Мемлекеттік басқарудың түсінігі мен түрлері

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін қамтамасыз ету қай кезде де, қай елде де жұртшылық назарын ұдайы аударып келген мәселе. Мемлекеттік басқару тиімділігін арттыруды қамтамасыз етудің өзекті бір тәсілі ретінде оны демократияландыру мәселесі алға тартылады. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырудың басты әдісі ретіндегі демократияландыру үрдісінің әлем тарихындағы тәжірибесі жетіп жатыр. Алайда, оны біздің елде іс жүзінде асыру мемлекеттік басқарудың бірқатар ерекшеліктерін ескеріп отыруды керек қылады.
Бүгінде мемлекеттік басқарудың міндеті мен мазмұны – оның қарауындағы институттардың барлығы қоғамға ұйымдастырушылық тұрғыдан жаңаша ықпал туге тиіс дегенге саяды. Мұның өзі билікті ретке келтіріп, жетілдіре отырып, барлық азаматтардың әл-ауқатын көтеруді қамтамасыз етпек. Сондай-ақ, бүгінгі мемлекет қазіргі демократиялық қоғамды жария басқару жүйесіндегі азаматтық институттардың жетекші басқару тұлғасы болып табылады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландыру үрдісі мемлекеттік басқару билігінің мазмұны туралы түсініктерімізді теориялық тың қағидалар тұрғысынан да дәлелдеуді қажет етеді. Қазіргі қоғамдағы мемлекеттік басқару билігі басшылық тұлғаларының нақтылы құқықтық әлеуетінен құралады. Атап айтқанда, бұл мемлекеттік басқару тұлғаларының міндетіне, мемлекеттік ескі институттарды қайта құрып жаңасын ұйымдастыру, оларды толыққанды құқықпен қамтамасыз ету, басшыларын тағайындау, қажетті ақпараттық, қаржылық, материалдық, техникалық ресурстармен қамтамасыз ету, олардың басшылық міндеттерін айқындау, оны жүзеге асыруларын бақылап, қорытындыларын шығару, сол секілді атқарушылардың жұмысына баға беру жатады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландырудың өзіндік тәсілдері ретінде мынадай негізгі үрдістерді қарастырған жөн:
- Мемлекеттік басқару міндеттерін орталықсыздандыру. Бұл тәсілге көшкенде жоғарыдағы мемлекеттік басқару органдарының билік міндеттері басшылықтың төменгі буындарына беріліп, олар мемлекеттік басқару нысандарына жақындай түседі.

. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995ж. 30-тамыз Алматы 2004ж.
2. Артықбаев Ж.О. «Мемлекет және билік» Алматы – 2004 ж.
3. Ашитов З.О., Ашитов Б.З. «Қазақстан республикасының құқық негіздері» Алматы «Жеті жарғы» 2003 ж.
4. Атаманчук Г.В. Государственное управление. Москва-2000г.
5.Баққұлов С.Д. «Қазақстан Республикасының құқық негіздері» Алматы-2004 ж.
6. Булгакова Д.А., Истаев «Мемлекет және құқықтың жалпы тарихы» - Алматы -2004 ж.
7. Баянов Е. « Мемлекет және құқық негіздері»
Алматы- Жеті Жарғы-2001 ж.
8. Государство и право.С.С Алексеев Изд-во «Юридическая литература»Москва 1996ж
9. «Заң» Республикалық құқықтық ғылыми практикалық журнал.
10. Ибраев А.С Ибраев М.С. Теория государство и право. Алматы-2003г.
11. «Корпоративтік басқару, ашықтық және қоғам алдында есеп беру қағидаттарының негізінде МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДЫ ЖАҢАРТУ» Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан Республикасы Парламенті 3-ші сессиясының ашылуында сөйлеген сөзі - “Егемен Қазақстан” Республикалық газеті" ААҚ, 2006 ж.
12. Казьмин И.Ф. Дмитриев Ю.А. Общая теория государство и право. Москва-1997г.
13. Қыстаубайұлы З. «Қазақ үкімет: кеше және бүгін»
Жас Алаш 2005ж. -24 қараша.

14. Мемлекет және құқық тарихынан хрестоматия. Алматы -1998 ж.
15. Основы государство и право Республики Казахстан. Р.С Сакиев Изд-во «Жеті жарғы» Алматы 1997 г
16. Табанов С.А. «Салыстырмалы құқықтану негіздері»
Алматы-«Жеті жарғы»- 2003 ж.
17. Теория государство и право.(под. Ред. Булгакова Д.А) «Данекер» - Алматы – 2002 г.
18. Турлаев А., Амандықова С., Н. Дулатбеков Н. «Мемлекет және құқық негіздері»
19. Танкиева А. «Жергілікті басқарудың экономикалық механизмін қолдану», Қаржы – Қаражат – наурыз – 2003 ж.
20. Чиркин В.Е. Государственное управление. Элементарный курс. Москва 2001г

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Жоспар.

Кіріспе . . . . . . . . .
I бөлім. Мемлекеттік басқарудың ұйымдастырылуы және оның негізгі
нысандары.

I.1. Мемлекеттік басқарудың түсінігі мен түрлері .
I.2. Мемлекеттік басқаруда мемлекеттік биліктің ұйымдастырылуы
. . . . . . . .
I.3. Ел президентінің мемлекеттік басқару мәселелерінде атқаратын
ролі . . . . . . . .

ІІ бөлім. Мемлекеттік басқаруды жетілдіру мен жаңарту.
ІІ. 1. Мемлекеттік органдар құрылымын жетілдіру ...
ІІ.2. Мемлекеттік қызмет көрсетудің жоғары сапасына қол жеткізу .
. . . . . . . . . .
ІІ.3. Әкімшіліктендіруді жаңарту . . . .
Қортынды . . . . . . . . .
Қолданылған әдебиеттер . . . . . . .

Кіріспе.

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін қамтамасыз ету қай кезде де, қай
елде де жұртшылық назарын ұдайы аударып келген мәселе. Мемлекеттік басқару
тиімділігін арттыруды қамтамасыз етудің өзекті бір тәсілі ретінде оны
демократияландыру мәселесі алға тартылады. Мемлекеттік басқарудың
тиімділігін арттырудың басты әдісі ретіндегі демократияландыру үрдісінің
әлем тарихындағы тәжірибесі жетіп жатыр. Алайда, оны біздің елде іс жүзінде
асыру мемлекеттік басқарудың бірқатар ерекшеліктерін ескеріп отыруды керек
қылады.
Бүгінде мемлекеттік басқарудың міндеті мен мазмұны – оның қарауындағы
институттардың барлығы қоғамға ұйымдастырушылық тұрғыдан жаңаша ықпал туге
тиіс дегенге саяды. Мұның өзі билікті ретке келтіріп, жетілдіре отырып,
барлық азаматтардың әл-ауқатын көтеруді қамтамасыз етпек. Сондай-ақ,
бүгінгі мемлекет қазіргі демократиялық қоғамды жария басқару жүйесіндегі
азаматтық институттардың жетекші басқару тұлғасы болып табылады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландыру үрдісі мемлекеттік басқару
билігінің мазмұны туралы түсініктерімізді теориялық тың қағидалар
тұрғысынан да дәлелдеуді қажет етеді. Қазіргі қоғамдағы мемлекеттік басқару
билігі басшылық тұлғаларының нақтылы құқықтық әлеуетінен құралады. Атап
айтқанда, бұл мемлекеттік басқару тұлғаларының міндетіне, мемлекеттік ескі
институттарды қайта құрып жаңасын ұйымдастыру, оларды толыққанды құқықпен
қамтамасыз ету, басшыларын тағайындау, қажетті ақпараттық, қаржылық,
материалдық, техникалық ресурстармен қамтамасыз ету, олардың басшылық
міндеттерін айқындау, оны жүзеге асыруларын бақылап, қорытындыларын шығару,
сол секілді атқарушылардың жұмысына баға беру жатады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландырудың өзіндік тәсілдері ретінде
мынадай негізгі үрдістерді қарастырған жөн:
- Мемлекеттік басқару міндеттерін орталықсыздандыру. Бұл тәсілге
көшкенде жоғарыдағы мемлекеттік басқару органдарының билік міндеттері
басшылықтың төменгі буындарына беріліп, олар мемлекеттік басқару
нысандарына жақындай түседі.
- Мемлекеттік басқару өкілдерін шоғырландырмау. Бұл арада жоғары басқару
органдарынан төменгі билік буындарына тиісті мүмкіндіктерді жүзеге
асыруға қажет кейбір нақтылы міндеттер беріледі.
- Шешімдер қабылдау барысында басқаруды демократияландыру тәсілі ретінде
ұжымдық бастаулар ұлғаяды. Мұндай жағдайда басқару жүйесіндегі
биліктің бір адамның қолына шоғырландыруы кеміп, ұжымдық
институттардың алқа мәжілістерімен өкілдер кеңесінің рөлі артады.
- Мемлекеттік басқару органдарының қызметіндегі демократияландырудың бір
тәсілі ретінде жариялылық пен ашықтық өріс жаяды. Сөйтіп барша
азаматтармен бұқаралық ақпарат құралдары үшін дерек көздерінеқол
жеккізудің жолдары ашылады. Олар іс жүзінде күллі мемлекеттік басқару
ісінің жаңалықтарынан хабардар болып, басқару органдары қызметін
ұйымдастыруға атсалысады.
- Мемлекеттік басқару органдарының азаматтық институттар алдындағы
сайлануы, есеп беріп, бақылауында болуы – қазіргі қоғамдағы басқаруды
демократияландырудың басты тәсілі болып табылады.
- Мемлекеттік органдардың барлық деңгейіндегі қызметінің бағдарламасы
мен міндеттерін азаматтық институттар бекітіп, айқындап отыруы
басқарудың және бір маңызды тәсілі саналады.

I бөлім. Мемлекеттік басқарудың ұйымдастырылуы және оның негізгі нысандары.

I.1. Мемлекеттік басқарудың түсінігі мен түрлері.

Басқару- түрлі табиғи ұйымдастырылған жүйелердің
белгіленген құрылымын сақтау үшін олардың қызмет ету режимін
көтермелеу үшін бағдарламаларын мақсаттарын жүзеге асыратын элемент
немесе функция.
Мемлекеттік басқару дегеніміз- мемлекет адамдардың, қоғамның және жеке
өміріңе араласып, оны өзгертіп және практикалық ұйымдастыру және
қадағалау арқылы оларды бірыңғай тәртіпке келтіру.
Мемлекеттік басқару- бұл тек қана қызмет процестер құбылысы
емес, сонымен қатар бұл ғылым және оқу курсы. Ғылым ретінде
мемлекеттік басқару институттарын, органдарды, құбылыстарды , тәсілдерді,
процестерді зерттейді, олардың жақсы- жаман жақтарын анықтап
кемшіліктерін талдайды.
Мемлекеттік басқарудың басты міндеті - тұлғаның, ұжымның
мемлекет пен қоғамның тіршілік әрекетін және өзара қатынастарын
реттеумен жөнге салу, мемлекеттік билікті қолдану арқылы олардың
рационалды қарым- қатынастарын орнату болып табылады.
Мемлекеттік басқаруды қоғамдық даму институты ретінде мемлекеттік
басқару туралы білім, тәжірибе, түрлі эксперименттердің нәтижелері
теориялар, құқықтық нормативтік база, адам ресурсы ретінде түсінеміз.
Сондықтан мемлекеттік басқаруды құбылыс ретінде ғамымдар зеттеп
мемлекеттік қызметшілерге соны түсіндіріп, үйретіп, түрлі теориялар
ретінде көрсету керек. Мемлекеттік басқару өзіндік жүйелер арқылы
жүзеге асады. Олар 3 логикалық жүйе арқылы түсіндіріледі:
I.Мемлекеттік басқару субъекті (мемлекет) + басқарылатын қоғамдық жүйе
(халық, саясат,экономикалық- әлеуметтік, табиғиғат).
Бұл жүйе 2 элементті біріктіреді:
1)Мемлекеттің өзінің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуін
2) Мемлекеттік басқару субъектілерімен басқарылатын жүйенің қарым-
қатынас құралы.
II. Логикалық жүйе. Мемлекеттік басқарудың доминанттық элементтері бар
жүйесі: табиғат → мақсат → қызмет (функция) → құрылым→процесс→ нәтиже.
III. Мемлекеттік басқару- субьективтік құбылыс.
Басқару процесін жүзеге асыру үшін басқару субъекті адамдардың
санасының нәтижесі болатын түрлі элементтерді пайдаланады: ақпарат,
білім, ұйымдастыру, нормативтік ресурстар, идеялар, үлгілер, сараптамалық
бағалар, басқару ықпалы бар шешімдер, басқару процесіне қатысушылардың
әрекеттері, басқарудың субъективтік нәтижелері.
Мемлекеттік басқарудың бірнеше түрлері бар. Олардың түрлеріне
тоқталмас бұрын мемлекеттік басқарутүрлеріне анықтама берер болсақ,
мемлекеттік басқару түрлері дегеніміз – мемлекеттің басқаруда
қолданылатын құралдар мен әдістерінің жиынтығы. Мемлекеттік
басқарудағы негізгі міндет - бұл адамдардың және қоғамның басқару
субъектілері және объектілері ретіндегі рөлін және орнын білу,
анықтау.
I. Орталықпен региондардың қатынас мінез іне қарай: субординациялық
(бұйрық) және координациялық (ұсыныс) басқару.
II. Меншік нысандарын пайдалану бойынша республикалық коммуналдық
және жеке басқару болады.
III. Басқарылатын объектіге жасалатын ықпалына қарай саласық және
жергілікті басқару.
IV. Басқарудың уақыт шектерінің маштабына қарай стратегиялық, оператифтік,
тактикалық басқару болады.
V. Мемлекеттік басқаруда қолданылатын әдістерге қарай әкімшілік және
экономикалық.

I.2. Мемлекеттік басқаруда мемлекеттік биліктің ұйымдастырылуы.

Мемлекеттік билік- бұл мемлекеттік –құқықтық құралдар,
әдістер мен тәсілдер жүйесі. Осылардың көмегімен билік етуші
субъектілердің ерік- жігері іске асырылады немесе қоғам өмірінің
экономикалық, әлеуметтік және рухани салаларын басқару жүзеге
асырылады. Билік мемлекеттік буындар жүйесі арқылы көрінеді. Олар әр
алуан. Мемлекеттік орган дегеніміз – белгіленген тәртіппен құрылған
азаматтар ұжымы, ол біріңғай мемлекеттік аппараттың бөлігі болып
табылады. Оған мынадай белгілер тән:
1) орган мемлекет орнатқан тәртіпте құрылады;
2)органға мемлекет өз міндеттері мен қызметін жүзеге асыруы үшін
уәкілеттілік береді: бұл орайда ол жекелеген қызметті де қызметшілер
жиынтығын да орындауы мүмкін;
3) Органға мемлекеттік билік берілген. Ол басқа мамлекеттік органдар
лауазымды органдар, азаматтар орындауға тиісті міндетті актілер
шығара алады және өздері шығарған актілердің орындалуын қамтамасыз
етеді;
4)Мемлекет органдары үшін белгіленген ережелерге сәйкес әрекет
етулері тиіс.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мемлекеттік
қызметті іске асыру нысаны бойынша - өкілді, атқарушы, сот,
прокуратура және өзге де бақылаушы – қадағалаушы органдарға бөлінеді.
Бұл органдар заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөлу
қағидатына негізделген; Дәрежесіне қарай- орталық және жергілікті
болып жіктеледі, өкілеттік мерзімі бойынша – тұрақты (қызмет мерзімі
шектелмей құрылады) және уақытша (қысқа мерзімді мақсаттарға жету
үшін құрылады); құзіретін жүзеге асыру тәртібі бойынша – алқалы
(Парламент) және дара (Президент) басшылық; қызметінің құқылық
нысаны бойынша – құқық шығарушы, құқық қолдаушы және құқық қорғаушы;
құзіретінің сипатына қарай – жалпы (Үкімет) және арнаулы (
министрліктер) органдар болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік органдарды құру және
олардың қызмет етуін айқындаушы негізгі қағидат билікті бөлу
теориясы болып табылады. Ол билікті органдар және лауазымды адамдар,
әлеуметтік топтар, мекемелер немесе жекелеген адамдар тарапынан
қиянат болмауы үшін амалдар жасайды. Бұл орайда олардың әрқайсысы
дербес әрі бірін –бірі тежеуші әрі тепе – теңдік жүйесі бола
отырып, өз қызметтерін органның айрықша жүйесі және ерекшелікті
нысандар арқылы жүзеге асырады.
Тежемелік және тепе- теңдік жүйесі (аса маңызды қағидаттың
бірі) – онда әлдебір билікті, басқа органның әрекетін белгілі бір
дәрежеде шектеуге мүмкіндік берілуі, мемлекеттің әлдебір тұтқасының
билікті өз қолына шоғырландыруын болдырмауы көзделінген. Билікті бөлу
қағидататы Конституцияның Президент (3 бөлім), Парламент (4 бөлім)
Үкімет (5 бөлім) және соттар (6 бөлім) мәртебелерін белгілейтін
нормаларда іске асырылып нақтыланған. Бұл қағидаттың мазмұны олардың
өзара іс- қимыл жасау қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылуын
білдіреді. Мысалы, Парламентке берілген заң қабылдау айрықша қызметі
Президенттің заңдарды қайтау құқығымен үйлестірілген. Президентке
заңдарға қайшы келмейтін жарлықтар шығару құқығы берілген. Ал
Үкіметке Конституция, заңдар және соларды орындау үшін қаулылар
шығару құқығы берілген.

I.3. Ел президентінің мемлекеттік басқару мәселелерінде атқаратын
ролі.
Мемлекеттік биліктің біріңғай жүйесінде Қазақстан
Республикасы Президентінің орны айрықша. Мемлекет басшысы ретінде
нақ Президент билік тармақтарының әрқайсысының қызметіне белсене
араласады. Президент деген ұғым конституциялық құқылық мағынада
мемлекет басшысы деген мағынаны білдіреді. Бұл қызмет сол үшін
әлемдік тәжірибеде тағайындалған (АҚШ, Франция).
Президент қызметі тұңғыш рет Қазақстанда 1990 жылғы 24
сәуірде Жоғарғы Кеңес қабылданған Заңмен тағайындалды, онда алғашқы
Президентті Жоғарғы Кеңес алты жыл мерзімге сайлайды деп белгіледі.
Н.Ә. Назарбаев тұңғыш Президент болып сайланды. Кейін 1991 жылғы 16
қазанда Президент сайлауы туралы заң қабылданып, мұнда Президентті
республика халқының жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы
негізінде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлауы
көзделеді. Осы Заңның негізінде Республика Президентінің сайлауы
өткізіліп, онда Н.Ә. Назарбаев тағы да сайланды. 1991 жылы 10
желтоқсанда Жоғарғы Кеңес одан ант қабылдады және осы сәттен
бастап ол қызметіне кірісті деп есептеледі әрі сол күн оның
Қазақстан Республикасы Президентінің қызметінде болу мерзімін
есептеудің басы болып табылады. Соңынан, 1998 жылғы 7 қазандағы
Конституцияға енгізілген өзгерістерге сәйкес Презденттік мерзім жеті
жылға дейін ұзартылды.
Демек, Президент мемлекеттік биліктің шыңы. Қазақстан
Республикасының Президентін биліктің төртінші тармағы ретінде
қарауымыздың мәні мынада. Шын мәнінде Президент барлық билік
тармақтарынан оқшау тұр. Себебі, конституциялық тұжырымдарға сәйкес ол
– мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатынан
негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халқаралық
қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғарғы
лауазымды тұлға. Атқарушы билікті тікелей жүзеге асырмаса ол
еліміздің билік құрамындағы ең ірі тұлға. Олай дейтініміз атқарушы
билікті жүзеге асырушы Үкімет өзінің бүкіл қызметінде Республика
Президентінің алдында жауапты және ол өз бастамасы бойынша
Үкіметтің өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдауға оның кез келген
мүшесін қызметтен босатуға қақылы. Сонымен бірге Конституцияның 40-
бабының 3- тармағына сәйкес Республика Президенті мемлекеттік
биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет
органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді.
Сөйтіп, ол- халықпен мемлекеттің билік бірлігінің Конституцияның
мызғымастығының адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының
нышаны әрі кепілі (40- баптың 2- тармағы).Бұл жорамалымыздың
дұрыстығына Президенттің атқарушы өкілеттілігі айғақ.
Президентке Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-
бабында көрсетілген міндеттерді орындау үшін қажетті кең
өкілеттіктер берілген.
Президентт атқарушы билік саласында:
Парламанттің келісімімен Республика Премьер- министрін қызметке
тағайындайды; оны қызметінен босатады; Премьер- министрдің ұсынуымен
Республика Үкіметінің құрылымын белгілейді; оның мүшелерін қызметке
тағайындайды және қызметтен босатады;Республиканың Үкімет құрамына
кірмейтін орталық атқарушы органдарын құрады, таратады, қайта құрады;
Үкімет мүшелерінің антын қабылдайды; Үкіметтің аса маңызды мәселелер
бойынша отырыстарында төрағалық етеді; Республика Премьер- министрінің
ұсынуымен Республиканың мемлекеттік бюджеті есебінен ұсталатын барлық
органдардың қызметкерлеріне арналған қаржыландыру мен еңбекақы
төлеудің бірыңғай жүйесін бекітеді; Республика Президенті өз
бастамасы бойынша Үкіметтің өкілеттігін тоқтатуға шешім қабылдауға
және оның кез келген мүшесін қызметтен босатуға қақылы. Премьер-
министр қызметінен босату бүкіл Үкіметтің өкілеттігі тоқтатылғанын
білдіреді. Сонымен қатар Президент Үкіметтің орнынан түсуі туралы
шешімді Үкіметтің өз мәлімдемесі бойынша да, сондай- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.