Оқу процесін ұйымдастыру формасы - оқыту процесінің арнайы конструкциясы
Мазмұны
Кіріспе
I . Кәсіби мектептердегі техникалық білім жүйесі 5
Кәсіби мектептердегі оқу процесін ұйымдастырудың формалары 5
1.2 Білім беру барысында инновациялық технологияларды қолдану
II Техниқалық шығармашылық пәндердің әдіс-тәсілдері мен ұйымдастыру 7
формалары
2.1 Техникалық шығармашылық пәндерді және оны оқу барысында қолдану 9
2.2 Арнайы пәндерді ақпараттандыру
Қорытынды 13
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
29
30
Кіріспе
Техникалық және кәсіптік білім беру орта білім берудің қоғамдық-пайдалы
кәсіптік қызметтің негізгі бағыттары бойынша білікті техникалық және қызмет
көрсету еңбегі мамандарын даярлауға бағытталған құрамдық бөлігі болып
табылады.
Техникалық және кәсіптік білім беру студенттерді даярлаудың біліктілік
деңгейі мен бағдарлама мазмұнына байланысты келесі оқу бағдарламаларына
бөлінеді:
1) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің жалпы мамандықтары бойынша
кадрлар даярлауды көздейтін және оқушыға деңгейді аяқтағанда нақты кәсіп
бойынша кәсіптік біліктілік (разряд, класс, категория) беретін техникалық
және кәсіптік білім беру;
2) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің қиын (ұйқас) мамандықтарын,
жоғарғы технология мен кәсіптік қызметпен байланысты экономиканың барлық
салаларындағы мамандықтар мен тәжірибелік жұмыстарды атқаруды көздейтін
және оқушыға жоғарғы деңгейді ақтағанда нақты кәсіп бойынша кәсіптік
біліктілік беретін техникалық және кәсіптік білім беру;
3) техникалық еңбектің жоғарғы білікті мамандарын даярлауға, оларды қайта
даярлау мен біліктілігін көтеруге бағытталған техникалық және кәсіптік
білім беру;
Орта білімнен кейінгі кәсіптік және техникалық білімді мемлекеттік
немесе жеке меншік болуы мүмкін кәсіптік лицейлерде, кәсіптік мектептер,
колледждерде алуға болады.
Кәсіптік және техникалық білім беру жүйесі келесі деңгейлерден
1) бастапқы кәсіптік білім ;
2) орта кәсіптік білімнен тұрады.
Бастапқы кәсіптік білімді кәсіптік лицейлер мен кәсіптік мектептерде
негізгі жалпы білімнен соң (9 сынып) алуға болады және ол еңбек қызметінің
әртүрлі бағыттары бойынша білікті жұмысшыларды (жұмыскерлерді,
қызметкерледі) даярлауға бағытталған. Бастапқы кәсіптік білім алу жалпы
орташа білім алумен ұқсас болып келеді.
Бастапқы кәсіптік білімді жеке мамандықтар бойынша оқу мерзімінің
қысқартылған түрі бойынша жалпы орта білімнен (11 сынып) соң да алуға
болады.
Бастапқы кәсіптік білім мекемелері Қазақстан Республикасының барлық
азаматтарына кәсіп, мамандық және біліктілік алуда олардың қызығушылықтары,
мүмкіндіктері мен денсаулықтарына байланысты тең мүмкіндіктер қарастырған.
Кәсіптер бойынша оқу бағдарламаларының мазмұны, оларды игерудің
нормативтік мерзімдері білім берудің жалпыға міндетті стандарттарымен
анықталады және бастапқы кәсіптік білім мекемелерімен жасалған жұмыс оқу
жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады.
Бастапқы кәсіптік білім мекемелерінде күндізгі, кешкі және қашықтықтан
оқыту түрлері бойынша мемлекеттік және орыс тілдерінде білім алуға болады.
Өндірістік оқытулар оқу – өндірістік шеберханаларда, лабораторияларда,
полигондарда, оқу орындарының оқу шаруашылықтарында, құрылыс нысандырының
оқу орындарында, алаң, ферма, тапсырыс беруші – өндіріс өнеркәсіптерде,
яғни жұмыс берушілерде жүргізілуі мүмкін.
Өндірістік тәжірибе кәсіп бойынша профильдік ұйымдарда (өнеркәсіпте,
мекемелерде) өткізіледі.
Орта кәсіптік білім негізгі жалпы, орташа жалпы және бастапқы кәсіптік
білім негізінде орташа кәсіптік білім беру мекемелерінде (колледж, оқу
орындары) конкурстық негізде беріледі және ол орташа кәсіптік білімді
мамандарды даярлауға бағытталған.
Зерттеу тақырыбының мақсаты – кәсіби мектептердегі болашақ технология
пәні мұғалімдерін оқушылардың технологиялық мәдениетін қалыптастыруға
даярлығын әдіснамалық-теориялық тұрғыдан негіздеу, ғылыми-әдістемелік
қамтамасыз ету және оны педагогикалық эксперимент негізінде тексеру.
Зерттеу тақырыбының нысаны – кәсіби мектертерде болашақ технология пәні
мұғалімдерін кәсіби даярлау үдерісі.
Зерттеу тақырыбының міндеттері:
- техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуды теориялық-әдіснамалық
жағынан қамтамасыз ету;
- техникалық және кәсіптік білім беруді ғылыми – әдістемелік тұрғыдан
қамтамасыз ету.
- техникалық және кәсіптік білім беру теориясы мен тәжірибесін дамыту.
Құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған
әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 Кәсіби мектептердегі техникалық білім жүйесі
Қазіргі өскелең өмір талаптарына сай жастарға білім және тәрбие беру,
оларды жан – жақты дамыту – қоғам алдында тұрған басты міндеттердің бірі.
Білім беру – бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық мәдени
дамуының жоғары деңгейін және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге
бағытталған тәрбие беру мен оқытудық үздіксіз процесі.
Қазақстан Республикасында жастарға білім беру процесі халқымыздық
ұлттық салт – дәстүріне, мәдениетіне, экономикасына және саяси өміріне
негізделіп іске асырылады.
Заңда көрсетілген білім беру жүйесінің негізгі міндеттері:
• жеке адамның рухани және күш – қуат мүмкіндіктерін ашу, адамгершілік
пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, әрбір адамды
дамыту үшін жағдайлар жасау;
• азаматтықты, халықтың, қоғамның және мемлекеттің алдындағы жеке
адамның құқылары мен міндеттерін ұғынуды, сондай-ақ республиканың мәдени,
қоғамдық, экономикалық және саяси өміріне қатысу қажеттігін тәрбиелеу;
• Республика тұрғындарына жалпы және кәсіптік білім алу үшін
мүмкіндіктер жасау;
• жеке адамның шығармашылық қабілеттерін және эстетикалық тәрбиесін
дамыту;
• қазақ халқының мәдениеті мен дәстүр – салтын оқып – үйрену үшін
жағдайлар жасау [1].
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы негізінде білім беру
жүйесінің құрылымы екіге бөлінеді: жалпы білім беру және кәсіптік білім
беру.
Кәсіптік білім берудің әрбір сатысындағы білім беру мазмұны тиісті
кәсіптік бағдарламамен белгіленеді.
Мектепке дейінгі тәрбие отбасында және мектепке дейінгі ұйымда жүзеге
асырылады. 5-6 жастағы балаларды мектепке барар алдында даярлау міндетті
және ол отбасында, мектепке дейінгі ұйымда немесе мектепте жалпы білім беру
бағдарламаларының шеңберінде жүзеге асырылады. Ол мемлекеттік білім беру
ұйымдарында тегін жасалады.
Орта білім беру Қазақстан Республикасының азаматтарына мемлекеттік оқу
орындарында тегін орта білім алуға кепілдік беріледі. Орта білім алу
міндетті. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудың
бағдарламасы негізінде жалпы орта білім үш сатылы: бастауыш (1-5 сынып-
тар), негізгі (6-10 сыныптар) және жоғары (11-12 сыныптар) жалпы орта білім
беретін оқу орнында кезең – кезеңмен алынады.
Жалпы білім беретін орта мектептің мақсаты адамгершілігі, әр жақты
дамыған өзінің және қоғамдық мүдделерді ұштастыра білетін, халық мәдениетін
жетілдіру ісінде өз ұлты мен жалпы адамзат қазынасын тиімді пайдаланатын
адамды тәрбиелейді. Жалпы білімнің нұсқалығына, білім берудің ауқымды
инфрақұрылымын қалыптастыруға, жалпы орта білім беретін ұйымдардың әр алуан
түрлері мен үлгілерін дамытуға жалпы білім беретін мектеп, гимназия, лицей
және басқаларды құру арқылы қол жеткіземіз [2].
Кәсіптік мектепте оқу мерзімі – 2-3 жыл, кәсіптік лицейде – 3 жыл,
ерекше күрделі кәсіптер бойынша, сондай-ақ бірегей жабдықтарға қызмет
көрсетуге байланысты жұмыстар үшін – 4 жылға дейін болады.
Кәсіптік бастауыш білім, кәсіптік мектептер мен кәсіптік лицейлерде
негізгі жалпы білім беру базасында алынып, жалпы орта білім алумен
ұштастырылады және ол еңбек қызметінің түрлі бағыттары бойынша білікті
еңбек қызметкерлерін (жұмысшы, қызметкерлерді) даярлауға бағытталған.
Кәсіптік орта білім колледждерде, училищелерде негізгі, жалпы білім
беру базасында конкурстық негізде алынып, жалпы орта білім алумен
ұштастырылады және ол кәсіптік орта білім алып шығатын мамандар даярлауға
бағытталған. Колледжде, училищеде оқу мерзімі – 3-4 жыл. Ұқсас мамандықтар
бойынша жалпы орта және кәсіптік бастауыш білімі бар азаматтардың
қысқартылған, жеделдетілген бағдарламалар бойынша кәсіптік орта білім
алуына болады.
Қосымша білім беру үшін денешынықтыру – сауықтыру, техникалық,
мәдениеттану, тіл және басқа бағыттағы мекемелер жүйесі құрылады. Оларды
Білім министрлігі және жергілікті өкімет басқару органдары бекітеді.
Сонымен, білім мен тәрбие беру – бұл республика азаматтарының құзыретін
және адамгершілік, ақыл – ой, мәдени дамуының жоғары деңгейін қамтамасыз
етуге бағытталған үздіксіз педагогикалық процесс. Қазақстан Республикасында
жастарға білім беру процесі халқымыздық ұлттық дәстүр салтына, мәдениетіне,
экономикасына және саяси өміріне негізделіп іске асырылады.
1.1 Кәсіби мектептердегі оқу процесін ұйымдастырудың формалары
Тұтас педагогикалық процесті құраушы екі басты процестің бірі – оқыту
процесі болып табылады. Оқыту процесі күрделі процесс болып
табылатындықтан оның анықтамалары да әртүрлі.
Мұнда білім беру – мұғалімнің оқу материалын меңгертуге бағытталған іс-
әрекеті, оқу – оқушының ұсынылған білімдерді меңгеруге бағытталған іс-
әрекеті ретінде көрінеді. Кейінірек оқыту түсінігі сол сияқты мұғалімнің
оқушылардың танымдық іс-әрекетінің тәсілдерін қалыптастыруды басқару іс-
әрекеті және мұғалім мен оқушының біріккен іс-әрекетін де қамтиды [9].
Қазіргі түсінікте оқытудың мынадай белгілері бар: 1) екіжақты сипат; 2)
мұғалімдер мен оқушылардың өзара іс-әрекеті; 3) мұғалім тарапынан басшылық;
4) арнайы жоспарланған ұйымдастыру және басқару; 5) тұтастық және бірлік;
6) оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкестік; 7) оқушылардың дамуы мен
тәрбиесін басқару [3].
Дидактика (гр. Didaktikos – оқытушы, didasko – оқушы, үйренуші) – оқыту
мен білім берудің мәселелерін қарастыратын педагогиканың бөлімі.
Дидактика ғылым ретінде оның пәні аясында әрекет ететін заңдылықтарды
зерттейді, оқыту процесінің жүргізілуі мен барысын айқындайтын
тәуелділіктерді талдайды, жоспарланған мақсаттар мен міндеттерді іске
асыруды қамтамасыз ететін әдістерді, ұйымдастыру формалары мен құралдарын
анықтайды. Сондықтан дидактика екі негізгі қызмет (функция) атқарады: 1)
теориялық (негізінен, диагностикалық және прогностикалық); 2) практикалық
(нормативтік, құрал-жабдықтық).
Дидактика принципі немесе оқыту принципі – бұл негізгі кағидалар.
Ғылым негіздерін оқытқанда соларға сүйену керек. Олар барлык оқу пәндерін
окытудың барлық сатысында колданатын нағыз жалпы қағидалар болып табылады.
Дидактикалық принциптер – оқыту принциптерінің жүйесі мақсаттарына
негізделеді. Сондықтан қоғамдық дамудың әр кезеңінде дидактикалық
принциптер өзіндік ерекшеліктерімен көрінеді.
Педагогикадағы оқытудың принциптері тәрбиемен бірге дидактикалық
негізде құрылады. Қоғамдық прогрестің талаптарына сай оқыту процесінің
мазмұнын, оның әдістері мен ұйымдастыру жолдарын анықтайды.
Дидактикада принциптер жүйесі мыналарды қамтиды:
1-оқытудың ғылымилық, жүйелілік принципі;
2-оқытудың көрнекілік принципі;
3-саналылық және белсенділік принципі;
4-теория мен практиканың байланыстылық принципі;
5-білімнің шамаға лайықтылығы мен оқушылардың жас және дара
ерекшеліктерін есепке алу принципі;
6-білім беру мен тәрбиенің байланыстылық принципі;
7-білімді берік және тиянақты меңгеру принципі;
Оқыту процесінде бұл принциптер бір-бірімен өзара тығыз байланыста
және бірлікте жүзеге асырылады.
Оқу орындарының даму тарихында оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі
формалары пайдаланылады. Оқыту формаларының бірте өзгеруі мұғалім мен
оқушылардың іс-әрекетінің, өнер-кәсіптің, ауыл шаруашылығының және үдемелі
ғылыми – техниканың өзгеруіне байланысты болады.
Білім ортасында сабақты оқытуды ұйымдастырудың бірнеше формалары бар:
оқу саяхаты, семинар сабақтары, практикумдар, факультативтер,
консультациялар, үй оқу жұмысы т.б.
Саяхат – пәндер бойынша жоспарланып, мектептің жалпы іс жоспарларына
кіреді. Саяхатты ұымдастыру үшін түрлі объектілер пайдаланылады. Оларға
мұражай, көрме, табиғат, өндіріс жатады.
Семинар сабағы – бұл арнайы немесе жекелеген пәндер бойнша өткізіледі.
Семинарға қатарынан екі сабақ беріледі, онда 2-3 мәселелер қарастырылады.
Оқушылар сабаққа дайындалу үшін әрбір мәселе бойынша материалдар жинайды,
бақылау жасайды, кітапханаға, мұражайға, көрмеге, архивке барады,
құжаттармен танысады, қосымша әдебиеттерді зерттейді.
Семинар сабақтары оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді,
зерттелген материалдың мәніне жете түсінеді, өз ойын мазмұндап дәлелдейді.
Демек, семинар сабақтары оқушыларды зерттеу жұмысының кейбір элементтерімен
таныстырады.
Практикумдар – курс тарауы аяқталғаннан кейін оқушылардың өз бетімен
орындайтын зертханалық жұмысының кешендісі. Зертханалық жұмыстарды оқушылар
топ-топ болып дербес орындайды, эксперименттік есептер шығарады.
Мұғалім оқу бағдарламасының материалдарын және мектептің нақтылы
жағдайын есепке алып, практикумдар тақырыбын анықтайды. Оқу жоспарындағы
сағаттардың есебінен практикумдарды өткізуге 6-8 лабораториялық сабақтар
бөлінеді. Зертханалық жұмыстар негізінен берілген пәндер бойынша
өткізіледі.
Факультативтік сабақтар – оқудың формасы оқушылардың қалауы бойынша
жүргізіледі. Негізгі мақсат: оқушылардың ғылыми – теориялық білімін,
танымдық ынтасын, шығармашылық қабілетін дамыту. Факультатив оқушыларға
кәсіби бағдар беру ісінің тиімді формаларының бірі.
Үй жұмысы – бұл жұмыста оқушылардың дербес қасиеті және қабілеті
байқалады. Үй тапсырмасы олардың жауапкершілік сезімін тәрбиелейді,
қиыншылықтармен күресуге үйретеді. Үй тапсырмасы сабақ кезеңдерінің бірі,
білімді іскерлікті және дағдыны бекіту үшін пайдаланылады.
Оқыту – білім берудің негізгі жолы. Оқыту оқытушы мен оқушылардың
біріккен іс-әрекеттері, сондықтан ол екі жақты біртекті процесс,
біріншіден, оқытушы оқушыларға білім беріп, іскерлікке, дағдыға үйретеді,
екіншіден, оқушы танып міндеттерін жете түсініп, жаңа білімді, іскерлікті
дағдыны игереді және оларды өмірде қолданады.
Форма – сыртқы пішін, түр, қалыптасқан белгілі бір тәртіп. Кез келген
заттың, процестің формасы оның ішкі мазмұнымен шартталады. Сонымен қатар
форманың өзі мазмұнға әсер етеді. Оқу процесін ұйымдастыру формасы – оқыту
процесінің арнайы конструкциясы. Бұл конструкция оқыту процесінің
мазмұнымен, әдістерімен, құралдарымен, оқушылардың іс-әрекеттерінің
түрлерімен анықталады.
Сабақ – оқушылардың топқа ұйымдасқан, класс (сынып, топ) деп аталатын
тұрақты құрамымен, мұғалім басшылығымен жүргізілетін оқу жұмысы. Сабақта
оқыту мен тәрбие мақсаттары мен міндеттері жүзеге асырылады, оқушылардың ой
– өрісі кеңиді, қабілеті дамиды, көзқарасы адамгершілік қасиеттері
қалыптасады.
Оқу процесін ұйымдастыру формасы сыныптық-сабақтық жүйесінің
ерекшеліктері:
- оқушылардың жас және дайындық деңгейлерінің шамалас болуы;
- әр сынып жылдық оқу жоспары бойынша жұмыс істеу;
- оқыту процесі - бірлескен бір-бірімен жалғасқан сабақ жүйесі;
- әр сабақ бір пәнге ғана арналуы (монизм);
- сабақтың арнайы кесте бойынша өтуі;
- мұғалімнің жетекшілік ролі;
-оқушылардың оқу – танымдық іс-әрекеттері қалыптастыруда оқушылардың оқу іс-
әрекеттерін ұйымдастырудың әр түрлі формаларын қолдану.
Әрбір сабақта логикалық, психологиялық, ұйымдастыру бірліктері болуы
тиіс.
Сабақтың типіне байланысты сабақтың құрылысы. Сабақтың типтері:
Жаңа білімді меңгеру сабағы:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2. Мақсат, міндеті.
3. Жаңа білімді хабарлау.
4. Бекіту.
5. Қорытынды.
6.Үйге тапмырма.
Әдіс – тәсілдерді, білімді құрастыру сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Мақсат, міндеті
3. Үй тапсырмасын сұрау.
4. Жаңа сабақты хабарлау.
5. Бекіту.
6. Қорыту.
7. Үйге тапсырма.
Практикада білім қолдану сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Мақсат, міндет.
3. Білімді бекіту, қолдану және дағды мен іскерлікті қалыптастыру
сабағы.
4. Қорытынды.
Жалпы және жүйелік сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Мақсат–міндеттерін анықтау.
3. Білімді бекіту,қолдану.
4.Бақылау сабағы.
5. Қорыту және жүйелеу сабағы.
Қабілетті, білімді, білу қабілеттерін тексеру сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Сабақтың мақсаты, міндеттері.
3. Бақылау мазмұнымен,тапсырмасымен, оны орындау тәсілдерімен
таныстыру.
4. Өздігінен жұмыс.
5. Қорытынды.
Біріккен сабақ:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Аралас сабақ.
3. Оқу материалын қайталау, жүйелеу және жинақтау.
4. Сабақтың қорытындысы [4].
Оқу және тәрбие процесін ұйымдастыру:
1. Білім беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие процесі жұмыстық оқу
бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Білім беру ұйымдары жүзеге асыратын оқу және тәрбие жұмысын
жоспарлау мен есепке алу және тәрбие процесін ұйымдастырудың негізі болып
табылады, оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жоспарлары мен
бағдарламаларының толық көлемде уақытылы және сапалы орындалуын қамтамасыз
етуге тиіс.
Білім беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жылына
арналған оқу – тәрбие процесінің графигі мен теориялық және практикалық
сабақтардың кестесін бекіту арқылы жүзеге асырылады.
Білім беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарының есебі теориялық
және өндірістік оқытудың есепке алу журналдарын және оқу бағдарламаларының
оқу сағаттарында орындалуын есепке алу табельдерін жүргізу арқылы жүзеге
асырылады
3. Білім беру ұйымдарындағы бағдарламалары оқу процесінің құрамдас
бөлігі болып табылады және білім алушылардың, тәрбиеленушілердің
патриоттық, азаматтық, интернационалдық, жоғары моральдық және имандылық
сезімін қалыптастыруға, сондай-ақ жанжақты қызығушылықтары мен қабілеттерін
дамытуға бағытталған.
4. Оқу және тәрбие процесі білім алушылардың, тәрбиеленушілердің,
педагог қызметкерлердің адамгершілік қадір – қасиетін өзара құрметтеу
негізінде жүзеге асырылады.
Білім алушылар мен тәрбиеленушілерге қатысты күш көрсету, моральдық және
психикалық қысым жасау әдістерін қолдануға жол берілмейді.
5. Азаматтарды күндізгі бөлімдерінде оқыту уақыты мерзімді әскери
қызметті өткеруге теңестірілетін білім беру ұйымдарындағы білім беру
қызметін ұйымдастыру тәртібінің олардың мемлекеттік басқару органдары
айқындайды.
6. Әскерге шақырылуға дейінгі және шақырылу жасындағы білім алушылардың
негізгі білім беру базасындағы алғашқы әскери даярлығы – жалпы орта білім
берудің жалпы орта білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық және
кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беретін кәсіптік оқыту
бағдарламаларын іске асратын білім беру ұйымдарында ( арнаулы білім беру
ұйымдарынан басқа), ал жоғары білім беретін кәсіптік оқу бағдарламаларын
іске асыратын білім беру ұйымдарында Қазақстан Республикасынның
заңнамасында белгіленген тәртіппен әскери кафедраларда жүзеге асырылды.
7. Білім беру ұйымдары білім алушылардың білім беретін оқу
бағдарламаларын меңгеруін бақылау мақсатында білім алушылардың үлгерімін
ағымдағы бақылауды және білім алушыларды аралық аттестаттауды жүзеге
асырады
Білім беру ұйымдары білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды
және білім алушыларды аралық аттестаттауды дүргізудің нысандарын, тәртібін
және мерзімділігін таңдауда дербес болады.
8. Негізгі орта, жалпы орта, техникалық жіне кәсіптік, орта білімнен
кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің білім
беретін оқу бағдарламаларын меңгеру білім алушыларды міндетті қорытынды
аттестаттаумен аяқталады.
9. Жалпы орта білім беру ұйымдарында білім алушыларды және оқуын
бітіретін жылы орта білімнен кейінгі немесе жоғары білім беретін
ұйымдарға оқуға түсуге ниет білдірушілерді қорытынды аттестаттау ҰБТ
санасында жүзеге тасырылады.
10. Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру
ұйымдарының білім алушыларын қорытынды аттестаттау:
1) білім беру ұйымдарында білім алушыларды қорытынды аттестаттауды;
2) кәсіптік даярлығының бағалауды және біліктілікті берді қамтиды.
Жоғары білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларын меңгерген білім
алушыларды қорытынды аттестаттау ерекшеліктерін білім беру саласындағы
уәкілетті орган айқындайды.
11. Білім беру ұйымдары кәмелетке толмаған білім алушылардың,
тәрбиеленушілердің ата – аналарына және өзге де заңды өкілдеріне оқу және
тәрбие процесінің барысымен және мазмұнын, сондай-ақ білім алушылардың
үлгерімімен танысу мүмкіәндігін қамтамасыз етеді (Білім туралы заң 28-бап).
Техникалық және кәсіптік білімді енгізу, біздің республикамыздың
кәсіптік лицейлерінде немесе жоғары оқу орындарында кредиттік оқыту
технологиясын қолдану – Қазақстанның жоғары оқу орындарында белсенді жұмыс
ететіндіктен отандық тәжірибені оқу мәнді болады, одан басқа да аймақтық
жоғары оқу орындарының жинақталған тәжіриебесін есепке ала отырып,
консультация және әдістемелік көмек көрсетіледі [3].
1.2 Білім беру барысында инновациялық технологияларды қолдану
Инновациялық процестің осы кезеңдеріне байланысты инновациялық іс-
әрекеттің үш кезеңін атап көрсетуге болады.
Бірінші кезеңде мұғалім жаңалықтың қажеттілігін дәлелдеу арқылы жаңалық
туралы ақпарат жинайды, одан кейін әртүрлі жаңалықтың ішінен қажетті
жаңалықты таңдап алып, оны қолдану туралы шешім қабылдайды.
Содан кейін, мұғалім инновациялық іс-әрекеттің екінші кезеңіне көшеді,
яғни іске асыру кезеңдерін зерттеп, енгізу жоспарын құрып, жаңалықты
қолданады. Бұл кезеңде мұғалім оқу – тәрбие процесіне, жаңалықты енгізуіне
кедергі жасап отырған факторларды ескере отырып, өзгерістер енгізеді,
жаңалықты уақыты мерзіміне байланысты жұмыстарды өткізеді.
Жаңалықты енгізу уақыты аяқталғаннан кейін инновациялық іс-әрекет үшінші
кезеңіне өтеді. Бұл кезеңде мұғалім жаңашыл тұрғыда ұйымдастырылған оқу –
тәрбие жұмысының нәтижесін көтеруге жасаған ықпалын анықтайды, жаңалықтың
оқу – тәрбие жұмысына нәтижелі енгізу шарттарын белгілеп, оны таратуға
ұсынады.
Қазіргі кезеңдегі қоғамның жедел дамуы ғылым мен техниканың дамуымен
байланысты болса, ал болашақта ғылым мен техниканы, өндірісті дамытатын
бүгінгі мектеп оқушылары. Сондықтан мектеп оқушыларына үлкен жауапкершілік
пен білімдарлық қажет. Оқушыларды өз-өзіне сенімін арттыру, олардың
шығармашылығын дамыту, өтілетін сабақтың оқу материалын терең ұғына білуге
баулу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне де байланысты [4].
Бастауыш кластың білім беру жүйесіне ерекше мән беруіміз керек. Себебі,
білім негізі – бастауыштан қаланады. Бастауыш мұғалімі ең алғашқы күннен
бастап, өз шәкіртінің психологиясын жан-жақты зерттеп, одан әрі тілі мен
ойын дамытуға , еркін сөйлей алуына, өз ортасында жақсы қарым- қатынаста
болуына басты қадамдар жасап, оны жалғастырудың , дамытудың жолдарын
іздестіруі керек. Осындай жұмыс түрлерін жүйелі ұйымдастырғанда ғана жоғары
көрсеткіштерге жетуге болады.
Мұғалім мен оқушының бірлік одақта қызмет істеуі, бір-біріне басымдылық
көрсетпеуі , оқушы мен мұғалімнің субъектік болуы шарт. Бұл міндеттерді
жүзеге асыру үшін білім беру ұжымында мұғалім
Инновациялық оқыту арқылы оқытудың түрлерін, әдістерін, құралдарын
үздіксіз жетілдіру керек.
Инновациялық оқытуды тиімді пайдалану – болашақ мамандарды жаңа қоғам
жағдайында өмір сүруге дайындауға, сапалы дайындалған мамандар арқылы
ғылыми – техникалық прогресті жетелдетуге, қоғамның даму перспективасын
айқындауға мүмкіндік береді.
Қазақ тілі – мемлекеттік мәртебемізді, ұлттық келбетімізді танытатын
басты белгі. Қазақ тілі қазақ халқының жан сезімін және рухани байлығын
ғасырдан-ғасырға жалғастырып келе жатыр. Мемлекеттік тіл тағдыры – қазақ
ұлтының да тағдыры, сондықтан біздің мақсатымыз – қазақ тілін басқа ұлт
өкілдеріне меңгерту, үйрету. Ол үшін не істеу керек?
Ол үшін сабақты мұғалім қызықты, тартымды өткізуі керек. Сабақ-өте
күрделі, сан қырлы. Әрбір сабаққа қойылатын басты талап:
- мұғалімнің сабаққа жаңашылдық, шығармашылық әрекеті;
- көрнекті құралдарды тиімді пайдалану;
- оқушының білімге деген қызығушылығын арттыру;
- сабақтың әдіс-тәсілдерін түрлендіру.
Мұғалім өз пәнін жетік білумен қатар үнемі шәкірттерінен қолдау тапқанда
ғана еңбегінің нәтижесі көрінеді. Еңбексіз, ізденіссіз тәжірибе немесе
әдістеме пайда болмайды. Еңбектің жемісті болуы, көбіне мұғалімнің жеке
басына, оның шеберлігіне, іскерлігіне байланысты. Ол үшін көп тер төгіп
ізденіс жасау қажет.
Пәннің төңірегінде ... жалғасы
Кіріспе
I . Кәсіби мектептердегі техникалық білім жүйесі 5
Кәсіби мектептердегі оқу процесін ұйымдастырудың формалары 5
1.2 Білім беру барысында инновациялық технологияларды қолдану
II Техниқалық шығармашылық пәндердің әдіс-тәсілдері мен ұйымдастыру 7
формалары
2.1 Техникалық шығармашылық пәндерді және оны оқу барысында қолдану 9
2.2 Арнайы пәндерді ақпараттандыру
Қорытынды 13
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
29
30
Кіріспе
Техникалық және кәсіптік білім беру орта білім берудің қоғамдық-пайдалы
кәсіптік қызметтің негізгі бағыттары бойынша білікті техникалық және қызмет
көрсету еңбегі мамандарын даярлауға бағытталған құрамдық бөлігі болып
табылады.
Техникалық және кәсіптік білім беру студенттерді даярлаудың біліктілік
деңгейі мен бағдарлама мазмұнына байланысты келесі оқу бағдарламаларына
бөлінеді:
1) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің жалпы мамандықтары бойынша
кадрлар даярлауды көздейтін және оқушыға деңгейді аяқтағанда нақты кәсіп
бойынша кәсіптік біліктілік (разряд, класс, категория) беретін техникалық
және кәсіптік білім беру;
2) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің қиын (ұйқас) мамандықтарын,
жоғарғы технология мен кәсіптік қызметпен байланысты экономиканың барлық
салаларындағы мамандықтар мен тәжірибелік жұмыстарды атқаруды көздейтін
және оқушыға жоғарғы деңгейді ақтағанда нақты кәсіп бойынша кәсіптік
біліктілік беретін техникалық және кәсіптік білім беру;
3) техникалық еңбектің жоғарғы білікті мамандарын даярлауға, оларды қайта
даярлау мен біліктілігін көтеруге бағытталған техникалық және кәсіптік
білім беру;
Орта білімнен кейінгі кәсіптік және техникалық білімді мемлекеттік
немесе жеке меншік болуы мүмкін кәсіптік лицейлерде, кәсіптік мектептер,
колледждерде алуға болады.
Кәсіптік және техникалық білім беру жүйесі келесі деңгейлерден
1) бастапқы кәсіптік білім ;
2) орта кәсіптік білімнен тұрады.
Бастапқы кәсіптік білімді кәсіптік лицейлер мен кәсіптік мектептерде
негізгі жалпы білімнен соң (9 сынып) алуға болады және ол еңбек қызметінің
әртүрлі бағыттары бойынша білікті жұмысшыларды (жұмыскерлерді,
қызметкерледі) даярлауға бағытталған. Бастапқы кәсіптік білім алу жалпы
орташа білім алумен ұқсас болып келеді.
Бастапқы кәсіптік білімді жеке мамандықтар бойынша оқу мерзімінің
қысқартылған түрі бойынша жалпы орта білімнен (11 сынып) соң да алуға
болады.
Бастапқы кәсіптік білім мекемелері Қазақстан Республикасының барлық
азаматтарына кәсіп, мамандық және біліктілік алуда олардың қызығушылықтары,
мүмкіндіктері мен денсаулықтарына байланысты тең мүмкіндіктер қарастырған.
Кәсіптер бойынша оқу бағдарламаларының мазмұны, оларды игерудің
нормативтік мерзімдері білім берудің жалпыға міндетті стандарттарымен
анықталады және бастапқы кәсіптік білім мекемелерімен жасалған жұмыс оқу
жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады.
Бастапқы кәсіптік білім мекемелерінде күндізгі, кешкі және қашықтықтан
оқыту түрлері бойынша мемлекеттік және орыс тілдерінде білім алуға болады.
Өндірістік оқытулар оқу – өндірістік шеберханаларда, лабораторияларда,
полигондарда, оқу орындарының оқу шаруашылықтарында, құрылыс нысандырының
оқу орындарында, алаң, ферма, тапсырыс беруші – өндіріс өнеркәсіптерде,
яғни жұмыс берушілерде жүргізілуі мүмкін.
Өндірістік тәжірибе кәсіп бойынша профильдік ұйымдарда (өнеркәсіпте,
мекемелерде) өткізіледі.
Орта кәсіптік білім негізгі жалпы, орташа жалпы және бастапқы кәсіптік
білім негізінде орташа кәсіптік білім беру мекемелерінде (колледж, оқу
орындары) конкурстық негізде беріледі және ол орташа кәсіптік білімді
мамандарды даярлауға бағытталған.
Зерттеу тақырыбының мақсаты – кәсіби мектептердегі болашақ технология
пәні мұғалімдерін оқушылардың технологиялық мәдениетін қалыптастыруға
даярлығын әдіснамалық-теориялық тұрғыдан негіздеу, ғылыми-әдістемелік
қамтамасыз ету және оны педагогикалық эксперимент негізінде тексеру.
Зерттеу тақырыбының нысаны – кәсіби мектертерде болашақ технология пәні
мұғалімдерін кәсіби даярлау үдерісі.
Зерттеу тақырыбының міндеттері:
- техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуды теориялық-әдіснамалық
жағынан қамтамасыз ету;
- техникалық және кәсіптік білім беруді ғылыми – әдістемелік тұрғыдан
қамтамасыз ету.
- техникалық және кәсіптік білім беру теориясы мен тәжірибесін дамыту.
Құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған
әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 Кәсіби мектептердегі техникалық білім жүйесі
Қазіргі өскелең өмір талаптарына сай жастарға білім және тәрбие беру,
оларды жан – жақты дамыту – қоғам алдында тұрған басты міндеттердің бірі.
Білім беру – бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық мәдени
дамуының жоғары деңгейін және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге
бағытталған тәрбие беру мен оқытудық үздіксіз процесі.
Қазақстан Республикасында жастарға білім беру процесі халқымыздық
ұлттық салт – дәстүріне, мәдениетіне, экономикасына және саяси өміріне
негізделіп іске асырылады.
Заңда көрсетілген білім беру жүйесінің негізгі міндеттері:
• жеке адамның рухани және күш – қуат мүмкіндіктерін ашу, адамгершілік
пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, әрбір адамды
дамыту үшін жағдайлар жасау;
• азаматтықты, халықтың, қоғамның және мемлекеттің алдындағы жеке
адамның құқылары мен міндеттерін ұғынуды, сондай-ақ республиканың мәдени,
қоғамдық, экономикалық және саяси өміріне қатысу қажеттігін тәрбиелеу;
• Республика тұрғындарына жалпы және кәсіптік білім алу үшін
мүмкіндіктер жасау;
• жеке адамның шығармашылық қабілеттерін және эстетикалық тәрбиесін
дамыту;
• қазақ халқының мәдениеті мен дәстүр – салтын оқып – үйрену үшін
жағдайлар жасау [1].
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы негізінде білім беру
жүйесінің құрылымы екіге бөлінеді: жалпы білім беру және кәсіптік білім
беру.
Кәсіптік білім берудің әрбір сатысындағы білім беру мазмұны тиісті
кәсіптік бағдарламамен белгіленеді.
Мектепке дейінгі тәрбие отбасында және мектепке дейінгі ұйымда жүзеге
асырылады. 5-6 жастағы балаларды мектепке барар алдында даярлау міндетті
және ол отбасында, мектепке дейінгі ұйымда немесе мектепте жалпы білім беру
бағдарламаларының шеңберінде жүзеге асырылады. Ол мемлекеттік білім беру
ұйымдарында тегін жасалады.
Орта білім беру Қазақстан Республикасының азаматтарына мемлекеттік оқу
орындарында тегін орта білім алуға кепілдік беріледі. Орта білім алу
міндетті. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудың
бағдарламасы негізінде жалпы орта білім үш сатылы: бастауыш (1-5 сынып-
тар), негізгі (6-10 сыныптар) және жоғары (11-12 сыныптар) жалпы орта білім
беретін оқу орнында кезең – кезеңмен алынады.
Жалпы білім беретін орта мектептің мақсаты адамгершілігі, әр жақты
дамыған өзінің және қоғамдық мүдделерді ұштастыра білетін, халық мәдениетін
жетілдіру ісінде өз ұлты мен жалпы адамзат қазынасын тиімді пайдаланатын
адамды тәрбиелейді. Жалпы білімнің нұсқалығына, білім берудің ауқымды
инфрақұрылымын қалыптастыруға, жалпы орта білім беретін ұйымдардың әр алуан
түрлері мен үлгілерін дамытуға жалпы білім беретін мектеп, гимназия, лицей
және басқаларды құру арқылы қол жеткіземіз [2].
Кәсіптік мектепте оқу мерзімі – 2-3 жыл, кәсіптік лицейде – 3 жыл,
ерекше күрделі кәсіптер бойынша, сондай-ақ бірегей жабдықтарға қызмет
көрсетуге байланысты жұмыстар үшін – 4 жылға дейін болады.
Кәсіптік бастауыш білім, кәсіптік мектептер мен кәсіптік лицейлерде
негізгі жалпы білім беру базасында алынып, жалпы орта білім алумен
ұштастырылады және ол еңбек қызметінің түрлі бағыттары бойынша білікті
еңбек қызметкерлерін (жұмысшы, қызметкерлерді) даярлауға бағытталған.
Кәсіптік орта білім колледждерде, училищелерде негізгі, жалпы білім
беру базасында конкурстық негізде алынып, жалпы орта білім алумен
ұштастырылады және ол кәсіптік орта білім алып шығатын мамандар даярлауға
бағытталған. Колледжде, училищеде оқу мерзімі – 3-4 жыл. Ұқсас мамандықтар
бойынша жалпы орта және кәсіптік бастауыш білімі бар азаматтардың
қысқартылған, жеделдетілген бағдарламалар бойынша кәсіптік орта білім
алуына болады.
Қосымша білім беру үшін денешынықтыру – сауықтыру, техникалық,
мәдениеттану, тіл және басқа бағыттағы мекемелер жүйесі құрылады. Оларды
Білім министрлігі және жергілікті өкімет басқару органдары бекітеді.
Сонымен, білім мен тәрбие беру – бұл республика азаматтарының құзыретін
және адамгершілік, ақыл – ой, мәдени дамуының жоғары деңгейін қамтамасыз
етуге бағытталған үздіксіз педагогикалық процесс. Қазақстан Республикасында
жастарға білім беру процесі халқымыздық ұлттық дәстүр салтына, мәдениетіне,
экономикасына және саяси өміріне негізделіп іске асырылады.
1.1 Кәсіби мектептердегі оқу процесін ұйымдастырудың формалары
Тұтас педагогикалық процесті құраушы екі басты процестің бірі – оқыту
процесі болып табылады. Оқыту процесі күрделі процесс болып
табылатындықтан оның анықтамалары да әртүрлі.
Мұнда білім беру – мұғалімнің оқу материалын меңгертуге бағытталған іс-
әрекеті, оқу – оқушының ұсынылған білімдерді меңгеруге бағытталған іс-
әрекеті ретінде көрінеді. Кейінірек оқыту түсінігі сол сияқты мұғалімнің
оқушылардың танымдық іс-әрекетінің тәсілдерін қалыптастыруды басқару іс-
әрекеті және мұғалім мен оқушының біріккен іс-әрекетін де қамтиды [9].
Қазіргі түсінікте оқытудың мынадай белгілері бар: 1) екіжақты сипат; 2)
мұғалімдер мен оқушылардың өзара іс-әрекеті; 3) мұғалім тарапынан басшылық;
4) арнайы жоспарланған ұйымдастыру және басқару; 5) тұтастық және бірлік;
6) оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкестік; 7) оқушылардың дамуы мен
тәрбиесін басқару [3].
Дидактика (гр. Didaktikos – оқытушы, didasko – оқушы, үйренуші) – оқыту
мен білім берудің мәселелерін қарастыратын педагогиканың бөлімі.
Дидактика ғылым ретінде оның пәні аясында әрекет ететін заңдылықтарды
зерттейді, оқыту процесінің жүргізілуі мен барысын айқындайтын
тәуелділіктерді талдайды, жоспарланған мақсаттар мен міндеттерді іске
асыруды қамтамасыз ететін әдістерді, ұйымдастыру формалары мен құралдарын
анықтайды. Сондықтан дидактика екі негізгі қызмет (функция) атқарады: 1)
теориялық (негізінен, диагностикалық және прогностикалық); 2) практикалық
(нормативтік, құрал-жабдықтық).
Дидактика принципі немесе оқыту принципі – бұл негізгі кағидалар.
Ғылым негіздерін оқытқанда соларға сүйену керек. Олар барлык оқу пәндерін
окытудың барлық сатысында колданатын нағыз жалпы қағидалар болып табылады.
Дидактикалық принциптер – оқыту принциптерінің жүйесі мақсаттарына
негізделеді. Сондықтан қоғамдық дамудың әр кезеңінде дидактикалық
принциптер өзіндік ерекшеліктерімен көрінеді.
Педагогикадағы оқытудың принциптері тәрбиемен бірге дидактикалық
негізде құрылады. Қоғамдық прогрестің талаптарына сай оқыту процесінің
мазмұнын, оның әдістері мен ұйымдастыру жолдарын анықтайды.
Дидактикада принциптер жүйесі мыналарды қамтиды:
1-оқытудың ғылымилық, жүйелілік принципі;
2-оқытудың көрнекілік принципі;
3-саналылық және белсенділік принципі;
4-теория мен практиканың байланыстылық принципі;
5-білімнің шамаға лайықтылығы мен оқушылардың жас және дара
ерекшеліктерін есепке алу принципі;
6-білім беру мен тәрбиенің байланыстылық принципі;
7-білімді берік және тиянақты меңгеру принципі;
Оқыту процесінде бұл принциптер бір-бірімен өзара тығыз байланыста
және бірлікте жүзеге асырылады.
Оқу орындарының даму тарихында оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі
формалары пайдаланылады. Оқыту формаларының бірте өзгеруі мұғалім мен
оқушылардың іс-әрекетінің, өнер-кәсіптің, ауыл шаруашылығының және үдемелі
ғылыми – техниканың өзгеруіне байланысты болады.
Білім ортасында сабақты оқытуды ұйымдастырудың бірнеше формалары бар:
оқу саяхаты, семинар сабақтары, практикумдар, факультативтер,
консультациялар, үй оқу жұмысы т.б.
Саяхат – пәндер бойынша жоспарланып, мектептің жалпы іс жоспарларына
кіреді. Саяхатты ұымдастыру үшін түрлі объектілер пайдаланылады. Оларға
мұражай, көрме, табиғат, өндіріс жатады.
Семинар сабағы – бұл арнайы немесе жекелеген пәндер бойнша өткізіледі.
Семинарға қатарынан екі сабақ беріледі, онда 2-3 мәселелер қарастырылады.
Оқушылар сабаққа дайындалу үшін әрбір мәселе бойынша материалдар жинайды,
бақылау жасайды, кітапханаға, мұражайға, көрмеге, архивке барады,
құжаттармен танысады, қосымша әдебиеттерді зерттейді.
Семинар сабақтары оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді,
зерттелген материалдың мәніне жете түсінеді, өз ойын мазмұндап дәлелдейді.
Демек, семинар сабақтары оқушыларды зерттеу жұмысының кейбір элементтерімен
таныстырады.
Практикумдар – курс тарауы аяқталғаннан кейін оқушылардың өз бетімен
орындайтын зертханалық жұмысының кешендісі. Зертханалық жұмыстарды оқушылар
топ-топ болып дербес орындайды, эксперименттік есептер шығарады.
Мұғалім оқу бағдарламасының материалдарын және мектептің нақтылы
жағдайын есепке алып, практикумдар тақырыбын анықтайды. Оқу жоспарындағы
сағаттардың есебінен практикумдарды өткізуге 6-8 лабораториялық сабақтар
бөлінеді. Зертханалық жұмыстар негізінен берілген пәндер бойынша
өткізіледі.
Факультативтік сабақтар – оқудың формасы оқушылардың қалауы бойынша
жүргізіледі. Негізгі мақсат: оқушылардың ғылыми – теориялық білімін,
танымдық ынтасын, шығармашылық қабілетін дамыту. Факультатив оқушыларға
кәсіби бағдар беру ісінің тиімді формаларының бірі.
Үй жұмысы – бұл жұмыста оқушылардың дербес қасиеті және қабілеті
байқалады. Үй тапсырмасы олардың жауапкершілік сезімін тәрбиелейді,
қиыншылықтармен күресуге үйретеді. Үй тапсырмасы сабақ кезеңдерінің бірі,
білімді іскерлікті және дағдыны бекіту үшін пайдаланылады.
Оқыту – білім берудің негізгі жолы. Оқыту оқытушы мен оқушылардың
біріккен іс-әрекеттері, сондықтан ол екі жақты біртекті процесс,
біріншіден, оқытушы оқушыларға білім беріп, іскерлікке, дағдыға үйретеді,
екіншіден, оқушы танып міндеттерін жете түсініп, жаңа білімді, іскерлікті
дағдыны игереді және оларды өмірде қолданады.
Форма – сыртқы пішін, түр, қалыптасқан белгілі бір тәртіп. Кез келген
заттың, процестің формасы оның ішкі мазмұнымен шартталады. Сонымен қатар
форманың өзі мазмұнға әсер етеді. Оқу процесін ұйымдастыру формасы – оқыту
процесінің арнайы конструкциясы. Бұл конструкция оқыту процесінің
мазмұнымен, әдістерімен, құралдарымен, оқушылардың іс-әрекеттерінің
түрлерімен анықталады.
Сабақ – оқушылардың топқа ұйымдасқан, класс (сынып, топ) деп аталатын
тұрақты құрамымен, мұғалім басшылығымен жүргізілетін оқу жұмысы. Сабақта
оқыту мен тәрбие мақсаттары мен міндеттері жүзеге асырылады, оқушылардың ой
– өрісі кеңиді, қабілеті дамиды, көзқарасы адамгершілік қасиеттері
қалыптасады.
Оқу процесін ұйымдастыру формасы сыныптық-сабақтық жүйесінің
ерекшеліктері:
- оқушылардың жас және дайындық деңгейлерінің шамалас болуы;
- әр сынып жылдық оқу жоспары бойынша жұмыс істеу;
- оқыту процесі - бірлескен бір-бірімен жалғасқан сабақ жүйесі;
- әр сабақ бір пәнге ғана арналуы (монизм);
- сабақтың арнайы кесте бойынша өтуі;
- мұғалімнің жетекшілік ролі;
-оқушылардың оқу – танымдық іс-әрекеттері қалыптастыруда оқушылардың оқу іс-
әрекеттерін ұйымдастырудың әр түрлі формаларын қолдану.
Әрбір сабақта логикалық, психологиялық, ұйымдастыру бірліктері болуы
тиіс.
Сабақтың типіне байланысты сабақтың құрылысы. Сабақтың типтері:
Жаңа білімді меңгеру сабағы:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2. Мақсат, міндеті.
3. Жаңа білімді хабарлау.
4. Бекіту.
5. Қорытынды.
6.Үйге тапмырма.
Әдіс – тәсілдерді, білімді құрастыру сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Мақсат, міндеті
3. Үй тапсырмасын сұрау.
4. Жаңа сабақты хабарлау.
5. Бекіту.
6. Қорыту.
7. Үйге тапсырма.
Практикада білім қолдану сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Мақсат, міндет.
3. Білімді бекіту, қолдану және дағды мен іскерлікті қалыптастыру
сабағы.
4. Қорытынды.
Жалпы және жүйелік сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Мақсат–міндеттерін анықтау.
3. Білімді бекіту,қолдану.
4.Бақылау сабағы.
5. Қорыту және жүйелеу сабағы.
Қабілетті, білімді, білу қабілеттерін тексеру сабағы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Сабақтың мақсаты, міндеттері.
3. Бақылау мазмұнымен,тапсырмасымен, оны орындау тәсілдерімен
таныстыру.
4. Өздігінен жұмыс.
5. Қорытынды.
Біріккен сабақ:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Аралас сабақ.
3. Оқу материалын қайталау, жүйелеу және жинақтау.
4. Сабақтың қорытындысы [4].
Оқу және тәрбие процесін ұйымдастыру:
1. Білім беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие процесі жұмыстық оқу
бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Білім беру ұйымдары жүзеге асыратын оқу және тәрбие жұмысын
жоспарлау мен есепке алу және тәрбие процесін ұйымдастырудың негізі болып
табылады, оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жоспарлары мен
бағдарламаларының толық көлемде уақытылы және сапалы орындалуын қамтамасыз
етуге тиіс.
Білім беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жылына
арналған оқу – тәрбие процесінің графигі мен теориялық және практикалық
сабақтардың кестесін бекіту арқылы жүзеге асырылады.
Білім беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарының есебі теориялық
және өндірістік оқытудың есепке алу журналдарын және оқу бағдарламаларының
оқу сағаттарында орындалуын есепке алу табельдерін жүргізу арқылы жүзеге
асырылады
3. Білім беру ұйымдарындағы бағдарламалары оқу процесінің құрамдас
бөлігі болып табылады және білім алушылардың, тәрбиеленушілердің
патриоттық, азаматтық, интернационалдық, жоғары моральдық және имандылық
сезімін қалыптастыруға, сондай-ақ жанжақты қызығушылықтары мен қабілеттерін
дамытуға бағытталған.
4. Оқу және тәрбие процесі білім алушылардың, тәрбиеленушілердің,
педагог қызметкерлердің адамгершілік қадір – қасиетін өзара құрметтеу
негізінде жүзеге асырылады.
Білім алушылар мен тәрбиеленушілерге қатысты күш көрсету, моральдық және
психикалық қысым жасау әдістерін қолдануға жол берілмейді.
5. Азаматтарды күндізгі бөлімдерінде оқыту уақыты мерзімді әскери
қызметті өткеруге теңестірілетін білім беру ұйымдарындағы білім беру
қызметін ұйымдастыру тәртібінің олардың мемлекеттік басқару органдары
айқындайды.
6. Әскерге шақырылуға дейінгі және шақырылу жасындағы білім алушылардың
негізгі білім беру базасындағы алғашқы әскери даярлығы – жалпы орта білім
берудің жалпы орта білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық және
кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беретін кәсіптік оқыту
бағдарламаларын іске асратын білім беру ұйымдарында ( арнаулы білім беру
ұйымдарынан басқа), ал жоғары білім беретін кәсіптік оқу бағдарламаларын
іске асыратын білім беру ұйымдарында Қазақстан Республикасынның
заңнамасында белгіленген тәртіппен әскери кафедраларда жүзеге асырылды.
7. Білім беру ұйымдары білім алушылардың білім беретін оқу
бағдарламаларын меңгеруін бақылау мақсатында білім алушылардың үлгерімін
ағымдағы бақылауды және білім алушыларды аралық аттестаттауды жүзеге
асырады
Білім беру ұйымдары білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды
және білім алушыларды аралық аттестаттауды дүргізудің нысандарын, тәртібін
және мерзімділігін таңдауда дербес болады.
8. Негізгі орта, жалпы орта, техникалық жіне кәсіптік, орта білімнен
кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің білім
беретін оқу бағдарламаларын меңгеру білім алушыларды міндетті қорытынды
аттестаттаумен аяқталады.
9. Жалпы орта білім беру ұйымдарында білім алушыларды және оқуын
бітіретін жылы орта білімнен кейінгі немесе жоғары білім беретін
ұйымдарға оқуға түсуге ниет білдірушілерді қорытынды аттестаттау ҰБТ
санасында жүзеге тасырылады.
10. Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру
ұйымдарының білім алушыларын қорытынды аттестаттау:
1) білім беру ұйымдарында білім алушыларды қорытынды аттестаттауды;
2) кәсіптік даярлығының бағалауды және біліктілікті берді қамтиды.
Жоғары білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларын меңгерген білім
алушыларды қорытынды аттестаттау ерекшеліктерін білім беру саласындағы
уәкілетті орган айқындайды.
11. Білім беру ұйымдары кәмелетке толмаған білім алушылардың,
тәрбиеленушілердің ата – аналарына және өзге де заңды өкілдеріне оқу және
тәрбие процесінің барысымен және мазмұнын, сондай-ақ білім алушылардың
үлгерімімен танысу мүмкіәндігін қамтамасыз етеді (Білім туралы заң 28-бап).
Техникалық және кәсіптік білімді енгізу, біздің республикамыздың
кәсіптік лицейлерінде немесе жоғары оқу орындарында кредиттік оқыту
технологиясын қолдану – Қазақстанның жоғары оқу орындарында белсенді жұмыс
ететіндіктен отандық тәжірибені оқу мәнді болады, одан басқа да аймақтық
жоғары оқу орындарының жинақталған тәжіриебесін есепке ала отырып,
консультация және әдістемелік көмек көрсетіледі [3].
1.2 Білім беру барысында инновациялық технологияларды қолдану
Инновациялық процестің осы кезеңдеріне байланысты инновациялық іс-
әрекеттің үш кезеңін атап көрсетуге болады.
Бірінші кезеңде мұғалім жаңалықтың қажеттілігін дәлелдеу арқылы жаңалық
туралы ақпарат жинайды, одан кейін әртүрлі жаңалықтың ішінен қажетті
жаңалықты таңдап алып, оны қолдану туралы шешім қабылдайды.
Содан кейін, мұғалім инновациялық іс-әрекеттің екінші кезеңіне көшеді,
яғни іске асыру кезеңдерін зерттеп, енгізу жоспарын құрып, жаңалықты
қолданады. Бұл кезеңде мұғалім оқу – тәрбие процесіне, жаңалықты енгізуіне
кедергі жасап отырған факторларды ескере отырып, өзгерістер енгізеді,
жаңалықты уақыты мерзіміне байланысты жұмыстарды өткізеді.
Жаңалықты енгізу уақыты аяқталғаннан кейін инновациялық іс-әрекет үшінші
кезеңіне өтеді. Бұл кезеңде мұғалім жаңашыл тұрғыда ұйымдастырылған оқу –
тәрбие жұмысының нәтижесін көтеруге жасаған ықпалын анықтайды, жаңалықтың
оқу – тәрбие жұмысына нәтижелі енгізу шарттарын белгілеп, оны таратуға
ұсынады.
Қазіргі кезеңдегі қоғамның жедел дамуы ғылым мен техниканың дамуымен
байланысты болса, ал болашақта ғылым мен техниканы, өндірісті дамытатын
бүгінгі мектеп оқушылары. Сондықтан мектеп оқушыларына үлкен жауапкершілік
пен білімдарлық қажет. Оқушыларды өз-өзіне сенімін арттыру, олардың
шығармашылығын дамыту, өтілетін сабақтың оқу материалын терең ұғына білуге
баулу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне де байланысты [4].
Бастауыш кластың білім беру жүйесіне ерекше мән беруіміз керек. Себебі,
білім негізі – бастауыштан қаланады. Бастауыш мұғалімі ең алғашқы күннен
бастап, өз шәкіртінің психологиясын жан-жақты зерттеп, одан әрі тілі мен
ойын дамытуға , еркін сөйлей алуына, өз ортасында жақсы қарым- қатынаста
болуына басты қадамдар жасап, оны жалғастырудың , дамытудың жолдарын
іздестіруі керек. Осындай жұмыс түрлерін жүйелі ұйымдастырғанда ғана жоғары
көрсеткіштерге жетуге болады.
Мұғалім мен оқушының бірлік одақта қызмет істеуі, бір-біріне басымдылық
көрсетпеуі , оқушы мен мұғалімнің субъектік болуы шарт. Бұл міндеттерді
жүзеге асыру үшін білім беру ұжымында мұғалім
Инновациялық оқыту арқылы оқытудың түрлерін, әдістерін, құралдарын
үздіксіз жетілдіру керек.
Инновациялық оқытуды тиімді пайдалану – болашақ мамандарды жаңа қоғам
жағдайында өмір сүруге дайындауға, сапалы дайындалған мамандар арқылы
ғылыми – техникалық прогресті жетелдетуге, қоғамның даму перспективасын
айқындауға мүмкіндік береді.
Қазақ тілі – мемлекеттік мәртебемізді, ұлттық келбетімізді танытатын
басты белгі. Қазақ тілі қазақ халқының жан сезімін және рухани байлығын
ғасырдан-ғасырға жалғастырып келе жатыр. Мемлекеттік тіл тағдыры – қазақ
ұлтының да тағдыры, сондықтан біздің мақсатымыз – қазақ тілін басқа ұлт
өкілдеріне меңгерту, үйрету. Ол үшін не істеу керек?
Ол үшін сабақты мұғалім қызықты, тартымды өткізуі керек. Сабақ-өте
күрделі, сан қырлы. Әрбір сабаққа қойылатын басты талап:
- мұғалімнің сабаққа жаңашылдық, шығармашылық әрекеті;
- көрнекті құралдарды тиімді пайдалану;
- оқушының білімге деген қызығушылығын арттыру;
- сабақтың әдіс-тәсілдерін түрлендіру.
Мұғалім өз пәнін жетік білумен қатар үнемі шәкірттерінен қолдау тапқанда
ғана еңбегінің нәтижесі көрінеді. Еңбексіз, ізденіссіз тәжірибе немесе
әдістеме пайда болмайды. Еңбектің жемісті болуы, көбіне мұғалімнің жеке
басына, оның шеберлігіне, іскерлігіне байланысты. Ол үшін көп тер төгіп
ізденіс жасау қажет.
Пәннің төңірегінде ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz