АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ ТЕОРИЯЛАРЫ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ---------------------------- ----------------------------------- ------
----------------3

І. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ ТЕОРИЯЛАРЫ------------------------- ------------5

1.1 Акционерлік қоғамның мәні, пайда болуы------------------------
--------5
1.2. Акционерлік қоғамның құрылуы, мәні, негіздерімен
процедураларын қарастыру-------------------------- ----------
--------------9
1.3. Ашық акционерлік қоғамды қайта құру, қосу, бөлу мәселелері--------
----------------------------------- ----------------------------------- -
-------------------15

ІІ. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖҰМЫСЫНЫҢ АЙРЫҚШЫЛЫҒЫ--------------------
----------------------------------- --------------18
2.1. Акционерлік қоғамды құру және жоюдағы қаржы мәселелері---
----------------------------------- -----------------------------
--------------------18
2.2 Қазақстандағы акционерлік қоғамдардың қаржылық жағдайлары------
----------------------------------- ----------------------------------- ------
----------------20

ІІІ. ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ----------------------------- ----------24

ҚОРЫТЫНДЫ----------------------------------- --------------------------------
--------29

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР------------------------- ---------------------31

КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Акционерлік қоғамның құрылуын, мәнін және ондағы
қаржы мәселелерін қарастыру. Яғни, акционер – акцияның меншік иесі болып
табылатын адам.
Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы (2004 ж) заңы
бар, осы Заң акционерлік қоғамның құқықтық жағдайын, құрылу, қызмет, қайта
ұйымдастырылу және таратылу тәртібін; акционерлердің құқықтары мен
міндеттерін, сондай – ақ олардың құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі
шараларды; акционерлік қоғам органдарының құзіретін, құрылу және жұмыс
істеу тәртібін және жауапкершілігін белгілейді.
Экономикасы дамыған елдерде олар корпорациялар деп те аталады.
Акционерлік қоғамдар жабық және ашық қоғам үлгісінде құрылады. Қоғамның
фирмалық атауы болады, онда қоғамның атауы, сондай-ақ қоғамның үлгісіне
қарай, ашық акционерлік қоғам немесе "жабық акционерлік қоғам" деген
сөздер немесе тиісінше "Ашық Акционерлік Қоғам" және "Жабық Акционерлік
Қоғам" аббревиатурасы болуға тиіс. Қоғам осындай фирмалық атауымен
мемлекеттік тіркеуден өтеді.
Акционерлік Қоғамдардың көптеген құрылу жолдары бар. Олар - жұмыс
істеп тұрган заңды тұлғаны АҚ түрінде қайта құру, олардың бірнешеуін
біріктіру, қосу, бөлу, бөліп шығару және өзгерту. Қоғамды ұйымдастырудың
осы айтылған жолдары ҚР-ның Азаматтық кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.
Жаңа қоғамның жарғысын бекітуді және органдарын сайлауды жаңадан пайда
болған қоғамның ұсынысы бойынша белгілі-бір мерзімде өткізілген
акционерлердің жалпы жиналысының асыруы қоғамды қайта құру болып
есептеледі.
Зерттеудің мақсаты: Акционерлік қоғам қаржысын ұйымдастыру, ашық
акционерлік қоғам туралы мәліметтерді қарастыру, акционерлік қоғамдардың
қаржылық мәселелерін, қаржылық жұмыстарының айрықшылығын қарастыру.
Акционерлік нысан ғана ірі және ең ірі өндірісті құрудың негізі болып
табылды және қазіргі нарықтық шаруашылықта шешуші роль атқарады. Мысалы,
АҚШ-де 80-шы жылдардың ортасында 32 млн. корпорация болды және олардың
үлесіне осы жылдары өндірілген барлық өнімнің 90% тиді.
Акционерлік қоғамдар меншіктің басқа формаларымен салыстырғанда,
бірқатар ерекшеліктерге ие. Кәсіпорындарды ашық акционерлік қоғам
формасында қайта түрлендіру арқасында, жедел түрде ірі қаржы ресурстарын
жұмылдыру мүмкіндігі туындайды. Акцияларды сатудан түскен түсімдер эмитент-
компанияның шотына түсіп және бизнесті жаңғырту, диверсификациялауға және
т.б. қызмет етеді.
"Акционерлік қоғамның жарғылық капиталын анықтау үшін кәсіпорынның,
мүлкінен келесідей баланс пассивінің баптары шығарылып тасталады:
- басқада кәсіпорындардан алынған мақсатты қаржыландыру қаражаттары;
- несие және заемдық қаражаттар - қысқа мерзімді және ұзақ
мерзімді несиелер;
- есеп айырысулар және баланс пассивінін басқадай, яғни заемдық және
уақытша тартылған қаражаттар бөлігі.
Акционерлік қоғамды ұйымдастыру үшін оның құрылтайшылары банкке
белгілі ақша сомасын салады. Қоғамның капиталы құрылтайшылардың акция
шығару жолымен құрылады және оны барлық қоғам типтеріне байланысты алғысы
келетіндерге сатады.

Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің 85-ші бабына сай
акционерлік қоғамды бір ғана тұлға құруы мүмкін немесе бір акционердің
барлық акциясы иеленген жағдайында тек бір тұлғадан тұрады.
Зерттеудің құрылымы: Берілген курстық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен,
қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тұрады.

І. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ ТЕОРИЯЛАРЫ
1.1 Акционерлік қоғамның мәні, пайда болуы
Бағалы қағаздардың келесі түрі акция болып табылады. Акция —
акционерлік қоғамның мүлкіне белгілі пайды салғанын қуаттайтын бағалы қағаз
және онңн иесіне (акционеріне) пайданың бір бөлігін дивиденд түрінде алу
құқын береді. Акцияны акционерлік қоғам, кәсіпорын, ұйымдар, коммерциялық
банк, кооперативтер мен басқада мекемелер шығарады. Олар ұжымдық меншікке
негізделген немесе толық мемлекеттік меншік шаруашылығында болады. Акция
бағалы қағаздар нарығы - қор биржасында сатылады және сатып алынады. Акция
бұл процесті биржалық емес сауда негізінде де жүзеге асырады. Акцияның
номиналды құны мен нарықтық бағасы бар. Акцияның нақты бағасы (нарықтық
курсы) акционерлік қоғам пайдасының мөлшеріне тікелей байланысты өзгереді.
Сондай-аө алынатын дивиденд мөлшері мен қарыз пайызы деңгейіне байланысты
да өзгереді.
Шетел тәжірибесінде акцияның әртүрлі қолданылады:
а) атаулы акциялар;
ә) ұсынушыға арналған акциялар;
6) жой акциялар;
в) артықшылығы бар акциялар.
Біздің елімізде жай акция шығарылған жеңілдікпен пайдаланатын табысы
болып, акционерлерге салған капиталы үшін айқындалған процент түрінде қатты
табысты алуларына құқық береді. Алайда жеңілдікпен пайдаланатын акция
шектелген мерзімде қолданылады және белгілі уақыттан соң, акционерлік қоғам
оны жабады. Ал, оларды иемденушілер акционерлік қоғам жұмысын басқаруда
ешкандай дауысқа ее емес. Жеңілдікпен пайдаланатын акциялар акционерлік
қоғамның жарғылық қорының 10%-тен аспайтын сома мөлшерінде ғана шығарылады.
Акция категория бойынша былай бөлінеді: еңбек ұжымының акциясы,
кәсіпорын акциясы және акционерлік қоғам акциясы. Еңбек ұжымының акциясын
мемлекеттік кәсіпорындар (бірлестіктер), арендалы, ұжымдық кәсіпорын,
коооператив және қоғамдық ұйымдарға жататын кәсіпорындар шығаруға құқылы.
Еңбек ұжымының акциясы сол кәсіпорында жұмыс істейтіндерге ғана
таратылады. Оған қатысы жоқтарға таратылмайды.
Акцияны кәсіпорын шығара отырып, екі пайдалылықты көздейді: біріншіден,
көбірек пайда табу үшін, тұрғындарды қосымша қаржы салуға жұмылдыру,
екіншіден кәсіпорын жұмысшыларын басқару процесіне барынша тарту. Себебі
кәсіпорынның жетістігі оның табысына тікелей әсер етеді.
Акционерлік қоғамның акциясы кәсіпорын мүлігінің барлық сомасына немесе
жарғы қорына шығарылады. Сондықтан кезкелген меншіктегі кәсіпорын
акционерлік түрге өзгереді. Бұл қоғамның акциясы оған еркін жазылу арқылы
таратылады. Кейде барлық акцияны құрылтайшылар арасында өзара беледі. Олар
есімді және көрсетілген болып та шығарылады. Бір қолдағы қорлардың көп
болмауы үшін және акционерлік қоғамнан бақылауды жоғалтпау үшін есімді
акциялар қолданылады. Алайда бұлда сенімсіз, себебі оған қатысы жоқ адамдар
болуыда әбден мүмкін. Әлемдік тәжірибе бұған карсы өте тиімді тәсіл
белгілі, мысалы, АҚШ-да бір компанияның 5 %-тік акциясына иесі оған ай
сайын оның сатып алу- сату жайында есеп беріп отырады.
Әрбір атаулы акцияның қозғалысы акцияның тіркеу кітабында белгіленеді.
Акция бланксінде есімді акция ұстаушының аты-жөні көрсетіледі. Акция
бланкнің көрсетілген түрінде оны ұстаушының аты-жөні жазылмайды. Акция
тіркеу кітабында жалпы шығарылған акцияның көрсетушіге қатыстысы ғана
белгіленеді.
Акционерлік қоғам - кәсіпорын, ұйым мен мемлекеттік орындардың еркін
біріккен түрі. Ол акциясын айналымға шығару арқылы өзінің босаған қаржы
ресурстары мен еңбекшілердің сақтық корып орталықтандыруға жұмылдырады.
Акционерлік қоғам өз жарғысы негізінде жұмыс жасап, кез келген шаруашылық
саласында құрыла алады. Сондай-ақ, қаржы мен өндірістік-шаруашылық
қызметпен айналысатын күрделі ұйымдардың да негізі бола алады. Бұған
жетекшілік жасау басқарма, директордың бақылау кеңесі және басқада ұжым
түрлері арқылы жүргізіледі. Басқарудың ең жоғарғы түрі - акционерлердің
жиналысы болып табылады, жиналыста алатын өз дауысы бар. Акцияны ұстаушы өз
өктемдігін жүргізу үшін, акцияның көп мөлшеріне ие болуы қажет. Егер
ұстаушы акцияның 50% - дан астамын иеленсе, онда ол акция бақылау пакетіне
ие болайы. Акционерлік қоғамы басқаруға және толық бақылауға 20% мөлшердегі
акция да жетеді.
Акционерлік қоғамның басты қызметі - уақытша босаған ақша қорын
өндірісті ұйымдастыру мен көптеген жұмыс түрлеріне жұмылдыру болып
табылады. Акционерлік қоғам акцияны әртүрлі номинальды құнмен шығарады және
дауыс саны да әртүрлі болады. Акция иесі акционерлік қоғамның пайшигі, ал
облигация иесі - оның кредиторы (несиегері) болып табылады. Акционерлік
қоғамның пайдасы акционерлер арасында табыс, дивидент түрінде бөлінеді.
Акция иесі акционерлік қоғамнан өзінің салған капиталын талап етуге құқығы
жоқ. Қоғам жабылғанда иегер акцияға салынған қаржыны номинальды бағамен
ғана алады.
Акционерлік қоғамның екі түрі бар. Акциясы құрылтайшыларда болып, еркін
нарықта сатылмайтын түрін "жабық" дейміз. Акциясы еркін сатылатын және
сатып алынатын түрін "ашық" дейміз. Қазақстан республикасының "Азаматтық
Кодесінде" акционерлік қоғам жайлы ереже бар.
Қазақстанда акционерлік қоғам ХІХ-шы ғасырдың аяғы мен XX-шы ғасырдың
басында пайда болды. Бұл кезде Қазақстанның өнеркәсібі өте нашар дамыды.
Тек ғана таукен өнеркәсібі алғашөы қадамдарын бастап, шетел капиталы сол
салаға ұмтылды. Зыран қазба байлығы 1886-шы жылы француздардың қолына өтіп
"Зыран таукен өндіруші қоғамы" кұрылтайшьшығы құрылды. Американдықтар
"Спасс қоғамы", "Орыс-азият корпорациясы" акцияларын ұстап , Қазақстанда
екі "балалық" құрылтайшы қоғам құрылды. Олар-Риддер полиметалдық қазба
байлығы ("Риддер акционерлік қоғамы") және Екібастұз көмір аумағы. Ағылшын
кәсіпкерлеріне жататын — "Батыс-Орал мұнай қоғамы", "Солтүстік-Каспий мұнай
компаниясы" да бізге белгілі. Сондай-ақ шетел капиталының негізінде
құрылған "Нобель серіктестігі", "Колхида", "Қырғыз тау өнеркәсібі қоғамы",
"Виннер" т.б. атауға болады.
Қазақстан 1899-шы жылы бай Копес Деров құрған Воскресенск таукен
өнеркәсіп қоғамы құрылды. Бұл бірінші ірі тау-кен өнеркәсібінің кәсіпорны
орыс капиталының негізіне құрылып, Павлодардан Балхашқа дейінгі
кеңістіктегі тас көмір мен күміс-қорғасын рудасы бар көп жерді жалға алды.
Сондай-ақ ХІХ-шы ғасырдың 90-шы жылдарында Ембіде бірінші мұнай өнеркәсібі
компаниясы пайда болып, оған отставкадағы штабс-капитан Ясман басшылық
жасады. Орыс қоғамы "Ембі -Каспий" және "Орал-Каспий" мқнай өнеркәсібі
қоғамы шетел "Орал-Каспий мұнай өнеркәсібі қоғамы" мен "Орал-Каспий мұнай
корпорациясын" бақылады.
Большевиктердің 1917-шы жылы өкімет басына келуіне орай және Кеңес
үкіметінің құрылуымен акционерлік меншік түрі жойылды. Алайда жаңа
экономикалық саясатқа көшуге байланысты акционерлік қатынастар қайта туа
бастады. Қыска мерзімде 1922-24- ші жылдары - 120-дан астам сауда,
өнеркәсіп және несие компаниялары тіркеліп үлгерді. Акционерлік механизм
арқасында мемлекет жеке капиталды экономиканың қажетті саласына тарта
бастады. Әміршілдік-әкімшілдік жүйенің 1929-шы жылдың аяғында қалыптасуы
мемлекеттің экономикадағы нарықтық қатынастардан толық бас тартуына әкелді.
Нәтижесінде акционерлік қоғамның тіршілігі тоқтады.
Қазақстан Республикасында реформалық процессті жүргізудің және
әлеуметтік-экономикалық қатынастар жүйесін қайта құрудың арқасында 1991-ші
жылдан бастап акционерлік процесс қолға алына бастады. Дағдарыстың күшеюіне
қарай бұл процесс өте ауыр жүрді. Сондай-ақ оның экономикада қалыптасуы мен
қарқында дамуы айқын байқалуда. Ең басты ассоциация құрылтайшылардың қатысу
үлесіне қарай ірі кәсіпорындардан қалыптасады. Ен басты ұйымында "балалық"
кәсіпорынның бақылау пакет акциясы қалады.
Акционерлік ұйымның мұндай бірлестігі ірі өндірістік кешеннің жұмысын
кепілдіклен атқарады. Бұлай атқару оз саласында бір-бірімен байланысқан
дайын білімді өткеретін, шикізатпен қамтамасыз ететін кәсіпорындар,
конструкторлық және жобалық ұйымдар, зерттеу-іздеу мекемелерін т.б. тиімді
тарту нәтижесінде жүзеге асады.
Қазақстан Республикасында 1996-шы жылға дейін 48 холдингтік компаниялар
болды. Өте белгілі холдингтер — "Камкор-холдинг" (Қазақ мемлекеттік
автосервис пен сауда холдингтік компаниясы), "Казагрореммаш" (ауыл
шаруашылық машина мен автосервис акционерлік холдинг компаниясы),
"Интеркаспий", "Каратау", "Монтажспецстрой", Акционерлік қоғам акциясын,
жоғарыда айтқанымыздай кәдімгі және жеңілдетілген болып бөлінеді. Соңғы
түрі табысты алуға құқықтық негіз болады. Жеңілдетілген (женілдік
пайдаланатын) акция дивидендті акция ұстаушыға тұрақты мөлшерде төлеуге
Кепілдік жасайды. Дивиденд пайдадан төленеді, ал оның жетіспеген кезінде
резервтік кор есебінен алынады. Кәсіпорынның жойылған кезінде жеңілдетілген
акция иесі пайданың бір бөлігін сатылған мүліктен алады. Бағалы қағаздар
иерархиясында компания акциясы облигациядан төмен болады, бірақ кәдімгі
дауысқа түсетін акциядан жоғары.

1.2 Ашық акционерлік қоғамның құрылуы, мәні, негіздерімен
процедураларын қарастыру
Акционерлік қоғам (бұдан әрі - қоғам) деп өзінің қызметін жүзеге асыру
үшін қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлғаны айтады. Ал
акция - үлесті немесе меншікті куәландыратын бағалы қағаз, яғни акция
қоғам шығаратын және олардың түрлері мен санаттарына (категорияларына)
қарай акционердің дивидендтер алуға, қоғамды басқаруға қатысуға және қоғам
таратылғаннан кейін оның қалған мүліктерінің бір бөлігіне құқықтарын
куәландырады. Қоғам өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен
жауапты болады. Акционер қоғамның міндеттемелер бойынша жауап бермейді және
өзіне тиесілі акциялар құнының шегінде қоғамның қызметіне байланысты
зияндарға тәуекел етеді.
Экономикасы дамыған елдерде олар корпорациялар деп те аталады.
Акционерлік қоғамдар жабық және ашық қоғам үлгісінде құрылады. Қоғамның
фирмалық атауы болады, онда қоғамның атауы, сондай-ақ қоғамның үлгісіне
қарай, ашық акционерлік қоғам немесе "жабық акционерлік қоғам" деген
сөздер немесе тиісінше "ААҚ" және "ЖАҚ" аббревиатурасы болуға тиіс. Қоғам
осындай фирмалық атауымен мемлекеттік тіркеуден өтеді.
Жабық акционерлік қоғамдардың акциялары өзінің құрылтайшылары мен
алдын ала айқындалған адамдар тобының арасында орналастырылады. Жабық қоғам
акционерлерінің саны жүзден аспауға тиіс және ол өзі шығаратын
акцияларды жабық әдіспен ғана орналастыруға хақылы.
Жабық қоғам акционерлерінің осы қоғамның басқа акционерлері сататын
акцияларды сатып алуға артықшылықты құқығы бар. Жабық қоғамның өз
акцияларын сатқысы келетін акционері оларды қоғамның басқа акционерлеріне,
ал олар бас тартқан жағдайда - қоғамның өзіне сатып алуға ұсынуға міндетті.
Сатылатын акцияларды сатып алудың артықшылықты құқығы акциялар сатуға
ұсынылған кезден бастап отыз күн бойы акционерлерде сақталады. Егер
акционерлердің ешқайсысы аталған мерзімде осы құқықты пайдаланбаса, ол
қоғамға өтеді және онда отыз күн бойы сақталады. Қоғам сатылатын акцияларды
сатып алудың артықшылықты құқығын акционерлердің жалпы жиналысының тиісті
шешімін қабылдау жолымен іске асырады. Қоғамның жарғысында сатуға ұсынылған
акцияларды артықшылықпен сатып алу құқығын қоғамның акционерлерінде немесе
оның өзінде қалдырудың өзге мерзімдері белгіленуі мүмкін, бірақ ол кемінде
отыз күн болады.
Қоғам және оның акционерлері акцияларды сатып алудан бас тартқан немесе
белгіленген мерзімдер ішінде жауап алмаған жағдайда акционер акцияларды
қоғамға және оның қатысушыларына ұсынған бағадан төмен емес құны бойынша
үшінші тұлғаларға сатуға хақылы. Сатуға ұсынылған акциялардың бағасын
төмендету туралы шешім қабылдаған ретте акционер оларды басқа
акционерлерге және (немесе) қоғамға сатып алуға қайта ұсынуға міндетті.
Акционерлері өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің
келісімінсіз иеліктен айыруға хақылы қоғам ашық акционерлік қоғам деп
аталады. Ашық қоғамның акциялары үш түрлі, яғни жабық, жеке және ашық
орналастырылады. Ашық қоғам акционерлерінің саны шектелмейді.
Қазіргі уақытта ҚР-ның акционерлік қоғамдар туралы заңында "бағалы
қағаздар нарығында акциялар бағаланатын, активтерінің мөлшері кемінде айлық
есепті көрсеткіштің 200 000 еселенген мөлшерін құрайтын және
акционерлерінің саны 500-ден кем болмайтын ашық қоғам ашық халықтық қоғам
(бұдан әрі - халықтық қоғам) болып табылады делінген. Халықтық қоғам
мәртебесін алу тәртібі бағалы қағаздар нарығы туралы заңдармен белгіленген.
Ашық акционерлік қоғам (ААҚ) төмендегі жағдайларға байланысты
ашық халықтық қоғам мәртебесін жоғалтады. Егер:
1. Халықтық қоғам мәртебесін алған қоғам акционерлерінің
саны алты айдың ішінде бес жүзден кеміп кетсе;
2. Оның активтерінің мөлшері айлық есепті көрсеткіштің
200000 еселенген мөлшерінен кеміп кетсе;
3. Қоғам акцияларының бағалы қағаздар нарығындағы бағалануы
тоқтатылса, яғни осы жағдайлардың біреуі пайда болған кезден бастап 6
ай өткеннен кейін уәкілетті органға хабарлай отырып, халықтық қоғам
мәртебесін жоғалтқаны туралы мәлімдеуі тиіс.
Қоғам акционерлерінің саны жүзден аспаса, акционерлердің жалпы
жиналысының шешімі бойынша ашық қоғам жабық қоғам болып қайта құрылуы
керек.
Қоғамды құру туралы шешім қабылдаған жеке және заңды тұлғалар қоғамның
құрылтайшылары болып есептеледі. Қоғамның құрылтайшысы немесе құрушысы
жалғыз тұлға болуы мүмкін. Қоғамның құрылтайшылары оны құруға байланысты ол
мемлекеттік тіркеуден өткенге дейін туындаған мәліметтер бойынша бірлесіп
жауап береді. Ал оны жалғыз тұлға құрған жағдайда қоғам құру туралы шешімді
осы тұлға жеке-дара қабылдайды.
Қоғамдарды құрушылар құрылтайшы пайдасы түрінде орасан көп табысты
иемденеді. Құрылтайшы пайдасы дегеніміз қоғамды құрушылардың акцияларды
сатудан алған сомасы мен қоғамды құруға жұмсаған капиталының сомасы
арасындағы айырма түрінде алатын табысы. Басқаша айтқанда, жалған капитал
және нақты капиталдар мөлшерінің айырмасы құрылтайшы пайдасы болып
есептелінеді. Мысалы, егер нақты капитал (бағалы кағаздардың номинал құны)
200 доллар, ал жалған капитал 1000 доллар болса, онда құрылтайшы пайдасы
800 доллар құрайды (1000 - 200). Бұл пайданы алудың бір тәсілі - капиталдың
ажыратылмалы болуы, яғни шығарылған бағалы қағаздар сомасының қоғамға нақты
жұмсалған капиталдан көп болуы. Бұл құбылыс мемлекет акционерлік меншікті
қанағаттанарсыз реттеп отырған елдерде кең өрістеген.
Құрылтай шарты мен жарғы қоғамның құрылтай құжаттары болып табылады.
Жалғыз тұлға құрған қоғамның құрылтай құжаты оның жарғысы болып табылады.
Құрылтай жиналысында құралтайшылар қоғамды құру туралы шешім
қабылдайды, оның жарғысын бекітеді, қоғамның органдарын, сондай-ақ қоғамды
мемлекеттік тіркеуге арналған құжаттарға қол қоюға және ұсынуға, заңдарда
белгіленген тәртіппен мүлікті, оның ішінде қоғамның акцияларын төлеуге
құралтайшылар енгізетін мүліктік құқықтарды ақшалай бағалауды жүргізуге
уәкілетті адамдарды сайлайды. Құралтайшылар құралтай жиналысының хаттамасын
және құрылтай шартын жасасып, қол қоюға, сондай-ақ қоғамның жарияланған
жарғылық капиталының мөлшері туралы шешім қабылдауға тиіс.
Қоғамның құрылтай жиналысында сайланған органдар қоғам мемлекеттік
тіркелгеннен кейінгі акционерлердің бірінші жалпы жиналысына дейін жұмыс
істейді. Шетелдік инвестордың қатысумен қоғам құру заң актілеріне сәйкес
жүзеге асырылады.
Қоғамның құрылтай шартында қоғамды құру туралы шешім, қоғамның үлгісі
(ашық, жабық), оның толық және қысқартылған атауы көрсетіледі. Сондай-ақ
онда қоғамның жарияланған жарғылық капиталының төмен мөлшері: жабық қоғам
үшін - айлық есепті көрсеткіштің 100 еселенген, ал ашық қоғам үшін - 5000
еселенген мөлшері туралы жазба болады.
Қоғамның жарғысы заңды тұлға ретіндегі қоғамның мәртебесін айқындайтын
құжат. Қоғамды мемлекеттік тіркеу кезінде ол құрылтай құжаты ретінде
қарастырылады. Қоғамның орналасқан жері, жарияланған акциялардың әр түрінің
саны, санаттары, атаулы құны, оларды иеленушілердің құқықтары туралы
мәліметтер көрсетіледі. Жарғыда акционерлердің жалпы жиналысын әзірлеу мен
өткізу тәртібі, сондай-ақ жалпы жиналысты өткізу туралы акционерлерге
хабарлаудың жолдары, яғни осы хабарлар жарияланатын бұқаралық ақпарат
құралдары көрсетіледі.
Осымен қатар жарғыда қоғам акционерлерінің құқықтары, яғни қоғамды
басқаруға қатысуға, дивиденд алуға, қоғамның қаржылық есебімен танысуға, ол
таратылған жағдайда қалған мүліктің бір бөлігін алуға құқылы екендігі
айқындалады. Жарғыда акционерлердің міндеттері де көрсетіледі. Акционер
өзіне тиесілі акцияларды сату жөнінде ірі мәміле жасау ниеті туралы қоғамға
хабарлауға, тізілімді ұстаушыларға немесе осы акционерге тиесілі акцияларды
атаулы ұстаушыға қоғамның акцияларын ұстаушылардың тізілімін жүргізуге
қажетті мәліметтердің өзгергендігін он күн ішінде хабарлауға және қоғамның
құпия болып табылатын қызметі туралы мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
АҚ - заңды тұлға. Оның органдары: акционерлердің жалпы жиналысы,
директорлар кеңесі, алқалы орган немесе басқарма, тексеру комиссиясы
(алқалы немесе жеке-дара тексеруші) болып табылады. Қоғам акционерлерінің
жылдық жалпы жиналысы оның ең жоғары басқару органы. Ол қаржы жылы
аяқталғаннан кейін бес ай ішінде өткізілуге тиіс. Акционерлердің жылдық
жиналыстан басқа жалпы жиналыстары кезекен тыс болып саналады. Жабық
қоғамның жарғысында қоғамды, директорлар кеңесін құрмай-ақ баскару
мүмкіндігі көзделуі мүмкін. Бұл жағдайда, коғамды басқару міндеті
акционерлердің жалпы жиналысының айырықша құзыретіне беріледі.
Акционерлердің жалпы жиналысының айырықша құзыретіне жататын кейбір
мәселелерді айтсақ, олар: қоғамның жарғысына өзгерістер мен толықтырулар
енгізу; қоғамның үлгісін өзгерту мен оны ерікті түрде қайта құру және
тарату; қоғамның басқару органдарын сайлау; қоғамның жарғылық капиталының
мелшерін өзгерту; оның жылдық қаржылық есебін және жыл қорытындысы бойынша
дивидендтер мөлшерін бекіту; қоғамның таза пайдасын бөлу тәртібі, оның
облигацияларын және туынды бағалы қағаздарын шығару шарттары мен тәртібі
сияқты көптеген басқа мәселелер.
Егер акционерлердің жалпы жиналысына қатынасу үшін тіркеу аяқталған
кезде жиынтығында қоғамның дауыс беретін акцияларының елу және одан да көп
процентін иеленген акционерлер тіркелсе, онда жалпы жиналыс шешім
қабылдауға хақылы болып саналады.
Акционерлердің саны жүзден асатын қоғамда акционерлердің жалпы
жиналысында құрамы үш адамнан кем болмауға тиіс есеп комиссиясы бекітіледі.
Ол жалпы жиналыстың кворумын анықтайды, жиналыста дауыс беру тәртібін
түсіндіреді және дауыстарды санап, дауыс беру қорытындыларын шығарады.
Акционердің жеке езі немесе өкілі арқылы жалпы жиналысқа қатысуға және
дауыс беруге мшдетті. Акционердің өзі жиналысқа қатынаспай оның өйлі
қатысса, онда ол заңдарға сәйкес рәсімделген сенімхат негізінде іс-әрекет
жасайды. Дауыс беру қоғамның бір акциясы - бір дауыс принципі бойынша
жүзеге асырылады.

1.3 Акционерлік қоғамды қайта құру, қосу, бөлу мәселелері
АҚ-дардың көптеген құрылу жолдары бар. Олар - жұмыс істеп тұрған
заңды тұлғаны АҚ түрінде қайта құру, олардың бірнешеуін біріктіру, қосу,
бөлу, бөліп шығару және өзгерту. Қоғамды ұйымдастырудың осы айтылған
жолдары ҚР-ның Азаматтық кодексіне сәйкес жүзеге асырылады. Жаңа қоғамның
жарғысын бекітуді және органдарын сайлауды жаңадан пайда болған
қоғамның ұсынысы бойынша белгілі-бір мерзімде өткізілген
акционерлердің жалпы жиналысының асыруы қоғамды қайта құру болып
есептеледі.
Екі немесе одан да көп қоғамның соңғысының қызметін тоқтатып, барлық
мүліктерін, құқықтарын және міндеттерін өткізу актісіне сәйкес берумен жаңа
қоғамның пайда болуы қоғамдардың бірігуі деп аталады. Бірігуге қатысқан
әрбір қоғамның барлық өзгергең деректері жаңа қоғамның акционерлеріне
баспасөзде жариялау арқылы берілуі тиіс.
Қосылатын қоғамның мүліктерін, құқықтарын және міндеттерін тиісті
өткізу актісіне сәйкес басқа қоғамға өткізу мен оның қызметінің тоқтатылуы
қоғамның қосылуы деп танылады.
Қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның акцияларын, кейіннен жаңадан
құрылатын қоғамдардың акцияларына айырбастаумен осы қоғамның барлық
мүліктерін жаңадан пайда болған қоғамдар арасында бөлу арқылы қоғамның
барлық мүлкін, құқықтарын және міндеттерін өткізу мен оның қызметін
тоқтатуды жүзеге асыру қоғамды бөлу болып танылады. Бұнда бөлінетін
қоғамның құқықтары мен міндеттері бөлініс балансына сәйкес жаңадан пайда
болған қоғамдарға өтеді. Қоғамнан бөліну нәтижесінде пайда болған қоғамдар
қайта ұйымдастырылған қоғамның міндеттемелері бойынша жауапкершілікте
болады.
Қызметін тоқтатпастан қайта ұйымдастырылатын қоғамның мүліктерінің,
құқықтарының және міндеттерінің бір бөлігін өткізумен бір немесе бірнеше
қоғамды құру қоғамның бөлініп шығуы деп аталады. Егер қоғамның барлық
құқықтары мен міндеттері жауапкершілігі шектеулі серіктестікке немесе
өндірістік кооперативке акт бойынша өтсе ол қоғамды қайта құру деп
танылады.
Қоғамды ерікті түрде тарату туралы шешім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.