Алгоритмді блок - схема түрінде жазуда қолданылатын геометриялық фигуралар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..3
1.АЛГОРИТМДЕУ НЕГІЗДЕРІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1. Алгоритім түсінігі
1.2. Алгоритімнің қасиеттері
1.3. Алгоритімді жазу тәсілдері
2. БЛОК - СХЕМАЛАР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.1. Орындаушы түсінігі, орындаушының жарлықтар жүйесі
2.2. Алгоритмінің түрлері
2.3. Көмекші алгоритм түсінігі
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 19
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..22

Кіріспе

Алгоритмдегі жарлықтардың, нұсқаулардың берілу түріне қарай
алгоритмді жазу әдістерін ажыратуға болады. Орындаушының өзіне тән біліміне
бапйланысты арнайы таңбалар, сөздер, іс – қимылдар схемалар арқылы
алгоритмдерді жазудың тәсілдерін ұйымдастыруға болады.
Мысалы, цирктегі құстар мен жануарларға алгоритмдер арнайы дауыстар, іс
– қимылдар арқылы, автокөлікті жүргізу алгоритімі, телевизор т.б. әртүрлі
пернелерді басу, бұрау арқылы жүзеге асырылады, әртүрлі таңбалармен,
белгілермен, берілген алгоритмдерді көп кездеседі.
Орындаушы – адам болатын жағдайда алгоритм көбінесе сөзбен жазылады.
Сөзбен жазылған алгоритмдер, ретпен орналасқан сөйлемдерден (нұсқаулардан)
тұрады. Сонымен бірге алгоритмдер арнайы таңбалар, блок – схемелер,
формулалар, кесте түрінде, ноталар (сазгерлер үшін) арқылы жазылады.
Алгоритмді кез келген басқа жазулардан мына мағаналық қасиеттері арқылы
ажыратамыз. Олар алгоритмнің түсініліктілігі, дискреттігі (жалғыздығы),
анықтығы, нәтижелігі, жалпыға бірдейлігі. Берілген орындаушы үшін
алгоритмнің түсініліктігі деп, орындаушының жарлықтарының, жүйесіне,
құрамына ететін іс әрекеттерді орындау, тексеру тұралы жазбалар мазмұнын
айтады. Алгоритм ЭЕМ қабылдайтын және сол бойынша қажатті амалдарды орындай
алатын нұсқаулар түрінде берілуі керек.
Алгоритім – информатика пәнінің негізі ұғымдарының бірі. Компьютерді
қоғам өмірінің қай саласында болмасын пайдалана білу үшін алгоритм ұғымын
менгеру керек.
Алгоритм сөзі мағанасы жағынан нұсқау, жарлық, рецепт, ереже, тәртіп,
заң, жоба сөздеріне синоним болып келеді. Алгоритм сөзі Орта Азияның
ортағасырлық ұлы ғалымы – Мұхамед ибн Муса әл – Хорезмидің атымен
байланысты шыққан. Ол өзінің (Арифметикалық трактат) деген еңбегінде
арифметикалық амалдарды орындау ережесі, геометриялық фигураларды салу
ережесі, сөздердің жазылуының грамматикалық ережесі т.с.сияқтылар алгоритм
деп аталып кеткен.

1.Алгоритімдеу негіздері
1.1. Алгоритім түсінігі

Алгоритім – информатика пәнінің негізі ұғымдарының бірі. Компьютерді
қоғам өмірінің қай саласында болмасын пайдалана білу үшін алгоритм ұғымын
менгеру керек.
Алгоритм сөзі мағанасы жағынан нұсқау, жарлық, рецепт, ереже, тәртіп,
заң, жоба сөздеріне синоним болып келеді. Алгоритм сөзі Орта Азияның
ортағасырлық ұлы ғалымы – Мұхамед ибн Муса әл – Хорезмидің атымен
байланысты шыққан. Ол өзінің (Арифметикалық трактат) деген еңбегінде
арифметикалық амалдарды орындау ережесі, геометриялық фигураларды салу
ережесі, сөздердің жазылуының грамматикалық ережесі т.с.сияқтылар алгоритм
деп аталып кеткен.
Анықтама. Алгоритм деп алдын – ала анықталған мақсатқа жету үшін,
есептің шешімін табу үшін орындаушыға (адамға, компьютерге және т.б.)
берілген түсінікті нұсқаулардың тізбегін айтады.

1.2. Алгоритімнің қасиеттері

Алгоритмді кез келген басқа жазулардан мына мағаналық қасиеттері арқылы
ажыратамыз. Олар алгоритмнің түсініліктілігі, дискреттігі (жалғыздығы),
анықтығы, нәтижелігі, жалпыға бірдейлігі. Берілген орындаушы үшін
алгоритмнің түсініліктігі деп, орындаушының жарлықтарының, жүйесіне,
құрамына ететін іс әрекеттерді орындау, тексеру тұралы жазбалар мазмұнын
айтады. Алгоритм ЭЕМ қабылдайтын және сол бойынша қажатті амалдарды орындай
алатын нұсқаулар түрінде берілуі керек.
Дискреттілігі – деп алгоритм жарлықтарының тізбектелген ретпен
орындалуын айтады. Оның бір жарлығының орындалуының соңы мен келесі
жарлықтың басына сілтеме дәл, нақты анықталады. Алгоритм, әрқайсысы ЭЕМ –
ді белгілі бір қадам, әрекет жасататын нұсқаулардың тізбегінен тұрады.
Әрбір жарылықты орындағанда алгоритмнің орындалуы аяқталады ма, не келесі
қандай жарлық орындалады, сол туралы дәл мәлімет болу шарт, яхни алгоритмде
нұсқаулардың орындалу реті анықталған болуы керек. Себебі, ЭЕМ үшін әрбір
нұсқауды орындағаннан кейін келесі қай жарлықты орындау (не істеу
керектігі) анық көрсетілуі қажет.
Алгоритм – шектеулі қадамдарды орындап болған соң нәтижеге алып келеді.
Нәтижеде, алгоритм орындалған соң есептің шешуінің аяқталуы, не қандай да
бір есептерге байланысты есепті шешуді жалғастыру мүмкін еместігі туралы
мәлімет болуы мүмкін. Алгоритмнің жалпылығы деп оны бірдей типтегі
(түрдегі) есептерді шешу үшін қолдануға болатындығын айтады.

1.3. Алгоритімді жазу тәсілдері

Алгоритмдегі жарлықтардың, нұсқаулардың берілу түріне қарай
алгоритмді жазу әдістерін ажыратуға болады. Орындаушының өзіне тән біліміне
бапйланысты арнайы таңбалар, сөздер, іс – қимылдар схемалар арқылы
алгоритмдерді жазудың тәсілдерін ұйымдастыруға болады.
Мысалы, цирктегі құстар мен жануарларға алгоритмдер арнайы дауыстар, іс
– қимылдар арқылы, автокөлікті жүргізу алгоритімі, телевизор т.б. әртүрлі
пернелерді басу, бұрау арқылы жүзеге асырылады, әртүрлі таңбалармен,
белгілермен, берілген алгоритмдерді көп кездеседі.
Орындаушы – адам болатын жағдайда алгоритм көбінесе сөзбен жазылады.
Сөзбен жазылған алгоритмдер, ретпен орналасқан сөйлемдерден (нұсқаулардан)
тұрады. Сонымен бірге алгоритмдер арнайы таңбалар, блок – схемелер,
формулалар, кесте түрінде, ноталар (сазгерлер үшін) арқылы жазылады.
Енді сөзбен жазылған алгоритмге мысалдар қарастырайық.
1 – есеп. Екі бүтін санның ең үлкен ортақ бөлгішін (ЕҮОБ) табу керек.
Бұл есепті шешу, үлкен санды кішісінен бөлу арқылы, сонан соң кіші санды
қалдыққа бөлу, бірінші қалдықты екінші қалдыққа бөлу және т.с.с. қалдық нөл
болғанша тізбектей бөлу арқылы, жүзеге асырылады. Саны бойынша ең соңғы
бөлгіш нәтиже болып табылады.
Бастапқы берілген екі бүтін санды М және N деп белгілейік.
Бөлуді қайталанып отыратын азайту амалымен алмастырайық. Онда алгоритмді
келесі түрде ұйымдастыруға болады:

1. Басы
2. (M,N) енгізіндер.
3. Егер M = N болса, онда 4 пунктке, әйтпесе 7 пунктке өтіндер.
4. Егер M N болса, онда 5 пунктке, әйтпесе 6 пунктке өтіңдер.
5. M:=M – N; 3 пунктке өтіңдер.
6. N; =N – M; 3 пунктке өтіңдер.
7. ЕҮОБ:=М
8. EYOБ:=М жауапқа шығару.
9. Соңы.

2. Блок – схемалар

Блок – схема – арнайы геометриялық фигуралар, нұсқамалар арқылы
орындалатын әрекеттер мен олардың орындалуы ретін көрсететін графиктік
схемалармен берілетін алгоритм. Алгоритмнің әр пункті геометриялық фигура
– блоктің ішінде бейнеленеді. Орындалатын әр пункті әрекеттердің түріне
қарай оларға әртүрлі геометриялық фигуралар сәйкес келеді. Геометриялық
фигуралар арасындағы байланыс жолдары нұсқама арқылы көрсетіледі.
Алгоритмді блок – схема түрінде жазғанда арнайы қабылданған
мемлекеттік үлгі бойынша мына блоктарды пайдаланады: алгоритмнің басы мен
соңын элиппс (алгоритмнің аргументтері мен нәтижелерін), алгоритмде
мәліметтерді енгізу мен шығару параллелограмм, ақпараты өңдеуді
(есептеулерді) тіктөртбұрыш, шартарды тексеру ромб фигураларының ішінде
жазылады.(1 – кесте)
Блоктардың атқаратын қызыметіне байланысты олардың ішінде және жанына
түсініктеме сөздер жазылады. Олар оқуға ыңғайлы болу керек.
Блок – схема алгоритмді сипаттаудың графикалық тәсілі. Блок – схема
деп, бағыталған байланыс нұсқамаларымен геометриялық фигуралар формасында
алгоритмді графикалық түрде жазуды айтады. Ал әрбір фигура алгоритімнің
бір әрекетін бейнелейді олардың арасындағы нұсқамалар фигурадан фигураға
алмасуды білдіреді. Блок – схемада алгоритімді басқару көрнектілгін анық
көруге болады.
Блок – схема пайдаланатын геометриялық фигуралар блоктық – таңбалар,
ал, байланыс – нұсқамалар ағын сызығы деп аталады. Ағын сызығы фигурадан
фигураға өту жолын көрсету, яғни ақпараттарды және мәліметтерді өңдеудің
ретін көрсету үшін пайдаланылады.
Әрбір блок – схеманың басы және соңы болады. Барлық блоктар ағыны
сызықтар мен байланысады. Әрбір блокта
басы, соңы - немесе екі шығу сызықтары болады.

Алгоритмді блок – схема түрінде жазуда қолданылатын
геометриялық фигуралар
N Таңбаның аталуы Таңба Атқаратын
қызыметі
1. Басы – соңы Алгоритімнің басы мен
( кіру – шығу) соңы, көмекші
программаға кіру мен
шығу
2. Есептеу блогы Есептеулер немесе
( процесс) есептеулер тізбегі
( ақпаратты өңдеу )
3. Логикалық блок Шартқа байланысты
алгоритмнің орындалу
бағытын таңдау
4. Енгізу – шығару Берілген деректерді
блоктары ендіру және нәтижені
жауапқа шығару
5. Нұсқама Байланыс бағытын
көрсету

1 – есеп. Екі бүтін санның ең үлкен ортақ бөлгішін табу.

2 – есеп.Герон формуласы бойынша ұшбұрыштың ауданын есептеу
______________
S = √p(p-a)(p-b)(p+c) a+b+c
P= 2

Есептеу алгоритмін блок – схема түрінде

2.1. Орындаушы түсінігі, орындаушының
жарлықтар жүйесі

Есепті шешуалгоритмі деп жазбаша жарлықтардың тізімі аталады, яғни
оны орындау барысында есептің шешімін, не берілген мәндерде есептің шешімі
жоқ екендігі туралы жауап алуға болады. Жалпы жағдайда есептер әр түрде
бола алады. Мысалы, мектепке бару және үйге қайту, жолайрығындағы
бағдаршамнан өту, шәй қайнату, тамақ пісіру және т.с.с. есептер өмірінде
көптеген түрде кездеседі. Мұндай есептерді шешу алгоритімдерін тұрмыстық
алгоритімдер деп атауға болады. Адамзат қызыметінде көптеген өмімірлік
тәжірбиеден туындайтын әрекеттер, қоғам заңдары әртүрлі алгоритмдер
жиынтығынан тұрады.
Алгоритм түсінігі есепті есепті шешу әдісі түсінігімен тығыз
байланысты.Әдіс пен қатаң негізделген есепті шешу тәсілі мен оны қолдануға
болатын берілген мәліметтер бойынша есептер тобын анықтау мақсатында
құрылған тәсілі зерттеуді айтады.
Ал, алгоритм есепті шешу және практикада қолдану әдісін сипаттау болып
табылады. Ол әдісті зерттеу нәтижиесіқұрылады. Алгоритм есепті шешу үшін
орындалатын әрекеттердің қатаң жазбаларының реттелген тізбегі болып
табылады. Бұл әрекет шешу әдісінен туындайды.
Алгоритмнің қасиетті салаларының бірі – орындаушыдан шешу әдісін, яғни
жазылған әрекеттерді не үшін орындау қажеттігін түсінуді талап етпейді.
Орындаушы алгоритмдерді қағида – жарлықтардың ізімен механикалық түрде
орындайды. ЭЕМ – ді, алгоритмді орындау құралы ретінде пайдалану мүмкіндігі
осған негізделген.
Алгоритм әрқашанда орындаушы үшін жазылады. Ол адам, ЭЕМ және т.б.
құрылығы болуы мүмкін. Алгоритмді сипаттау, орындаушыға жазылған әрекеттер
түсінікті болуы үшін соның тілінде жүзеге асырылады.
Қосымша толықтырушы түсінік енгізейік. Жеке жазбаларды (сөйлемдерді) –
алгоритм жарылығын жарлық деп атайық. Алгоритм жарлықтар тізбегі болып
табылады. Орындаушы түсінетін және орындай алатын барлық жарылықтар жиынын
орындаушының жарлықтар жүйесі деп атайық. Сонымен орындаушының барлық іс -
әрекетін сипаттайтын жарылықтар жүйесі орындаушының тілі болып табылады.
Мысалы: ЭЕМ үшін жарылықтар жүйесі – қосу, азайту, көбейту, бөлу және
сандарды салыстыру (дәрежелеу).
Сондықтан, алгоритм әр кезде де орындаушының жарылықтар жүйесінің
мүмкіндігіне байланысты жазылады.
Алгоритмнің манандай түрлері белгілі – есептеу алгоритмдері, диологтық
алгоритмдер, графикалық алгоритмдер, мәліметтерді өңдеу алгоритімдері,
роботтарды басқару және т.б.
Алгоритмді жазудың бірнеше тәсілдері қалыптасқан: формула, кесте, сөз,
графикалық, алгоритмдік программалау тілінде сызықты түрде және т.б. Біз
жоғарыда алгоритмді сөз түрінде, блок – схема түрінде тоқталғанбыз. Сол
графикалық сипаттауды алгоритмнің блок схемасы деп атайды. Алгоритмді
программалау тілінде жазуды программа деп атаймыз.
Программалау тілі деп, орындаушы ЭЕМ үшін жазылған алгоритмді
сипаттайтын тілді айтамыз. Ал бағдарламалау деп алгоритмді бағдарламалау
тілінде жазу процесін айтады.
Программалардың мынандай түрлері бар: ЭЕМ – ге арналған программалар,
станокты, роботтарды, және басқа құрылымдарды басқаруға арналған
программалар.
Келесі порагрофтарда бірнеше есептерді шешу алгоритмдерін сөз жүзінде
және блок – схема тілінде жазып көрсетуге тоқталамыз.
Алгоритмдерді сөз жүзінде сипаттағанда, жазғанда, әрбір жарлықты
нөмірлеп отырамыз, себебі, ол алгоритмді орындау барысында қайда көшу, өту
керектігін айтып отыру үшін ыңғайлы болады.Сонымен қатар қосымша басы, соңы
(үзу) қызыметші жарылықтарды пайдаланатын боламыз. Бұл жарлықтар
алгоритімнің басын, соңын және одан әрі орындау мүмкін болмаған жағдайда
алгоритмнің орындалуын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.