Орыс өнерінің қалыптасу кезеңдері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
I.Орыс өнерінің қалыптасуының теориялық негіздері

1.1. Орыс өнері және оның қалыптасу
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..4

1.2. Орыс өнерінің дамуының негізгі
өкілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 7

II.Орыс өнерінің дамуының қазіргі кездегі бетбұрыстары

2.1. Орыс өнерін дамыту мен қалыптастыру
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...11

2.2. Орыс өнеріндегі негізгі
ерекшеліктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..21

Пайданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... 26

I.Орыс өнерінің қалыптасуының теориялық негіздері:

1.1. Орыс өнерінің қалыптасу кезеңдері:

Б.з.б алғашқы ғасырларында өмір сүрген отырықшы славян тайпалары Римдік
империя мәдениетімен таныс, содан әсер алған тайпалармен, халықтармен
араласып, шығысеуропалық үлкен аумақта коныстанады.

Орыс мемлекеттілігі пайда болған аумақтағы халық Византия, Иран,
Кавказ жерлерімен, болгарлықтарымен шекаралас жатқандықтан олардың жоғарғы
дамыған қолөнерін, жазуын, сәулетін, кескіндемесін үйренді. Славяндықтар
ұзақ жорықтарға шығып, көптеген оқиғаларға қатысқан. Кейіннен табылған
VIIХғ.ғ. ескерткіштеріне қарап, көптеген мәселенің шешімін табуға болады,
заттардың әр түрлі сарында және формада жасағандығы түсіндіріледі.

Негізінен, бұл заттарға жататындар: қолөнер, тұрмыстық және жоралғы
ескерткіштер, қыш ыдыстар, сүйектен жасалған тарақтар, сақина, білезіктер,
ат әбзелдерінің бөлшектері, бойтұмарлар, пұттар пішіндері.

Белгіленген әрбір өрнек қандай да бір нысанды білдіреді. Мифологиялық
көріністегі белгілі бір заттардың қалыптарын бейнелейді. Мәселен, сырға
мен сақиналар – Күн, гүл, Айды елестетеді. Заттардың әр біреуінің өзіне тән
мағынасы болды.

Славяндықтар өзен мен көлге, ағаш пен тасқа табынды. Археологиялық
зерттеулер барысында табылған пұттар бейнесінің қарапайым тастардан
айырмашылығы көп емес. Олар бейнелеу сарындары мен шартты белгіленуі
бойынша ерекшеленеді.

VI – IX ғасырларда Шығыстық славян мемлекеті құралады. Осы кезеңде
нақты иконатану қалыптасады.

Князьдік орталық құрылуына қатысты князьдік басқару үйлерінің құрылысы
басталды. Тайпа орталығы – қалалар әр алуан қолөнердің дамуына ықпалын
тигізді, оның ішінде зергерлік өнер де бар.

Тұрмыс заттары зергерлік өрнектермен әшекейленді. Жергілікті шеберлердің
қолданған әдістері: эмаль, бүршік, нақыштау және шекіме болды.

Мұндағы сарындары Иран мен Византия бейнелерінен келіп шығады.

IX – X ғасырларда Қалыптасқан мемлекет Киевтік Русь атауын алады.
Киевтік Русь Еуропаның саяси өмірінде маңызды орын алды . Онда жаңа
мемлекеттік мәдениетпен қатар жазу жүйесі мен христиандық дін қалыптаса
бастады.

Тұрмыстық мәдениеттегі дәстүр бір дәуірден екінші дәуірге өзгеріссіз
көшеді. Иран-сасанидтік, скивтік, эллинистік өнерден алынған өрнек
ерекшелігі, сарындар мен нысандар өзгермейді.

Христиандық дін жас орыс мемлекетінің рухани мәдениетінің,
көзқарасының қалыптасуына ықпалын тигізеді. Адам өзінің қайталама
ерекшеліктерімен табиғат әлемінен бөлініп шығады.

988 –1019 жылдары князь Владимир Святославович тұсында қабылданған
христиандық дінге қатысты, көркемөнер мен құрылыста қызу жұмыс басталады.

Ең ірі құрылыстың бірі – Киевтегі "Құдай анаға" арналған храм. Бұл
шіркеу пішіні Киевтен басқа да қалаларда көтеріліп жатқан құрылыстарға
әсерін тигізді. Жаңа қалада София ғибадатханасы, Роставта Успения
ғибадатханасы ағаштан бой көтерді (соңғысы 1160 жылы түрлі себептерге
байланысты жанып кетті). Құрылыс одан әрі қарай өз жалғасын табады.

XI ғасырдың соңында Киевте князьдер билікке таласып куреседі де, Русь
ыдырап кетеді.

Тек XIIғасырда ғана өз саясатын өзі ақтайтын мемлекетке айналады. XII
ғасырда Русьтегі қалалардың өсуімен, орыс қоғамының бірігуімен
ерекшеленеді.

Өнердегі салтанатты, монументті стиль XI ғасырдың аяғы - XII ғасырдың
басында камералық стильге өзгереді, ондағы өнер тұрғылықты өмір салтына
жақын болды. XII ғасыр өнерінің стиль князьдік сарайдағы шеберлер қызмет
істейтін шеберханалардан басқа, монастырьлардағы жеке шеберханалар пайда
бола бастайды. Олар тапсырыспен қатар, жаппай сату үшін де жұмыс істейді.

XII ғасырдың 30-90- жылдарынан бастап көркем өнердегі қызмет қалалық
және қаладан тыс орналасқан шағын монастырьларда жасалды, көбінесе
икондар мен қолжазбалар, шағын көлемді миниатюраларды әшекейледі.

Ғибадатхана құрылыстарында жаңа көркемөнерлік талғамдар пайда бола
бастады. Бұл даму әр алуан мәдениет орталықтарында әр түрлі ерекшелігімен
көрінді.

XIV ғасырдың соңы мен басындағы кескіндемешілер мен сәулетшілер адам
өмірінің рухани, ішкі бейнесін ашуға талпынды. Бұл идеялар Мәскеуде
туындап, суретшілер шығармашылығына ықпал етті.

1378 жылы храм қабырғасын қабырға суреттермен толтырған белгілі
византиялық суретші Феофан-Грекпен бірігіп, 1405 жылы Андрей Рублев те өзін
суретші ретінде көрсетеді.

XV ғасырдың соңы мен XVI ғасырдың басында, 1485-1487 жылдары
Мәскеулік Кремль құрылысы басталады. 1516 жылы құрылыс аяқталады.
XVғасырдың соңындағы сәулет ескерткіштерінің ерекшелігі – тігінен
бөлінуінде еді.

XVI ғасырдың басында сәулет өнеріне ренессанстық сарындар, классикалық
ордерлер белгілері енеді, ал қондырғылы және монументті кескіндемеде
батыстық әсер болмады. Өнердегі монументті стильде өзін көрсеткен суретші
Дионисий болды.

XVI ғасырдың ортасында Иван Грозный таққа отырды. Мәскеулік
патшалыққа Қазан мен Астрахань келіп қосылады. Иван Грозный дәуірінде
шіркеу – рухани тәрбие беруші мемлекеттік орынға айналады. Сәулет өнері
дами туседі. Миниатюра икон жазуына және монументті кескіндемеге өз ықпалын
тигізеді.

Қаланың өсуіне байланысты Батыс және Шығыспен жасалатын сауда әрі қарай
ұлғаяды.

Иван Грозный уақытында жасалған зергерлік бұйымдарда, оның ішінде
тұрмыстағы заттарда (құмыра, ыдыстар, табақтар) қасиетті ғұрып сақталған.

XVII ғасырда Ресей өнерінің тарихы қалалардың қарқынды өсуімен
байланысты болды. Ғасыр басындағы өнерге алғашқы дәуірдегі сәулет және
кескіндеме дәстүрлері үлкен ықпал етті.

XVIII ғасырда I Петр реформаларымен ерекшеленген болатын. Бұл
ғасырдағы орыс өнерінен жаңа уақыттағы мәдениеттің көне орта ғасыр өнерінің
орнына келгендігі айқын көрінеді. Өнер қоғамдық өмірде жаңа мәнге ие болды.

XVIII ғасырдың ортасындағы орыс сәулетінің ерекше көрсеткіші –
мемлекеттік және қоғамдық ерекшелік болды. Орыс сәулетінің басында
белгілі мүсіншінің баласы Б-Ф.Растрелли тұрды (1700-1771).

XVIII ғасырдың ортасында Ресейдің ұлттық деңгейі өседі.
М.В.Ломоносовтың қатысуымен (1757) Көркемсурет академиясы құрылады,
орыс театры пайда болады. Жаңа орыс өнері шарықтау шегіне келеді.
Кескіндеме өнерінде өзіндік маңызды композициялық ерекшелігі бар қондырғылы
картиналар пайда болады. XVIII ғасырдың орыс кескіндемесінің негізін
қалаушы – И.Никитин (1690-1742). Бұл дәуірдің екінші ірі шебері – А.Матвеев
(1701-1739). Ол Голландия мен Фландрияға оқуға жіберілген, XVIII ғ. 30-
жылдары өнердегі өз орнын тапты. Бұдан кейінгі суретшілер тобы:
А.П.Антропов, И.Я.Вишняков, И.П.Аргунов, П.Ротари және т.б Мүсін бұл
кезеңде қоғамда басқа өнер түрлері тәрізді аса үлкен орын алмады, ол тек
XVIII ғасырдың екінші жартысында ғана гүлдене бастайды.

XVIII ғасырдың екінші жартысындағы ірі шеберлер – француз
сәулетшісі Ж.Б.Валлен - Деламот (1729 – 1800) және орыс сәулетшісі
А.Ф.Кокоринов (1726 – 1772), екеуі бірігіп Көркемсурет академиясы
ғимаратының жобасын жасады (1764-1788). Мәскеудегі Кремль сарайының жобасын
жасаған сәулетші – ВИБаженов (1737-1799).

Мүсін өнерінің ірі орыс мүсіншісі Ф.И.Шубинді (1740-1805) атауға болады.

Алғашқы жұмыстары мәрмәрден болды. Монументті пластиканың
дамуында Э.М.Фольконе (1716-1791) өз қолтаңбасын табады.
Кескіндеме де үлкен өзгеріске ұшырайды. Ерекше жоғарғы сатыда адам бейнесі
– портрет тұрады. Белгілі шеберлер: Ф.С.Рокотов (1735-1808), Д.Г.Левицкий
(1735-1822), В.Л.Боровиковский (1757-1825).

1.2. Орыс өнерінің дамуының негізгі өкілдері:

Орыс суретшілерінің XIX ғасырдың бірінші жартысындағы кескіндеме
өнерінің Орест Адамович Кипренский Өнер академиясының оқушысы
бола тұра, алғашқы жұмысын 1804 жылы А.К.Швальбе портреті
тақырыбымен бастады.

Бұл шығармада суретшінің Рембрандт шығармашылығына деген
қызығушылығы көрінеді. Ол жаңа шабытты суретшілерге тән ерекшелік
болды. Суретші антикалық тақырыптармен шектеліп қалмай, өз заманының
талабына сай ізденеді, орыс тарихына назар аударады. А.К.Швальбе портреті
шығармасында адамның жүзіндегі мазасыздықты нақты сызықтармен
көрсеткен. Бұл портрет суретшіні классикалық эстетикадан алыстауына
ықпалын тигізді, соған дайындады.

Кейіннен салған портреттеріне романтикалық абыржуы жеке адамның
анағұрлым терең ашылған ізденістерімен ұштасты. Алынған түстер
эмоционалды бейненің әсерлі шығуына ықпал етті.

Кипенский алуан ерекшеліктерімен, нәзік те батыл кескіндемесімен
өзгешеленетін бірқатар автопортреттер тобын жазды. Бұл XIX ғасыр өнеріндігі
романтикалық бағытпен байланысты.

Ал ең жақсы портреттерінде байлық пен бейнелеу әлемінің рухани
әуенділігін берді. Оған мысал Е.П.Растопчина (1809), Д.Н.Хвостова (1814),
Е.В.Давыдов (1809) портреттері. Суретші орыс өнеріндегі портреттік
жанрды дамытты. Адамның моральдық бейнесін беруді іске асырды, ол бай
күрделі эмоцияны, сезімнің қозғалысын, көңіл күйін берді, адам бейнесін
ортамен байланыстырды.

Василий Андреевич Тропинин XIX ғасырдың бірінші жартысында өзінің
шығармашылығымен орыс кескіндемесіне көптеген жаңалықтар енгізді. Оның
демократтық бейнелері портреттік, сондай ақ тұрмыстық жанрларда көрінді.

Тропинин өмірінде көп қиыншылықтар болды. 1818 жылы жазған баланың
портреті өмірге орайлылығымен, бейненің әуенділігімен және
кескіндемелігімен басқа жұмыстардан бөлініп шығады. Суретші Шілтершіде
сентиментализм өнерін ұстанды, тұрмыс бөліктерін мұқият және нақты етіп
берді: ақ мақта мен шілтер тоқитын ине, күнделікті киім киіп отырған қыз
бейнесі.

Карл Павлрвич Брюллов шығармашылығы өзінің әдеби идеялық мағыналығы мен
нағыз артистизм жағынан дараланып көрінеді. Шығармашылығының ерте кезінен
ақ Брюлловқа үлкен ізденістер тән болды. 1821 жылы Өнер академиясын
бітірген кезде, Брюллов өзінің үлкен алтын медальға арнап жасаған - Мавр
емені жанында Авраммаға үш періштенің көрінуі бағдырламасын сегіз рет
өңдеді. Келесі жылы ол Италияға кетіп қалды.

Ол 1833 жылы үш жылғы табанды әрі ауыр жұмысты керек еткен Помпейдің
соңғы күні (1830-1833) атты замандастарын таң қалдырған суретін салып
бітірді. Брюллов бұл сурет арқылы адамзаттың бір-біріне деген аяушылығын
көрсетеді: адамдар өзінің жақынына көмектесіп, ата-анасы – баласын, баласы
– ауру әкесін құтқаруға тырысып жатса, жас суретші өзіне төнген қатерге
қарамастан, өлім әкелген табиғат апатына таң қала қарап тұр.

Иссак Ильич Левитан Мәскеу кескіндеме училищесінде оқыған. Ол – А.К.
Саврасовтың оқушысы. Левитан сурет өнерінде табиғатты бейнелеумен танылған.
Орыс кескіндеме өнерінің бастаушысы – Левитанның оқытушысы А.К.Саврасов
болған.

Левитанның ең алғаш салған жұмысын (йкүз. Сокольники, 1879 жыл) П.М.
Третьяков сатып алған болатын. 80 жылдардың басында Звеннигородта жазылған
жұмыстарында Левитан камералық этюд шебері ретінде танылады. 80 жылдардың
екінші жартысындағы Волгаға сапарлары, оның көркем көріністер мен ашық та
алыс көкжиектерге тәнтілігін оятты және де кескіндеме көңіл күцге
байланысты болды.

Суретші табиғатты өзінің көзқарасына, өзінің көңіл күйіне байланысты
салған. Ол шығармаларына өзінің көңіл күйі қайғылы екенін айқын бейнелеуге
тырысқан. Адамның көңіл күйі тұрақты болмағандықтан, суретшінің
шығармасында да көңіл күйінің ауысып тұрғанын көруге болады.

Федор Григорьевич Волков (1729-1763) – орыс актері, театр қайраткері,
В.Г.Белинский атағандай орыс театрының атасы Кострома қаласында көпес
отбасында туған. Мәскеу, Петербургте оқып, жан-жақты білім алған. 1735
жылдан Ярославльде тұрды. Бәрінен де оны театр қызықтырды. Бұл жылдары
тарихпен сол кезеңдегі маңызды мәселелерді көтерген орыстың трагедиялары
мен комедиялары шыға бастаған.

XVII ғасырдың аяғында крепостнойлық театрлар дами бастады.
Крепостнойлық театр труппаларын помещиктер басыбайлар шаруалар қатарынан
ұйымдастырды. Бұл театрлар XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басында,
Мәскеумен оның төңірегінде кең тарады.

Александр Петрович Сумароков (1717-1777жылдары) болды. Ол өзінің
шәкірттерімен улкен табыспен жүрген осы пьессаларды қойып отырды. Бірақ
мемлекеттік қызметке даярланып жатқан жас дворяндарға актер болуға рұқсат
етілмеді. Әйгілі орыс актерлері И.А.Дмитревский мен Я.Д.Шумский өзінің
сахналық өнер жолын осы театрдан бастаған. 1756 жылы мемлекеттік орыс
театрын құру туралы жарлық шығып, театр директоры болып А.П.Сумароков
тағайындалды. Өзінің бағыты бойынша бұл нағыз классицизм театры болды.

1761жылы Сумароковтың қызметтен босауына байланысты оның орны біршама босап
қалды.

1917 жылы қазан төңкерісі музыка мәдениеті өкілдерінің алдында жаңа міндет
қойды. Орыс музыкасы көпұлттық кеңес өнерінің ішінде дамыды.

П.И.Клвалева-Жемчугова (1768-1803) – Шереметьевтердің басыбайлы
акртисасы. Ол керемет әнші әрі драмалық актриса болды. Ковалева-Жемчугова
14 жасынан бастап мұңды ойынымен, көріктілігімен жұртшылықты таң қалдырған.
Бұдан басқа князь Н.Б.Юсупов пен А.Р.Воронцовтың театрлары үздік өнерімен
көзге түсті. Орыс сахна өнерінде крепостной монархияның зорлық-зомбылығын
өткір сынға алған мән-маңызы зор болды. Орыс театры өзінің даму жолын әрі
қарай жалғастырды, Бұл уақытта жаңа дарында драматургтер мен танымал
актерлер шықты. 1756 жылы Мәскеуде университеттің қасынан арнайы Көркемөнер
класы бар гимназия ашылды. Бұнда Медокс театрына арналған болашақ актерлер
дәріс алды. 1805 жылы театр өртеніп, Медокс кедейленгеннен кейін,
Петербургтің үлгісі бойынша император театры қалыптасады. Ол болашақ Кіші
театрдың негізі еді.

II. Орыс өнерінің дамуының қазіргі кездегі бетбұрыстары:

2.1. Орыс өнерін дамыту мен қалыптастыру негіздері.
Ежелгі славяндардың мәдениеті — орыс мәдениетінің қайнар бұлағы
болып саналады. Оның басты мәдени құндылықтары — қасиетті жырлар,
мифология, аңыз-ертегілер. Ғалымдардың пікірінше, олардың көпшілігінің
тектері Христиан дінін қабылдағаннан кейін құрып кеткен.
Ежелгі славяндар пұтқа табынушылықты бастан кешірген, сондықтан да
болар Ресей топырағында пұтқа табынушылық мәдениетінің дамуы жоғары болды.
Ежелгі славяндардың дүниетанымы табиғатты пір тұтумен тығыз байланысты
болды. Олар әр орманды, бұлақты, құдықты, тіпті жекелеген ағаштарды да
жанды нәрсе деп түсінген.
Пётр Ильич Чайковский. Дүниеге келгені мамырдың 7 (171 жас)
Воткинск, Ресей империясы
Қайтыс болғаны 1893 ж. қарашаның 6 (53 жаста) Санкт-Петербург
Чайковский Петр Ильич — Ресей композиторы, дирижер, педагог,
дүниежүзілік классикалық музыканың аса ірі өкілі. 1852 жылы
Чайковскийдің отбасы Санкт-Петербург қаласына қоныс аударды.
Алғашында Құқықтану училищесінде (1850 — 59) оқып, оны бітіргеннен кейін
Заң министірлігінденде (1859 — 63) лауазымды қызмет атқарды. Бірақ
музыкаға деген шексіз ынтызарлық оны орыс музыка қоғамының музыка класына
(1861 — 62), одан кейін Санкт-Петербург консерваториясына (1862 — 65) алып
келді. Консерваторияны үздік бітірген Чайковский аталмыш оқу орнында
композитор А.Г. Рубинштейннен тәлім алды. 1866 ж. Мәскеу қаласына
қоныс аударған ол ұстаздық етіп, консерваторияның профессоры (1866 —
78) ретінде көп еңбектенді. Осы кезде 1-симфониясын (“Қысқы ойлар”, 1866)
және “Воевода” операсын (1968) жазды әрі музыка сыншысы ретінде (1868
жылдан) танылды.
Ол — Ресейде гармония туралы тұңғыш оқулық жазды. Орыс мәдениетінің
көрнекті қайраткерлері А.Н. Островский, П.М. Садовский, Н.Г.
Рубинштейн, т.б-лармен жақын, пікірлес болу Чайковскийдің эстетикалық –
көркемдік көзқарасының қалыптасуына игі ықпал жасады. 1868 жылдан
Чайковскийдің “Құдіретті топ” композиторларымен шығармалары қарым-
қатынаста болып, композитор М.А. Балакиревтің кеңесімен
У.Шекспирдің “Ромео мен Джульетта” трагедиясының сюжетіне увертюра-
фантазиясын жазды. Жеке отбасылық өміріндегі сәтсіздіктен арылу
мақсатымен бірнеше жылға шет елге кетуге мәжбүр болды. Осы
кезде шығарған музыкалық шығармаларынан Чайковскийдің көп уақытқа
дейін музыкадағы өзіне тән стилін таба алмағандығы байқалады. Н.Ф.
фон Мекке деген әйел композиторға моральдық және материалдық көмек
көрсетуі арқасында Чайковский қыруар, жемісті жұмыс істеді.
“Опричник” (1872), “Ұста Вакула” (1874) опералары, “Аққу көлі” (1876)
балеті, 2 — 3 симфониялары сияқты музыкалық туындыларынан
Чайковскийдің шығармаларының жан-жақты толысып, өскендігі айқын
байқалды. Ол өз шығармаларында, әсіресе, бағдарламалық симфониялық
музыкаға зор көңіл бөлді. Композиторлық қызметімен қатар
Мәскеудің музыкалық - қоғамдық өміріне де белсене қатысты.
Чайковскийдің шығармаларының шоқтығы биік туындыларының бірі — 4-
симфониясы (1877) мен “Евгений Онегин” (1878) операсы болды.
Бұдан кейін “Орлеан қызы” (1879), “Мазепа” (1883) опералары мен
“Москва” (1883) кантатасы, бірнеше сюита, концерттері өмірге келді.
Композитор таланты Бүкілресейлік ресми орындары тарапынан танылып, ол
1884 жылы Әулие Владимир орденімен марапатталды. Көп ұзамай Чайковский
Орыс музыка қоғамы бөлімінің директоры (1885, Мәскеу қаласында) болып
тағайындалды. Бұл кезде оның есімі Ресейден тыс, шет елдерге де
кеңінен танылды өмірінің соңғы жылдары Чайковский дирижерлік өнерге
көп көңіл бөлді. 1887 ж. 13 қаңтарда Мәскеу қаласындағы Үлкен театрда
өзінің алғаш қойылған “Зер кебіс” операсына дирижерлік етті.
1887 — 93 жылы дирижер ретінде Ресейдің (Мәскеу, Санкт-Петербург)
және Украинаның (Киев, Одесса, Харьков) көптеген қалаларында, сонымен
қатар Батыс Еуропада (Германия, Чехия, Франция, Англия) гастрольдік сапарда
болды. Осы тұста композитор И.Брамс және Э.Григпен танысты. 1891 ж.
АҚШ-қа барып, бірнеше симфониялық концерттерге дирижерлік етті. 1892 ж
. Француз институтынтының құрамындағы Әсемдік өнер академиясының
мүшесі, 1893 ж. Кембридж университетінің құрметті доктор болып
сайланды. 1880 — 93 жылдары аралығында “Сиқырлы сұлу” (1887), “Қарғаның
мәткесі” (1890), “Иоланта” (1891) опералары мен “Ұйқыдағы ару” (1889),
“Шаттауық” (1892) балеттерін, 5-симфониясын (“Патетикалық”, 1893),
“Манфред” бағдарламалық симфониясын (1885), У.Шекспирдің “Гамлет”
трагедиясының сюжетіне жазған увертюра-фантазиясын (1888), фортепьяно мен
оркестрге арналған 3-концертін, т.б. музыкалық шығармаларын өмірге әкелді.
1893 жылы қазан айында Санкт-Петербург қаласында автордың
басқаруымен тұңғыш рет 6-симфониясы орындалды. Чайковский 10 опера, 3
балет, 2 драма спектакльге музыка, 6 симфония, 20-ға жуық оркестрге
арналған шығарма, 4 концерт, 3 кантата, 3 квартет, трио және секстет, 100-
ден астам фортепьяноға арналған пьеса, көптеген романстар, әндер,
т.б. жазған. Чайковскийдің шығармаларының ең басты жанры симфониялық
шығармалар. Бетховеннен кейін дүниежүзілік симфония өнерінің дамып
жетілуіне Чайковский шығармаларыныңның мән-маңызы зор болды.
Симфониялық музыканың асқан шебері атанған композитордың бұл
саладағы еңбектерінің шыңы — 6-симфониясы (“Патетикалық”) бар.
Адамға деген сүйіспеншілік сезімге, сондай-ақ өмір қайшылықтарына
қарсы наразылыққа толы бұл туынды сол кездегі алдыңғы қатарлы демократтық
орыс өнерінің озық үлгілеріне жатады. Чайковский өз операларында небір
тамаша ұмытылмас образдар галереясын жасады. “Евгений Онегин” операсында
композитор қарапайым адамдар өмірінен “құпия, бірақ күшті драма” жазу
идеясын іске асырды.
Чайковскийдің шығармалары балет өнерінің өркендеп , дамуы жолында
жаңа кезең болды. Оның музыкалық туындылары барлық елдерде
кеңінен тарап, халықтың рухани игілігіне айналды. Мәскеу және Киев
қалаларындағы консерваториялар, Пермь қалаларындағы опера және балет
театры, Мәскеудегі концерт залы, көптеген музыкалық оқу орындары
(колледждер мен мектептер. 1940 жылдан Алматы қаласындағы музыка
колледжі мен көше) композитор есімімен аталды.
1958 жылдан Мәскеу қаласында (4 жылда бір рет) П.И. Чайковский атындағы
пианинода орындаушылар байқауы өткізіліп тұрады.
Композитордың Клин қаласындағындағы мұражай-үйі (1894) және
Воткинскідегі мемориал мұражайы (1940) бар. 1939 жылдан Қазақтың
мемлекеттік академиясы Қ.Байсейітов), “Қарғаның мәткесі”, “Иоланта”
опералары; “Ұйқыдағы ару”, “Шаттауық” балеттері
К.Байсейітова, Р.Жаманова мен Х.Қалиламбекова (Татьяна), Б.Досымжанов,
М.Абдуллин мен Ә.Дінішев (Ленский), Қ.Жандарбеков (Ротный),
Ү.Тұрдықұлова (Күтуші әйел) мен А.Үмбетәлиев (Гремин; бәрі де “Евгений
Онегин” операсында); Ә.Үмбетбаев (Герман) пен М.Мұсабаев (Елецкий; екеуі де
“Қарғаның мәткесінде”); Р.Жұбатұрова (Иоланта) мен опера және балет
театрында Чайковскийдің “Евгений Онегин” (реж. қойылып келеді; кезінде
осы қойылымдарға Р.Абдуллин (Онегин), К.Бейсалиев Р.Байсейітова (Одетта
—Одиллия), Р.Бапов (Зигфрид; “Аққу көлі” балетінде), З.Қастеева (Аврора),
т.б. сынды әншілер мен бишілер қатысып, сахналық өнер биігінен көрінді.
Ағыны қатты, асау өзендерді қасиетті деп санаған, сондықтан да
болар ертегі аңыздарда өзендер кейіпкерлермен адам тілінде
сөйлеседі. Ежелгі славяндықтар таулар мен орасан зор тастарды киелі
деп санап, оларға құдайдай табынған. Орыс батырлары тағдырының тау-
тастардың құпияларына байланысты болуы да осындай түсінікке тікелей
байланысты болса керек.
Табиғатқа, жер-анаға бауыр басып, етене жақын болған аңғырт
славяндардың табынған құдайлары да табиғаттың құпияларына байланысты
болып келеді. Мысалы: Перун — қатерлі найзағай құдайы, құдайдың
ішіндегі ең құдіреттісі. Славяндар күнге табынғандықтан оған да неше
түрлі ат қойған (Даждь бог, яғни рақымы күшті құдай) адамға тән
қасиеттерд і адам еместерге теліп, оларды адамның сана-сезіміне
жақындату дүние жүзінің басқа да халықтарындағыдай славяндарға да тән
қасиет болды.
Сондықтан да құдіретті тәңірананың бейнесін жасау осының айқын
айғағы. Тек славяндар ғана емес, басқа да көптеген халықтар құрмет тұтқан
жер мен молшылықтың, дүниедегі барлық нәрсенің құдай — тәңірана 6-
18 ғасырлардағы орыс өнері
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет біздің заманымыздағы
алғашқы ғасырларында өмір сүрген отырықшы славян тайпалары Римдік
империя мәдениетімен таныс, содан әсер алған тайпалармен, халықтар
мен араласып, шығысеуропалық үлкен аумақта қоныстанады.
Орыс мемлекеттілігі пайда болған аумақтағы халық Византия, Иран ,
Кавказ жерлерімен, болгарлықтарымен шекаралас жатқандықтан олардың
жоғары дамыған қолөнерін, жазуын, сәулетін, кескіндемесін үйренді.
Славяндықтар ұзак жорықтарға шығып, көптеген оқиғаларға катысқан. Кейіннен
табылған VI—IX ғасырларда ескерткіштеріне қарап, көптеген мәселенің
шешімін табуға болады, заттардың әр түрлі сарында және формада
жасалғандығы түсіндіріледі.
Бұл заттарға жататындар: қолөнер, тұрмыстық және жоралғы
ескерткіштер, қыш ыдыстар, сүйектен жасалған тарақтар, сақина, білезіктер,
ат әбзелдерінің бөлшектері, бойтұмарлар, пұттар пішіндері.
Белгіленген әрбір өрнек қандай да бір нысанды білдіреді.
Мифологиялық көріністегі белгілі бір заттардың қалыптарын бейнелейді.
Мөселен, сырға мен сақиналар — Күн, гүл, Айды елестетеді. Заттардың ор
біреуінің өзіне тән мағынасы болды. Славяндықтар өзен мен көлге, ағаш пен
тасқа табынды. Археологияльщ зерттеулер барысында табылған пұттар
бейнесінің қарапайым тастардан айырмашылығы көп емес. Олар бейнелеу
сарындары мен шартты белгіленуі бойынша ерекшеленеді.
VI—IX ғасырларда Шығыстық славян мемлекеті құрылады. Осы кезеңде иақты
иконатану қалыптасады. Князьдік орталық кұрылуына катысты князьдік
баскару үйлерінің құрылысы басталды. Тайпа орталығы — калалар әр алуан
қолөнердің дамуына ықпалын тигізді, оның ішінде зергерлік өнер де бар.
Тұрмыс заттары зергерлік өрнектермен әшекейленді. Жергілікті шеберлердің
колданған әдістері: эмаль, бүршік, нақыштау және шекіме болды. Мұндағы
бейнелеу сарындары Мран мен Византия бейнелерінен келіп шығады.
IX—X ғасырларда қалыптасқан мемлекет Киевтік Русь атауын алады.
Киевтік Русь Еуропаның саяси өмірінде маңызды орын алды. Онда жаңа
мемлекеттік мөдениетпен катар жазу жұйесі мен христиандық іиі калыптаса
бастады. Тұрмыстық мәдениеттегі дәстүр бір дәуірден екінші дәуірге
өзгеріссіз көшеді. Иран-сасанидтік, скифтік, эллинистік өнерден алынған
өрнек ерекшелігі, сарындар мен нысандар өзгермейді.
Христиандық дін жас орыс мемлекетінің рухани мәдениетінің, көзқарасының
қалыптасуына ықпалын тигізеді. Адам өзінің қайталама ерекшеліктерімен
табиғат әлемінен бөлініп шығады. 988—1019 жылдары князь Владимир
Святославович тұсында қабылданған христиандық, дінге қатысты, көркемөнер
мен құрылыста қызу жұмыс басталады.
Ең ірі құрылыстың бірі — Киевтегі "Құдай анаға" арналған храм, шіркеу
пішін Киевтен басқа да қалаларда көтеріліп жатқан құрылыстарға әсерін
тигізді. Жаңа қалада (Новгород) София ғибадат-ханасы, Ростовта Успения
ғибадатханасы ағаштан бой көтерді (соңғысы 1160 жылы түрлі себептерге
байланысты жанып кетті). Құрылыс бұдан әрі қарай өз жалгасын табады.
XI ғасырдың соңында Киевте князьдер билікке таласып күреседі де, Русь
ыдырап кетеді. Тек XII ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.