизти аты Кіріс мәліметінің Шарты Реквизит
идентификаторы белгілері ұзындығы
1 2 3 4 5
1 Клиент коды ВО01 ККd 9(5)
2 Клиент аты ВО01 КА А(20)
3 Валюта курсы ВО02 VKurs 9(5)
4 Валюта түрі ВО02 VTur А(20)
5 Есеп айырысу шоты ВО01 EASH 9(5),9(2)
6 Валюталық несие ВО01 VNKol 9(5),9(2)
көлемі
7 Валюта несие ВО02 VNAKol 9(6),9(2)
аударылымының көлемі
8 Ай сайынғы төлемақы ВО01 AsTol 9(6),9(2)
9 ИИК ВО02 IIK 9(5)
10 ТСН ВО02 TCN 9(5)
11 Жіберуші ВО02 JB А(20)
12 Бенефициар коды ВО02 BenKd 9(6)

3 - кесте жалғасы - Шығыс мәліметтерінің реквезиттер тізімі және
жазылуы
13 Валюталау күні ВО02 VKun 9(6)
14 Қабылдаушы ВО02 KSH А(20)
15 Құжат номері ВО02 KNom 9(6)
16 Қор атауы ВО01 КAT А(20)
17 Банк ВО01 B А(20)
18 Мерзімі ВО01 M Х(20)

Деректер базасында белгіленген пәндік аймақтың ақпараты сатылады. Бұл
пәндік аймақтың негізгі шешімі болып табылады. Кетелер арасындағы байланыс
суретте көрсетілген (2 - сурет):

2 - сурет – Кестелер арасындағы байланыс

Деректерді сызбада көрсету кезінде үш негізгі блоктарға бөлеміз (7 -
сурет).
Бірінші деректер блогы тұрақты ақпаратты көрсетеді. Бұл жүйеде екі
негізгі және екі көмекші анықтамалар бейнеленген.
Екінші блок – бұл құжатайналымы болып табылады. Есепті шешу үшін
қолданылатын керекті есеп айырысулардағы аралық ақпарттар қолданылады.
Үшінші блок – есеп беру ақпараттарын қамтиды. Кіріс құжаттарын есепке
алу барысында олардың мәнін есепке алу кезінде олардың нақты қалыбы
жасалады.

3 - сурет – Деректердің сызба блогы

Кіріс ақпаратының сипаттамасы
Кіріс ақпараты есепті шешу үшін керекті болып табылатын негізгі ақпара
көзі болып табылады. Олар түрлі тасымал көздерінде болуы мүмкін: алғашқы
құжатта, машиналық тасығышта дербес компьютер жадында болады. Кіріс
ақпарттары ақпараттардың тіркелуіне, жиналуына әсер етеді. Олардың құрылымы
клиенттермен байланыс жеделділігіне немесе басқару әсеріне байланысты.
Кіріс ақпараты дипломдық жұмыста автоматтандырылған жобада төмендегідей
суреттеледі:
Операцияларды тіркеу немесе келісім – шарт қолмен іске асырылуы мүмкін.
Бұл құжат операцияның ары іске асырылуына әсер етеді және банктік
аударылымдарда базаны тексеру үшін керекті болып табылады. Операцияны
қалыптастыру үшін клиент туралы барлық деректер қалыптасу керек болып
отырады. Негізгі анықтама функциялары төмендегі болып табылады:
1) Деректерді енгізу кезінде белгілерді тексеруді қамтамасыз ету
2) Белгілерді енгізу дисплей экранға енгізу кезінде оларды декодтау.
3) Белгілердің мәндерін анықтаумен байланысты ақпараттардың
тұрақтылығы.
4) Есептің комплексін шешу кезінде түсініктемелік текстің қалыптасуы.
Нәтижелік ақпараттың сипаттамасы
Кіріс ақпаратының нәтижесінде алынған клиенттік валюталық несие алу
кезіде банкпен жасалған келісім – шарт жасалуы қортында ақша аударымына
әсер етеді. Бұл құжат клиентке валюталық несие беру шешімі, операцияны
тіркеу журналы, клиенттік аударым ақпараттарын талдау кезінде болады. Бұл
құжаттар банкте қалады және базаға тіркеліп архивке өткізіледі. Аударым
жасау барысында SWIFT жүйесін қолдану арқылы іске асырылғандықтан олар
өздерінің негізгі фаилдарын деректер базасына сақтап отырады. Соның
нәтижесінде, барлық керекті талдау нәтижелерін тексеру мүмкіншілігіне ие
болады.
Аралық ақпараттың сипаттамасы
Аралық ақпарат кейбір шешімі негізінде ДЭЕМ – де қалыптасады.
Ақпарттарды операциялық журналға тіркеп отыру керек. Аударым жасау
кезіндегі клиенттік ақпараттар өздерінің негізгі формасын сақтап қалады.
Олалдағы аударымдық деректер аударым жасау кезінде жеке қалыптасып отырады.
Банк өзара қатынастарының жөндеу процесі клиентпен инкассациялауы
қызметтерінің көрсетуімен келесі процедуралар үміттенеді:
1) Әңгімелесу потенциялы клиентпен. Бірақ оларға оның есепке алуы
қызмет тілектерді, шарттарда жабылады. Ұтыс тігулер және тарифтар
ерекше болады;
2) Дайындауы және келісу. Келісім-шарт.
3) Нәтижесі.
4) Өңдеу және инкассациялау қызмет графикасы клиент тілектерімен
болады.
5) Қамтамасыздандыру заттық клиент несиесі.
6) Өткізулері. Клиентке ақшалар.
7) Қабылдау. Кассаға пломбаланған клиентпен.
8) Ақшалар.
9) Тапсыруы үшін шоттар. Ақшалы құралдар.
10) Жиыншылардың жеткізу шоттары.
11) Есеп-қисаптар.
12) Салыстырып тексеру. Кіріс құжаттар.
13) Дайындау. Клиент шотындағы ақшалар.
14) Қатарға енгізу. Комиссия.
15) Көшіріп жазып алуы клиент банк табысына инкассациялау қызметіне
арналған.

2.2 Ақпараттық қамтамасыздандыру

Ақпараттық қамтамасыздандыру (АҚ) – бірыңғай жүйе жиынтығы және
хабарларды кодтаудың, құжаттама бірыңғайлы жүйелерінің, ақпараттық
ағындардың сызбаларын, ұйымдағы базалардың құру әдістемесі. Тап осы ішкі
жүйеге арналған хабар дер кезінде ұсынуы, басқаратын шешімдердің қабыл алуы
болып табылады. АҚ объектінің ақпараттық үлгісі өзімен бірге ұсыналады. АҚ
автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді ішкі машиналық негізде түзеледі.
Қандай да болмасын техникалық құралдардың хабары адаммен қабылданады.
Техника – экономикалық хабар топтастырғыштары және құжаттары ішкімашиналық
АҚ (жиынтық барлық тап осы жазылғандардың машиналаларда сақталуы айқын
белгілермен анықталады) – экрандық түрдің алғашқы енгізудің хабар түрлері
болып табылады. Банктік салады базалар әрбір жазылу хабарын сақтайды, басқа
жазулармен байланыстың ешқандай қатысы еместігі базаның сипаттамасын
береді. Олар қосымша база бөлінуі жолымен тек қана ара қатынаста бола
алады. Байланыс базасымен дер кезінде аталады. Жазудың деректер базасымен
негізгі модификацияланған түрі реттелген бола алады. Негізгі базаларға тап
осы жүйеде базалардың топталуы жатады. Алғашқы кіріс құжаттардың түсуі
негізінде ағашқы шығыс құжаттары хабар ұстаушы негізде болады. Тап осы
қатысты сақтауға қандай болмасын жазудың ең басты базасы болады. Деректер
базасынан жазулар модификациялана алады. Жүйеде бағынышты базамен тап осы
төлем құжаттары базасы сәйкес келеді. Пәндік аймақтың инфологиялық моделі
(ИМ) – бұл ары қарай бағдарамалық және техникалық ортаны бағдарлау үшін
қажет болып табылады. ИМ жобалау кезеңі инфологиялық жобалау деп аталады.
Инфологиялық модель төменде көрсетілген:
1) Адекваттық бейнелеу (ИМ таныстыру тілі мүмкіндігінше толық
мағананаы білдіруі қажет).
2) Қайшылықсыз (моделдік жетісеушілігін жібермеу керек).
3) Жеңіл кеңейтілушілік (өткен анықтама өзгеріссіз деректер
қамамасыздандырылады).
4) Жеңіл тіл (тіл қолмен іске асырылуы керек, яғни
автоматизацияланған жобада қолданылады).
5) Барлық қолданушыға түсініктілік.
Инфологиялық модель мақсаты — деректер базасын құру үшін нақты және
толық ақпарат көзедерін табу керек болып табылады. Концепция мәлім
инфологиялық үлгі нақты әлемді суреттейді, толық - параметрлердің сақтау
орталары тап осылардың нәтижесі болып табылады.
Теория дамуының және тап осы базалардың практикалық қолдануы барысында,
сонымен қатар құралдардың есептеуіштің техника жасалуында инфологиялық
үлгісі болады. Алдымен даталогиялық иерархия үлгілер қолдану болады. Ұйым
қарапайым, бары маңыздар аралық берілген байланыстардың, ұқсастық алдын ала
физикалық үлгілермен тап осылардың иерархия қабылдауға болатын өнімділікке
жетуге рұқсат етті. ДББЖ ЕЭМ-мен жадқа шек қойылған көлемдерімен өте
байланысты болады. Бірақ, тап осылар ағаш сияқты құрылымдарды қажет етеді,
онда иерархия үлгі құруы жанында қиындықтардың көпшілігі көрінді және
тілекте керек өнімділікке жету керек болады. Бір өңдеушілерден операциялық
жүйелері қарастырылады.
Ақпараттық қамтамасыз етуде ақпараттық жүйені қолданушылар өзінің
мамандық деңгейін орындауы үшін қолданады. Жүйе сақталатын ақпаратты,
оларды өңдеу, ақпаратты бір деректерді өңдеу базасына жинақтау, оларды
қолдануды, қолданушыларға автоматталған, санкцияланған рұқcатнама негізінде
бір реттілік енгізу немесе көп мақсатта қолдана білуді қамтамасыз етуі
қажет. Операциялар негізінде болатын барлық құжат айналымда болатын ақпарат
алмасуы негізі болып табылады. Ақпараттық қамтамасыздандыру осы
ақпараттардың өңделуі, тікелу, сақталу, жіберілу, шығару т.б. әрекеттер
нәтижесінде болады. Яғни, олар жалпы ақпараттық бірлестікті қолданылады.
Төмендеу шотының артынан немесе бағалар мүмкін қол жеткен жайлы мөлшерлі
өнім болады. Өңдеуге шығындардың немесе тездетудің арқасында, банкі
құралдарының айналымының өңдеуі болады. Есептеу техникасының аппараттық
конфигурациясын құрайтын құрылғылары жатады. Қазіргі заманғы компьютерлер
мен есептеу кешендері блокты-модульді құрылымнан тұрады, яғни, олар нақты
бір жұмыс түрін атқаруға ыңғайландырылған дайын түйіндер мен блоктардан
жиыстыратындай аппараттық конфигурациядан тұрады. Нарықтық несиеде
валюталық несиені алушы жақ пен валюталық несиені ұсынушы жақ болып
табылады. Осыған байланысты ақпараттық байланыс ағынын қарастырайық (4 -
сурет).

Өтініш

Банк - валютадағы
несие алушы жарғысы

Банк - валютадағы
Алғашқы жарна
несие алушы жарғысы

Жалпы құжаттарды
Валюталық операция

тексеру
туралы лицензия

4 - сурет – Валюталық операция барысындағы ақпарат ағыны.

2.3 Бағдарламалық қамтамасыздандыру

Қазіргі кезде банктегі валюталық операцияны іске асыруда бірнеше
бағдарламалар қолдануда. Олардың бір көрінісі операциялардың талабына сай
бағдарламаларды автоматтандыруға көптеген ірі компаниялардың ықпал етуі
және қазіргі заман талабына сай қолдану мүмкіншілігінің артуы олып отыр.
Банктерде бағдарламалар қолданылуы қазіргі кездегі автоматтандыру себебі
ғана емес, сонымен қатар қазіргі кездегі жаңа жүйелердің пайда болуы мен
оларға ірі компанияларың ат салысуы болып отыр. Қазақстан Респуликасындағы
банктерде көбінесе мына бағдарламалар қолданылады:
BS – Client, RS – Retail, CNews Analytic, R – Stule Softlab, Vip –
клиент, Форс, Жаңа Афина, Диасофт бағдарламалары болып отыр. Басқа
бағдарламалар туралы тоқталып кетеміз.
Бағдарлама қызметтері мыналар:
1) Банк автоматизациясында деректерді бағдарламалық комплекстер
арқылы алмасу.
2) Банктің функцияланған бөлімдері үшін есептік және аналитикалық
деректі экспертеу: комерциялық дирекция, валюталық қатынас.
1) Банк жүйесінің ішкі абонентерімен қарым – қатынас: Орталық банк,
банк – кореспондентер, филиалдар, төлем жүйелері, банк – клиент .
Осы кезде S.W.I.F.T жүйесімен арақатынас байланысы осы бағдарламамен
байланысты болып табылады. Жаңа Афина қазақстандық ақпараттық мәселелерді
шешуде өзінің орнына ие болды және Payments (төлем) катогориясы бойынша
SWIFT Ready Silver label арнайы сертификатын алды.
1) Бағдарлама Ва-Банк+ (Symbols-R) 1999 - 2000 жылы жасалды. Бұл
бағдарлама операцияларда орындалған қабелерде ығыстыру болады.
"IFS Application" (IFS AB, Швеция) бағдарламасы банктік қаржылық –
шаруашылық жүйесін жедел жүйелі түрде басқару мақсатында қолданылады. Жүйе
бухгалтелік және аналитикалық есепті және операциялық емес шығындарды
басқару, бюджетке автоматизациялық енгізу процессін қамтамасыз ету
мақсатында болады.
POY-SL бағдарламасы. Бұл бағдарлама төлемдік тапсырмаларды дайындауда
және есепек алда барынша қарапйым бағдарлама болып табылады. Жеке сервердің
шекелуінде бағдарламаны тез меншіктеу көмегіне ие болуға. Егер де, төлемдік
тапсырманың формасы немесе талаптары өзгеретін болса, онда жалпы
шаблондарды тез өзертуге мүмкіндік береді.
RS - Bank V.6 интеграцияланған банкілік бағдарлама жүйесі Oracle
өнеркәсіпті платформасына сенімділікпен және тез әрекет ету функционалдық
толықтықпен және әмбебаб банк қызметінде барлық облыстарының қамтуымен
байланыстырылуда қызмет атқарады. Ол позицианы шешім сияқты ірі несие
мекемелердің арқасында кәсіпкерлік - процестердің барынша көп санын
ықшамдауға болады. Шығындарды төмендету және қызметші еңбек өнімділігінің
маңызды жоғарылату негізгі рол атқаруда.
RS – Bank V.6— операцияларды үйлесімді сүйеуге арналған, сонымен
қатар банктік кәсіпкерлік дамуына арналған.
RS - Bank V.6 құрамына банктік қызметтердің бағыттары барлық
практикалық қамтылғандар жүйелер кіреді. Яғни:
RS-Banking V.6 — тұлғалардың есеп айырысатын касса қызметін
автоматтандыру үшін, банкаралық есептің, банкі бухгалтерияларын және
сонымен қатар регламент белгіленген есептіліктің қызметін қамтамасыз етеді;
RS-Retail V.6 — жеке тұлғалардың жекелей қызметтерінің автоматтандыру
жұмысын қамтамасыз етеді;
RS-Loans V.6 — банкі несие қызметін автоматтандыруына арналған жоғары
технологиялық комплексті бағдарлама. Заңгерлік және жеке тұлғалардың валюта
айырбастауында күрделі сызбаларын шешуге мүмкіндік беретін қолданбалы
бағдарлама;
RS-Dealing V.6 — нәтижелі автоматтандыру және келісімдердің валюталық
және қорда базаларда, әртүрлі технологиялық ортасында қызметтердің ұзақ
жұмысын қамтамасыз етеді;
RS-Securities V.6 — сауда операциялардын автоматтандыруды құнды
қағаздармен биржалық және депозитарлық есепте, банк операцияларын өзіне
меншікті және есепке алынған вексельдермен шешуге көмек береді;
InterBank —клиенттердің алыстағы банктік қызмет ету орындарымен
байланысына мүмкіндік береді. Барлық болатын хабар тапсырулары клиенттердің
электрондық әрекеттестік технологияларын және банкілер бүгінгі ашық және
жабық каналдарын қамтамасыз етеді;
RS-DataHouse — Data House — басқаратын шешімдердің қабыл алу
активтардың талдау орындалуын және банк пассивтарын, маркетингтің және
тәуекелдердің бағалауларын, сонымен қатар мамандандырылған есептік
құндылықты құру.

2.4 Техникалық қамтамасыздандыру

Банктерде операциялардың тұрақты жұмысы үшін қазіргі заманға сай
банкілік жаңа технологияға сай болуы негізгі болып табылады. Бұл
қамтамасыздандыру операциялардың техникалық тұрпатты толық деңгейде сай
келуі қажет болып табылады. Процессте керекті бөлім болып қиын жүйелерде
жасалатын кілтік сұранымдардың шешімі техникалық есептеуде қолданылады.
Олардың критерилері мыналар болып табылады:
1) жүйені функциялау сенімділігі.
2) функцияналдық тығыз жүйе.
3) тез әрекет ету.
4) шығын бағасын төмендету: аппараттық құрылғы, жүйені жүргізу,
жүйені дамыту.
Оның ішінде техникалық қамтамасыздандыруға компьютерлердің қазіргі
уақытта минималды қамтамасыз етілуі қажет болып табылады (мысалы: жедел жад
256, тұрақты жад 80 Гб, т.б.). Жүйені жөндеуге тиісті рұқсат ету қорлары
операциялық жүйе мейнфреймінде қолданылады. Олар мыналар: IBM-400, NonStop
Kernel, Unix және Windows 95. Техникалық қамтамасыздандыру өздерінің
негізгі ерекшеліктерін банкте аударымдық байланыстарда негізгі көріністерін
береді. Яғни, аударымдар немесе басқа да байланыстар негізінде жылдамдық
негізгі рол атқарады. Негізгі байланыстарда олар өздерінің байланыс
ерекшеліктерін игерді немесе желі аралық топологиясын игеруі шарт болып
табылады [11,б.30].
Байланысты қамтамасыз ету үшін төмендігі техникалық қажеттіліктер керек
болып табылады. Порт 1001 нарықтық серверге қатынасты қамтамасыз ету үшін
бұл порт қолданылады. Яғни, банктік жүйе аралық прокси – серверде қосылуы
шарт. HTTP порт (порт 80 немесе 8080) Ақпараттық онлаин – платформасында
бағдарламаларды алу үшін қосылуы шарт. Ақпаратты қорғауды қатамасыз ету
үшін банкте ақпараттық онлаин – платфорасында келесі проксилер қолданылады.
HTTP қосылуында HTTP прокси негізінен
бұл әдіс 1001 порттын ашу қажет еместігін көрсетеді. Бірақта, банкте бұл
қажеттілік негізінде бұл қосылу жұмыс істеп тұрғанмен сирек қолданылады.
Банктерде жеке сервердің қолданылуында олар өздерінің жалпы құрылымы
көрсетіледі (21 кесте).

4 - кесте – Банктерде жеке серверлердің қолданылуы.

Сервер аты Бұл атау DNS немесе IP адрес қолданылуында басқа
қосымша немесе көмекші техникалық құралдардың
көмегінсіз іске асырылады.
TCPIP порт ТӘБ онлаин – платформасы нарықтық серверге қосылуы
масатында ТCPIP протоколдарын қолданады. Ол басқа
серверлермен байланысты қамтамасыз етеді. Протокол
TCPIP – банкте барынша ақпарттарды серверлер
арасында жеңіл жеткізілуін қамтамасыз етуде.
Қолданылуы Тұран Әлем Банк негізгі онлаин –
платформасында қолданылуда.
НТТР ТӘБ ақпараттық онлаин – платформасымен байланыстыру
үшін нарықтық серверде негізгі порттармен қосылуын
қамтамасыз етеді. Бұл басқа желіаралық экранда немесе
проксисерверлерді қолдануға мүмкіндік беруде, сонымен
қатар, 1001 портымен қолданылуда.
Банктегі прокси – сервердің жабдықталуы
Прокси – сервер Банк прокси – сервер тарабында олардың жеке
арқылы байланыс мүмкіншіліктерін өзгерту үшін керекті қосылымды
игерген.
DNS немеcе IP адрес Банктік серверде DNS атымен немесе IP адрес негізінде
көмек береді. Банк көбінесе DNS атауды қолданылады.
Порт Банктегі негізгі қолданылатын прокси–порт:
HTTP прокси: 80 немесе 8080
SOCKs прокси: 1080
Байланыс параметрі
Банкте орнатылған Байланыс қамтамасыз етілуі Банк Тұран Әлем онлаин –
байланыстар платформасы үшін ақпараттық байланыстарын орнатады.
Бұл басқа мәселені шеттеуге әсер етеді.

Банкте операциялардың қызметі байланыста негізгі топологиясы жұлдызша
тополгиясымен байланысады. Себебі олардың басты жұмыс процессі басты
серверде сақталып отыратындықтан, олардың негізгі қызметін сол сервер
арқылы байланыстыратын байланыстардың қамтылуы болады. Жұлдызды
топологияның негізгі тиімділігі бір орталықтан басқарушылық болғандықтан
олардың тиімділігі зор болып табылады. Сондықтан, осындай топология тиімді
болып табылады. Сонымен қатар, жұлдызша топологиясы өздерінің басқа да
мүмкіншілік домендерді қамтамасыз етеді. Осымен қоса қазіргі банктік
байланыстың негізгі байланысарын қауіпсіздігін қамамасыз ету мақсаттарында
кабельдер де қолданылады. Ол кабелдер компьютер арасында байланыс арналары
арқасында жүзеге асады. Көп компьютер кабель каналдары арқылы жүзеге асады.
Ақпарат жергілікті желіде бит артынан битке ауысады. Кез-келген қашықтықта
беру үшін арнайы аппараттар қажет болып табылады. Банкте параллель беруші
мен қабылдаушы құралдар саны өседі және қолданылатын параллель код разряды
өседі. Параллель беруде 100 Мбитс ұзындығы 10 бит болады. Ол 1-2 метр
калбель арасында болады. 100 метр кабельде ол 0,1 және 0,2 % өседі.
Кәсіпорын кабелдің көп түрін жасайды.
Байланыс операторы артықшылықтары айқын, дәл осылай абаненттердің
жетіспеушіліктерін жоғарылатады. Ақша аударымдарын жасау барысында
жиіліктердің жұмыс істеуші диапозон модемдері қолданушы банктер
жылдамдығына әсер етуге жарамсыз болып табылады.
Бағдарламалардың магистральдерді станция аралық байланыста қызмет етуі
болып табылады.
Банктердегі желісін қорғауда Cisco маршруттарымен жабдықталуы шарт.
Дербес компьютер: Pentium III немесе одан жоғары болу; OS Windows 2000
Professional (4) немесе Windows XP Professional (1+ hotfix Q 811576); RAM
128 MB немесе одан да жоғары болып келеді.
Технологиялық жабдыққа техникалық құралдар кешенін (ТҚК) және
ақпараттық жүйе (АЖ) құрамын диагностикалау бойынша жұмыстарды орындау үшін
қажетті стационарлық, ауыспалы негізде барлық мүмкін приборлар мен
қондырғылар өндірістік мүлік жатады. Егер жабдық қолданылса немесе жұмыс
кезектері бойына толғымен енсе, онда оның саны жабдықтың жекелеген тобының
және әрбір түрі бойынша адам кмсағ жұмыстардың ЕС бойынша есептеумен
анықталады.
Арнайы көптеген жағдайларда ТҚК мен АЖ диагностикалау мен қатар АКК
бөлімдері мен цехтары үшін технологиялық процесс бойынша керекті жабдықтар
олардың көмегімен орындалатын жұмыстардың технологиялық қажеттілігі сәйкес
қабылданады. Жобалап отырған объект үшін қабылданған технологиялық
жабдықтар бекітілген формула бойынша кестеге келтіру керек.

III. Эксплуатациялық құжаттама

3.1 Бағдарламаның атқаратын қызметі және орындалу шарттары

Жоба тақырыбы Валюталық операцияларды есепке алу ақпараттық жүйесі
болғандықтан қазіргі заманғы нарықа байланысты валюталық оепрациялардың
автоматтандырылуына байланысты негізгі мәселелер негізінде болатын
валюталық несиені және валюталық аударым негізінде қосымша бағдарлама
жасадым. Бадарлама Borland Delphi программалау тілінде жасалған болып
табылады.
Бағдарлама ерекшелігі жалпы банктің базаға өткен операцияны тіркеуге
болатындығы. Валюталық несиені есептеудің нәтижелерін бөлімде тіркеу
автоматты түрде есептеу жүргізілгеннен кейін пайда болады. Банктік
валюталық операцияны есептеуегі формулаларды есаптеуді жеңілдету
мақсатында, есптек автоматты түрде жүргізіледі.
Валюталық несиені есептеу барысы төмендегі негізде есептеу жүргізіледі:

Бірінші кезекте біріншіден балюта курсын жалпы есептеуге енгізу
мақсатында, есептеу барысында енгізілген валюта бағамын*алғашқы жарна100
формуласы бойынша іске асырылады.
Алғашқы жарна суммасын есптеу барысында: несие суммасынан – жалпы
валюта бағамын ендіруде сумма;
Валюталық несие суммасын есептеу: жылдық пайыздық қойылым12;
Айлық пайыздық көрсеткішті есептеу: валюталық несие суммасын анықтап
алу шарт. Сол кезде: (credo*prc100)(1-1exp(per*ln((1+ prc100))))
формуласы арқылы жүзеге асады.
Ай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.