Паразитті емес арамшөптер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

Егістіктерде арамшөпке қарсы күрес жүргізу технологиялары

Мазмұны

КІРІСПЕ. .: КІРІСПЕ. .

3: 3

: 1.

КІРІСПЕ. .: Арамшөптер

3: 4

: 1. 1

КІРІСПЕ. .: Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері. .

3: 6

: 1. 2

КІРІСПЕ. .: Арамшөптердің таралуы және олардың тіршілік жағдайларына бейімделуі . . .

3: 8

: 1. 3

КІРІСПЕ. .: Арамшөптердің негізгі топтары мен өкілдері.

3: 9

: 1. 3. 1

КІРІСПЕ. .: Паразитті арамшөптер . . .

3: 10

: 1. 3. 2

КІРІСПЕ. .: Паразитті емес арамшөптер. .

3: 11

: 1. 3. 3

КІРІСПЕ. .: Карантиндік арамшөптер . . .

3: 13

: 1. 3. 4

КІРІСПЕ. .: Улы арамшөптер. . . .

3: 13

: 1. 4

КІРІСПЕ. .: Арамшөптермен күрес жүргізу шаралары. . .

3: 13

: 1. 5

КІРІСПЕ. .: Арамшөптерді өсірмеудің алдын алу шаралары.

3: 14

: 2

КІРІСПЕ. .: Павлодар ауыл шаруашылығының ғылыми зерттеу институтындағы егістіктерінің ластануы

3: 15

: 2. 1

КІРІСПЕ. .: Егістің арамшөп басуына қолданылатын технологиялар………. .

3: 16

: 2. 2

КІРІСПЕ. .: Ауыспалы егістердің арамшөптенуі

3: 24

: 2. 2. 1

КІРІСПЕ. .:

Арамшөптену нәтижесінен алынған дала ауыспалы

егістерінің экономикалық тиімділігі

3: 26

КІРІСПЕ. .: ҚОРЫТЫНДЫ . .

3: 28

КІРІСПЕ. .: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.

3: 29

КІРІСПЕ. .:

КІРІСПЕ

Қазақстанды материалдық қорлардың жетіспеуі кезінде қор үнемдеудің табиғи-экономикалық үрдістерін пайдалана отырып, жоғары сапалы астық өндіруді арттырудың негізі-қор сақтайтын, табиғи қауіпсіз технологиялар. Жоғары сапалы дән қалыптасуына өндіріс орналасқан жердің табиғи -ауа райы жағдайы, жоғары агротехника, ұндық-нандық қасиеттері жоғары, жапырылуға, зиянкестермен ауруларға және егістердің ластануына төзімді сорттарды шығарып, өндіріске енгізу ықпал етеді.

Сондықтан арамшөп қаптап кеткен егістердің жағдайында алынған төмен өнімі белгілі мөлшерде ақуызының көп алынуымен толықтырылуы қажет.

Арамшөптердің ластануын Қазақстанның солтүстік және солтүстік-шығыс аудандарында әр бес жылдың ішінде екі немесе үш жылда байқалып отырады. Сондықтан мұнда арамшөптің ластанғаның стихиялы апат деп қарамау керек, ол бұл аймақтағы қалыпты табиғи жағдай. Оны игеру егіншілердің міндеті болып саналады.

Ол үшін барлық арамшөпке қарсы күрес шаралары, сақтауға және үнемді пайдалануға бағытталуы керек.

Жазғы жауындар топырақты терең суландырмайды, ол жауындар ылғалының үлкен бөлігі тиімсіз. Топырақтың терең қабатында жиналған күзгі-қысқы ылғал арамшөптердің дәндері және тамырларымен жеңіл көтерілетіндіктен тиімді пайдаланылады.

Соңғы жылдардағы зерттеу, егіншілік жүйесін игеру мен егістіктегі арамшөптермен күресу технологиясын, сондай-ақ Солтүстік Қазақстандағы егіншілік жүргізудің экологиялық мәселелерін талдау қазіргі жағдайда егіншілік жүргізуге жаңа, баламалы тәсілдеме қажет екенін көрсетті.

Қазақстан ғалымдарының көбінің пікірі бойынша, егіншіліктегі экологиялық маңызы қолайсыз салдарларды жете бағаламау пайдаланылған топырақ сапасының айтарлықтай нашарлауына, ондағы қарашірік мөлшерінің 20-30 %-ға төмендеуіне, агрохимиялық және агрофизикалық жағдайының нашарлауына, аса тығыздануына, эрозияның өршуіне, сондай-ақ шектес аймақтардағы тұтастай топырақ экологиясының бұзылуына және де ең маңыздысы егістіктердің арамшөппен ластануына әкеп соқтырды. Республиканың ауылшаруашылығы ғылымдарының алдында егіншілікті одан әрі дамыту, оның жоғары өнімділігін қолдаудың балама жолдарын іздестіру проблемасы туындады. Европаның бірқатар елдерінде оқымыстылар мен практиктер биологиялық егіншілікке көшуді ұйғаруда.

Далалық және қуаң далалық аймақтардың құрғақшылық жағдайында арамшөптердің өсуіне мүмкіндік беретін негізгі фактор ылғал болып табылады. Павлодар АШҒЗИ-да көп жылдық ғылыми зерттеулер (1999-2008 жж. ) нәтижесінде жаңа негізді арамшөптерге күресу технологиялары дайындалды және қолданысқа енгізілуде. Жаңа технологияда гербецидтердің тарау құрылғысы көмегімен сақтау және тиімді пайдалану көлемі жыл сайын 9, 8-11, 0 мың га-ны құрайды. Жаңа технологияның өнімділікке қосымшасы механикалық жағынан салыстырғанда көбірек және бұл көрсеткіш тиісінше 5, 5; 5, 0; 4, 8 және 3, 0 ц/га-ны құрады.

Егіншілік саласында арамшөпке қарсы күрес есепке ала отырып міндеттерді анықтау жаңа шығыны төмен технологияларды зерттеп дайындауды және қолданысқа енгізуді талап етеді. Дән өңдірудің мұндай әдістері энергия және капиталы ауқымдыларға қарағанда бәсекеге қабілеттігі жоғары.

1. Арамшөтер

Арамшөп - егін арасында өсетіндала өсімдіктері. Табиғи шабындықтар мен жайылым шөбінің сапасын кемітетін улы және азықтық қасиеті жоқ өсімдіктер де арамшөп қатарына жатады. Бір дақылдың арасында екінші бір дақыл, мәселен бидай егісінде арпа өсіп тұрса, мұны да зиянды өсімдік деп есептейді.

Арамшөп егіске зор зиянын тигізеді: ылғалға, қоектік заттарға ортақ болады, егіннің сапасын кемітеді, топырақты баптау жұмысын қиындатады, егіске зиянды жәндіктер мен ауру таратады.

Қазақстанда арамшөптің 1500 түрі кездеседі. Қазақстанда жиі ұшырасатын арамшөптер: қара сұлы, итқонақ, алабота, шырмауық, кекіре, қызғылт қалуен, сары қалуен т. б.

Егіс арамшөптерден тазалығы егіншілік мәдениетінің негізгі көрсеткіштерінің бірі болып саналады.

Арамшөптермен күрес - егісті күтіп баптаудағы аса маңызды агротехникалық шаралардың бірі.

Арамшөптер келтіретін зиян. Жергілікті жағдайда барынша беиімделіп алған арамшөптер мәдени өсімдіктердің қоректік затары мен ылғалының асыл қорын алып, олардан гөрі тезірек өсіп жетіледі. Олардың ірі жапырақтылары мәдени өсімдіктерді көлеңкелеп жарық түсірмейді. Арамшөптер топырақтағы ылғал мен қоектік заттарды пайдаланады да, мысалы, оларды күріш өсімдігіне аз қалдырады, нәтижесінде олардың өнімін 15…. 20 процент кемітеді. Ал егістік қалуен көген тамырлары арқылы 1 гектар жерден 67 кг азот, 30 кг фосфор және 160 кг калий, ал шайқурай 1 ц құрғақ зат құрау үшін 623 ц су пайдаланады.

Көптеген зерттеушілердің мәліметтеріне қарағанда, тіпті бір жылдық жалпақ жапырақты арамшөптер, егер олар бір шаршы метр 100…200 түптен келетін болса, топырақтан әр гектарға шаққанда 60…. . 140 килограмм мөлшерінде азот, 20…30 килограмм фосфор мен 100…. 140 килограмм калийді сіңіреді. Бұл шама сол жерге егілетін бидайдың гектарынан 30 центнерден астам түсім беруіне жеткілікті болар еді.

Мәдени өсімдіктер топырақ бетіндегі әр грамм жасыл масса үшін 3, 20 грамм су жұмсаса, ал арамшөптер - 6, 57 грамм немесе екі есе көп жұмсайды екен.

Арамшөптердің дақылдарға көлеңке түсіруі оның өсіп-жетілуінің ең соңғы кезеңінде де зиянды. Күн сәулесі түспеген өсімдіктердің дәні нашар толысады, ол әлжуазданып, өсімдік пен оның тұқымындағы қоректік заттардың мөлшері азаяды. армшөптер тамыр жүйесінің күшті дамуына байланысты топырақтың терең қабатындағы су қорын мәдени өсімдіктерден әлдеқайда бұрын, әрі көп мөлшерде алып, оларға өте қолайсыз жағдай туғызады. Міне сондықтан да арамшөптермен күрес - ол ылғал үшін күрес.

Шырмауық арамшөптер (дала шырмауығы, шырмауық таран) мәдени өсімдіктердің жатып қалуына әкеп соғады, олардың жинауын қиындатады және түсімін едәуір шығынға ұшыратады.

Арамшөптер мәдени өсімдіктердің зиянкестері мен ауруларының қоректенетін орны. Мысалы, жатаған бидайық сымқұрт және линиялы тот ауруының тарауына мүмкіндік туғызады.

Арамшөптердің вирусты аурулары шіркей арқылы мәдени өсімдіктерге жұғады. Қант қызылшасы егісінің ең қауіпті зиянкесі қант қызылшасының бізтұмсығының мекені алабұта болып табылады.

Дала шырмауығында шабындық көбелек дамып, ол кейіннен мәдени өсімдіктерге зиян келтіреді.

Кейбір арамшөп өсімдіктерінің жемістері, тұқымдары дәнге жағымсыз иіс береді немесе оны уландырады (қара меңдуана), сүтке ащы дәм береді (ащы жусан), қойлардың жүнін ластайды (тікенді сарысояу, кәдімгі кәріқыз) . Көптеген арамшөптердің гүл тозаңдары адамдарға аллергия ауруын тудырады.

Арамшөптердің топырақ қабатындағы вегативті органдары (тамырлары және тамыр сабақтары) өңдегіш құрал-саймандарының тарту күшін 30 пайызға дейін кемітеді, жанармайдың көп жұмсалуына себепші болады. Арамшөптердің қатайған сабақтары өңдегіш құрал-саймандар мен комбайндардың бөлшектерін істен шығарады. арамшөбі басым танапты әлденеше рет өңдеуді керек етеді де, топырақ түйіршіктерінің үгітіліп, ондағы ылғал буға айналып ұшып кетуіне мүмкіндік туады. Жел эрозиясына әкеп соғуына қауіп мол.

Арамшөп көп болған аңыздан алынған өнімді тазартуға, әрі артық ылғалын кептіруге қосымша қаржы жұмсауға тура келеді.

Паразитті арамшөптер мәдени өсімдіктердің дайын шырынын сорып алады (сұңғыла - күнбағыстан, кәдімгі арамсоя - көкжеміс дақылдарынан, картоптан) . Осының салдарынан мәдени өсімдіктердің өнімі мен сапасы төмендейді.

Арамшөп тамырынан бөлініп шығатын заттар мәдени дақылдардың дамуына қысым жасайды. Мысалы, итқоақ өсімдігінің тамырынан бөлініп шығатын зат жүгерінің биіктігін, құрғақ және шикі массасын төмендетеді. Татыр ақсүттігеннің тамырынан бөлінетін зат жазғы бидай тұқымының өнгіштігін төмендетеді. Осындай әрекет бидайық тамыры сабағында да болады. Арамшөптердің ауыл шаруашылық дақылдарының өніміне тигізетін әсері қара топырақты аймақтың (Солтүстік Қазақстан облысы) жаздық бидай танабында 1 шаршы метр жердегі арамшөп саны (дана) 8 дана, егіннің шығымдылығы 14 ц/га 60 дана, бидайдың шығымдылығы - 5, 5 ц/га, ал 199 дана болғанда оның шығымдылығы - 2, 9 ц/га.

Сарғылт топырақты аймақтағы (Орал облысы) тары егісіндеәр шаршы метрден арамшөп жоқ болғанда өнім 20 ц/га алынса, арамшөп 4 дана болғанда өнімі 12 ц/га, ал арамшөп 9 данадан саналғанда шығымдылығы 5, 8 ц/га орылған.

Сұр топырақты аймақ (Шымкент облысы) мақта танабында арамшөп бір шаршы метрден 5 данадан келгенде бір өсімдіктегі қауашақ саны 17-ден, арамшөбі 45 данадан борлғанда қауашақ саны 8-ден, арамшөбі 90 данаға жеткенде қауашақ саны нғе бары 2-ден болған.

Мәдени өсімдіктердің егісінде арамшөптердің санын, зияндылығын барынша азайту немесе танаптардан оларды толық жою, ауыл шаруашылық дақылдарын егіп-өсіруіне жұмсалатын шығынды елеулі түрде төмендетеді. Арамшөп мәдени дақылдың қоректігін, ылғалын және жарығын пайдаланып, өнімін азайтады.

Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері

Арамшөптердің барлық жерге тарауы және олармен қарсы күресудің

қиыншылығы, олардың тірі қалуы мен таралуына мүмкіндік беретін биологиялық ерекшеліктеріне байланысты.

Армшөптерге тән қасиет олардың жоғарғы өсімталдығы. Мысалы, жусанжапырақ тұқымдары бір өсімдіктен 5000 дана, алабұта 200 мың, қызылша гүлтәжі 500 мың, сарықурай 730 мың тұқым бере алады.

Астық тұқымдас ауылшаруашылық дақылдарының бір өсімдігі әрі кетсе 2000 дана дән береді. Яғни арамшөптердің олармен салыстырғанда 2, 5 еседен 37 есеге дейін өсімталдығы анықталған.

Көптеген арамшөптер тұқымдарын жан-жаққа тез тарата алатын қабілеті бар. Мысалы, күрделі гүлді арамшөптердің (қалуен, бақ-бақ) - ұшпа ұрықтары, кәдімгі кәріқыздың, тікенді сарысояудың - тікендері мен ілгешектері. Қарасұлының бұратылған иінді қылтанағы дымқылданғанда жазылады да, құғағанда бұралып шиырланады, сонымендәннің орын ауыстыруына, жылжуына жағдай туады. Мұндай елеусіз орын ауыстыру тұқымдарының жарықшақтарға, топырақ түйіршегінің астына түсуіне мүмкіндік береді.

Арамшөптердің басты тұқымдарының біркелкі еместігі, шұбылаңқы көктеуі. Сондықтан да егісті себу алдында тіпті парды өңдеу кезінде де (қарасұлы) арамшөп көктері толығынан жойылмайды.

Біркелкі өңбеуін көптеген себептермен түсіндіруге болады: тұқым қабығының құрылысының ерекшелігі мен алуан түрлілігі (алабұта), жылдық мөлшері мен топырақ температурасына қажеттілігі (қара сұлы, итқонақ), күн сәулесіне реакциясы (мысалы, алабұта тұқымы жарықта, ал итқонақ тек қараңғыда ғана көктейді) . Көктеудің біртегіс өтпеуі арамшөп тұқымдарының тыныштық кезеңінде болуына байланысты. Мұнда лайықты жағдай болғанына қарамай, яғни жылу, ылғал, оттегімен қамтамасыз етілсе де, өніп-көктеуге мүмкіндігі болмайды.

Арамшөптердің тұқымы топырақ қабатында тіршілік қабілетін ұзақ мерзімге дейін сақтайды. Кейбір арамшөп тұқымдары тіршілігінің «тыныштық кезеңі» ондаған жылдар бойы сақталатындығы анықталған. Мысалы, дала қышасы 7 жылға, жолжелкен 9 жылға мальва 12 жылға дейін өніп-өсуін сақтай алады.

Кейбір арамшөп түрлерінің тұқымы жануарлардың ішегіне түскенде де өнгіштігін сақтайды. Дала шырмауығының тұқымы ішек жолынан өткеннен кейін бұзауларда -22, 3 пайыз, жылқыларда - 6, 2 пайыз, қойларда - 21 пайыз тіршілік қабілеттілігін сақтайды.

Дала шырмауығының тұқымы салқын суда 54 ай болғаннан кейін өнгіштігін 55 пайызға дейін сақтаған.

Арамшөптер тіршілігі үшін олардың тұқымдарының біркелкі піспеуінің, шашылып-төгілу қабілетінің маңызы зор. Осының себебінен топырақ қабатында арамшөптердің тіршілікке қабілетті тұқымдарының едәуір қоры әр уақытта да болады.

Арамшөптердің мұндай биологиялық ерекшеліктерінің егіншілікте мәні бар: бұйра қымыздықты орта пісу кезеңінде, немесе егістік қалуенді гүлденгенде де отау - өнгіш тұқым береді. Бұдан туатын қорытынды арамшөптерді гүлденгенге дейін оттаған жөн.

Арамшөптерді тамырларымен бірге құртпай, үстіңгі сабағын отау немесе тамырларын кесіп-бөліп тастағанд, көптеген арамшөптер бүлінген мүшелерін қайтадан қалпына келтіруге қабілетті. Мұндай арамшөптерге гүлтәжі, бақша қалуені, қарабасқонақ жатады, ал бұлардың сабақтарын отағанда, жаңадан гүлденгіш сабақтар құрылады және едәуір тұқым мөлшерін бере алады.

Көпжылдық арамшөптердің бір бөлігі - атпатамырлар (дала шырмауығы, қалуендер), тамыр сабақтар (жатаған бидайық) және мұртшаларының көмегімен вегетативті көбеюге қабілетті.

Арамшөптердің қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларына (құрғақшылық, суықтық т. б) өте төзімді келетін түрлері аз емес. Арамшөп тұқымдары топырақ қабатының жоғарғысынан да сәл тереңірек, әрі жақсы өніп көктеп шығатындығы мәлім. Арамшөпке қарсы күресті табысты әрі тиімді жүргізу үшін олардың биологиялық ерекшеліктерін терең білу қажет. Мысалы, біржылдық арамшөптердің көгін бір рет отау, ларды жоюға әкеп соғады, ал атпа тамырлы арамшөптерді бір рет отау - олардың көбеюуін күшейтеді.

Көпжылдық арамшөптер тек тұқымнан ғана емес, вегетативті жолмен де өсіп көбейеді. Бұл үшін олар арнайы бейімделген тамырларын пайдаланады. Көпжылдық тамырсабақты арамшөптің көп тараған өкілінің бірі жатаған бидайық. Бір масағының өзінде 50-ден болатын тұқымнан өніп шығысымен, жатаған бидайық 2, 5 метр тереңдікке тез тамырланып, бекініп алады. Жаңа тамырдан жан-жаққа тамырсабақ тарай кетеді. Бұлардың ұштары жоғары қарай қайырлып, топырақ бетіне шығады да, жаңа өркенге айналады. Жатаған бидайыққа «дала өрті» деген атақ тағылған болатын. өйткені қоныс тебе салысымен ол жаңа мекенді мықтап иеленеді.

Тамырсабақ топырақ өңдеу кезінде қиылғанда бір ғана бүршігі қалып қойса болды, аз ғана мерзім ішінде жас бидайық өсіп шығады.

Егістік қалуеннің тамыр кесінділері, мәселен, қыс бойы топырақтың үстіңгі қабатына жақын жатып, бірінші суыққа ұрынғанына қарамастан, көктем туып, күн жылысымен ойдағыдай өсе бастайды. Сыртқы түрі, тұқымының формасы мен өлшемі жөнінен құмай судан шөбіне аса ұқсас. Судан шөбінің серігі есебінде құмай шала тазартылған тұқымдарымен қоса Европаның оңтүстігінен бірқатар елдерге өтіп, басқа танаптарды ластайды.

Арамшөптердің шала піскен тұқымы толық піскен тұқымына қарағанда жақсы жетіледі, мәселен, егістік ярутка, дала шырмауығы, қарасұлы және басқаларының толық пісе қоймаған тұқымы танапқа себілгеннен кеін жылдам көктеп шығады.

Арамшөптердің таралуы және олардың тіршілік жағдайларына

бейімделуі

Арамшөптердің тұқымы жылдам таралатындығы байқалған. Тұқымы жеңілі мәселен, егістік қалуен, сарыбасгүл, қызғылт қалуен желмен тарайды.

Арамшөптер өз тұқымдарының аналық өсімдіктен әлдеқайда алысқа жетуіне алуан түрлі әдістерді қалыптастырған.

Жабайы шомыр, үйбидайық, кәдімгі у таспа секілді дәнді дақылдармен бірге өсуге бейімделген кейбір арамшөптер астық орылғанша пісіп, тұқым төгуге асығады. Басқалары, керісінше егістің негізгі дақылымен бірге пісіп, солардың тұқымына ұқсас тұқым түзуге тырысады. Бұл - келесі жылы себілген тұқыммен бірге топыраққа еніп, қайта өсіп шығады (сасық меңдуананың тұқымдары жақтаулы қауашақ ішінде, ал меңдуананыкі - қақпақшалы қауашақта болады) . Одан тұқымның бәрі тек жел соққанда ғана бұтағы иіліп, жан-жаққа ұшады.

Арамшөп тұқымның топырақ бетімен жылжуға бейімделген топтары да бар. Оның үстіне, бұл тұқымдар топырақ қабатына өздігінен тереңдей еніп, ойдағыдай қыстап шығады, ал күн жылысымен қаптап өсе бастайды. Мәселен, қара сұлының тұқымдары осындай.

Әрбір тұқым піскен соң жерге түседі де, осы жерден оның жылжуы басталады. Түнде ауа суытуына байланысты су буына қанығады, ал күндіз едәуір құрғақ болады. Қылтаң біресе ісінеді және жазылады, біресе кеуіп, ширатылады. Бұл қарасұлы тұқымына топырақ бетімен қозғалуға және тереңдей енуге мүмкіндік береді.

Тұқымдары желдің жәрдемімен едәуір қашыққа жетуге бейімделген арамшөптер де бар . бақбақ тұқымдарының парашют ролін атқаратын ұшу

Аппараты арқылы ақ түсті талшықтар шоғын метрге, кейде шақырымдарға жетеді. Егістік келуеннің айдарша түктешелері де осылай ұшады. Пісіп жетілгеннен кейін өздері алыс сапарға арамшөптер де бар. Кәдімгі қаңбақ өсіп тұрған кезінің өзінде ақ болашақ сапарына дайындалып, бейімделе бастайды. Оның сабақтары тармақ тармақ болып өсіп, шар тәріздес үлкен бұта түзеді. Күз түсіп, олар жапырақтарын тастайды, сабақтары қурайды да, тамырдан бөлінген тұтас өсімдік немесе бір біріне жабысып алған бір топ өсімдік желдің көмегімен бүкіл далаға тұқымдарын таратады.

Арамшөптердің өз тұқымын алысқа таратуына су да көмектеседі. Ерте көктемде қар еріген немесе жазғы нөсер жауын кезінде су ағысының топырақтың үстіңгі қабатын шаюы нәтижесіде көптеген арамшөптердің тұқымдары төбе етегі мен ойпаңдарға көшеді. Кейде өсіп тұрған арамшөптерге қарап, мұнда оның тұқымын жеткізген су ағыстары өткен жылы қай жерлерде болғанын байқауға болады.

Арамшөптер өздерінің тұқымын тарату үшін жануарлар мен құстарды, тіпті адамды да пайдалануға бейімделіп алған. Алаңқайда немесе орман ішінде, серуендеуден кейін кім болса да киіміне жабысқан арамшөптер жемісін тазалап жатқаны. Сондықтан «тікенше жабысқан» деп бекер айтылмаса керек.

Көң арқылы арамшөптердің тұқымы әлдеқайда көп таралды. Арамшөптердің мал азығына, әсіресе жайылымдағы шөпке араласып кететін тұқымдары көбінесе қорытылмай қалады да, өзінің өнгіштігін жоғалтпастан, қайтадан қи арқылы жерге түседі. Қөң жеткілікті төгілген жерде көп күттірмей-ақ алуан түрлі арамшөп қаптап шығатындығы белгілі.

Нашар тазаланған тұқымға араласып жүздеген, мыңдаған шақырым жерге сапар шеккен арамшөптерді санап шығу оңай емес.

Біздің құрылымызға келеген американдық арамшөптердің тізімі егістік үшін аса қауіпті көптеген өсімдіктерді қамтиды, мәселен, қызылқұйрық еліміздің оңтүстік аудандарын жайлап алды: онда беде мен басқа да дақылдарға жабысып алған арамсояу бар, әр өсімдігі 6 миллионға дейін тұқым беретін түкті тары бар.

Егістік жерге арамшөптер жол жоғалуынан, бұталар маңынан, егістіңөзінен таралады. Арамшөптердің көп тұқымы топырақтың өзінде болады. Арамшөптер көбінесе зиянды жәндіктердің ұясына айналды. әдеттегі шырмауық деп аталатындар да көп зиян келтіреді, ондай өсімдіктердің тамыры мен жасыл жапырақтары болмайды, олар сорғыш емізігі арқылы қызылшаға жабысып, оны сорады, сөйтіп басқа өсімдік есебінен тіршілік етеді. Арамшөптердің көбею жолдары да өте көп: олардың кейбіреулері тұқымнан, басқалары тұқымымен қатар көген тамырынан, ал үшіншілері атпа тамырыларынан көбейді.

Арамшөптердің негізгі топтары мен өкілдері.

Өзінің биологиялық ерекшеліктеріне қарай арамшөптер топтарға

бөлінеді. Одақта 2500-ден астам, ал Қазақстанда 300-ге жақын арамшөп түрлері анықталған.

Аймақтардың топырақ-климат жағдайларындағы арамшөптердің қайсыбір түрлерін биологиялық топтарға бөлудегі мақсат оларға қарсы күресу шараларын тиімді қолдану.

Арамшөптердің бірнеше топтары бар. Соның ішінде мекендейтін ортасы бойынша: а) егіс арамшөбі немесе аңыздағы арамшөптер; б) тұрғын үйлерге, қора-жай құрылысына т. б. жақын маңда өніп-өсетін сыпырынды арамшөптер; в) шалғын мен жайлауда өсетін арамшөптер. Мекендейтін ортасы бойынша арамшөптердің осы аталған үш тобының арасында айқын шекара жоқ екенін еске алған жөн. Мәселен, түйетікен құлан далада, жайлауда, тіпті аңыздарда да өсе береді.

Алабұта, гүлтәжі тұрғын үй маңында және ауылшаруашылық егісінде де кездеседі.

Арамшөптер қабатына орналасуы бойынша: а) үстіңгі қабатқа жататын арамшөтер (қалуенде, ащы жусан, кенеп шөп, ақ алабұта) ; б) дақылдармен бойлас орналасқан орта қабатқа жататын арамшөптері (жабайы шомыр, көк гүлкекіре, қара сұлы), в) төменгі қабатқа жататын арамшөптер (кәдімгі қазтабан, егістік ярутка, кәдімгі жұмыршақ) .

Арамшөптерді агробиологиялық топқа бөлудің егіншілікте мәні зор. Бұл топтың негізіне мынандай белгілер алынған. Қоректену әдісіне қарай барлық рамшөптер паразиттер, жартылай паразиттер және паразит еместер (көкшөптер) болып бөлінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.