Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметінің қалыптасу тарихы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-4
1. Қазақстан Республикасының дипломатиялық және консулдық
қызметі ... ... ..5
1.1 Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметінің қалыптасу

тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5-8
1.2 Қазақстан Республикасының дипломатиялық
қызметі ... ... ... ... ... ... ... .8-13
1.3 ҚР-ның консулдық қызметі және Консулдық
устав ... ... ... ... ... ... ... .. ...13-15
2. Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметінің
құрылымы ... ... ... 16
2.1 Қазақстан Республикасының СІМ-нің құрылымдық бөлімшелері ... ... 16-
19
2.2 Қазақстан Республикасы СІМ-нің орталықтандырылған

аппараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20-21
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...22-2 5
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
26

Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының
дипломатиялық қатынастарының, сыртқы саясаттың, халықаралық қатынастардың
қазіргі әлемдік аренада халықаралық қатынасын жетік білуді қажет етеді.
Қазақ хандығы қалыптасуы кезеңінен бастап 1991жылы тәуелсіздік алғалы бері
халықаралық қатынастардағы саяси ұстамымен бүгінгі күнге дейінгі
мемлекеттің саяси бағыттарының даму ұстанымдарын зерттеу мәселесінің
өзектілігі болып отыр.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Қазақстан Республикасының сыртқы
саясатындағы басым бағыттар тарихын бағамдау арқылы қазіргі кездегі әлем
тарихындағы Қазақстанның саяси беделін саралап, еліміздің дипломатиялық
қатынастарының дамуын қарастырып және халықаралық қатынастар дамуындағы
Қазақстанның негізгі рөлін анықтау болып табылады. Бұл мақсаттарға жету
үшін төмендегідей міндеттерді жүзеге асыру негізделді:
• Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметін қалыптасу
тарихын талдау;
• ҚР-ның дипломатиялық қызметін сараптау;
• ҚР-ның консулдық қызметі мен уставын бағамдау;
• Қазақстан Республикасының СІМ-нің құрылымдық бөлімшелерін
анықтау;
• Қазақстан Республикасының СІМ-нің орталықтандырылған аппаратын
қарастыру.
Жұмыстың методологиялық негізі. Бұл тақырыпты зерттеп, жан–жақты ашып
қөрсетуде тарихи талдау, салыстыру, жүйелеу, бақылау әдістері пайдаланылды.

Жұмыстың зерттеу жаңалығы. Алғаш рет ҚР-ның дипломатиялық қызметінің
қалыптасу тарихы мен қазіргі кездегі ҚР-ның дипломатиялық және консулдық
қызметі жүйеленіп, талдау жасалынды. Сонымен қатар, қазіргі кездегі
дипломатиялық қызметтің құрылымын сипаттау барысында СІМ-нің құрылымдық
бөлімшелері мен орталықтандырылған аппараты талқыланды.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Тақырыптың зерттелуі қазіргі кездегі
мәселелері ауқымында қаралатын Қазақстанның сыртқы саясатындағы
ұстанымдарды талдауға негіз жасаған тарихшы, саясаттанушы, дипломаттардың
назарынан тысқалған емес.
Бұл жұмыс көптеген кітаптардан, архивтерден , сайттардан теріп алынды.
Қазақстанның дипломатиялық және консулдыққызметін зерттеуге бағытталған
еңбектер қатарына Г.К.Шалабаев [2], К.К.Токаев[4], М.А.Сарсенбаев[6]
еңбектерін атауға болады.

Курс жұмысының деректік негізіне алынған құжаттар қорын үш топқа бөліп
қарастыруға болады. Олар – құжаттық деректер, саяси қайраткерлердің
шығармалары және мерзімді баспасөз материалдары болып табылады.
Курс жұмысының хронологиялық шеңбері. Қазақстан Республикасының КСРО
кезінен бастап қазіргі күнге дейінгі кезең арасындағы дипломатиялық және
консулдық қызметтің қалыптасуы мен дамуын қамтиды.
Курс жұмысының құрылымы кіріспе, қорытынды бөлімдермен қатар екі
тараудан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1-тарау Қазақстан Республикасының дипломатиялық және консулдық қызметі
1.1 Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметінің қалыптасу
тарихы
Қазақстан дипломатиясының қалыптасу тарихы 1944-жылдың 13-сәуірі күні
басталды. Сол күні Қазақ КСР Сыртқы істер комиссариатын құру жөнінде қаулы
шықты. Сол жылы аталмыш ведомство құрылды. Біреулер қазақ дипломатиясының
тарихын содан бастау керек деп ұғынса, тағы біреулер 1992-жылдың 2-шілдесі
күнгі Сыртқы істер министрлігін құру жөніндегі ереженің бекітілуіне сәйкес
қазақ дипломатиясының тарихын осы күннен бастау керек дейді. Менің
ойымша,бұл олай емес. Біз Қазақ хандығы құрылғаннан бастап есептегенде, кем
дегенде бес ғасырдан аса тарихқа ие іргелі елміз. Қазақ хандығы өз
заманында, өз уақытына сәйкес өзінің дербес ішкі және сыртқы саясатын
жүргізді. Тиісінше, төңірегіндегілермен өз уақытына тән дипломатиялық
қатынас қалыптастырған. Қазақ хандығы сол кезде халықаралық құқықтың
субъектісі бола білді. Бұл дегеніміз - нағыз дипломатия. Қазақ хандығы
сыртқы саясатының негізгі мақсаты - елді, жерді жатпиғылдылар
экспансиясынан қорғау болды. Қазақтың мемлекеттігімен қатар оның
дипломатиясы да қалыптасып, дамыды. Ал қай кезде де дипломатиясыз мемлекет
болмаған. Сондықтан да қазақ дипломатиясының іргетасы Қазақ хандығы
құрылған кезде қаланды деп айтуға толық негіз бар. Әрине, ол уақыттың өз
ерекшеліктері болды. Вена конвенциясы болмаса да, ол кездің елшілердің
жүрісін қамтамасыз ететін, оларды қорғайтын өз ережесі болды. Қазақ атын
паш еткен тәуелсіздік өз кезінде халықаралық құқықтың субъектісі бола
білген Қазақ хандығынан біздің тәуелсіздігіміз басталады. Біз айта
қаларлықтай өз тарихы, дүниетанымы қалыптасқан елміз. Бұл бізге кезекті
мәрте бұйырған тәуелсіздік болып табылады. Біздің бес ғасырлық мемлекеттік
тарихымыз бар. Кең байтақ жеріміз бар, орасан байлығымыз бар. Осының бәріне
ие болып, тәуелсіздікті сақтап қалу - бүгіннің де, болашақтың да ең негізгі
мақсаты болып табылады. Қазіргі жаһандастыру жағдайында біреудің орына
түсіп, жетегінде кету оңай. Тәуелсіздікті сақтау деген байлық пен жерді
қорғау, тарихты қорғау дегенді білдіреді. Бабалардан қалған асыл игілікті
ертеңгі ұрпақ өз кәдесіне жарата білу керек. Қазақ жеріндегі қорды қазақтың
болашағына жұмсау қажет. Бүгінде кім болса сол қазақстандық дегенді желеу
етіп жүгіріп жүргенін көреміз. Ал жер қазақтікі болғанда, сол жердегінің
бәрі де қазақтікі болып есептеледі Соны дұрыс түсініп, дұрыс жаратқанда,
бабалардың алдында да, басқа елдің алдында да еңсеміз асқақтамаса,
аласармайтыны анық. Қазақ дипломатиясының өзегі алғашқы Қазақ хандығын
құрып, тәуелсіздік пен аумақтық тұтастықты сақтап қалу міндеті маңдайларына
жазылған Керей мен Жәнібектен басталып, Әбілқайыр, Абылай хандар сынды
азаматтарымыздың есімімен өріліп, бүгінгі Қазақстанның жаңа тарихымен
астасып жатыр. [8,с.3]
Белсенді дипломатиялық қызметтің нәтижесінде халықаралық қатынастар
жүйесінде Қазақстан өзіне лайықты орнын тауып, үлкен беделге ие болды.
Бүгінгі Қазақ елін әлем негізді және ашық сыртқы саясаты бар мемлекет
ретінде таниды. Әлемдік қоғамдастықтағы серіктестермен тең құқылы және
өзара тиімді қатынастар дамытуға мүдделілік, жаһандық және өңірлік
саясаттағы сындарлы да табанды ұстанымдар халықаралық аренада Қазақстан
Республикасы туралы оң көзқарастар қалыптастырды. Жас мемлекетіміздің
дербес дипломатиялық қызметі осындай нәтижелермен келіп отыр.
Бүгінгі Қазақстанның дипломатиялық корпусы мыңнан астам жоғары білімді
кәсіби қызметкерлерден жасақталған. Қазір әлемнің түрлі елдерінде
Қазақстанның 70-тен аса дипломатиялық және консулдық өкілдіктері жұмыс
істейді. 7 халықаралық ұйымда ресми өкілдеріміз бар. Біріккен Ұлттар
Ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы секілді бүгінгі
таңдағы маңызды халықаралық құрылымдардың белсенді мүшесіміз.
бірте даму үрдістері жүріп жатты.
1991 ж. 16 – желтоқсанда Қазақстан тәуелсіздік туралы
декларация жариялады, сөйтіп дүниежүзілік қоғамдастыққа және
экономикаға дербес енуге мүмкіндік алды. Мемлекетіміздің алдында
халықаралық құқықтық жас субъектісі ретінде басқа мемлекеттермен
әріптестік қарым – қатнас, байланыс орнатуға кең көлемде мүмкіндіктер
ашылды. Өз тәуелсіздігін жариялаған күннен бастап, ҚР – ның
дипломатиясының басты бағыты – халықаралық құқықтың субъектісі болып
табылатын әлемнің кез – келген мемлекетімен әріптестік пен
әділеттілік ұстанымдарына негізделген өзара тиімді қатынас орнату
болып отыр. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі екі айдың ішінде әлемнің
92 мемлекеті елімізді таныды.
Біздің дәуірімізде бәсекелестік әскери саладан саяси және
экономикалық салаға ауыса бастауына байланысты шет мемлекеттермен
тату көршіліктің қалыптасуына бар күш – жігер жұмсалды. Осыған орай
сыртқы саяси қызметке басымдық берілді. Сыртқы Істер министірін құру
оңай іс болған жоқ. Біздің сыртқы саяси қызметтегі дәстүріміз
жұтаң еді, өйткені, ол Кеңес Одағы кезінде дипломатиямен байланысты
емес қызметпен шұғылданатын. Сыртқы саяси қызметтің тиімділігі көбіне
дипломатиялық кадрларға байланысты шешіледі. Сондықтан алғашқы кезде
КСРО Сыртқы істер министрлігінің Орталық аппаратында және шет
елдерде жұмыс істеп қазақстандықтар еліміздің сыртқы саяси
ведомствосына қызметке шақырылды. Республикаға он екі жоғары
маманданған дипломаттар келді,солардың бірі – Қ. Тоқаев – 1994 жылдың
қазан айынан еліміздің Сыртқы Істер министрі. 1992 ж. Сыртқы Істер
министрлігі отыз адамнан тұрды. Осылай бірте – бірте даму үрдістері
жүріп жатты.
Шығыста Қытай, солтүстікте Ресей, батыста Каспий маңы мен Еуропалық
Одақ елдерімен, алыс қиырдан АҚШ пен Жапония секілді өркениет пен
экономикалық даму көшін бастаған қуатты мемлекеттермен өзара тең құқылы
серіктестік қарым-қатынас орнаттық. Қуаты жағынан әлемде 4-ші орынды
иеленген ядролық қаруымыз бола тұра, төрткүл дүние тыныштығы мен адамзаттың
бейбітшілігі үшін жаппай қырып-жою қаруынан өз ықтиярымызбен бас тартып,
ядролық державалар тарапынан бейбітшілік пен аумақтық тұтастығымыздың
сақталуына кепілдік алдық. Бұйығы елдер санатында бұғып қалмай, жаңа заман
қауіп-қатерлеріне қарсы жұмылған жаһандық іске өз үлесімізді қосып,
Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес шақырдық.
Бүкіл әлемге “ислам терроризмі” деген желеумен қасиетті ислам дініне теріс
көзқарас таңылып жатқанда Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін
өткізіп, мұсылмандық зорлық-зомбылықтың емес, өркениеттің діңі, өзегі
екенін паш еттік. Алла көп көрмесін, ұлтаралық татулық пен дінаралық
келісімнің ұйытқысы ретінде әлем назарына толеранттылық, төзімділік
үлгісін тараттық. Осының бәрі — елдегі тұрақтылық пен саяси жүйенің
сенімділігі, қолайлы инвестициялық ахуал әлеуетті инвесторлардың кемесін
біздің елге қайырлатуға мүмкіндік берді. Нәтижесінде экономиканың дамуы
жағынан Орталық Азияда көш ілгері шығып, өзіміз инвестор болатындай қалетке
жеттік. Әлбетте, мұның бәрі ең бірінші ел келбетін танытқан Елбасының қажыр-
қайратының және Президент саясатын сыртқы әлемде лайықты қамтамасыз ете
білген дипломатиялық корпустың атқарған жұмыстарының жемісі екені даусыз.
[1,с.397]

1.2 Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметі
Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметі ресми түрде 1991
жылдан басталды. Тәуелсіздік алғаннан кейін Сыртқы Істер Министрлігі
құрылып, алғашқы басшысы – Т. Сүлейменов болды. 1992жылы СІМ-гі туралы ҚР
Президентінің жарлығы шықты.
СІМ ұйымдастырылып, сыртқы саясаттың бағдары белгіленді. Сонымен
қатар, Қазақстан Республикасының елшілігі туралы, Қазақстан
Республикасының төтенше және өкілетті елшілерінің міндеттері мен құқықтары
туралы ережелер қабылданды. Сыртқы саясаттың негізгі мақсаты, принциптері
мен негізгі бағыттары белгіленген концепция жасалынды. Онда Қазақстан
Республикасының дипломатиялық қызметінің басты мақсаты – елдегі
экономикалық , әлеуметтік реформалар жүзеге асыру үшін қолайлы сыртқы
жағдай жасау және шетел инвестицияларын елге тарту деп көрсетілді.
. Өз тәуелсіздігін жариялаған күннен бастап, ҚР – ның дипломатиясының
басты бағыты – халықаралық құқықтың субъектісі болып табылатын
әлемнің кез – келген мемлекетімен әріптестік пен әділеттілік
ұстанымдарына негізделген өзара тиімді қатынас орнату болып отыр.
Тәуелсіздік алғаннан кейінгі екі айдың ішінде әлемнің 92 мемлекеті
елімізді таныды.
Біздің дәуірімізде бәсекелестік әскери саладан саяси және
экономикалық салаға ауыса бастауына байланысты шет мемлекеттермен
тату көршіліктің қалыптасуына бар күш – жігер жұмсалды. Осыған орай
сыртқы саяси қызметке басымдық берілді. Сыртқы Істер министірін құру
оңай іс болған жоқ. Біздің сыртқы саяси қызметтегі дәстүріміз
жұтаң еді, өйткені, ол Кеңес Одағы кезінде дипломатиямен байланысты
емес қызметпен шұғылданатын. Сыртқы саяси қызметтің тиімділігі көбіне
дипломатиялық кадрларға байланысты шешіледі. Сондықтан алғашқы кезде
КСРО Сыртқы істер министрлігінің Орталық аппаратында және шет
елдерде жұмыс істеп қазақстандықтар еліміздің сыртқы саяси
ведомствосына қызметке шақырылды. Республикаға он екі жоғары
маманданған дипломаттар келді,солардың бірі – Қ. Тоқаев , 1994 жылдың
қазан айынан еліміздің Сыртқы Істер министрі. 1992 ж. Сыртқы Істер
министрлігі отыз адамнан тұрды. Осылай бірте – бірте даму үрдістері
жүріп жатты.[3,с.126]
Келешектегі сыртқы экономикалық мақсаттар қандай болуы керек?
Алдымен, ҚР-ның мемлекеттік егемендігінің, территориялық тұтастығын,
шекаралардың бұзылмастығын, эконмикалық және экологиялық кауіпсіздігі,
қоғамдық-саясаттың және этносаясаттың тұрақтылықты әрі қарай күшейтумен
байланысты шешімдер қабылдау.
Алдыңғы сыртқы саясаттық мақсат-Ресей Федерациясымен қатынастарындағы
қарама- қайшылықтар мен шешілмеген сұрақтарға қарамастан ішкі және сыртқы
саясат бағытындағы достық және одақтық қатынастарды сақтау мен нығайту.
Қазақстанның Ресейлік сыртқы экономикасындағы бағыты ең келешегі зор және
көптеген назарды және күшті қажет етеді. Ресей бағытындағы Қазақстандық
дипломатиялық негізгі мақсаттарының бағыты – СССР құлдырауымен және
Қазақстанның егеменді ел ретінде дамуындағы бағыты Қазақстан – Ресейлік
қатынасындағы қарама-қайшылықтарды және проблемаларды шешуді жүзеге асыру.
Оған көз жұмбай, өздерінің мұқтаждарын есепке ала отырып, келіссөздер
немесе басқа механизмдер арқылы шешу. Экономикалық және қаржылық
арақатынастар, Байқоңыр және әскери полигондар, Каспий теңізінің статусы,
оңтүстік бағыттағы коммуникация және мұнай құбырын салудағы, этникалық
диаспоралар, азаматтық және басқа проблемалар екі ағайын көрші – мемлекет
арасында ешқашан конфликт пен конфронтация туғызбайтындай шешілуі тиіс.
Екінші маңыздылығы жағынан сыртқы саясат мақсаты, ҚР мемлекеттік
егемендігін нығайту территоралиялық тұтастықты және шекараның бұзылуының
мақсатында халықаралық және рионалдық қауіпсіздік жүйелері мен
құрылымдарына қосуын атап өтуге болады. Бұл контекстегі маңыздысы,
Қазақстанның әрі қарай ТМД елдерінің шеңберіндегі ұжымдық қауіпсіздік және
ТМД тыныштық күшін құру коалициясы Ташкент келісім-шарт негізінде қызмет
жасау.
Үшінші сыртқы саясаттың мақсаты қарқынды экономикалық даму,
құрылымдық қайта құру, рыноктық механизм және инфрақұрылымды құруда сыртқы
жағдайлармен, факторлармен қамтамасыз етуін айтуға болады.Қазақстанның
сыртқы саясатындағы қызметінің центрінде экономикалық қауіпсіздік,
энергетикалық тәуелсіздік, транспорттық коммуникация және байланыс
каналдарының диверсификациясы туралы сұрақтар қамтылуы керек.
Министрліктер мен ведомосттермен қатар, олардың шешіміне тиісті
жауапкершілігі болатын Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрінің
ролі салмақты болуы керек.
Төртінші ҚР сыртқы саясатындағы маңызды мақсат орта-азия елдерімен,
мемлекеттерімен ағайындық қатынастардың нығаюы мен әрі қарай дамуы, олармен
тек географиялық көршілестік байланыстырып қана қоймай, ортақ тарихи
тағдыр, мәдениеттердің жақындығы, салт-дәстүрлерде байланыстырады.
Қазақстан Республикасының сыртқы саясатын бейбіт мақсатта жүзеге
асыруды көздеп, барлық ядролық қарудан бас тартты. 1991 жылы Лиссабон
хаттамасына қол қойып, сол жылы БҰҰ-на мүше болды.
2002 жылы Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметі туралы заң
қабылданды. Оның алдында 1999 жылы Қазақстан Республикасының консулдық
уставы қабылданған болатын. [1,с.263]
Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметін жүзеге асыратын
органдар: СІМ, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері, елшілік,
дипломатиялық миссиялар, халықаралық ұйымдағы өкілдік, консулдық мекемелер,
т.б.
2004жылғы мәлімет бойынша Қазақстан Республикасының дипломатиялық
қызмет жүйесінде 56 дипломатиялық өкілдік қызмет жасайды. Оның ішінде 32-сі
елшілік, 6 дипломатиялық миссия, 1 Қазақстан Республикасының елшілігінің
бөлімшесі, 3халықаралық ұйымдағы өкілдік (БҰҰ, ЮНЕСКО, Евразес) және 14
консулдық мекеме. Оның өзі 7бас және 7 жай консулдық болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасының шетелдегі өкілдерінің міндеттері:
• ҚР-ның сыртқы саясатының бағыттарын жүзеге асыру, сыртқы
экономикалық саясатты жүзеге асыруға көмектесу;
• ҚР тәуелсіздігінің, егемендігінің қауіпсіздігін, территория
тұтастығын, оның саяси- экономикалық және тағы басқа мүдделерін
шетелдегі барлық дипломатия құралдарын және әдістерін қамтамасыз
ету;
• ҚР-ның және оның азаматтарының, заңды тұлғалардың құқықтары мен
мүдделерін шетелде қорғау;
• шетел мемлекетінің ішкі және сыртқы саясатын, әлемдегі саяси
және экономикалық жағдайларын зерттеп отыру;
• ҚР-ның заңдары мен халықаралық құқықтық нормаларды реттейтін
консулдық қызметті атқару.

Қазақстан Республикасының СІМ туралы ережесінде министрдің міндеттері
көрсетілген. СІМ орталық атқару органы болып есептеледі, оның негізгі
міндеттері мынадай:
• ҚР сыртқы саясатының негізгі бағыттары мен концепциясын жасау;
• ҚР сыртқы саяси бағыттарын жүзеге асыру және оның халықаралық
беделін бекіту;
• ҚР-ның шекарасының тұтастығы мен қауіпсіздігін, барлық
дипломатиялық әдістер мен құралдыран қамтамасыз ету;
• ҚР Президентіне сыртқы саяси және сыртқы экономикалық
стратегиясын жасап беру, Президенттің халықаралық ұсыныстарын
жүзеге асыру;
• Басқа мемлекеттік органдардың мақсаттары мен міндеттерін бірігіп
жүзеге асыру. [4,397-б]

Сонымен, дипломатиялық қызмет – ол дипломатиялық кадрлардың орталық
аппаратта және шетелдерде мемлекеттің сыртқы саясатындағы мақсатын
дипломатиялық құралдар арқылы жүзеге асыруға бағытталғын қызметі.
Қазақстан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.