Кәсіпорындағы дайын өнімнің есебі
Жоспар
Кіріспе
1. Кәсіпорындағы дайын өнімнің есебі. . . … . . . 5
1. 1 Дайын өнімнің есебі және бухгалтериядағы оның есебі……. 5
1. 2 Дайын өнімді сату және жүк тиеу ұғымдары…… . . . …. …… . . . 8
1. 3 Сатып алушылармен, тапсырушылармен
есеп айырысулардың есебі . . . …… . . . 16
2. Дайын өнімнің аналитикалық есебі . . . 29
3. Дайын өнімнің аудиті . . . 35
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазір бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде басты орын алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандарттарында және субъектілердің қаржылық - шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының Бас есеп жоспарында бекітілген жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Бухгалтерлік қызметтің басты мақсаты субъектіні жедел басқару үшін қажет ақпараттармен, субъектінің қаржылық нәтижесі мен шаруашылық процестері туралы дұрыс және толық ақпараттармен қамтамсыз ету. Бухгалтерлік есеп - экономикалық білім жүйесіндегі негізгі пәндерінің бірі, әрі оны мамандығым деп таңдағандар үшін аса маңызды. Ол шаруашылық жүргізуші кез келген субъект қызметінде жетекші орын алады.
Белгілі ғалым Б. Де Солозано осы ғылым туралы «Бухгалтерлік есеп барлық ғылымдар мен өнердің ең алдында тұрады, басқалары онсыз өмір сүре алмаса, бухгалтерлік есеп үшін олардың ешқайсысы қажет емес» - деген болса, оның әріптесі Р. А. Фаулки «Есеп - бұл барлық бизнестің тілі, яғни философиясы» - деп атаған.
Менің курстық жұмысымның тақырыбы - «Дайын өнімнің есебі». Бұл жұмыста мен үш сұрақ қарастырамын: Кәсіпорындағы дайын өнімнің есебі; соның ішінде дайын өнімнің есебі және бухгалтериядағы оның есебі, дайын өнімді сату және жүк тиеу ұғымдары, сатып алушылармен, тапсырушылармен есеп айырысулардың есебі; дайын өнімнің аналитикалық есебі; дайын өнімнің аудиті.
Дайын өнім - негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі. Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандартпен немесе техникалық шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау қызметінен) өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және басқадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің қабылдап алғаны және басқа жайлары - міндетті түрде актімен рәсімделеді.
Дайын өнімді есептеу үшін 1320 «Дайын өнім» деп аталатын активті инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланылады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым қаражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша көрініс табады.
Дайын өнімді шығарғаны туралы синтетикалық деректері 1320 “Дайын өнім” шотының дебетінде жинақталып, 8010 “Негізгі өндіріс”, 8030 “Қосалқы өндіріс” және 8020 “Өз өндірісінің шала өнімдері” деген (егер шала өнімдердің немесе фабрикаттарының бір бөлігі сату үшін шығарылса) шоттарының кредитінде көрініс табады.
1. Кәсіпорындағы дайын өнімнің есебі.
1. 1 Дайын өнімнің есебі және бухгалтериядағы оның есебі
Дайын өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезең (ай) аяқталғаннан кейін ғана анықталады. Ағымдағы есептік кезеңде өнім тұрақты түрде қозғалыста (шығару, босату, жөнелту, сату) болады, сондықтан өнім ағымдағы есеп үшін есептік, бағасы бойынша шартты түрде бағаланады, ол үшін (есептік бағасы үшін) дайын өнімнің өткен айдағы нақты өзіндік құны, тіркелген бағасы пайдаланылуы мүмкін.
Есептік кезеңнің соңында ауытқудың пайызы мен сомасын есептеу жолымен шығарылып, оның есептік бағасын нақты өзіндік құнына дейін жеткізеді.
Ауытқудың пайызы мен сомасы ай ішінде түскен және ай басындағы өнімнің қалдығынан есептелінеді. Ауытқу кәсіпорынның экономикасын немесе артық жұмсалғанын көрсетеді, олар да дайын өнімнің шотында есептелінеді: экономикасы (үнемделгені) - қызыл жазумен, ал артық жұмсалғаны-әдеттегі (дағдылы) - жазумен жазылады.
Ауытқудың пайыздық келесі формула бойынша есептейді:
Ауытқу сомасы
Ауытқудың пайызы. = Қалдық + Есептік құны бойынша түскен түсімдер.
Бухгалтерлік шоттар есебінде нақты шығынның есептік құннан ауытқуын келесі шартты сызба бойынша көрсетуге болады:
Дт 8010 Кт Дт 1320 шоты Кт Дт 6010 шоты Кт
Нақты Дайын өнімнің Дайын өнімнің Өнімнің нақты Өнімнің
Шығын есептік құны есептік құны өзіндік құны нақты өзіндік
құны
Есептік құнан Есептік құнан
ауытқу ауытқу
Өнімнің нақты Өнімнің нақты
өзіндік құнының өзіндік құны
жиыны (есептік құны ±ауытқу)
Мысалға, кәсіпорында есепті кезең барысында мына проценттер бойынша есептік бағасы көрініс тапқан:
Қоймаға дайын өнім кірістелді:
- А бұйымы
- Б бұйымы
1320
1320
8010
8010
Дайын өнім сатылады:
- А Бұйымы
- Б бұйымы
6010
6010
1320
1320
Есептік кезеңнің соңында және калькуляциялық процесс аяқталысымен дайын өнімнің өзіндік құны анықталды, ол мынаны құрады:
- А бұйымы - 23 теңге;
- Б бұйымы - 87 теңге.
Ауытқудың пайызы мынаны құрады:
- А бұйымы бойынша =
- Б бұйымы бойынша =
Сатылған өнімнің ауытқу сомасы мынаны құрады:
- А бұйымы бойынша =17х8%=13600теңге - экономия (үнемделген) ;
- Б бұйымы бойынша = 63х8, 05%=50715теңге - артық жұмсалған.
Ауытқу пайызын есептеу және ауытқу сомасына бухгалтерлік есепте келесі жазбалар жазылады:
- қызыл жазу әдісімен; 1320 шоты дебеттеледі де, 8010 шоты кредиттеледі - (2) теңгеге;
Содан соң осы операциялармен бір мезгілде 6010 шоты дебеттеліп, 1320 шоты кредиттеледі -(13600) теңгеге;
- өнімнің нақты өзіндік құнына жеткізу үшін әдеттегі (дағдылы) жазу жазылады: ол кезде 1320 шоты дебеттеліп, 8010 шоты кредиттеледі - 7 теңгеге, содан соң осымен бір мезгілде 6010 шоты дебеттеліп, 1320 шоты кредиттеледі - 50715 теңгеге.
Дайын өнімді қабылдау - тапсыру накладной бойынша немесе өнімді шығару жиынтығы бойынша өндірістен қоймаға кірістеледі.
Қабылдау - тапсыру құжаты (накладнойы) цехта екі дана етіп жазылады. Дайын өнімді қоймаға тапсырғаннан кейін, накладнойдың бір данасы қоймада, екінші цехта қалады. Экономиканың әр түрлі салаларында қабылдау - тапсыру құжатының (накладнойының) арнайы (немесе арнаулы) бланкілері қолданылуы мүмкін. Сондықтан бірі жоғарыда келтірілді.
Қабылдау - тапсыру құжатты аспаптық, радиотехникалық кәсіпорындарында, жаппай және сериялық өндірістерде, басқа да өнеркәсіп салаларында өндіріс есебінің тапсырыстарын есептеу үшін қолданылады. Қабылдау - тапсыру құжаттын өнімді шығару көрсеткіштермен қатар, өнімді өткізу үшін де пайдаланады. Бұл нысан жекелеген тапсырыс берушілердің бірлесіп әкелінген үлкен номеклатурада дайындалатын өнім тетіктерін есепке алу үшін де қолданылады.
Өндірістік тапсырмалардың орындалу барысында жедел байқап отыру үшін және шығарылған дайын өнімнің құның жедел есептеп отыру үшін өнеркәсіптің барлық салаларында «Өнім шығару жиынтығы» деген құжаттың нысаны қолданылады.
Осы жиынтық бойынша бір айдағы өнімді кірістіруге болады. Бұл жағдайда оған тиісті косымшалар қоса тіркеледі.
Қоймаларда дайын өнім есебін, материалдар есебі сияқты қойма есебінің карточкаларында жүргізіледі. Айдын аяғында карточкалардағы шығарылған қалдықтарды қойма меңгерушісі дайын өнім қалдықтарының кітабына көшіреді. Дайын өнімнің кірісі мен шығысы жөніндегі құжаттар, оның тізімдемесімен (реестрімен) бірге бухгалтерияға түседі.
Дайын өнімнің кірісі мен шығысы жөніндегі құжаттарды тапсыру тізімінің деректерін келіп түсулеріне қарай дайын өнімнің жинақтау есебінің жинақ ведомосына есептік топтар бойынша шығарады. Жинақ ведомосының деректерін дайын өнім қалдықтарының кітабымен салыстырып тексереді, бұл қойма есебінің бухгалтерияда жүргізілетін синтактикалық есебімен бірдей болып шығуын қамтамасыз етеді.
Айдың аяғында есеп беру калькуляциясын жасағаннан кейін, барлық өнімнің нақты өзіндік құны және нақты өзіндік құны мен жоспарлы өзіндік құнының арасындағы, немесе нақты өзіндік құны мен кәсіпорынның келісімді бағалары бойынша есептелген өзіндік құнының арасындағы айырмашылықтары анықталады.
1. 2 Дайын өнімді сату және жүк тиеу ұғымдары
Бөлшек сауда кәсіпорындарда тауарды сату бойынша сауда ережесіне сәйкес кепілдік міндеттемелер пайда болуы мүмкін.
Кепілділікті берілген мерзімінің ішінде немесе жарамдылық мерзімінде, ал олар жоқ болған жағдайда тауардың сапасына қарап келісім - шарт негізінде белгілеуіне болады. Сондықтан келісім - шартта айтылған немесе алдын ала белгіленген жағдайда тұтынушы талап ете алады:
- сатып алу бағасын азайтуды;
- тауардың кемістігін тегін орнына келтіруді (гарантиялы жөндеуді) ;
- кемістігін орнына келтіруге жасаған шығысын өтеуді;
- тиісті сапасы бар тауарға айырбастауды;
- зиянды өтегеннен кейін келісім - шартты бұзуға құқығы бар.
Кепілдік мерзімі нормативтік құжаттарында белгіленеді және ол сатылған күнінен бастап есептеліне бастайды. Егер де бұндай нормативтік құжаттары болмаса, онда ол келісім - шарттың негізінде анықталады. Егер де тұтынушы тауарды падаланудан бас тартса, бірақ жөнделгеннен кейіналатын болып ниет білдірсе, онда тауардың кемістігіне кепілдік мерзім беруші кәсіпорынның есебінен тауарды жөндеу жұмыстары жасалынады. Кепілдік мерзім негізгі бұйыммен қатар олардың қарастырушы бұйымдарына да қатысты болады.
Сатып алынған тауардың кемістігі табылған жағдайда 14 күннің ішінде сол тауарды сатушы кәсіпорынға хабарлауы тиіс, сатып алынған күнін есептемегенде, ал егер де оның ашық дефектісі бар болған кезде және оны эксперт (сараптаушы) қуаттаған жағдайда, оның хабарлау мерзімі алты айға дейін күшін жоймайды.
Енді біз кепілдік міндеттемесінің орындалу жағдайының әртүрлі көрінісін бухгалтерлік есепте көрсетеміз.
Гарантиялы жөндеу (жөндеуге кепілдеме беру немесе тауар кемістігін тегін қалпына келтіру) . Гарантиялы жөндеу бойынша шығыс сатып алушы мен сатушының арасында және сатушы сауда ұйымымен және өндіруші кәсіпорынның арасында жасалатын келісім - шартта міндетті шығыс ретінде көрсетіледі және ол сатушы ұйымның шығысы болып табылады. Әдетте, сатушы ұйым өз бетінше сатылған (сатылатын) бұйымның кемістігіне кепілдік бола алмайды. Болашақта пайда болатын кепілдік міндеттемелерді орындау үшін, сатушы ұйым тауарды өндіруші кәсіпорынмен қосымша келісім - шартқа отырады, тек жазбаша келісім болған жағдайда ғана ол іске асады.
Мысал. Кәсіпорын халыққа тоңазытқыш (холодильник) сатумен айналысады. Сатушы ұйым тоңазытқышты жасаушы кәсіпорыннан алу үшін келісім - шартқа отырады, онда сол тоңазытқыштың бағасынан 10% жеңілдік жасауы туралы айтылған, себебі алынған тоңазытқышты жөндеу қажет болған жағдайда алушы кәсіпорын (яғни, сатушы ұйым) бар шығынды өз мойынына алады.
Кесте № 1
Енді осымен байланысты шоттар корреспонденциясын келтіреміз.
Тауар өндіруші кәсіпорыннан жеңілдігі ескерілген 1000 дана 2 теңгеден мұздатқыш (холодильник) алған:
- мұздатқыштың алынған сомасы
- ҚҚС сомасына (15%)
1330
1420
1420
1420
Кәсіпорында тауардың есебі сатып алынған бағасы бойынша жүреді, сондықтан сату бағасы бойынша жүреді, сондықтан сату бағасы бойынша қосымша жазулардың қажеттілігі жоқ. Есептік кезеңде мұздатқыштар тұтынушыларға сатылған, және олармен тегін жөндеп беру жөнінде бір жылға келісімшарт жасалған:
- сатылған мұздатқыштан түскен түсім сомасына (бұнда сатушының табысы да, ҚҚС сомасы да ескерілген)
- мұздатқыштың сатып алынған құнына
1010
1010
6010
6020
3130
1330
Мұздатқышты жөндеу үшін алынған запас бөлшектері, кепілдік міндеттемесін орындау мақсатында:
- келіп түскен запас бөлшектердің сомасына
- ҚҚС сомасына (15%)
1314
1420
1420
1420
Алты ай өткен соң 12 сатып алушыларға, олардың талабы бойынша кепілдік қызмет көрсетіледі. Жөндеуге кеткен запас бөлшектері, өздерінің накладнойы бойынша есептен шығарылды:
- запас бөлшектер
- жөндеу жұмысымен айналысқандарға еңбек ақы төленді
- еңбек ақыдан әлеуметтік салық ұсталынады [352000-(10%-міндетті зейнетақы жарнамасы) х21%]
6030
6030
6030
1314
3350
3140
Жыл соңында тауарды сатумен және жалпы және әкімшілік шығыстарымен байланысты барлық жұмсалған шығыстарын жинақтап, олардың үлес салмағын және келесі жылға жасалатын сауда үстемесінің орташа деңгейін анықтап, кәсіпорынның болашақ шығыстарын барынша дәлдік тұрғысында жоспарланған.
Егер де тауардың кемістіктері тұтынушыларжың кінәсінен болса, атап айтқанда, тасымалдау, сақтау және пайдалану ережелерін бұзса, онда тұтынушылардың талабы қанағаттандырылмайды.
Тауар айырбастау. Тұтынушылардың құқығын қорғау туралы заңға және бөлшек сауда ережелеріне сәйкес, тұтынушының талап еткен сапасына немесе басқа да қасиетіне сәйкес келмеген жағдайда тауарды айырбастап беруін талап етуге құқысы бар. Тұтынушыдан алынған (яғни, қайтарылған) тауарғаекі дана етіп накладной жазылады, ол тұтынушының басқа тауарды алуына немесе оның төлеген ақшасын алуына негіз бола алады, сонымен қоса тұтынушы касса чегін бірге қосып береді, бұл соңғы тауардың тап осы магазиннен сатып алынғандығын қуаттайды.
Енді біз тауар айырбастау кезінде болған баға өзгерісіне шоттар корреспонденциясын құрастырамыз.
Кесте № 2
Сатып алушыдан қабылданған тауарды кірістеген кезде, оларға тауар үшін қарызы көрсетіледі:
- бұрындары қалыптасқан табыстың сомасына
- ҚҚС сомасына(16%)
- Тауарды бұрындары алынған бағасы бойынша есептеген шығарылады, қызыл жазумен жазылады
5000
800
(4167)
711
633
802
687
687
222/2”Бөлшек сауда кәсіпорынына сату үшінберілген, сатып алынған тауарлар”
Біздің мысалда, сауда үстемесі сол бұрынғы қалпында қалдырылады (20%), яғни тауардың сату бағасы мынанықұрады:
- алынған құны -4567
- тауар бағасындағы үстемесі-913, 40
- тауар бағасындағы ҚҚС -876, 86
жиыны -6357, 26 теңге. Тауарды айырбастау кезінде бағасы бірдей тауар берілуі керек еді, бірақ айырбасқа берілген тауардың құны 5800 теңге болған. Айырбас кезінде сатылған тауардан қалыптасқан табысы ҚҚС есептелінед
5000
800
334
334
702
633
Сатылған құнын алынған бағасына келтіру мақсатында, қызыл жазумен жазылады:
- тауар бағасындағы үстемесіне
- тауар бағасындағы ҚҚС(16%)
(913, 4)
(876, 86)
222/2”Болшевик сауда кәсіпорнына сату үшін берілген, сатып алынған тауарлар”
222/2”Болшевик сауда кәсіпорнына сату үшін берілген, сатып алынған тауарлар”
222/3”Тауар бағасындағы үстеме”
222/4”Тауар бағасындағы ҚҚС”
Сатып алушының өткізген тауары тиесілі сапада болмағандықтан, кәсіпорын өз қалауынша мынадай шарларды қабылдаған:
А) оның тұтынушылық қасиетінің нашарлауына байланысты таза сату бағасы қойылған. Тауар өз бағасынан 750 теңгеге төмендеді делік, осының нәтижесінде сатылатын бағасына мынадай түзетулер еңгізілді:
- тауар бағасындағы үстеменің бір бөлігі алынып тасталды (қызыл жазудың көмегімен) (750/116х100)
- тауар бағасындағы ҚҚС бір бөлігі алынып тасталды (қызыл жазудың көмегімен) (647х16/100)
б) сапасы бүлінген тауар есептен шығарылды, сапасы сәйкес келмегендіктен:
- тауар құнына
- бұрындары зачетқа қабылданған, ҚҚС сомасы; қызыл жазумен жазылады.
- Тауар құнымен бірге, зачетқа жатқызылған ҚҚС сомасы да есептен шығарылады.
- тауар бағасындағы үстеме мен
ҚҚС сомасы қызыл жазумен жазылады.
В) сапасы төмен болған тауар есептептен шығарылады және тауарды сатып алушы тауарды өндеуші кәсіпорынға талап қойған:
- талап қойылған сомасы
- Бұрындары кірістелінген тауар сомасы қызыл жазумен жазылады.
(647)
(103)
4167
(667)
667
(833)
(800)
4167
(4167)
222/2”Болшевик сауда кәсіпорнына сату үшін берілген, сатып алынған тауарлар”
222/2”Болшевик сауда кәсіпорнына сату үшін берілген, сатып алынған тауарлар”
821
633
821
222/2”Болшевик сауда кәсіпорнына сату үшін берілген, сатып алынған тауарлар”
222/2”Болшевик сауда кәсіпорнына сату үшін берілген, сатып алынған тауарлар”
334
221/1 «Бөлшек сауда кәсіпорының қоймасындағы
222/3”Тауар бағасындағы үстеме”
222/4”Тауар бағасындағы ҚҚС”
222/2”Болшевик сауда кәсіпорнына сату үшін берілген, сатып алынған тауарлар”
331
331
222/3”Тауар бағасындағы үстеме”
222/4”Тауар бағасындағы ҚҚС”
671
Келім шартты бұзу. Келісім - шартты бұзу, негізінен, бағаның өсуінен, не төмендеуінен болуы мүмкін. Келісім - шарт бұзылғанда жазылатын бухгалтерлік жазу тауар айырбастау кезінде жазылатын жазуға ұқсас болып келеді, тек келісім - шарт бұзылғанда тауар орнына тауар алынбайды, ол тек ақшалай өтеледі. Бұл кезде 4240 шоты дебеттеліп, 1010 шот кредиттеледі.
Сатып алу бағасын азайтқан кезде (сатып алушының шығысын өтеу) бухгалтерлік есептің келесі шоттары корреспонденцияланады, бірақ ол тауардың кемшілігі кепілдік берілген мерзімнің ішінде анықталса ғана жүзеге асады.
Кесте № 3
Бұрындары сатылған тауардың кемшілігі анықталса, онда оның бағасын төмендету үшін, тиесілі құжаттармен рәсімделеді, сол рәсімделген құжаттың негізінде тауар бағасына жеңілдіктер беріледі:
- жеңілдіктің салдарынан, олардың табыс деңгейіне де тузетулер жасалынады
- салық салынатын айналымына да түзетулер жасалынады, яғни ҚҚС сомасына
1000
160
713
633
687
687
Бұл арада атап өтетін бір жайт, ол кепілдік мерзімінің ішінде тиісті құжаттары бар болған жағдайда ғана сатып алушылардың шығысы өтеледі, яғни кемшіліктер тұтынушылардың кінәсінен болмаса болмағаны. Сапаның тиісті болмауы сатылатын тауардың бағасын өзгертуі мүмкін, бірақ оны тек кәсіпорынның басшысы ғана өзгерте алады.
1. 3 Сатып алушылармен, тапсырушылармен есеп айырысулардың есебі
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz