Насекомдардың басты дұшпаны насекомдар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

КІРІСПЕ1

I. ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ3

II. ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ. 7

III. Семей өңірінің географиялық жағдайы. 9

IV. ОМЫРТҚАСЫЗДАРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА БЕЙІМДЕЛУШІЛІКТЕРІ. 12

V Ғылыми - зерттеу бөлімі21

5. 1 Бүркеніш рең. 21

5. 2 Жасырушы рең. 22

5. 3 Сақтандырушы рең26

5. 4 Қорғаныш рең (мимикрия) 30

ҚОРЫТЫНДЫ33

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР34

КІРІСПЕ

Организмдер эволюция барысында өзін қоршаған орта жағдайларына бейімделеді. Бейімделушілік деп организмдердің нақтылы ортада тіршілік етіп, ұрпақ қалдыруын қамтамасыз ететін жаңа қасиеттердің пайда болуын айтады. Сондықтан кез-келген бейімделушілік түрі эволюцияның негізгі нәтижесі болып табылады. Бейімделушіліктің қалыптасуы тұқым қуалайтын өзгергіштік пен табиғи сұрыптауға тікелей байланысты. Бейімделушіліктің бәріне бірдей мақсаты - ол жауынан қорғану. Қорғану түрлері өте көп. Омыртқасыздардың көп түрлілігіне қарамастан, олар туралы мәліметтер әлі де толық емес. Соның ішінде олардың қоршаған ортаға байланысты бейімделуі, яғни сыртқы құрылысын, мінез-қүлқын, түсін өзгертуі жайлы сұрақтарға толық жауап болмағандықтан бұл тақырып мәселесі өзекті болып табылады. Қарастырып отырған курс жүмысының негізгі мақсаты омыртқасыз жануарлардың қорғаныштық бейімделушіліктері. Жалпы омыртқасыздардың ішінде бунақденелілер құрылысы, мінез-қүлқы жағынан жоғары болуына байланысты осыларға көп көңіл бөлеміз.

Мекен ету ортасына байланысты әр түрлі бейімделушілік пайда болды: а) қорегін орман ағаштарының жапырақ төсеніштері мен қалың қардың үстінен алып жеу үшін тұмсықтары қысқарған; ә) қалың қарға барып кетпей, үстімен жүру үшін саусақтарының жиегінде мүйізді қатпарлардың болуы; б) жарден оңай ұшу үшін қанаттары жалпақ, ұшы доғал болуы сияқты бейімделуді аңғаруға болады. Сондай ақ насекомдар жыртқыштардан зардап шегіп, тіршілік үшін күресте көптеген қорғаныш бейімділіктері пайда болды. Насекомдардың басты дұшпаны насекомдар. Мысалы, инеліктер үнемі ұсақ насекомдарды қуып жүреді, соның есебінде көптеген масалар жем болады. Тойымсыз дәуіттердің басқа насекомдарды аңдумен күні өтеді. Қаңқыз қоңызы кішкентай болғанымен дем алыссыз өсімдік биттерін іздейді. Муравьиный левтың личинкасы құмдарда воронкалар қазып, сол воронкаға түскен насекомдармен қоректенеді. Аммофил осасы далада ұшып жүріп жұлдызқұрттарды қорек ретінде пайдаланады. Ормандағы құмырсқалар илеуіне қарасаң қайнап жатқан тіршілік көзіне таң қаласың. Бір құмырсқа жұлдызқұрт ұстап алған, тағы біреулері қандала ұстап алған, екінші біреулері қоңызды ұстап алып бара жатқанын көреміз. Қысқаша айтқанда насекомдар насекомдарды құртады. да насекомдардың жауы. Мысалы, жыландар көшпелі шегірткелермен көп қоректенеді. Ғалымдардың айтуы бойынша бір жылан жылына екі жарым мыңдай көшпелі шегіртке жейді. Бұл өсімдіктер үшін пайдалы, бірақ насекомдарда да қорғаныш бейімделушіліктері пайда болды. Эволюция барысында насекомдар кұстардан да қорғанады. Бірақ кейбір құстар кез-келген насекомдармен қоректенбей, белгілі бір насекомдармен ғана қоректенеді. Мысалы, көкектер денесін түк басқан жұлдызқұрттармен ғана қоректенеді, ал басқа бір құс түрі бұл жұлдызқұрттарға тиіспейді. Тоқылдақтар өз қорегін ағаш қабығынын астынан табады. Олардан басқа ешқандай құстар орман зиянкесі личинкаларын ала алмайды. Жалпы насекомдармен барлығы болмаса да өте көп тірі организмдер қоректенеді. Соның ішінде насекомдардың басты дұшпаны - адам. Адам жер бетін игерді, қалалар салды, табиғатты өзгертті, әр түрлі машиналар мен өндірістен шығатын насекомдардың көзін құртатын улы химикатты заттарды шығарды. Адам- табиғат пен онда тіршілік ететін организмдер үшін басты жау.

Курс жұмысы бірнеше міндеттерден тұрады. Біріншіден бунакденелілердің жабындық қорғанышын анықтау, сақтандырғыш реңге, сыртқы ортаға байланысты пішінін өзгертуі, мимикрияға анықтама беру. Бунақденелілер жер бетінде тіршілік етіп, дамып, көбею үшін күрес жүргізеді. Осылардың жауынан қорғануының бір түрі сыртқы реңі. Сыртқы қорғайтын жабындық рең бунақденелілер өмірінде маңызды орынға ие. Басында айтып кеткендей бунақденелілер класы басқа кластарға қарағанда өкілдер санына бай. Тіршілік ету ортасына байланысты бунақденелілердің қорғаныш реңдері бірнеше түрлерге бөлінеді. Оған негізгі бөлімде тоқталамыз.

I. ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

Осы курс жүмысын жазу барысында көптеген атақты ғалымдардың еңбектерімен таныстым. Солардың бірі Огден Тэннер, Фабр, Николас Тинберген т. б. Жан Анри Фабр (1823-1915) алғаш болып жануарлардың мінез-қүлығын зерттеп ғылымға 40 жыл өмірін арнады. Ол Францияда аралар мен осаларды зерттеп, жануарлардың мінез-қүлығының өте күрделі екенін дәлелдеді. Сонымен қатар ағылшын ғалымы, атақты биолог, Нобель сыйлығының лауреаты Николас Тинберген «Поведение животных» атты ғылыми кітап жазып шықты. Тағы бір атақты ғалым, биолог Огден Тэннер «Жануарлардың қорғаныштық бейімделушіліктері» атты кітап жазып шығарды. Ғалым ғылым жолының ауырлығына қарамастан үрей туғызатын Амазонкаға, бір тамшы суы жоқ шөлді далаларға, жүмбақ сырлары бар мүхиттарға барып ондағы мекендейтін жануарлардың мінез-қүлығын, тіршілік ортасын зерттеп бағасы жоқ суреттер түсірді. Атақты орыс ғалымы П. И. Мариковский Қазақстанда мекендейтін омыртқасыздарды көп зерттеген және де осыған байланысты көптеген ғылыми кітаптар жазды. Осы әдебиеттерді курстық жүмысты жазуда қолдандым. Бунақденелілер жер бетінде миллиондаған жылдар бойы өмір сүріп келеді. Эволюция барысында бунакденелілердің сыртқы қүрылысымен қоса реңі де өзгерістерге үшыраған. Бунақденелілер дүниесі сан алуан. Олардың түсі де сан түрлі қүбылып түрады. Оның бунақденелілер үшін маңызы зор. Ертеден бастап ғалымдар бунақденелілерді зерттеу барысында олардың қүрылысы мен сыртқы пішініне, түсіне көп көңіл бөлген. Бунақденелілерге түсінің не үшін керек екендігі көп ойландырды. Ойланса да оған «табиғаттың бергені» деген жауап дайын түрды. Біреулер бунақденелілердің әсем түсіне қызығып қана қойса, енді біреулер шындыққа көз жеткізіп, зерттеу жүмыстарын жүргізе бастады. Дарвиннің эволюциялық ашылуынан кейін бүл зерттеулер кеңінен қарастырылды. Біз үшін бүл таңқаларлық, бірақ адамдар бунақденелілердің сырт пішінін неге өзгертетіндігін тек XIX ғасырда ғана білген. Бунақденелілердің түсінін өзгертуі олардың өмір сүру үшін күресінің дәлелі. Ағылшын ғалымдары Альфред Уоллес пен Генри Бейтс осы сұрақты шешу үшін өмірінің көптеген жылдарын арнады, көп еңбек етті. Көптеген ізденістер мен тәжірибелердің нәтижесінде несекомдардың түсіне байланысты туындаган сұрақтар шешілді. Ғалымдардың зерттеуі бойынша сыртқы реңді бірнеше топқа бөлуге болады. . Күнделікті өмірімізде жиі кездесетін насекомдардың бірі- шегірткені алайық. Сол шегірткенің түрлеріне байланысты сыртқы түсіне көңіл аударсақ: құмдауыт жердегі шегірткелердің түсі қоңырқай да, көгал жердегі шегірткелердің түсі жасыл болады. Емен діңінен кешке қарай іңір көбелектерін кездестіруге болады. Қозғалмай қонақтап отырғанда оны емен ағашының қабығынан ажырату қиын. Жасыл жұлдызқүрт жапырақ бетінде тіршілік етеді. Ол да жапырақ бетінде мүлдем байқалмайды. Ғалымдар түстің бүл өзгеруін- криптемизм деп атаған. Жүлдызқүрт жазык жапырақ бетінде түрса да өзінің жолақтарының арқасында мүлдем байқалмайды. Одан да жоғарғы қорғаныштық-насекомдардың бір затқа айналуында. Мысалы, бір жапыраққа, тасқа, таяққа үқсас болып пішінін өзгертуі. Бүл уақытта насекомға белгілі бір затқа үқсас болған түсі, сол затқа үқсайтындай етіп өзгертетін формасы жэне қозғалмай жата алу қабілеті үлкен көмегін тигізеді. Насекомдардың сыртқы бояуын ғана өзгертіп қоймай, пішінін де тіршілік ететін ортасына бейімдей алуы мимизия деп аталады. Ол жайлы Англияның белгілі натуралисі Форбе өз үйінен шығып серуендеп келе жатып, қүс саңғырығына қонып отырған көгілдір көбелекті байқайды. Мәнін білу үшін ол әлгі көбелек қонған жерге үңіле қарап, көбелектің қимылсыз отырғандығын көреді. Ол қолындағы таяқшамен көбелекті қозғап көрмекші болғанда, өлген көбелек қүс саңғырығының үстінен қүлап түседі де, бір зат тез аулаққа қашып кетеді. Натуралист бұған қатты таң қалып, әлгі затты қуып жетсе ол қүс саңғырығы пішіндес өрмекші болып шығады. Пішінінің қүс саңғырығына үқсауы өрмекшінің қорегін аулауға жэне қатерлі жағдайларда, мысалы, жауынан білінбей қүтылып, аман қалуына есебін тигізеді. Биология ғылымдарының докторы Валериан Викторович Лункевичтің «Занимательная биология» атты кітабында өз басынан кешірген бір оқиғасын баяндайды. Бірде ғалым Лондонда тұрған шағында жануарлар бағына барып, ыстық тропикалық насекомдар бөліміне арналған шынылы павильионға кіреді. Ол жұрт топталып тұрған әйнекті шкафқа тақап, ішіндегі өсімдікке назар аударады. Адамдар сиреген кезде жақын келіп, оған жете көз салады. Бірақ назар аударарлықтай ерекшелікті ажырата алмайды. Осы кезде шкаф жанында тұрған күзетші қолындағы таяқшамен шкаф әйнегін сәл ысырып, өсімдік жапырақтарын қозғағанда, кейбір жасыл жапырақтардың жан-жаққа жылжып қозғалатындығын аңғарады. Бұл пішіні де, түсі де өсімдік жапырағына үқсайтын насекбм- жапырақ түлғалы қоңыз болып шығады. Оның осындай түстес, пішіндес болуы насеком жейтін құстар мен сүтқоректілерге байқалмайды, өзінің жауынан қорғануға мүмкіншілік береді. Сол сияқты дәуіттің де сырт пішіні және түсі өзін жауынан осылайша қорғайды. Дәуіттің түсі жасыл, сарғыш, қоңыр болуы мүмкін. Олар өсімдік сабағы тәріздес болады және бір орында тапжылмай отыруы өзін жауынан қорғап қалуға және азығын ұстауға мүмкіндік жасайды. Басында айтып кеткендей, келесі бір қорғанудың түрі мимикрия. Насекомдардың сыртқы түсін мекен ететін ортасына байланысты ауыстыруы немесе бір зиянды, улы насекомға ұқсастығын мимикрия деп атаймыз. Табиғатта қорғанарлық органы жоқ, зиянсыз насекомдар көп. Олар қашып құтыла алмайтын әлсіз жәндіктер. Алайда, олар да тіршілік етіп, ұрпақ жалғастыра алады. Оларға табиғаттың тартқан «сыйы»- мекен ету ортасына қарай тез түсін өзгерте алу қасиеті. Сырт пішіні мен түсінде таңқаларлықтай ештеңе жоқ, жақсы көрінетін насекомдар көп, бірақ оларға не қүстар, не насекомдармен қоректенетін жануарлар тиіспейді. Бұлардың қасында жеуге келетін насекомдар жүр, бірақ олар улы насекомдардың түсіне боялған, бұларға да насекоммен қоректенетін жануарлар тимейді. Бұл барлыгына белгілі, аралар мен соналарға үқсас шыбындар, экзотикалық көбелектердің түрлері. Олар улы көбелектерге ұқсайды. Бұл насекомдар өздерінің анық және жақсы сақталатын түсімен басқаларды «тиме маған» дегендей ескертеді. Бұл рең ескерту немесе мимикрия деп аталады. Мысалы, Африканың батыс жағалауында мекен ететін акрел атты көбелек бар. Бұл көбелек ашық түсті бояумен боялған, алайда бүл көбелектер өте улы болады. Сондықтан бұларға қүстар жоламайды. Ал осы көбелектен реңі аумайтын ешқандай уы жоқ көбелектер де кездеседі. Бұл көбелектер реңінің акрел көбелегіне ұқсауы, олардың жауынан аман қалуына, оны үркітуге себепкер болады. Атақты биолог Н. Тинберген мұны «жалган сақтандырғыш» деп атаған. Бұл насекомға қатер төнген кезде өзін қорғау үшін айбат шегіп, жауын шошыту үшін реңін өзгертуі немесе денесінде ашық түсті дақтардың пайда болуы. Уоллес пен Бэйтс өз зерттеулерінде осы жағдайларды терең қарастырған. Олардың айтуынша, насекомдардың реңі жаудан қорғап қана коймайды, сонымен қатар бірін-бірі тануға, аналықты аталықтан ажыратуға мүмкіндік жасайды. Бірақ Уоллес пен Бэйтстің қалаған теориясының қабырғасы бірақ күнде құлады. Бұл қабырғаны құлатуға австралиялық ғалым, биолог Ф. Хайкентингер қырық жыл дайындалды. Өзінің «мимикрия жүмбақтары» және оның жауабы атты кітабында сол күнге шейін адамзаттың табиғатқа тең субъективті қатынаста болуы дэл осы жағдайда- насекомдар әлеміне Хайкентингер өз теориясын дәлелдеп берді. Неге насекомдар құстарды (Уоллес бойынша) өз иісімен үркітеді. Насекомдар жауынан қорғанған кезде геликонойд деп аталатын сүйықтық бөледі. Уоллестің айтуынша, оның иісі ванильдің иісіне үқсайды. Бірақ бүл иіс насекомдармен қоректенетін жануарларға жағымсыз екендігіне қандай дәлел бар? Насекомдармен қоректенетіндер насекомдарды иісінен тауып жейтін болса неліктен насекомдар олардан қашып қүтылуға тырысады? Осындай түрлі сұрақтар үсті-үстіне туып жатты. Насекомдардың қоршаған ортаға байланысты түсі өзгерген бе? Адамдардың ойынша ол солай, алайда, мүмкін жануарлар үшін бүл басқалай көрінеді. Сонымен қатар тек насекомдар ғана емес, қүстардың кей түрлері де ультракүлгін сэулелерді қабылдайды. Осыған байланысты реңі тіршілік ету ортасына сәйкес насекомды ультракүлгін сәулесінің жарығында фотосуретке түсіргенде, насекомдардың қорғаныш реңі өзгеріп, олар анық байқалатындай болған. Мұның барлығы логикалық жағынан шындық. Бірақ көптеген жоғары дәрежедегі тәжірибелер басқаша нәтиже береді ме, әлде осы нәтижені көрсете ме? Зерттеу жұмыстары басқаша нәтиже берді. Құстар адамдарға қарағанда айналадағы түстерді сол басқаша қабылдайды, дегенмен түсі өзгертілген, яғни қорғаныш реңі бар насекомды анық көрінетін еш қорғаныш реңі жоқ насекомнан сегіз есе сирек тапқан. Н. Тинберген аш құстар мен жүлдызқүрттарды пайдалана отырып көптеген тәжірибелер жүргізген. Ол аш қүстар мен жүлдызқүрттарды бір тордың ішіне қойған. Қанша іздегенімен құстар жүлдызқүрттарды таба алмаған. Өйткені жұлдызкүрттар қүрғақ бүталар тәрізді формасын өзгерткен, «қүстар тек қана байқаусыз осы «бүталарды» басып кеткенде ғана алданғандарын біліп қүрттарды жейді»- деп жазды. Құстар қанатында көз тәріздес суреті бар көбелектерімен қоректенгенмен көп жагдайда олардан аулақ жүруге тырысады. Өйткені құстарды көбелектің қанатындағы «көздері» үркітеді. Осылайша көп жағдайларда қанатының түсі, ондағы суреті көбелектердің өмірін сақтап қалған. Ғалымдар көбелектерді ұстап алып олардың қанатына ромб тәріздес, дөңгелек, үшбұрыш тәріздес суреттерді салып құстарды жібергенде құстар ешбір кедергісіз оларды жеп қойған, яғни бүл рең көбелекке қорғаныштық бермейді. Зерттеулер бойынша қүстар өте ашық түстерге боялған насекомдарға тиіспейді. Егер де қүстардың балапаны байқаусызда осындай насекомдарды шоқып алса, үзақ уақыт басын шайқап, тұмсығын тазартады. Қарапайым зерттеулердің көрсетуінше насекомдардың көп мөлшері өзінің өмір сүру ортасына байланысты түсін өзгертеді. Мысалы, жасыл шөптерде жасыл түсті насекомдар, топырақты немесе қүмды жерлерде мекен ету ортасына байланысты түске боялған насекомдар тіршілік етеді. Уақыт өтіп жатса да бүл тақырыпты қамтитын теориялар көп болды. Сол сияқты 1938 жылы Совет ғалымы Б. Н. Шванвичтің айтуы бойынша көптеген көбелектердің қанаттарындағы сурет олардың тіршілік ету ортасының микроландшафтының суретін қайталайды немесе соған жақын болады.

II. ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ.

Насекомдарды барлық жерде кездестіруге болады. Ауада, құрылықта, суда, топырақта, ағаштардың діңінде. Оларды ұстау үшін айналага үқыптап көз салу қажет. Ең бастысы насекомдар күн сәулесі жақсы түсетін жерлерде, хош иісті гүлдер өсетін және өсімдік жамылгысы бұзылмаған жерлерде көп кездеседі. Су жағалауларында әр түрлі насекомдар тіршілік етеді, әсіресе, әдемі қанаттарын қағып инеліктер үшып жүреді, водолюбтар мен жүзгіш қоңыздар, көбелектер, қоңыздар, шыбындар өте көп. Сонымен қатар бау-бақшада жазды күні насекомдарды көп ұстауга болады. Насекомдарды іздеу барысында саяхат әр жерде болса, табыстың түрге бай болатынына көзім жетті. Өйткені әрбір жердің өзіне тән түрі болады. Насекомдар салқын қанды екенін білеміз, олар төмеңгі температурада үйықтайды. Сондықтан жүмыстың бәрі жазда, көктемнің аяғы мен күздің басында жүреді. Ашық әрі ыстық күндерде насекомдарды суретке түсірген жақсы. Түрлі-түсті таспада насекомдардың түсі қанық болады. Кейбір жылдам ұшатын насекомдарды суретке түсіру өте қиын. Ол үшін насекомды сачекпен ұстап, аз уақытқа эфирге салып, одан кейін оны белгілі бір өсімдікке орналастырып суретке түсіруге болады. Насекомды суретке түсіру барысында оның фонына назар аудару керек. Өте сирек кездесетін әдемі насекомды суретке түсіру барысында таспаны аямай бірнеше рет түсіру керек. Өйткені көптеген суреттердің ішінен тек бір-екеуі ғана жақсы шығады. Жалпы ғылыми шығармаларға арнап насекомдарды суретке түсіру өте пайдалы. Бірақ насекомдар өте көп және олардың бәрін таспаға түсіру мүмкін емес. Суреттер өзінің қүндылығын жоғалтпау үшін, насекомдарды анықтау үшін оларды сақтап қойған дүрыс. Бірақ жақсы түсірілген фотосуреттерден көптеген насекомдарды бірден тануға болады. Насекомдарды аулау үшін сачек, пинцет, эфир, мақта, қорап, насекомдарды қадайтын инелерді пайдаланады. Және насекомдарды ыстық күндері аулайды, өйткені олар осы күні өте көп, әрі активті болады. Ұстаған насекомдарды анықтау үшін арнайы ғылыми кітаптарды пайдаланады. Жоғарыда айтып кеткендей, насекомдарды сачекпен ұстайды, ол үшін сачектің диаметрі 25-30 см. болған тиімді. Сонымен қатар міндетті түрде морилка болуы керек. Морилкаға 7-12 см. ұзындықтағы банка жарайды. Морилканың ішіне резинаны қиып, үстіне бензин, хлороформ, бензол, эфир құюға болады. Резинаны салған себебім, ол үшатын сүйықтықты өзіне сіңіріп ақырын буландырады. Насекомдарды жинау барысында кішкентай күрек болған өте пайдалы, өйткені топырақта да насекомдар көп болады. Олардың тіршілігіімен танысу үшін міндетті түрде қазуға тура келеді. Көптеген ұсақ, әрі улы, шағатын насекомдар бар. Оларды қүр қолмен ұстай алмайсың, мұндай жағдайда пинцет пайдаланған жөн. Насекомдарды қалай зертейді, неден бастайды, неге көңіл бөлу керек? Міне осы сүрақтар көп ойландырады. Ең бірінші өзіңнің түратын жеріңнің насекомдарын жинап, коллекция қүрамыз. Ол үшін насекомдарды көктемнен бастап күз аяқталғанша жинау керек, және күндіз ғана емес, түнде де лампаның көмегімен жинауға болады. Үсынылып отырған курс жүмысындағы зерттелген бунакденелілер 2007 жылдың жаз айларында Семей қаласының қарағайлы орман өңірінен жиналған. ¥сынылып отырған курстық жүмыстағы зерттеліп отырған насекомдар 2007 жылдың жазының шілде айынан бастап Семей қаласының қарағайлы орман өңірінен жиналды. Жиналған насекомдар зерттеу барысында Б. М. Мамаев, Л. Н. Медведев, Ф. Н. Правдиннің арнайы насекомдарды анықтауға арналған анықтағыш арқылы анықталды.

III. Семей өңірінің географиялық жағдайы.

Шығыс Қазақстан облысы - Қазақстан Республикасының солтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлігі. Жер аумағы - 283 300 км ²

Халқының саны (2006) - 1 430 000 адам

Өңір климаты ерекше географиялық орналасуымен ерекшеленеді, құрылықта, мұхиттардан барынша алыс орналасқан. Аумақ арктикалық бассейнге ашылған, бірақ Азияның ең биік тау шыңдары оны Үнді мұхитының әсерінен оқшау қалдырған. Климатының шұғыл континентальдылығы жылдық және тәуліктік температуралардың жоғары амплитудасы салдарынан болып отыр. Қыста -450 - қа, жазда +450 -қа дейін жетеді. Жалпы Шығыс Қызықстан облысында екі ірі қаласы бар. Бірі облыс орталығы, ал екіншісі Семей қаласы.

Семей - Шығыс Қазақстан облысындағы ең ірі қала. Ертіс өзенінің қос қапталында орналасқан. Халқының саны маңайындағы елді-мекендерді қоса алғанда 385 763 адам (2010 ж. ) Облыс орталығы Өскемен қаласынан 240 шақырым қашықтықта орналасқан. Қаланың әкімшілік аумағына ірілі-ұсақты 14 ауылдық округ кіреді.

Семей қаласының алғашқы атауы "Доржинкит" болған. Орыс зерттеушілерінің пікірінше қаланың қазіргі жерінде будда монахтарының қонысы болған деседі, ал қала солардың бірінің атымен аталып кеткен. Ал қала бар болғаны жеті үйден тұрған екен. Кейін Ресей империясының тұсында бұл жерде орыстар бекініс салып, оны "Семь палат" ("Жеті шатыр") деп атапты. Кеңес дәуірінде бұл қала "Семипалатинск" деген атпен танылды. Ал 2007-жылы маусым айында Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қалаға жасаған ресми сапары барысында шаһар атауын ресми түрде Семей деп ауыстырды.

Семейдің іргетасы ресми түрде 1728 жылы Ресей патшасының әмірімен шағын әскери бекініс ретінде қаланған делінеді. Әйтседе, көптеген тарихи деректерге сүйенген жергілікті өлкетанушылар мен зиялы қауым оның қалыптасуын одан арыдан ежелгі Қимақ дәуірінен іздейді. Бұл пікірге қала орнынан табылып жүрген археологиялық жәдігерлер де себеп болуда.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.