Салық жүйесінің мәні мен мазмұны. Қазақстан Республикасының салық жүйесі



Жоспар

Кіріспе
I бөлім. Салық жүйесінің мәні мен мазмұны
1.1. Салықтың түсінігі, ерекшеліктері және элементтері
1.2. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің даму кезеңдері

II бөлім ҚР салық салу теориясымен салық салу салаларындағы мемлекеттік саясат
2.1. Салық салу теориясы, ұйымдастырылу принциптері және элементтері
2.2. Салықтың атқаратын қызметтері

III бөлім Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы мен жетілуі
3.1. Салықтардың жіктелуі және түрлері
3.2.Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасу сатылары.

Қорытынды және ұсыныстар
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Мемлекет пайда болғаннан бастап салықтар қоғамдағы қатынастардың қажетті бөлшегі болып табылады. Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде үлкен өзгерістерге алып келеді.
Салықтар барлық елде олардың қоғамдық экономикалық құрылысымен саяси іс бағыттарына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістің негізгі көзі –ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлеттік кірістің және бюджеттің кірісін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салыќ бір уаќытта материалдыќ, экономикалыќ және заңды категория болып табылатын көп жаќты ќұбылысты көрсетеді.
Салықтар – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Мемлекет пайда болғаннан бастап, салықтар қоғамдағы экономикалық қатынастардың қажетті звеносы болып табылады. Мемлекеттік құрылымның дамып өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде өзгерістерге алып келеді. Салықтар адамзат өркениеттің дамуынан бастап пайда болды.
Сонымен, меншікке салық салу мәселесі әр уақытта да қиыншылықты, жан-жақты талдауды талап ететін категория. Осы аталған себептер таңдап алынған тақырыптың актуалдылығын көрсетеді. Мемлекет пайда болғаннан бастап салықтар қоғамдағы қатынастардың қажетті бөлшегі болып табылады. Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде үлкен өзгерістерге алып келеді.
Осы курстық жұмыстың тақырыбы – ҚР салық салу салаларындағы мемлекеттік саясат. Сондықтан, ең негізгі мақсат - осы тақырыпқа сай, салықтың экономикалық мазмұны және меншікке салықтың есептелу мен төлену тәртібін және де бұл салықтардың бюджеттің табысын қалыптастыруда алатын орнымен танысып, курстық жұмыс арқылы көрсету.
Салықтың экономикалық мәні мемлекеттің өзінің тапсырмалары мен функцияларын жүзеге асыру үшін, шаруашылық субъектілері мен. тұрғындардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу бойынша өндірістік қатынастардың бөлігін көрсетеді.
Салықтардың мемлекеттің табысының негізгі көзіне айналуы салық салу қағидаларын зерттеу тапсырмасы мен мүмкіндігін қалыптастырады.
Мемлекет пайда болғаннан бастап салықтар қоғамдағы қатынастардың қажетті бөлшегі болып табылады. Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде үлкен өзгерістерге алып келеді.
1. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін мінетті төлемдері туралы» кодекісі. Алматы, 2001 жыл 12-ші маусым.
2. Аймағанбетов М. «Көлік құралдарына салықты есептеудің тәртібі» /Бухгалтер-бюллені-2003, №6-6-10 бет.
3. Алтаев А. «Салық жинау - баршамызға ортақ міндет» //Қаржы-қаражат-1999, №5-31-34 бет.
4.Әбдрахманов М. «Салықтың экономиканы тұрақтандыру» //Орал өңірі–2001 13 қазан , 3-4 бет.
5.Байдүйсенов А. «Қазақстанның салық жүйесінің кейбір мәселесі» //Қаржы–қаражат – 2001, №4 –32 –36 бет.
6. .Ержанова Ж. , Трайсова Т. «Салық жүйесі және оны жетілдіру жолдары» //Жаршы – 2000 - №9 – 59 – 60бет.
7. Ермекбаева Б. Жалпы мемлекеттік салықтар. Алматы, 1997 ж.
8. Карагусова Налоги: сущность и практика использования. Алматы – 2000 г.
9. Кәкімжанов З. «Салық жүйесін жетілдіру жайын қозғайды» // Орал өңірі , №124 – 2001 , 4-5 бет.
10. Кудяков А. Наурызбаев Д. Налоги: понятия, элементы, устоновление , виды. Алматы – 2002 г.
11. Қанатов С. «Қорпорациялық табыс салығы бойынша аванстық төлемдерді есептеу мен төлеу жайында» // Бухгалтер – бюджетіне -№38 (247), 3-бет, қыркүйек 2002.
12. Қалиев Е. «Мүлікке салынатын салықты есептеу және төлеу тәртібі туралы» // Бухгалтер – бюллетені - №15 (224)- сәуір 2002.
13. Құрманова Г. Қазақстан дамуының қазіргі жағдайындағы ғылым және
білім беру тәжірибесі , мәселелері , перспиктивалары. Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің 70 жылдығына арналған халықаралық ғылыми – практикалық конференциялық материалдары. 11-12 қазан 2002, Орал 2002.
14. Мустафина С. «Салық жүйесін жетілдіру қажеттілігі». //Егемен Қазақстан – 2001 ж, 13 мамыр.

Пән: Салық
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар

Кіріспе
I бөлім. Салық жүйесінің мәні мен мазмұны
1.1. Салықтың түсінігі, ерекшеліктері және элементтері
1.2. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің даму кезеңдері

II бөлім ҚР салық салу теориясымен салық салу салаларындағы мемлекеттік
саясат
2.1. Салық салу теориясы, ұйымдастырылу принциптері және элементтері
2.2. Салықтың атқаратын қызметтері

III бөлім Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы мен жетілуі
3.1. Салықтардың жіктелуі және түрлері
3.2.Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасу сатылары.

Қорытынды және ұсыныстар
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Мемлекет пайда болғаннан бастап салықтар қоғамдағы қатынастардың
қажетті бөлшегі болып табылады. Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық
жүйесінде үлкен өзгерістерге алып келеді.
Салықтар барлық елде олардың қоғамдық экономикалық құрылысымен саяси
іс бағыттарына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістің негізгі көзі –ұлттық
табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлеттік кірістің және
бюджеттің кірісін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салыќ бір уаќытта материалдыќ, экономикалыќ және заңды категория болып
табылатын көп жаќты ќұбылысты көрсетеді.
Салықтар – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі
бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Мемлекет пайда болғаннан бастап,
салықтар қоғамдағы экономикалық қатынастардың қажетті звеносы болып
табылады. Мемлекеттік құрылымның дамып өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде
өзгерістерге алып келеді. Салықтар адамзат өркениеттің дамуынан бастап
пайда болды.
Сонымен, меншікке салық салу мәселесі әр уақытта да қиыншылықты, жан-
жақты талдауды талап ететін категория. Осы аталған себептер таңдап алынған
тақырыптың актуалдылығын көрсетеді. Мемлекет пайда болғаннан бастап
салықтар қоғамдағы қатынастардың қажетті бөлшегі болып табылады.
Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде үлкен өзгерістерге
алып келеді.
Осы курстық жұмыстың тақырыбы – ҚР салық салу салаларындағы
мемлекеттік саясат. Сондықтан, ең негізгі мақсат - осы тақырыпқа сай,
салықтың экономикалық мазмұны және меншікке салықтың есептелу мен төлену
тәртібін және де бұл салықтардың бюджеттің табысын қалыптастыруда алатын
орнымен танысып, курстық жұмыс арқылы көрсету.
Салықтың экономикалық мәні мемлекеттің өзінің тапсырмалары мен
функцияларын жүзеге асыру үшін, шаруашылық субъектілері мен. тұрғындардан
ұлттық табыстың бір бөлігін алу бойынша өндірістік қатынастардың бөлігін
көрсетеді.[1]
Салықтардың мемлекеттің табысының негізгі көзіне айналуы салық салу
қағидаларын зерттеу тапсырмасы мен мүмкіндігін қалыптастырады.
Мемлекет пайда болғаннан бастап салықтар қоғамдағы қатынастардың
қажетті бөлшегі болып табылады. Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық
жүйесінде үлкен өзгерістерге алып келеді.
Салықтар барлық елде олардың қоғамдық экономикалық құрылысымен саяси
іс бағыттарына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістің негізгі көзі –ұлттық
табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлеттік кірістің және
бюджеттің кірісін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салыќ бір уаќытта материалдыќ, экономикалыќ және заңды категория болып
табылатын көп жаќты ќұбылысты көрсетеді.
Сонымен, меншікке салық салу мәселесі әр уақытта да қиыншылықты, жан-
жақты талдауды талап ететін категория. Осы аталған себептер таңдап алынған
тақырыптың актуалдылығын көрсетеді. Мемлекет пайда болғаннан бастап
салықтар қоғамдағы қатынастардың қажетті бөлшегі болып табылады.
Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде үлкен өзгерістерге
алып келеді.
Негізгі бөлімде жалпы Қазақстан Республикасының салық жүйесінің
қалыптастыру сатыларымен, салық салу теориясына тоқталу.Бұл бөлімде
салықтың элементтері, қызметтері, ұйымдастырылу принциптері.
Салықтың экономикалық мәні мемлекеттің өзінің тапсырмалары мен
функцияларын жүзеге асыру үшін, шаруашылық субъектілері мен. тұрғындардан
ұлттық табыстың бір бөлігін алу бойынша өндірістік қатынастардың бөлігін
көрсетеді.
Салықтардың мемлекеттің табысының негізгі көзіне айналуы салық салу
қағидаларын зерттеу тапсырмасы мен мүмкіндігін қалыптастырады.
Мемлекет пайда болғаннан бастап салықтар қоғамдағы қатынастардың
қажетті бөлшегі болып табылады. Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық
жүйесінде үлкен өзгерістерге алып келеді.
Салықтар барлық елде олардың қоғамдық экономикалық құрылысымен саяси
іс бағыттарына қарамастан ұлттық мемлекеттік кірістің негізгі көзі –ұлттық
табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлеттік кірістің және
бюджеттің кірісін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салыќ бір уаќытта материалдыќ, экономикалыќ және заңды категория болып
табылатын көп жаќты ќұбылысты көрсетеді.
Сонымен, меншікке салық салу мәселесі әр уақытта да қиыншылықты, жан-
жақты талдауды талап ететін категория. Осы аталған себептер таңдап алынған
тақырыптың актуалдылығын көрсетеді. Мемлекет пайда болғаннан бастап
салықтар қоғамдағы қатынастардың қажетті бөлшегі болып табылады.
Мемлекеттің дамып, өзгеріске ұшырауы салық жүйесінде үлкен өзгерістерге
алып келеді.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп,
дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық
нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мелекеттің қажеттіліктері мен
сұрау салуларына бейімделді.Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына
әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді . Мемлекет
құрылымының өзгеруі,өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен ,
жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси
іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі-ұлттық
табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін және
бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.Салықтарда
мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың
әлеуметтік- экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның
экономикалық құрылысымен , мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен
айқындалады. Белгілі философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу - әрбір
азаматтың қасиетті борышы деген еді.
Қазақстан Республиксы Конституциясының 35 – ші бабында: заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады,-деп жазылған.
Салықтарда ежелден салық жүктемесін бөлудің екі қағидаты қалыптасқан :
1. пайда (алынған игіліктер) қағидаты
2. ″қайыр көрсету″(төлем қабілеттілігі) қағидаты
Тұңғыш рет Қазақстан Республиксында заңнамалық деңгейде салық
салудың қағидаттары баянды етілген . Қазақстан салық заңнамасында сонымен
бірге салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің
міндеттілігі , салық салудың айқындығы , әділдігі ,салық жүйесінің
біртұтастығы және салық заңнамасының жариялылығы қағидаттары негізделеді.
Салық төлуеші салық заңнамасына сәйкес салықтық
міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға
міндетті.
Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
айқын болуға тиіс. Салық салудың айқындығы салық төлеушінің салықтық
міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқтатылуның барлық негіздері
мен тәртібін салық заңнамасында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.
Еліміздегі салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып
табылады. Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.
Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық
төлеушілерге қатысты бірыңғай болып табылады.
Мемлекет салық саясатын – салық саласындағы шаралар жүйесін
қоғамның оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік – экономикалық мақсаттар мен
міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.

I бөлім. Салық жүйесінің мәні мен мазмұны
1.1. Салықтың түсінігі, ерекшеліктері және элементтері

Салықтар дегеніміз, жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру
мақсатында, мемлекеттік жоғарғы өкілді орган қабылдаған нормативті акті
заңның негізінде, сондай-ақ, заңда белгіленген мөлшерде және уақытта заңды
және жеке түлғалардан міндетті түрде, қайтарылмайтын және ақысыз негізінде
бюджетке алынатын ақшалай төлемдер. Осы берілген түсінікті жан-жақты
талдап, салыстыру мақсатында басқа да авторлардың көзқарасына тоқталамыз.
Көптеген экономистер салықтардың түсінігін, мәнін ашуға тырысты. Алғаш
рет салықтардың мәні Д. Рикардоның еңбектерінде зерттелген. "Салықтар - ел
капиталы немесе кірісінен алынып, үкімет иелігіне түсетін өнімнің бөлігі"
деп көрсетті ол.
Салық теориясына Ресейдің ғалымдары да өзіндік үлес қосты. Н. Тургенев
Ресей экономикасын зерттей отырып, былай деді: " Салық - қоғамның немесе
мемлекеттің бір мақсатқа жетудегі мәні. Халық мемлекетке бірігіп, оған
басшылық жасауға және салық салуға құқық   берді ".
Ал А. Соколов: " Салық дегеніміз мемлекет шығындарын жабу және
экономпкалық саясатты шешу үшін кәсіпкерлерден алынатын мәжбүрлік алым "
деп көрсетті. Соколовтың бұл анықтамасы салыктың түпкі мәнін көрсетеді. Ол 
тек ғана салықтың фискалдық кызметін жүргізіп қоймай, осы
Жиналған салықтарды мемлекеттің саясаттарын жүргізуге қолдану қажеттілігін
айтады.
Мысалы, Гуреев В.И. салықтарды “міндетті жарна” деп атайды және
мынадай түсінік береді: " міндетті жарна дегеніміз заңды және жеке
түлғалардың кәсіпкерлік қызметтерінен және басқа түсім көздерінен тапқан
табыстарының бір бөлігін заңмен белпленген тәсілмен ақшалай түрде алу ".
Ал салық жөнінде, мемлекеттің заңды және жеке тұлғалардан тиісті деңгейде
бюджетке алатын міндетті жарнасы деген анықтама берген. Белгілі ғалым
Пепеляев С.Г. салыққа мынадай анықтама береді “салық мемлекеттің өкімет
билігі субьектілерінің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатында,
мемлекеттік мәжбүр етумен қамтамасыз етілген міндетті, қайтарылмайтын және
дербес ақысыз түрінде заңды және жеке түлғалардан заңда белгіленген
тәртіппен алынатын меншіктері”.
Осы автордың айтуы бойынша, егер қандай да болмасын міндетті төлемді
алу заңда белгіленіп, негізделмеген жағдайда, оларды алу заңсыз болып
табылады. Ал салық телеуші бұл жерде азамат ретінде емес, сонымен қатар
меншік иесі де болғандықтан салықтарды төлеу оның жеке меншік жөніндегі
құқығынан шығатын әлеуметтік міндеті.
Қазақстандық, белгілі экономист-ғалым Қарағүсова Г.Ж. " салықтар деп,
жалпы мемлекеттік мұқтаждықтарды өтеуге жұмсалатын және қабылданған заң
негізінде мемлекетке алынатын еріксіз немесе міндетті алымдарды айтады"
деген анықтама береді.
Қаржылық қүқық саласының Қазақстан бойынша берілетін бір әйгілі ғалымы
Худяков А.М. өз еңбегінде салықтардың түсінігін беріп қана қоймай, олардың
басқа төлем түрлерінен ажыратуға қажетті   ерекшеліктерін ашып көрсеткен.
Бұл ерекшеліктер салықтардың өз қүқылық және экономнкалық табиғатына тән
белгілер болып табылады
1. Салық-әрқашан мемлекет тарапынан енгізілінеді және алынады. Бұл жерде
мемлекет саяси субъектісі ретінде көрінеді.
2. Салық-мемлекеттің біржақты түрде белгілейтін төлемі. Бұл жерде
мемлекет салық төлеушілердің келісімін қажет қылмайды. Осы айтылған
жағдайлар Конституция баптарында көрініс тапқан: Заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді
төлеу әркімнің борышы әрі міңдеті болып табылады.
3. Салық- әрқашанда ақшадай түрдегі төлем. Осы белгісі бойынша салықтар
әртүрлі мүліктік міндеттемелердің - тәркілеу, реквизициялау және т.б.
ерекшеленіп тұрады.
4. Салық- әрқашанда ақшаларды еріксіз алу. Бұл жерде салық төлеушіге оның
ақшаларын еріксіз алу механизмі құрылады.
5. Салық- заң жүзінде белгіленген ақшаларды алу. Мемлекет салықтарды
ашықтан ашық заңға негізделген күйінде алады. Яғни жеке меншіктегі
ақшалар мемлекет меншігіне ауысады.
6. Салық- міндетті төлем. Салық төлеушінің салық телеу жөніндегі міндетті
салық қызметі органдарының төленген салықты қабылдау жөніндегі
міндетімен ұштасады.
7. Салық- тек құқылық формада қездесетін төлем. Салықтар нормативтік
сипаттағы заң актілерімен белгіленеді.
8. Салық- тек мемлекеттік кіріске түсетін төлем.
9. Салық- тұрақты ақша міндеттемелерін туғызатын төлем.
10. Салық- баламасыз төлем. Яғни, салық қандайда болмасын көрсетілген
қызмет немесе сатып алған тауарларға төлейтін төлем емес, ол тек
ақысыз төлем.
А.И.Худяковтың айтуы бойынша салықтардың басты белгісі салық
нысанасының ауысуы, меншік иесінің ауысуы болып табылады. Мемлекеттік емес
заңды тұлғалармен жеке түлғалардың салық төлеу кезінде мемлекет қарамағына
өтетін ақшалары мемлекет меншігіне айналады.
Ал мемлекеттік заңды тұлғалардың салықтарды мемлекет қарамағына
түскенімен, олардың (заңды түлғалардың, ақшалардың) иесі мемлекет болып
қала берді. Бұл жерде мемлекет салықтарды белгілеу және алу процесінде
саяси субъекті ретінде, ал міндетті төлемдерді белгілеу және алу кезінде -
меншік иесі ретінде болады. Салықтарды алу кезінде мәжбүрлі (еріксіз) түрде
меншік формасы өзгертіледі. Қорыта келіп айтқанда міндетті төлемдер - өз
кірістерінің бөлігі, ал салықтар - бөтен кірістердің бөлігі.
Салықтар әркашаңца мемлекет пен халықтың жан-жақты мұқтаждықтарын
қанағаттандыру және өндірісті дамыту мақсатында ұлттық табысты және жалпы
ішкі өнімді, сондай-ақ жалпы қоғамдық өнімді қайта бөлуге байланысты
экономнкалық қатынастарды көрсетеді. Сондықтан, олар мемлекеттің заңды және
жеке тұлғалармен арасыңдағы экономикалық (қаржылық) қатынастарын
сипаттайтын экономикалық категория болып табылады.
Енді салық салу саласында міндеттемелерін және олардың орындалу
тәртібін анықтайтын заңды құрылымға, яғни салық туралы заңның элементтеріне
тоқталамыз.Тек салық туралы заңның элементтерінің жиынтығы арқылы салық
төлеушінің салық міндетттемелері толық белгіленбеген болып есептеледі.
Салық заңдарында белгіленген салық элеметтеріне мыналар жатады: салық
төлеуші; салық салу объектісі; салық салу бірлігі; салық ставкасы; салық
салу әдісі; салықты есептеу тәртібі; салық төлеу мерзімі; салықтарды төлеу
тәсілдері және тәртібі; салық төлеушілердің, банк мекемелерінің және салық
қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері және жауапкершіліктері. Енді
осы салық элементтерінің әрқайсысын жекелеп қарастырамыз.
Салық төлеуші- өз меншігі есебінен салық төлеу жөніндегі заңды міндеті
бар тұлға, яғни салық субъектісі. Бұл жерде салық төлеушілер деп, заңмен
белгіленген салық салу объектілері бар заңды және жеке тұлғаларды айтамыз.
Экономикалық термин ретінде " салық ауырмаларын көтеруші " деген ұғым
қолданылады, яғни салықты нақты төлейтін тұлға деген мағынада.
Сонымен, Қазақстан аумағындағы салық төлеушілер мыналар болып
табылады:
1. Қазақстан Республикасының заңдары бойынша заңды тұлға болып
табылатындар;
2. біздін республикамызда заңды тұлға ретінде тіркелмегендер, бірақ басқа
мемлекеттердің заңдарына сәйкес заңды тұлға болып табылатындар. Бұлар
үшін салықтарды филиалдары, агенттіктері, оқшауланған бөлімшелері
немесе тұрақты өкілдері төлейді.
3. Қазақстан Республикасының жеке тұлғалары, яғни азаматтары, шетелдік
азаматтар және азаматтығы жоқ адамдар.
Салық салу обьектісі - заңда көзделген тауарлық-материалдық игіліктер
жасалатын жұмыстар мен көрсетілген қызметтер және т.б. болып табылады.
Қазақстанда заңда көзделген салық салу обьектілері мыналар болып
табылады:
– заңды және жеке түлғалардың кірістері (табыстары, пайдалары және
т.б.);
– заңды және жеке түлғалардың мүліктері;
– мемлекет тарапынан көрсетілетін қызметтер;
– өнімдер мен қызметтердің ( жүмыстардың ) қосылған құны;
– тауарлардың кейбір топтары мен түрлері;
– шаруашылық айналымы;
– қаржылық операциялар;
– табиғи ресурстарды пайдаланушылардың төлемі
Бұл жерде ескертетін бір жай, қандай да болмасын заң жүзінде
белгіленген объектіден салық бір-ақ рет (бір дүркін) алынады, сондай-ақ
салық төлемдерін арттыратын заңдарды қолданудың кері күші болмайды.
Салық салу бірлігі - есептеу үшін берілген салық объектісінің өлшем
бірлігі. Бүл жерде салық салу бірлігі деп салықтарды есептеу негізіне
салынған салық обьектісінің бір бөлігін айтамыз.
Мысалы, жер салығында- 1 гектар, 1 шаршы метр, 1 акр; акциздерде -1
бөтелке, 1 қорап сигарет; табыс салығында - теңге, доллар, евро, рубль және
т.б.
Салық ставкасы - салық салу бірлігіне қатысты салық мөлшері немесе
салық нарқы. Салық ставкасы салық салу нормасын сипаттайды. Құрылу әдісіне
байланысты салық ставкалары тұрақты және пайыздық болып екіге
бөлінеді. Тұрақты ставкалар - түсетін табыс мөлшерін есепке алмай, салық
салу обьектісіне ( жер учаскесіне ) тікелей, нақты салық бірлігінің шекті
сомасымен белгіленеді. Пайыздық ставкалар: пропорционалды, прогрессивті
және регрессивті болып екіге бөлінеді.
Пропорционалды ставкалар - бірыңғай пайыз түрінде белгіленеді, бұл
жерде салық обьектісінің көлемі ескерілмейді.
Прогрессивті ставкалар - табыстар мен мүліктердің өсуіне байланысты
күрт өсетін шкала түрінде белгіленеді. Прогрессивтік ставкалар екіге
бөлінеді: қарапайым және күрделі.Қарапайым прогрессивтік ставкалар -
мүліктің немесе табыстың құны артқан сайын өсе түсетін салық ставкалары.
Күрделі прогрессивтік ставкалар - табыс екіге бөлініп, әрқайсысына
көбейетін салық ставкасы белгіленеді.Регрессивті ставкалар - салық салу
объектісінің өсуіне қарамастан төмендетіле берілетін ставкалар.
Салықты есептеу тәртібі әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, кәсіпорындардың
жеке тұлғаға табысын төлеу кезінде, бұрынғы тапқан табыстарын есепке алмай,
сол төлеп жатқан табыстан ғана салық сомасын есептеуі.
Кейбір әдіс бойынша, төлеушінің жылдық нақты мезгілінде тапқан
табысының соммасын және осы мезгілге қатысты салық төлеушінің
жеңілдіктерінің жалпы сомасын есептеу арқылы жүзеге асырады. Әрбір
кәсіпорынның бухгалтериясында нақты салық төлеушінің бір жыл бойындағы
табысының жалпы сомасын алып тастау арқылы да салық есептелінеді.
Салықтың есептелген сомасын төлеу кезінде бұрын осы табыстан ұсталған
салық сомасына азайтылады.Салықтардың төлеу тәсілдері. Салықтарды төлеудің
үш тәсілі бар, деклорация бойынша салық төлеу, салық төлеудің кадастірлік
әдісі, табыс көзі бойынша салық төлеу әдісі.
Салық төлеу мерзімі - салықтар мен басқа да міндетті төлемлердің бюджетке
алыну уақыты. Мысалы, қосылған құнға салынатын салық бойынша салық төлеуші
ағымдағы он күндік төлемдерін мына мерзімдерде, есепті айдың он үші, жиырма
үші, келесі айдың үші күндері төлейді.
Салық жеңілдіктері - төлеушілердің заңда көзделген жағдайда, салық
төлеуден ішінара (кейбір түрлерін ғана) немесе толығымен босатылуы.Салық
жеңілдіктеріне мыналар жатады: салық төлеуден толығымен босату, салық
төлеуден ішінара босату, салық салуға жатпайтын объектілерді анықтау; салық
мөлшерін төмендету; мақсатты салық жеңілдіктерін беру; уақтылы төленбеген
салықтарды есептен шығарып тастау; салық төлеу мерзімін кейінге
калдыру.Мысалы, табыс салығы бойынша - мынадай заңды тұлғалардың табысы
салық салудан босатылады: мүгедектердің ерікті қоғамы; Ауғанстан соғысы
ардагерлерінің республпкалық ұйымы және т.б.
Сонымен, салықтардың мәнін қарастыра отырып, мемлекеттің салықтарды
дамыту мен қолданудағы рөлін, жаңашыл салық салудың қоғамның қандай
мүшелерінің мүддесі үшін жұмыс атқаратынын көруге болады.
Біріншіден, қоғамның барлық мүшесі елдің қауіпсіздігін және ел
ішіндегі азаматтарының жеке басының қауіпсіздігін ойлайды. Сондықтаңда
қоғамның барлық мүддесі үшін әскери күштер мен қоғамдық тәртіпті сактау
органдарын ұстауға қаражат қажет.
Екіншіден,    қоғамда    мемлекетті   басқару    қызметкерлерін 
ұстауға қаражаттар керек.
Үшіншіден, қоғамдағы білім беру және емдеу мекемелерін толығымен ақылы
түрге көшіргенмен де, қарттар үйі мен жетім балалар үйлерін ұстауға,
уақытша жұмыссыздарға жәрдемақылар және зейнетақылар төлеуге қаражат
міндетті түрде керек. Өйткені, осы және басқа да әлеуметтік мәселелер
қоғамның барлық мүшелерін қозғайды, сондықтанда бұл мақсаттағы шығындар
салықтар арқылы жабылу қажет. 

1.2. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің даму кезеңдері
Мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы болып
табылатын салық жүйесі, ел эканомикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып
дамуына және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік
туғызады.
Салық жүйесін мемлекетпен заңды тұлғалар арасындағы қаржы
қатынастарының жиынтығы салықтар мен алымдар, салық салу әдістері мен
тәсілдері, салық заңдары мен салыққа қатысты актілер, салық салу органдары
мен салық қызметі жиынтығы құрайды.
Кез келген мемлекеттің салық жүйесі оның әлеуметтік, саяси,
экономикалық және ұлттық ерекшеліктеріне орай қалыптасады. Сондықтанда
Қазақстанның салық жүйесі дамуының үш кезеңін көрсетуге болады:
1. Қарапайым салық жүйесі
2. Әкімшілік басқарудағы салық жүйесі
3. Жаңашыл салық жүйесі
Енді осы салық жүйесі кезендерінің өзіндік ерекшеліктерін айтып
көрсетіп, жеке-жеке тоқталып өтелік. Қарапайым салық жүйесі Қазақстан
аумағында революцияға дейін қалыптасты. Бұл салық жүйесі, бір жағынан,
өзіндік тарихи әдісті, ұлттық әдет-ғұрыпты, қоғамдық-саяси және
экономикалық жағдайларды еске ала отырып құрылса, екінші жағынан Ресей жөне
көршілес орта азиялық мемлекеттермен болатын сауданың, шаруашылық және
экономикалық байланыстардың әсерінен қалыптасаты.
Қазақ феодалдары мал жайылымдарына арналған ең құнарлы жерлерді өз
қолдарыңда иемденіп мал ұстаушы көпшелі халық пен жер өндеушілер
феодалдарға   жер   рентасын   төлейтін   болды.   Мал шаруашылығы аудан-
дарына малдың жиырмадан бір бөлігі зекетті, ал жер өндейтін аудандарда
егіннің оннан бір бөлігі - ұшырды төледі. Сонымен қатар хандар мен
сұлтандардың көшіп-қонуының жағдайын жасау, жауынгерлер беру, қару-жарақпен
және азық-түлікпен қамтамасыз ету мойындарында болды. Халық өз хандарына
ерікті түрде соғым, сыбаға беретін болды. Хандар соттың үкімін оннан бір
бөлігі ретінде соттық бажды (хандық) және көшпелі көпшенді керуендерден баж
жинады.
Сонымен бұл қарапайым салық жүйесі сол аймақтағы байлар мен хандардың
жеке қажетін қанағаттандыруға, өсіп-өркендеуіне байланысты қалыптасуымен
ерекшеленеді.
Революция төңкерілісінен кейін жаңа Үкіметтің билік алуы Казақстан
аумағында қалыптасқан салық жүйесіне біршама өзгерістер енгізді, Кенес
Одағы біртұтас салық жүйесін орнатып, оның таралуы барлық аймақты қамтыды.
Алғашқы салықтар көбінесе азық-түліктен алынды.
Бұл салық жүйесінде әкімшілік - командалық басқару етек алды. Мемлекет
тек салық жүйесін ғана емес, барлық кәсіпорындар мен мекемелердің жұмысын
қадағалап, бақылап, басқарып отырды.
Қазақстанның 1992 жылға дейін өзіндік салық жүйесінің болмағанын айта
кеткен жөн, өйткені ол жалпы Одақтың салық жүйесіне енді. Оның құлдырауымен
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы мүшелерімен келісе отырып, салық жүйесін
қалыптастыру міндеті тұрды.
Осы мақсатта Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында
қабылданған " Қазақстан Республикасындағы салық жүйіесі туралы " Заңды 
тәуелсіз Қазақстанның салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы болып
табылды Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істердің
бірегейі. Осы мезгілден бастап ел экономикасында бұрын болмаған жаңа
құбылыстар іске аса бастады.
Қабылданған Заңға сәйкес 1992 жылдың бірінші қаңтарынан Қазақстан
Республйкасында:
1. Жалпы мемлекеттік салықтар;
2. Жалпыға міндетті төленетін жергілікті салықтар мен алымдар;
3. Жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді;
Дегенмен, өмірге келген әрбір жаңа құбылысқа кездескен ерекшеліктермен
қатар кемшіліктер де бұл Заңда да тыс қалмаған сияқты.
Салық санының көптіті, айналымды анықтаудың қиындығы шектен тыс дәлелсіз
беріліен салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық бойынша бірнеше
түрлі болуы, халықаралық салық салудың негздерінің тыс қалуы және тағы
басқа кемшіліктер салық жүйесінің одан қарай реформалаудың қажет екенін
айқын көрсетті. Әрине бұл өмір талабына сай. Экономиканы реформалау 1-2
жылдың ішінде мүмкін еместігін баршамыз түсінеміз. Сондықтан салық жүйесі
де біртіндеп қалыптасады, түзеледі ары қарай дамиды.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының үзақ мерзімді
концепциясын қабылдады. Бұл құжатта, негізінен, салық жүйесін салық
заңдылығын бірте-бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет
егуге жеткізу көзделген.
Осы концепцпясы іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан
Республикасы Президентінің 24.04.95 жылы қабылдаған Заң күші бар "Салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Жарлығы болып
табылады. Қазақстан Республикасында 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап
жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршама болса да
нарықтық қатынастар талабына бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше
жақыңдатылған,
Енді бұрын қызмет еткен 45 түрлі салықтар мен алымдардың саны едәуір
қысқартылып , жалпы салықтар мен алымдар саны 11-ге жеткізілген. Бірақта
Президент жарлығының өмірге енгенінен бастап оған көптеген өзгерістер мен
толықтырулар енгізіліп, салықтар саны 11-ден 17-ге дейін өсірілді.
Қазіргі уақытта, 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан
Республикасының жаңа салық кодексі күшіне енді. Осы кодекс бойынша 9 түрлі
салыктар мен 27 түрлі бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер заңды
және жеке түлғалардан алынады.
Салық жүйесінде басты орынды салықтардың түрлері алатып сөзсіз.
Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы" Кодексі бойынша Қазақстаң Республикасында мынадай
салықтар:
1. корпорациялық табыс салығы;
2. жеке табыс салығы;
3. қосылған құнға салынатын салық;
4. акциздер;
5. жер койнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемдері;
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Салық жүйесінің экономикалық ролі және салық механизмі
ҚР және шетел мемлекеттерінің салық заңнамасының даму тарихы
Жанама және тікелей салыққа сипаттама
Салық мәні,мазмұны және элементтер. Қазақстанның салық жүйесі
Қазақстанның салық жүйесі жайлы
Салық салу теориясының негізгі концепциялары.Қазақстан Республикасының және дамыған мемлекеттердің салық салу жүйесінің ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының салық жүйесі: реформалау мәселері және даму тенденциялары
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі қызметін жетілдіру жолдары
Қазақстан Республиканың салық жүйесі және мемлекеттің салықтың саясаты
Қазақстанның салық жүйесін жетілдіру
Пәндер