Өндірістік құрылымды жетілдіру жолдары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I. Өндірісті ұйымдастыру түрлері мен
нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .6

1.1.Өндірістік құрылымның
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..11

1.2. Өндірістік құрылымды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16

II.Өндірістік тауарларды дайындаудың мазмұны мен
кезеңдері ... ... ... ... ...14

2.1. Өндірісті ғылыми техникалық
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19

2.2.Өнімнің сапасын бақылауды
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..24

Кіріспе

Өнім сапасын жақсарту экономиканы үдемелі дамытуға және қоғамдық
өндірістің тиімділігін көтеруге, жалпы қоғамның және жекелеген
тұтынушылардың сұранымын өтеуге мүмкіндік береді. Мұның әлеуметтік зор
маңызы бар. Соған қоса сапаны жақсарту арқылы белгілі бір заттың тұрмыста
қолданылу мерзімін ұлғайта аламыз. Міне, осы арқылы оларға деген сұраным да
сирейді, яғни көп уақытқа қолданылуға жарайтын нәрселерді тұтынушылар
еселеп сатып ала бермейді.
Өнім сапасының жақсаруын біз өндіріс тиімділігінің артуы мен халықтың
әлеуметтік-тұрмыс жағдайының жақсара түсуі деп білеміз. Еліміздің
экономикасындағы басты міндет те осыған, яғни халықтың әл-ауқатын жақсарта
түсуге, нарықты сапалы, әрі мол тауарлармен толтыруға бағытталады.
Қазіргі нарықтық экономика жағдайында халық тұтынатын тауарлардың
ішінде тамақ өнімдеріне деген сұраныс деңгейі артуда. Тамақ өнімдеріне
деген сұраныс сол тауардың сапасымен анықталады. Халық күнделікті көп
тұтынатын тамақ өнімдерінің ассортиментін нарықтағы бәсекелестік жағдайына
байланысты жетілдіріп отырады. Оны біз күнделікті өзімізге қажетті
тауарларды сатып алған кезде байқап жүрміз. Сондықтан бүгінгі қорғағалы
отырған ғылыми жұмысымыздың тақырыбы қоғамдағы өмір сүріп жатқан әрбір
адамдарды толғандыратын және ағымдағы актуальды, көп талқыланатын тақырып.

I.Өндірісті ұйымдастыру түрлері мен нысандары

Кәсіпорындарда өндірісті ұйымдастырудың бірлік ,сериялық және жаппай
болып үш түрге бөлінеді.
Бірлік өнім өндіретін өндірісте тек өнімнің жеке түрі ғана
өндіріледі.Әрбір өнімді дайындау оның өндіріс жағдайына, өндіру
ерекшелігіне қарай ұйымдастырылады.
Сериялық өндірісте өндірілетін өнімнің көлемі шектеулі болып, өндіріс
берілген серияға бейімделіп ұйымдастырылады.Сериялық өндіріс серияның
шамасына қарай көп, орташа және аз сериялы болып ушке бөлінеді.

Жеке өндіріс әмбебап құрал-жабдықтарды пайдалана отырып, барлық өндіріс
шығындары тек қана өнімнің бір түрін ғана шығаруға жұмсалады да, жұмысшылар
сол өнімді өндіруге мамандандырылады. Сондықтан жұмысшылардың біліктілігін
жан-жақты пайдалануға мүмкіндік бола бермейді. Сонымен бірге өндірістің
циклы ұзақ болады, өзіндік құн төмен болады.
Сериялы өндірісті жеке және жаппай өндірістің арасындағы аралық
өндіріске жатқызуға болады. Техника- экономикалық көрсеткіштерінің арасында
болады. Серияның саны неғұрлым көп болса, соғұрлым жаппай өндіріске жақын,
ал егер саны неғұрлым аз болса жеке өндіріске жуық болады. Келісім бағамен
сатылатын ерекше сәнді бұйымдар аз сериямен шығарылады. Мұндай жағдайда
кәсіпорын тұтынушыларымен жеке байланыста болып, экономикалық қарым-
қатынасты жақсартады. Сатуға арналған өнімнің ассортименті жөнінде
келіседі, шаруашылық келісімшарттар мен контракттарға отырады, ғылыми-
зерттеу, жоба-конструкторлық және басқа да жұмыстарды жеделдетін
ұйымдастырумен айналысады.
Өндірістің шоғырлануы немесе кәсіпорындардың іріленуі, яғни
өндірістің ірі кәсіпорындарға айналуы ғылыми-техникалық прогрестің жедел
дамуымен, машина қуаттарының өнімділігінің өсуімен тығыз байланысты болады.
Өндірістің шоғырлану деңгейін негізгі екі көрсеткішпен анықтауға
болады:
1.кәсіпорынның шамасымен;
2.ірі кәсіпорындардың жалпы өнеркәсіптегі алатын үлес салмағымен.
Ірі кәсіпорындардың саладағы немесе бүкіл өнеркәсіптегі үлес
салмағын анықтау үшін статистика бойынша белгілі бір интервалдарды белгілей
отырып, тотптау әдісін пайдаланады. Бұл интервалдардың диапазоны өндірілген
өнім түрі мен сипатына, технология ерекшелігіне, қолданылатын құрал-
жабдықтың қуаттылығына, кәсіпорынның техникалық деңгейіне және тағы басқа
көрсеткіштерге байланысты болып келеді.
Шоғырлану деңгейін бағалағанда өнеркәсіпте өндіріс ішіндегі және
сыртқы факторлардың әсері есепке алынады. Өндіріс ішіндегі факторлары
ресурстарды максималды пайдаланып, өнімнің ұтымды көлемін шығарумен тығыз
байланыста болады. Сыртқы факторларға көлікпен тасымалдау, шикізат
базасының көлемі, мамандардың жеткілікті болуы және оны тарту мүмкіндігі,
су ресурстары, табиғи жағдай тағы басқалар жатады.
Тік шоғырлану - бұл бір кәсіпорындарда шикізат өндіруден өнімді
өткізуге дейінгі өндіріс сатылары кешенінің шоғырлануы. Тік шоғырлану-
өндірістің шоғырлануының дайындау сатыларының бірі.
Көлденең шоғырлану - өзара технологиялық байланыспаған
өндірістерді білдіретін әр түрлі салалардың фирмалары мен кәсіпорындарының
бір басқару мен бақылауға шоғырлануы.
Капиталдың шоғырлануы – капиталдық жинақталу есебінен өсу үрдісі,
яғни қосымша құнның бір бөлігінің капиталға айналуы.
Өндірістің шоғырлануы – өндірістің ірі және өте ірі фирмалар мен
компаниялар аумағында көптеп шоғырландыру үрдісі.
Басқарудың шоғырлануы – белгілі бір объектіге қатысты жүзеге
асырылатын басқару функцияларының жинақталуы. Бұл өндірісті басқару
жүйесінің құрылымының ұйымдастыру сипаттамаларының бірі. Деңгейі тігінен
басқару функцияларының бөлінуіне байланысты басқарудың орталықтануынан
өзгеше басқарудың шоғырлануы басқару функцияларының басқарушы буындары
арасында көлденең бөлінуімен анықталады.
Қазіргі жағдайда фирмаладың кооперациялануы және шоғырлануының
негізгі нысандары болып мыналар табылады: бағалар, өткізу нарықтары,
өндіріс көлемдері және т.б.. Салада фирмалардың арасындағы тәуелсіз
компаниялардың бәсекелестігін заңды және экономикалық жағынан шектейтін
ұйымдар – картельдер; кешегі орталықтандырылған капитал салымдары мен
басқаруы бар кешен – концерндер; ұйымға кіргенде өндірістік және
комерциялық тәуелсіздігін жоғалтып бір орталыққа бағынатын кәсіпорындар –
тресттер ; мақсаты кесілімшарт негізінде белгілі бір міндеттерді орыдауға
бағытталған шаруашылық тәуелсіз фирмалардың уақытша одағы- консорциумдар
және тағы басқа кәсіпорындардың коопрациялану және шоғырлану нәтижесінде
пайда болады.
Еңбек бөлінісі оның жекелеген түрлерінің әртараптануына әкеледі,
ал еңбектің әрбір түрі көлемнің экономикалық үнемді шамаға дейін ұлғаюы
негізінде шоғырлануы операциялар мен үрдістердің қайталануына әкеледі, яғни
мамандардырылған өндіріс қалыптасады. Осылайша,мамандану, бір жағынан
қоғамдық еңбек бөлінісінің салдары болса, екінші жағынан – біртекті
өндірістің шоғырлануының нәтижесі болып келеді.
Өндірістің біртектілігі өндірілген өнімнің, өндірістің
технологиялық әдістерінің және техникалық мәдениетінің бірыңғай болып
келінен туындайда. Оның негізін өндіріген өнімнің біртектілігі құрайды. Ал
соңғы мақсатына біртекті үрдістердің шоғырлануы және олардың
мамандандырыған учаскелерге, өндірістерге және кәсіпорындарға бөлінуі
жатады.
Мамандандыру – кәсіпорынның негізгі қызметінің белгілі бір
өнімнің, тауардың және қызметтің түріне байланысты мамандануын айтады.
Маманданудың үш нысаны бар:
1. Заттық

2. Бөліктік

3. Технологиялық

Кооперациялау деп белігіл бір өнім түрін бірігіп дайындайтын
фирмалар арасындағы ұйымдық, өндірістік және басқа да байланыстар
жиынтығын айтады.
Фирманың өндірістік ресурстарын және мамандарын тиімді
пайдалануда, қоғамдық еңбек шығындарын өндіріс және айналым аясында
қысқарта отырып жүргізуде кооперациялаудың маңызы зор.
Кешенділеу (комбинирлеу) – бір фирма шеңберінде әр түрлі
өнеркәсіп салаларының кәсіпорындағы үйлестіру. Бұл шикізатты өндіру
сатысындағы өзгерістерді қамтуы мүмкін.
Комбинаттар келесі белгілермен сипатталады:
- әр түрлі сала кәсіпорындарының бірігуі;
- өндірістің техника-экономикалық бірлігі және пропорционалдығы;
- энергетикалық жүйенің бірлігі;
- бір аймақта орналасуы;
- негізгі өндірістерге қосымша цехтар мен қызметтердің
орталықтандырылған қызмет көрсетуі;
- басқару бірлігі.
Қазіргі кезде кешенделудің бағыттарына мыналар жатады:
1. Өнімді өндіру сатыларының үйлесімділігі;

2. Шикізатты, мұнайды, көмірді кешенді қайта өңдеу;

3. Қалдықтарды тиімді пайдалану (мысалы, ағаш өңдеу комбинаттары)

1.1.Өндірістік құрылымның түрлері
Кәсіпорындардың өндірістік құрылымының үш түрі бар. Олар заттық,
технологиялық және аралас болып келеді.
Заттық құрылымда кәсіпорынның негізгі цехтары, оның бөлімшелерінің
әрқайсысы өнімнің бір түрін, я болмаса оның бөлігін немесе бөліктердің бір
тобын өндірумен айналысады. Заттық құрылым көп жағдайда көп сериялы және
жаппай өндірісті құрастыру цехтарында қолданылады. Заттық құрылымның
мысалына автомобиль зауыттарының двигатель, шасси, тарату қоаптарын
дайындау, кузовтар өндіру цехтары, аяқ-киім өндірісінде – аяқ-киімді
құрастыру цехтарын жатқызуға болады.
Заттық құрылымның артықшылықтары өте көп. Ол цехтар арасындағы
өндірістік өзара байланыстарды жеңілдетеді және шектейді, бөліктердің
қозғалу жолын қысқартады, цехаралық және цехтың тасымалдау шығындарын
азайтады және жұмысын жеңілдетеді, өндірістік циклдың ұзақтығын қысқартады,
жұмыстың сапасын арттыруда жұмыскерлердің жауапкершілігін арттырады.
Заттық құрылым құрал-жабдықтарды технологиялық үрдістің
орындалуына қарай орналастыруды, өнімділігі жоғары станоктар, құрал-
саймандарды мен техникаларды қолдануды қамтамасыз етеді. Мұның бәрі қорыта
келгенде, өнім көлемін арттыруға, еңбек өнімділігін көтеруге және өнімнің
толық өзіндік құнын азайтуға көмектеседі.
Технологиялық құрылым өндірістің технолоигялық даралығын
анықтайды. Мысалы, оған құю, ұста, кесу, механикалық құрастыру цехтарын
жатқызуға болады.
Өндірістік құрылымның мұндай түрі цехты басқарушылардың жұмысын
жеңілдетеді, жұмыскерлерді орналастыруда және өнімнің бір номенклатурасын
өндіруден екіншісіне өту кезінде өндірісті қайта құруда жеңілдік туғызады.
Ал оның кемшіліктеріне бұйымның қозғалуында қарсы маршруттарының пайда
болуы, цехтардың өзара өндірістік байланыстарының қиындауы, құрал көп
жасалуы жатады. Мұның бәрі еңбек өнімділігінің артуына және өнімнің толық
өзіндік құнын азайтуға кедергі жасайды.
Аралас құрылым бір ғана машина жасау зауытында негізгі цехтардың
әрі заттық, әрі технологиялық қағидаға негізделіп ұйымдастырылуын
сипаттайды. Мысалы , машина жасау кәсіпорындардағы жалпы өндірістің
дайындау цехтары технологиялық қағидамен, ал механикалық- құрастыру цехтары
заттық қағида бойынша орналастырылады. Мұндай кәсіпорын түрлері тек машина
жасау ғана емес, жеңіл өнеркәсіп өндірістерінде қолданылады. Өндірісті
осылай ұйымдастырудың артықшылықтарына цехаралық тасымалдау жұмыстарының
көлемінің азаюы, өнім өндірудің өндірістік циклының ұзақтығының қысқаруы,
еңбек жағдайының жақсаруы, құрал-жабдықты жүктеудің жоғары деңгейі, еңбек
өнімділігінің өсуі, юұйымның толық өзіндік құнының азаюы жатады.

1.2. Өндірістік құрылымды жетілдіру жолдары

Өндірістік құрылымды жетілдірудің негізгі факторларына мыналар
жатады:
1. Өнім көлемі. Кәсіпорын неғұрлым ірі болған сайын, оның өндірістік
цехтарының саны көп болмақ, ағындық жүйе күшті және мамандандырылған
цехтардың саны шағын кәсіпорындарға қарағанда көп болады.

2. Пайдаланылатын материалдардың сипаттамасы. Өндірістік үрдістің
орындалу барысында өнім сапасын арттыру мақсатымен материалдарың көп
түрі қолданылатын болса, онда өндірістік құрылым да күрделі болады.

3. Өндірісті шоғырландыру , мамандандыру және кооперациялау деңгейі мен
нысандары. Өндірісті ұйымдастырудың шоғырландыру,мамандандыру және
кооперациялау түрлерінің деңгейін арттыру кәсіпорынның өндірістік
құрылымын жеңілдетеді, өндірістік үрдісті өндірістік-техникалық
жабдықталуын арттырады.

4. Қолданылатын техника, технология және өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру
нысандары. Бұл кешенді фактор дербес секциялардың бөліну қажеттілігін
туғызады.

Өндірістік құрылымды жетілдірудің келесідей негізгі бағыттарын
атап өтуге болады:

1. Кәсіпорыннан негізгі өндірістің жеке бөлімдерін бөліп шығару, мысалы
тігін өндірісінде дайындау-пішу өндірісін жеке кәсіпорын ретінде бөліп
шығару. Бұл тігін өндірісін дамыту үшін өндірістік алаңдардың
босауына, оны басқа мақсаттарға пайдалану мүмкіндігінің пайда болуына,
ұжымның әлеуметтік мүддесін тезірек қанағаттандыруға, кооперациялық
байланыстардың күшеюіне, әкімшілік-өндірістік құрылымның оңайлануына
ықпалын тигізеді.

2. Өндірістік кәсіпорындарды заттық белігісіне қарай мамандандыру
өндірістік құрылымның біркелкі болуын қамтамасыз етеді. Бірыңғай өнім
өндіруді жеке кәсіпорында шоғырландыру өнімділігі жоғары құрал-
жабдықты қолдануға, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.