Бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1 ЕСЕП САЯСАТЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР ЖӘНЕ НЕГІЗГІ
ҚАТЕЛЕРДІҢ
МАЗМҰНЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 5
1.1 Есеп саясатындағы өзгерістер
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...5
1.2 Негізгі қателердің
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

2 ЕСЕП САЯСАТЫНЫҢ ӨЗГЕРУІ КЕЗІНДЕ ҚАРЖЫ ЕСЕПТЕМЕСІНЕ ҚЕХС 8 СӘЙКЕС
ТҮЗЕТУ ЖАСАУ ЖӘНЕ ЖІБЕРІЛГЕН НЕГІЗГІ
ҚАТЕЛІКТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..9
2.1 Бухгалтерлік бағалаудағы
өзгерістер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .9
2.2 Есеп саясатындағы өзгерістер және негізгі
қателер ... ... ... ... ... ... .10
2.3 Бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістерді
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... 12

3 ЕСЕП САЯСАТЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР МЕН НЕГІЗГІ
ҚАТЕЛЕРДІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ...23
3.1 Есептік бағалаудағы өзгерістер мен
қателіктер ... ... ... ... ... ... . ... ..23

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 26
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...27
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...28

КІРІСПЕ

Бұл стандарттың мақсаты сыртқы пайдаланушыларға таратылған
ақпараттардың форматы мен мазмұнын анықтау болып табылады. Атап айтқанда,
қызмет түрлері бойынша пайда мен залал (табыс пен шығыс) туралы қызмет
нәтижесін және бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер мен негізгі қателіктер
анықталған Есеп саясатының өзгеруі нәтижесінде қаржы есептеме-сіне түзету
жасаудың ережелер жайын анықтайды.
Пайда мен залал (табыс пен шығыс) туралы есеп беру кез келген
кәсіпорынның қаржы есептемесі формасының міндетті түрі болып саналады.
Пайда мен залал туралы есеп берген кезде кәдуілгі қызметтің табысы мен
шығысы туралы, сондай-ақ төтенше жағдайлар мен тоқтатылған қызметтің табысы
мен шығысы туралы ақпараттарды бөлек ұсыну қажет.
Стандартта, сондай-ақ, Есеп саясатының өзгерісі нәтижесінде қажетті,
қаржы есептемесіне түзету енгізудің немесе өткен кезеңде қаржы есептемесін
құру кезінде жіберілген, бірақ осы есептік кезеңде анықталған негізгі
қателіктердің түзетілу тәртібі көрсетіледі.
Кәдуілгі қызмет - бұл кәсіпорын бизнесінің құрамдас бөлігі түрінде
жүзеге асатын кез келген қызмет, сонымен қатар сондай қызметпен тығыз
байланысты қызмет.
Төтенше оқиғалар нәтижесі - бұл оларды жиі қайталанбайды деп болжауға
болатын, кәсіпорынның кәдуілгі қызметінен айқын ерекшеленетін, оқиғалар мен
операциялар нәтижесінде пайда болатын табыстар мен шығыстар болып табылады.
Есеп саясаты - бұл қаржы есептемесін дайындау және ұсыну үшін
кәсіпорын қабылдаған нақты принциптер, әдістер, тәртіптер, ережелер мен
тәжірибелер.
Негізгі қателіктер - бұл өте үлкен кезендердің қаржы есептемесінде
жіберілген, ағымдағы есептік кезеңде анықталған қателер; оның сондай
дәрежедегі мәні бір немесе одан да көп болып, өткен кезеңнің қаржы
есептемесінде бұдан былай құрылған күніне сәйкес және өткен кезеңдердің
қаржы есептемесін ұсынуда сенімді әрі дұрыс деп есептелмеуі мүмкін.
Құрстық жұмысқа қойылған негізгі мақсат – Есеп саясаты есеп
бағалаудағы өзгерістер мен қателіктер.
Осы мақсатты шешу үшін келесі міндеттер қойылды:
- Есеп саясатындағы өзгерістер ұғымы ашу;
- Негізгі қателердің ұғымын ашу;
- Есеп саясатындағы өзгерістер және негізгі қателерді анықтау;
- Бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістерді талдау;
- Есеп саясатындағы өзгерістер мен негізгі қателердің мәселелерін және
шешу жолдарын анықтау.

Жұмыста келесі отандық және шетелдік ғылымдардың кітаптары
пайдаланылған: С.Б. Баймуханова, В.К.Радостовец, Н.Қ.Қабылова, Қ.К.
Кеулімжаев, Б.С. Мырзалиев, В.Л..Назарова, Г.Қ. Төлешова және нормативтік-
құқықтық актілер.

1 ЕСЕП САЯСАТЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР ЖӘНЕ НЕГІЗГІ
ҚАТЕЛЕРДІҢ МАЗМҰНЫ

1.1 Есеп саясатындағы өзгерістер ұғымы

Есеп саясаты - бұл қаржы есептемесін дайындау және ұсыну үшін
кәсіпорын қабылдаған нақты принциптер, әдістер, тәртіптер, ережелер мен
тәжірибелер.
Бағалаудағы есептік өзгеріс – бұл активтің немесе міндеттемелердің
қаржы есептілігі туралы есептік құнын немесе активті кезең-кезеңмен
тұтынуда активтердің және міндеттемелердің ағымдағы жай-күйін бағалау
салдарынан болатын, сондай-ақ оларға байланысты күтілетін болашақ пайдалар
мен міндеттерге байланысты өлшемін түзету. Бухгалтерлік есеп
бағалауларындағы өзгерістер жаңа ақпарат алу немесе жаңа міндеттемелердің
басталу нәтижесі болып табылады және тиісінше қателерді түзету болып
табылмайды.
Егер есеп саясатындағы өзгерістердің ағымдағы және өткен есептік
кезеңнің қаржы есептемесінің көрсеткіштеріне елеулі әсер болса, онда
кәсіпорын: есеп саясатының өзгеру себебі бойынша; ағымдағы есептік кезең
ішінде ретке келтірілген таза пайданың немесе залалдың мөлшеріне түзету
енгізудің сомасы бойынша; ретке келтірілген бөлінбеген табыс немесе залал
мөлшеріне өткен есептік кезеңге жататын сомалардың түзетілуі бойынша
түсініктемені ұсыну керек.
Есеп саясатындағы өзгерістер, қаржы есептемесінің көрсеткіштерінде
лайыкты өзгеріс әкелері сөзсіз.
Есеп саясаты стандарт ережелеріне сәйкес мынадай: қабылданған
халықаралық стандарттардың заңға сәйкес қашан талап етілген немесе сыртқы
пайдаланушыларға өте орынды әрі сенімді ақпаратты қашан ұсынған жағдайда
ғана өзгеруі мүмкін. Есеп саясатының өзгерісін:
- Ретроспективті
- Перспективті (келешекті) қолдануға болады.
Есеп саясатына өзгеріс егер алдағы кезеңге жататын кез келген
қорытынды түзетудің сомасы жеткілікті дәрежеде анықтауға берілетін болса,
өткенді шола отырып, қолданылуы тиіс. Кез келген алынған түзету кірістер
мен шығыстар туралы есепте есеп кезеңінің басындағы бөлінбеген кірістің
сальдосын түзету ретінде берілуі тиіс. Салыстырмалы ақпарат егер бұл іс
жүзінде жүзеге асырылса қайта есептелуі .
Есеп саясатындағы өзгеріс есепті немесе ұсынылған алдағы кез келген
кезеңдерге елеулі әсер етсе немесе алдағы кезеңдерге елеулі әсері болса
ұйым мынадай ақпаратты:
     1)өзгерістердің себептерін;
     2) есепті кезеңдегі және әрбір ұсынылған алдағы кезеңдегі түзетулердің
сомасын;
     3) салыстырмалы ақпаратқа енгізілгеннен алдыңғы кезеңдерге жататын
түзетудің сомасын;
     4) салыстырмалы ақпарат қайта есептелген немесе мұны жасауға іс
жүзінде мүмкіндік болмаған фактісін ашуы тиіс.
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп
ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын,
яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық
(жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын
айтады.
     Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін
топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын
қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау), бухгалтерлік
есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі,
мәліметті өндеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
     Ұйымның өзінің есеп саясатын өндеу мүмкіндігі мен қажеттілігі
бухгалтарлік есеп пен басқа екінші деңгейлі нормативтік құжаттар бойынша
баптарда (стандарттарда) қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген
мәселелерін шешудің көп түрлілігімен анықталады. Бухгалтерлік есеп және
қаржылық есеп беру туралы Қазақстан Республикасының заңы мен Бухгалтарлік
есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құруы барысында бұйрық
немесе жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керек екендігі
көрсетілген. Бұл бекітілетін құжаттардың қатарына мыналар жатады:
• Бухгалтерлік есептің уақытылы және есеп берудің толық тиісті
талаптарына сәйкес жүргізілуі;
• Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және
аналитикалық шоттарының жұмысын жоспары;
• Алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
• Ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
• Актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері;
• Құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу технологиясы;
• Шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
• Бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.

1.2 Негізгі қателердің ұғымы

Негізгі қателіктер - бұл өте үлкен кезендердің қаржы есептемесінде
жіберілген, ағымдағы есептік кезеңде анықталған қателер; оның сондай
дәрежедегі мәні бір немесе одан да көп болып, өткен кезеңнің қаржы
есептемесінде бұдан былай құрылған күніне сәйкес және өткен кезеңдердің
қаржы есептемесін ұсынуда сенімді әрі дұрыс деп есептелмеуі мүмкін.
Негізгі қателерді мына жағдайда түзетуге болады: қаржы есептемесінің
дұрыстығына жіберілген қатенің ықпалы зор болғанда, ұсынылған күннің
қаржылық ахуалын жан-жақты және нақтылы түрде қамтылмағаны үшін есеп беру
сенімді деп саналмайды.
Негізгі қателерді түзету нәтижесі қаржы есептемесін дайындау барысында
тандаудың басымдылығы бойынша маңызы әр түрлі (бірдей емес) екі баламалы
тәілдің бірі бойынша ескерілуі тиіс.
- Негізгі тәсіл бойынша өткен есептік кезендерге жататын негізгі
қателерді түзету сомасы бөлінбеген табыстың (жабылмаған залал) бастапқы
сальдосын өзгерту жолымен түзетілуі керек.
- Ұйғарынды баламалы тәсіл бойынша негізгі қателерді түзету сомасы
ағымдағы есептік кезеңнің таза табысы мен залалын есептеуде ескерілуі тиіс.
Есептік кезеңде танылған табыстар мен шығыстардың барлық баптары, таза
пайданы немесе залалдарды анықтаған кезде қосылуы керек.
Кезең ішіндегі таза пайда немесе залал кәсіпорынның кәдуілгі
қызметінің және төтенше оқиғалар мен жағдайлардың салдарынан туындаған
нәтижелерден анықтатады.
Стандарт кәсіпорын қызметінің нәтижелері туралы ақпаратты бөлек
ұсынуды талап етеді:
- Кәдуілгі қызметтің пайдасы (таза табыс) немесе залалы
- Төтенше оқиғалардың нәтижелері.
Стандарт кәсіпорынның пайдалары мен залалдары (табыс пен шығыс) туралы
ақпараттардың берілу формасы бойынша талаптарды анықтайды.
Егерде, кәдуілгі қызметтен түскен табыстар мен шығыстардың кейбір
баптары сыртқы пайдаланушыға соншама мәнді болса, онда оны есептік кезеңде
кәсіпорын қызметінің нәтижелерін түсіндіру үшін бөлек ұсыну орынды, олай
болса осындай баптардың көлемі мен сипаты да бөлек көрсетілуі тиіс. [7.-
87б].
Сондықтан, кәсіпорын қызметінің пайда мен залал (табыс пен шығыс)
туралы есеп беруінде қаржы нәтижелерінің қалыптасу процесі табыс пен
шығыстың түрлері бойынша сырткы пайдаланушылар үшін ақпаратгық анықтығы мен
толықтығы принципін жүзеге асыру мақсатында кәдуілгі қызмет боп көрсетілуі
қажет.
Әрине, толықтық және анықтық принципі акпараттық маңыздылық және
орындылық принципімен бірге жүзеге асуы тиіс. Онда да ақпараттық бөлек
ұсынылуы мынадай: қашан қаржы есептемесінің сапасын жақсартып, сыртқы
пайдаланушылардың шешім қабылдау барысында оның пайдалылығын арттырған
жағдайда ғана орынды.
Әрбір төтенше оқиғаның сипаты мен мөлшері комментарий және
түсініктермен бөлек ұсынылуы керек.
Төтенше оқиғалардың немесе операциялардың мысалы: активтердің
экспроприациялануы, табиғи немесе техногендік сипаттағы апаттар болып
табылады.
Әрбір төтенше жағдайдың немесе оқиғаның мөлшері (көлемі) мен табиғаты
туралы акпарат түсініктеме жазбада көрсетілген, қаржы есептемесіне
ескертудің комментарийлеріне сәйкес келетін пайда мен залал (табыс пен
шығыс) туралы есеп берудің өзінде келтірілуі мүмкін.

2 ЕСЕП САЯСАТЫНЫҢ ӨЗГЕРУІ КЕЗІНДЕ ҚАРЖЫ ЕСЕПТЕМЕСІНЕ ҚЕХС 8 СӘЙКЕС ТҮЗЕТУ
ЖАСАУ ЖӘНЕ ЖІБЕРІЛГЕН НЕГІЗГІ ҚАТЕЛІКТЕР

2.1 Бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер

Қаржы есептемесінің көптеген баптары бүкіл есептік кезең ішінде
жасалған операциялар бойынша күтілетін соңғы нәтижелердің бухгалтерлік
бағалауы бойынша көрсетілуі мүмкін. Сол уақытта есеп беру күніне орай
кәсіпорынның қаржылық жағдайын қаржы есептемесіндегі сияқты сенімді түрде
көрсету қажет.
Қызметтің нәтижесі бухгалтерлік есепте жасалған операциялардың фактісі
бойынша назарға ілігеді. Ал, қаржы есептемесінде қызмет нәтижесі күтілген
соңғы нәтиженің корытындысы бойынша сенімді ұсынылуы керек.
Сондықтан қаржы есептемесінің кейбір баптарын дайындаған кезде
жасалған операциялардан болашақта күтілетін нәтижелерді есепке ала отырып,
түзету енгізген жөн.
Сонымен қатар, қаржы есептемесінің халықаралық стандартында
бухгалтерлік есепте көрсетілгенге сәйкес және бүкіл есептік кезең ішінде
жасалған операциялардан күтілетін нәтижелердің болашақта бухгалтерлік
бағалауды жүргізудің және оны түзетудің ережелеріне көңіл көп бөлінеді.
Сондай-ақ сатып алушыларға тауарларды жөнелткен кезде, дебиторлық
берешек шоттың белгілі бір бөлігінің төленбей калу тәуекелі де әрқашан
жағаласып жүреді. [11.-237б].
Тауарларды жөнелткен кезде есептеу принципі бойынша кәсіпорынның
көрсеткен қызметі мен орындаған жұмысын еңбекпен табылған табыспен
мойындалу фактісін назарға алсақ, есептелген табыс бөлігі болашақта
алынбауы мүмкін және соған сәйкес есептелген дебиторлык берешектің бөлігі
де өтелмеуі ғажап емес. Ал, бұл қаржы есептемесін құруда негізгі сапа
ретінде қабылданған сақтык немесе консерватизм (кертарпалық) принципінің
бұзылуына әкеледі.
Сақтық немесе консерватизм принципіне орай табыстар мен активтер аса
көтерілмеуі керек, ал шығыстар мен міндеттемелер де түсірілмеуі тиіс. Бұл
жағдай сақтық немесе консерватизм принципінің жүзеге асуы мақсатында
есептік кезеңнің шығыстар құрамында күмәнді қарыздар бойынша есептеу
жолымен резерв құруды талап етеді.
Күмәнді қарыздар бойынша резервті бағалау үшін осы есептік кезеңде
болашаққа есептелген дебиторлық берешектің төленбеген сомасының болжалды
мөлшерін қандай әдіспен анықтауға болады?
Кәсіби пікір негізінде бухгалтерлік бағалау жолымен анықтаймыз.
Қаржы есептемесінде ұсынылатын акпараттардың сенімділік принципін іске
асыру үшін және накты қаржылық жағдайдың дұрыс бағалануы үшін есептелген
сомалардан болашақта күтілген табысқа дейін дебиторлардан түсетін түсімге
бухгалтерлік бағалау жүргізу керек. Әрине, тап осы бағалау қайтадан қаралуы
мүмкін болса, пайда мен задал (табыс пен шығыс) туралы есепте көрсетілген
кәсіпорынның қаржылық нәтижелерінің құрамьша өзгерістер енгізу
қажеттілігіне әкелері сөзсіз.
Негізгі құрал-жабдықтардың объектілері бойынша пайдалы қызметтің
мерзімі, оның ұзартылуы немесе қысқартылуы амортизация бойынша тиісті
шығыстарға ыкпал етуі кайтадан қарастырылуы мүмкін.
Бухгалтерлік бағалауды қайта қараудың нәтижесінде өзгерістерге төзіп
баққан өткен және ағымдағы кезендердің пайда мен задал (табыс пен шығыс)
туралы есеп беруінде таза пайда (табыс) мен залал жөніндегі ақпаратты
қандай жолмен ұсыну қажет?
Бухгалтерлік бағлаудағы өзгерістер нәтижесі екі баламаның бірі бойынша
таза пайданы немесе залалды анықтаған кезде қосылуы қажет:
1. Тек осы өзгеріс енген есептік кезеңде қаржы нәтижесіне ықпал етсе;
2. Өзгеріс енген сол есептік кезенде және болашақ кезеңде де, егер ол
ағымдағы есептік кезеңнің қаржы нәтижесіне қалай ықпал етсе, солай болашақ
есептік кезеңнің қаржы нәтижесіне ықпал етеді.
Ағымдағы есептік кезең үшін қаржы есептемесін дайындау барысында өткен
кезендердің қаржы есептемелерінде негізгі қателер табылуы мүмкін. Қателер
математикалық жақсақтық нәтижесінде, есеп саясатын қолдану барысында қате,
сондай-ақ, ақпараттық бұрмалануы нәтижесінде болуы мүмкін. Жіберілген
қателер қандай жолмен түзетілуі тиіс? Жіберілген қателер қаржы
есептемесінде көрсетілген қаржы нәтижесінің көлеміне және соған сәйкес
бөлінбеген табыстың (орны жабылмаған залал) жиынтық сомасына әсер етуі
фактісін назарға алсақ, онда табылған негізгі қателерді тузету есебімен осы
есептік кезеңнің таза пайдасы мен залал есебіне түзету енгізуде проблема
туын-дайды. [8.-123б].
Бітпеген өндірістің құнын дұрыс анықтамау және дайын өнімнің бағасын
көтеру немесе түсіру оқиғалары негізгі қателердің мысалы болады. Жіберілген
қателер есептік кезеңнің қаржы нәтижелерін дұрыс анықтамауға жол береді.
Аяқталмаған өндірісті және дайын өнімді бағалаудан есептік кезеңнің қаржы
нәтижелерін шығынға жазуға жататын өткізілген өнімнің өзіндік құнын дұрыс
анықтамайды.

2.2 Есеп саясатындағы өзгерістер және негізгі қателер

Дәйектілік принципінің талаптарына сәйкес қаржылық акпараттардың
салыстырымдық мақсатында есеп саясаты кәсіпорының бүкіл қызмет кезеңі үшін
бұдан кейінгі өзгерістерсіз қабылдауы керек. Қаржы есептемесінің сырткы
пайдаланушылары кәсіпорынның қаржылық жағдайында, оның қызмет нәтижесі мен
ақшалай қаражат ағынында үрдістерді (тенденцияларды) анықтау мақсатында
қаржы есептемесінің бірнеше жылдық көрсеткіштерін салыстыру мүмкіндігіне ие
болу керек.
Есеп саясатындағы өзгерістер, қаржы есептемесінің көрсеткіштерінде
лайыкты өзгеріс әкелері сөзсіз.
Есеп саясаты стандарт ережелеріне сәйкес мынадай: қабылданған
халықаралық стандарттардың заңға сәйкес қашан талап етілген немесе сыртқы
пайдаланушыларға өте орынды әрі сенімді ақпаратты қашан ұсынған жағдайда
ғана өзгеруі мүмкін. Есеп саясатының өзгерісін:
- Ретроспективті немесе
- Перспективті (келешекті) қолдануға болады.
Ретроспективті тәсіл сондай бір жолмен әркашан қолданылған сияқты
оқиғалар мен операцияларға жаңа есеп саясатын қолдану арқылы көрінеді.
Есеп саясатындағы өзгерістерді перспективалық қолдану және өзгерістің
қандай да болмасын есептік бағалауға әсер етуін тану – бұл, тиісінше:
• жаңа есеп саясатын операцияларға, басқа оқиғаларға және саясат
өзгерген күннен кейін орын алған басқа оқиғаларға және
жағдайларға қолдану; және
• аталған өзгерістің ағымдағы және болашақ кезеңдердегі осы
өзгерістен болған есептік бағалауға әсер етуін тану.

Перспективті тәсіл өзгеріс енген күннен бастап болған оқиғалар мен
операцияларға жаңа есеп саясатының қолданылуын білдіреді. Перспективті
тәсіл өткен кезеңге қолданғанда ешқандай түзетулер жасалмайды. Мейлі ол
бастапқы кезеңде бөлінбеген пайданың сальдосы немесе таза пайда немесе
ағымдағы есептік кезеңнің залалы болсын, сол себепті қолда бар сальдо қайта
саналмайды. [15.-187б].
Халықаралық стандарттарға көшу есеп саясатының не ретроспективті, не
перспективті қолданылуын өзгеріске әкелуі мүмкін.
Кез келген стандартта ақпаратты ашып көрсету бойынша талаптар
анықталған. Біздің пікірімізше, сыртқы пайдаланушыларға акпараттық
толықтығы мен анықтығы принципін жүзеге асыру мақсатында қаржы
есептемесінде көрсетілген түсініктемелер бойынша талаптардың болуын өзінше
көрсетеді. Қосымша ақпарат түріндегі түсініктемелер сыртқы пайдаланушыларға
кәсіпорынның қаржылық ахуалын түсіну үшін қажет.
Негізгі қателерді мына жағдайда түзетуге болады: қаржы есептемесінің
дұрыстығына жіберілген қатенің ықпалы зор болғанда, ұсынылған күннің
қаржылық ахуалын жан-жақты және нақтылы түрде қамтылмағаны үшін есеп беру
сенімді деп саналмайды.
Негізгі қателерді түзету нәтижесі қаржы есептемесін дайындау барысында
тандаудың басымдылығы бойынша маңызы әр түрлі (бірдей емес) екі баламалы
тәілдің бірі бойынша ескерілуі тиіс.
- Негізгі тәсіл бойынша өткен есептік кезендерге жататын негізгі
қателерді түзету сомасы бөлінбеген табыстың (жабылмаған залал) бастапқы
сальдосын өзгерту жолымен түзетілуі керек.
- Ұйғарынды баламалы тәсіл бойынша негізгі қателерді түзету сомасы
ағымдағы есептік кезеңнің таза табысы мен залалын есептеуде ескерілуі тиіс.
Есеп саясатындағы өзгерістер нәтижесінде туындайтын түзетулер кезең
ішіндегі таза пайданың немесе залалдың есептемесіне жатады. Алайда жиі
ретте жеке бағандар түріндегі қосымша салыстырмалы хабарлама, егер де жаңа
есеп саясаты барлық уақытта қолданылатын болса, ағымдағы және кез келген
осының алдындағы кезеңдегі таза пайданы (залалды) және қаржы жағдайын
көрсету үшін беріледі. Бұл әдісті қолдану қаржы есептілігіне осы
есептілікпен үйлесетін, осының алдында берілген салыстырмалы хабарламаны
енгізу талап етілетін елдерде қажет болуы мүмкін.

2.3 Бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістерді талдау

2010 жылы А компаниясы бастапқы құны 200000 мың теңге тұратын
ғимаратты сатып алды. Пайдалы қызмет мерзімі 20 жылға, жойылу құны 500 мың
теңгеге бағаланды.
Капиталдандырылған шығынды сатып алу бойынша біркелкі есептен
шығарудың тура желілі әдісі бойынша амортизациялауға шешім қабылданды.
Бірақ, 2008 жылы компания басшылары ғимараттың пайдалы қызмет мерзімін
қайта қарап, оны 30 жылға дейін ұзартты.
Соған орай жойылу құнының бағасы - 250 мың теңгеге өзгерді.
ШЕШІМІ: ПЕРСПЕКТИВТІ ӘДІС
Ғимараттың баланстық (қалдық) құны өзгерген сәтіндегі пайдалы қызмет
мерзімін бағалау:
Сатып алғандағы бастапқы құны - 200000 мың тенге.
Амортизацияның жинақталған сомасы - (200000-500)20х2 = 19950.
Баланстық (қалдық) құны- 180050 мың тенге.
Ағымдағы 2010 жылдың амортизациясы алдағы есептік кезеңде былай
аныкталады:
Амортизацияланған құны 180050 - 250 = 179800-ге тең.
Амортизацияланған құн амортизацияға жатпайтын жойылу құнының бағалау
минусы бойынша анықталады.
Амортизация үшін 2010 жылы 17980028 = 6421,4 мың теңге.
Негізгі құрал-жабдықтардың амортизациясы бойынша жыл сайынғы
шығыстарына:
Есепке алу шығыстары бойынша дебет шоттары (8045, 7210, 7110)
жинақталған амортизацияны есепке алудың кредит шоттары (2421 - 6421,4 мың
тенге.
2010 жылдың қаржы есептемесіне қатысты түсініктеме жазбада
бухгалтерлік (есептік) бағалауға енгізілген өзгертулерге қосымша
түсініктемелер талап етіледі. Ал, осы жағдайда пайдалы қызмет мерзімін
қайта қараудың келесі сипаты бойынша:
2010 жылы гимараттың бастапкы бағаланған пайдалы қызмет мерзімі
ұзартылды. Енгізілген өзгертулердің нәтижесінде компанияның таза пайдасы
(таза табыс) 6078,6 мың теңгеге көбейді (артты). (12500 - 6421,4) мың теңге
= 6078,6 мың тенге.
АХУАЛ: ТҰТАСТАЙ ӘСЕР ЕТУДІҢ ӘДІСІ
2010 жылы технологиялық құрал-жабдықтардың амортизациялық есептеу
әдісін өзгерту туралы шешім қабылданды. Жедел амортизациялау әдісінен
біркелкі есептен шығарудың тура желілік әдісіне көшу керек деп шешілді.
АХУАЛ: НЕГІЗГІ ҚАТЕЛЕР
Негізгі құрал-жабдықтар бабы бойынша 560 мың теңге активтер
құрамында капитализациям (қорлануға) жатқызылатын көлемді қаржыны 2000 жылы
компания кейбір заттарды сатып алу бойынша ағымдағы шығыстар құрамының
шығындарына қате енгізді.
Негізгі құрал-жабдықтардың осы тобы бойынша қолданылатын
амортизацияның әдісі - біркелкі есептен шығарудың тура желілі әдісі.
Бағаланған пайдалы қызмет мерзімі 5 жыл, жойылу құнының бағалануы - 10
мың тенге.
2010 жылы, қаржы есептемесіне дайындық кезінде ағымдағы есептік
кезенде жіберілген негізгі қателерді түзету келесі есептеу көмегімен
атқарылады:
Бастапқы сатып алу құны - 560 мың теңге.
Үш жылда жинақталған амортизация сомасы - 330 мың тенге (560- 10)5 х
3 =330.
Баланстық (қалдық) құны - 230 мың тенге.
Келесі түсіндірмелер жасалады:
Негізгі құрал-жабдыктарды есептеудің дебет шоты (шамаласақ, 2413
Машиналар мен жабдықтар) - 560 мың тенге.
Жинақталған амортизацияны есептеудің кредит шоты (2423 Машина мен
жабдықтардың тозуы) - 330 мың теңге.
Бөлінбеген пайдалардың кредит шоты (5410 Бөлінбеген табыс (жабылмаған
залал) 230 мың тенге.
Егер, осы негізгі қате корпорациялық табыс салығының (пайдаға салық)
есеп айырысуына ықпал етсе, қабылданған салық мөлшерінің (30%) шығу және
келесі тұзету жазбасына енгізу керек:
Дебет шоты 5410 Бөлінбеген табыс (жабылмаған залал)
Кредит шоты 3110 Төленетін ағымдағы табыс салығы - 69 мың теңге (230
мың теңге х 0,3 = 69 мың теңге)
Қаржы есептемесінің 2010 жылғы (меншікті капиталындағы өзгерістер
туралы есеп беруіндегі) түсініктеме жазбасына косымша түсініктемелер мен
келесі түзетулер талап етіледі:
Бөлінбеген табыстың бастапқы сальдосы негізгі қателіктің түзетілу
шамасына қарай 161 мың теңге (230-96).
2010 жылдың ішінде 2000 жылы жіберілген қате табылды, соның
нәтижесінде сатып алынған жабдыктардың құны ағымдағы шығыстар құрамының
кезеңіне қателікпен жатқызылған.
Осы қатенің нәтижесінде 2008 жылғы таза табыс 315 мың теңгеге
қысқарған, 2008 және 2009 жылдардың таза табысы 77 мың теңгеге артқан.
Бұл қате бөлінбеген табыстың бастапқы сальдосын түзету жолымен
түзетілген.
2007 ж.
Жабдықтардың бастапкы құны - 560 мың теңге
2007 ж. амортизациясы - 110 мың теңге
Салық салынғанға дейінгі таза табыстың кемітілуі - 450 мың теңге
Корпорациялық табыс салығының мөлшері - 30% Табыс салығы бойынша
шығыстарды есептегенде таза табыстың кемітілуі - (450-450 х 0,3) мың теңге
= 315 мың тенге. [15.-220б.]

3№ Баптардың аты 2007 2008 2009 2010 жылғы
түзетулер
1 Жабдыктардың 560-қа
бастапкы құны кемітілген
22 Ағымдағы шығыстар 560-қа
артқан
33 Амортизациялар 110-га 110-ға 110-ға
бойынша шығыстар кемітілген кемітілген кемітілген
44 Салық салынғанға 450-ге 110-ға 110-ға
дейінгі таза табыс кемітілген артқан артқан
Корпорациялық табыс135-ке 33-ке 33-ке
салығы бойынша кемітілген артқан артқан
шығыстар (30%)
66 Салық салын-ғаннан 315-ке 77-ге 77-ге
кейінгі таза табыс кемітілген артқан артқан
77 Жинақталған Кредит
амортизация (тозу) 2423-330

Кестенің жалғасы:
88 Бөлінбеген табыс Кредит
5410-161
99 Ағымдағы Кредит
корпорациялық табыс 3110-69
салығы

2008 ж.
Салық салынғанға дейін таза табыстың өсуі 110 мың теңге (бір жыл
ішіндегі амортизация) Корпорациялық табыс салығының мөлшері - 30% Табыс
салығы бойынша шығыстарды есептегенде таза табыстың өсуі (110 - 110 х 0,3)
мың теңге = 77 мың тенге.
2009 ж.
Салық салынғанға дейін таза табыстың өсуі - 110 мың теңге
(жыл ішіндегі амортизация)
Корпорациялық табыс салығының мөлшері - 30%
Табыс салығы бойынша шығыстарды есептегенде таза табыстың өсуі (110 -
110 х 0,3) мың теңге = 77 мың тенге.
2010 жылғы қаржы есептемесінің түсініктеме жазбасында негізгі
қателерді түзету қате жіберілген бірнеше өткен жылдар қатарына өспелі
қорытынды (шоғырланған сома) болып көрінеді. Түсінікті болу үшін барлық
түзетілген сомаларды есептік кезең бойынша кестеде төмендегідей көрсетеміз:
ШЕШІМІ: ПЕРСПЕКТИВТІ ӘДІС
Пайдалы қызмет мерзімінің бағасы өзгерген сәтте ғимараттың баланстық
(қалдық) құны мынадай болды:
Сатып алғандағы бастапқы құны - 200000 мың теңге.
Амортизацияның жинақталған сомасы -(200000 - 500)20 х 2= 19950
Баланстық (қалдық) құны - 180050 мың тенге.
Ағымдағы 2010 жылдың және алдағы есептік кезеңнің амортизациясы келесі
жолмен анықталады.
Амортизацияланған құн амортизацияға жатпайтын жойылу құнының бағалау
минусы бойынша анықталады.
2010 жылғы амортизация 17980028 = 6 421,4 мың теңге
Негізгі құрал-жабдықтардың амортизациясы бойынша жыл сайынғы
шығыстарға: шығыстарды есептеу бойынша дебет шоты (8045, 7210, 7110)
Жинақталған амортизация есебінің кредит шоты (2421) -6421,4 мың тенге.
2010 жылдың қаржы есептемесінің түсініктеме жазбасында бухгалтерлік
(есептік) бағалауға енгізілген өзгертулер бойынша қосымша түсіндірмелер
талап етіледі.
Ал, осы жағдайда пайдалы қызмет мерзімін қайта караудың келесі сипаты
бойынша:
Бастапқы бағаланған ғимараттың 2010 жылы пайдалы қызмет мерзімі
ұзартылып отыр. Енгізілген өзгертулер нәтижесінде компанияның таза пайдасы
(таза табыс) 6078,6 мың теңгеге өсті. (12500 - 6 421,4) мың теңге = 6078,6
мың тенге.
АХУАЛ: НЕГІЗГІ ҚАТЕЛЕР
Негізгі құрал-жабдықтар бабы бойынша 560 мың теңге активтер
кұрамында капитализациялауға (қорлануға) жатқызылатын көлемді қаржыны 2007
жылы компания кейбір заттарды сатып алу бойынша ағымдағы шығыстар құрамының
шығындарына қате енгізіп жіберді. Негізгі құрал-жабдықтардың осы тобы
бойынша амортизацияның қолданатын - біркелкі есептен шығарудың тура желілі
әдісі.
Бағаланған пайдалы қызмет мерзімі 5 жыл, жойылатын құнның бағалануы -
10 мың теңге.
2010 жылғы ағымдағы есептік кезеңнің қаржы есептемесіне дайындық
кезінде жіберілген негізгі қателерді түзету келесі есеп бойынша жұзеге
асады:
Бастапқы сатып алу құны - 560 мың теңге
Үш жылда жинақталған амортизация сомасы - 330 мың теңге (560 - 10)5 х
3 = 330 мың теңге
Баланстық (қалдық) құн - 230 мың теңге
Келесі тусіндірмелер жасалады:
Негізгі құрал-жабдықтарды есептеудің дебет шоты (айталық, 2423
Машиналар мен жабдықтар) - 560 мың теңге.
Жинақталған амортизацияны есептеудің кредит шоты (2427 Машиналар мен
жабдықтардың тозуы) - 330 мың теңге.
Бөлінбеген пайдалардың кредит шоты (2423, Бөлінбеген табыс
(жабылмаған задал) - 230 мың теңге.
Осы негізгі қате табыс салығының (пайдаға салық) шығыстар көлеміне де
есеп айырысуына ықпал етті, кабылданған салық мөлшерінен (30%) ауытқи
отырып, келесі түзету жазбаларын енгізу керек:
Дебет шоты 5410 Бөлінбеген табыс (жабылмаған залал)
Кредит шоты 4310 Мерзімі ұзартылған табыс салығы -69 мың теңге (230
мың теңге х 0,3 = 69 мың тенге)
2010 жылғы қаржы есептемесінің (меншікті капиталдағы өзгерістер туралы
есеп беруінде) түсініктеме жазбасына қосымша түсіндірмелер мен келесі
түзетулер талап етіледі:
Бөлінбеген табыстың бастапқы сальдосы негізгі қатені түзету мөлшеріне
қарай 161 мың теңгеге (230-69) түзетілді.
Сатып алынған жабдықтардың құны кезеңнің ағымдағы шығыстар құрамына
қате деп жатқызылуының нәтижесінде 2007 жылы жіберілген қателер 2010 жылдың
ішінде табылды.
Осы қатенің салдарынан 2007 жылы таза табыс 315 мың теңгеге кемісе,
2008-2009 жылдары да 77 мың теңгеге көтерілді.
Бұл қате бөлінбеген табыстың бастапқы сальдосын түзету жолымен
түзетілді.
2007 ж.
Жабдықтардың бастапқы құны - 560 мың теңге.
2007 ж. амортизация - 110 мың тенге.
Салық салынғанға дейін таза табыстың кемітілуі - 450 мың тенге.
Корпорациялық табыс салығының мөлшерлемесі - 30%.
Табыс салығы бойынша шығыстар есебімен таза табыстың көтерілуі - (450
- 450 х 0,3) мың тенге = 315 мың тенге.
2009 ж.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.