Кәсіпорын экономикасындағы рентабельділік

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Кәсіпорын экономикасындағы пайда және рентабельділік түсініктері
Кәспорынның жұмыс істеу
мақсаттары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..4-6
Кәсіпорын экономикасындағы пайда түсінігі, оның түрлері ... ... 7-10
Кәсіпорын экономикасындағы рентабельділік ... ... ... ... ... ... ... .11-
13
Кәсіпорынның табысын есептеу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14-20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..21-22
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .23

КІРІСПЕ
Менің курстық жұмысымның тақырыбы пайда (табыс) және рентабельділік. Бұл
өте өзекті тақырып, өйткені қазіргі нарықтық және бәсекелес экономикада
кәсіпорынның қаржылық жағдайын тұрақты сақтау мүмкіндігі, кәсіпорынның
тауар (өнім) өндіру көлемін жоғарлату өте қиын. Жалры кәсіпорын – бұл
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттындыру мен пайда табу мақсатымен өнім
өндіруге, жұмыстарды аткаруға, қызметтер көрсету үшін кәсіпкерлер құрған
дербес әрекет етуші субъект. Кәсіпорын – қоғамдағы еңбек бөлінісі
жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік-шаруашылық бірлік, яки заңи тұлға
құқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық
қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны. Ал кәсіпорынның қаржылық жағдайы
өнім өткізуден келіп түскен табыс пен кәсіпорынның рентабельділігіне
тікелей байланысты. Бұл жұмыстамен кәсіпорын табыстарының түрлері брутто-
пайда, нетто-пайда және таза табыс, және де кәсіпорын рентабельділігінің
түрлер: шығындар, күрделі қаржы, активтер жеке капитал және өндірілген өнім
рентабельділіктері де қарастырылады.

.

1. Кәсіпорын экономикасындағы пайда мен рентабельділік түсініктері.

1.1. Кәсіпорын және оның жұмыс істеу мақсаты

Экономикалық дамуының барлық сатыларында кәсіпорын негізгі буын болып
табылады. Осы кәсіпорында өнім өндіріледі, жұмысшы мен өндіріс құралдарының
арасында байланыс орнайды. Өнеркәсіптік кәсіпорын деп өндірістік-техникалық
бірлестікпен, ұйымдастырушылық-әкімшілік және шаруашылық дербестігі бар
өндірістік бірлік танылады. Кәсіпорын өзі өзінің әрекетін жүзеге асырады,
өндірілген өніммен, салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлегеннен
кейін өзінің иелігінде қалған пайдасын иеленеді. Нарықтық экономика
жағдайындағы қатынастарда негізгі буын болып кәсіпкер табылады.
Кәсіпорын – бұл кәсіпкерлік кызметті жүзеге асыру үшін пайдаланатын
құқық объектісі түріндегі мүліктік кешен. Мүліктік кешен ретінде
қәсіпорынның құрамына оның қызмет етуіне арналған міліктік барлық түрлері,
соның ішінде үйлер, ғимараттан, жабдықтар, құрал-саймандар, шикізат,
өнімдер, жер теліміне құқық, оның қызметін дараландыратын белгілерге
құқыктар (фирмалық атау, тауар белгілері), және басқа құқықтар енеді.
Кәсіпорын – бұл қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттындыру мен пайда
табу мақсатымен өнім өндіруге, жұмыстарды аткаруға, қызметтер көрсету үшін
кәсіпкерлер құрған дербес әрекет етуші субъект. Кәсіпорын – қоғамдағы
еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік-шаруашылық бірлік,
яки заңи тұлға құқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-
шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны. Ол әлеуметтік
қажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда алу мақсатымен еңбек ұжымын
пайдалана отырып, өнім (тауар) өндіреді, жұмыстарды орындайды, қызметтер
көрсетеді және өндіріс құрал-жабдығы мен басқа да мүлікке меншік
нысандарына қарамастан заңи тұлға ретінде және шаруашылық есеп принципіне
сүйеніп әрекет етеді. Кәсіпорын заңнамада тыйым салынбаған және
кәсіпорынның жарғысында көздеген мақсаттарға сай келетін кез келген
шаруашылық қызметпен айналыса алады. Кәсіпорын өзінің қызметін дербес
жүзеге асырады, шығарылатын өнімін, салықтар мен бюджетке басқа да міндетгі
төлемдерді төлегеннен кейін қалған пайданы иеденеді. Кәсіпорын мемлекеттік
тіркеуден өткен күннен бастап құрылды деп саналып, заңи тұлға құқығын
иеленеді. Тіркеу үшін құрылтайшы оны құру туралы шешімді немесе
құрылтайшылардың шартын, кәсіпорының жарғысын және басқа құжаттарды
ұсынады. Кәсіпорынның дербес балансы, банктерде есеп айырысу шоттары мен
өзге де шоттары, өзінің атауы жазылған мөрі болады. Мүліктік кешен ретінде
кәсіпорынның құрамына оның қызметі үшін керекті мүліктің барлық түрлері,
бұған қоса жер телімдері, ғимараттар, жабдықтар, шикізат, өнімдер, талап
құқықтары, сондай-ақ, кәсіпорынды, оның өнімін, жұмыстары мен көрсететін
қызметтерін дараландыратын таңбаларға құқықтар (фирмалық атаулар, тауар
белгілері, қызмет көрсету белгілері) және заң мен шартта өзгедей
көзделмеген жағдайда басқа да айрықша құқықтар кіреді. Меншік иесінің
немесе ол уәкілдік берген органның келісуімен кәсіпорын заңи тұлға
құқықтары берілген еншілес шаруашылық жүргізуші субъектілер, сондай-ақ
филиалдар, бөлімшелер, банкіде шот ашу құқығы бар басқа да оқшауландырылған
бөлімшелер құра алады. Тиісті орган арқылы мемлекет, еңбек ұжымдары, жеке
және заңи тұлғалар, соның ішінде шетелдік тұлғалар да, кәсіпорынның
құрылтайшылары бола алады.
Бұл анықтамадан көрініп тұрғандай, кәсіпорын әрекетінің мақсаты –
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мен пайда табу.
Кәсіпорынның негізгі мақсаты – пайда табу, бірақ барлық жолдармен
емес. Қазіргі нарық жағдайы осы екі мақсаттың дұрыс әрекеттесуін талап
етеді. Әрине, бизнес – бұл кәсіпкерлердің экономикалық әрекеті, олардың
өнері мен одан да көп табыс табудың икемділігі, рентабельділіктің жоғары
деңгейін қамтамасыз ету. Сонымен бірге, ашық экономика жағдайындағы бизнес
дамуы тұтынушылар нарығының тауарлар мен қызметтерге толуы қамтамасыз
етеді, экономиканың құрылымдык бетбұрысын іске қосады ғылыми-техникалық
жетістіктердің енгізіуін ынталандырады, бүкіл әлемдік өндіріс тиімділігінің
жоғарлауына әсерін тигізеді. Ал мұның барлығы қоғамдық қажеттіліктердің
қанағаттандырылуын құрайды.
Қазіргі кәсіпорын – күрделі ұйымдық құрылым. Нарықтық экономика
жағдайында өнеркәсіптік кәсіпорынды ұйымдастырудың үш негізгі бағыт мәні
күшейеді:
• өндірістік ғылыми ұйымдастырылуы;
• еңбектің ғылыми ұйымдастырылуы;
• басқарудың ғылыми ұйымдастырылуы;
Өндірісті ғылыми ұйымдастырудың мақсаты – бұл кәсіпорында оптималды
технико – технологиялық жүйені құру. Бұл сенімді және тиімді әрекет етуші
өндірістік құрал-жабдық пен технология, жұмысшылардың реттелген технико-
ұйымдастырушылық өзара байланысы.
Еңбекті ғылыми ұйымдастырудың (ЕҒҰ) мақсаты – коллектив ішінде дұрыс
қатынастардың құрылуы. ЕҒҰ жоғары өнімді, тиімді еңбек жағдайларын
тудыратын шаралар жүйесін қамтиды. Бірақ ЕҒҰ мүмкіншіліктері кәсіпорынның
технико-технологиялық жағдайына, қаржылық және экономикалық активтеріне
тәуелді.
Басқаруды ғылыми ұйымдастыру – бұл кәсіпорынның материалды және
адамдық ішкі жүйелеріне мақсатты әсерді қамтамасыз ететін, гуманитарлық,
экономикалық және техникалық жүйе. Ол ең жақсы моральды-технологиялық және
экономикалық тиімділікке жету үшін олардың өзара қатынасына әсерін
тигізеді.
Кез келген кәсіпкерлік акция – бұл адамдар арасындағы өзара байланысты
ұйымдыстыру. Және де ол қаншалықты берік орнатылса және ептеп қолданса,
соншалықты экономикалық пайда табудың, көтерген шығындарды пайдалы өтеудің
сенімі артық.

1.2. Кәсіпорын экономикасындағы пайда түсінігі, оның түрлері

Жоғарыда айтылғандай, кәсіпкерлік әрекет – бұл азаматтардың және
олардың одақтарының пайда табуға бағытталған ынталы әрі дербес әрекеті.
Сонымен пайда табу – бұл кәсіпорынның тікелей мақсаты. Бірақ кәсіпорын
пайдасын тек қана сол жағдайда алады, егер ол өткізілетін тауар не қызметті
сатса, яғни қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандырса. Осы екі мақсаттың
тәуелділігі – қажеттіліктерді қанағаттандыру мен пайда табу – келесі:
қажеттіліктерді зерттемей және сол қажеттіліктерді қанағаттандыратын
тауарды өндіріп бастамайынша, пайда табу мүмкін емес. Қажеттіліктерді
қанағаттандыратын, сонымен бірге тұтынушылардың төлеу қабілеттілігіне сай
болатын бағамен сатылатын тауар өндіру қажет екенін қәсіпорын есте сақтауы
қажет. Ал тиімді баға кәсіпорынның қолданған ресурстарға кеткен шығындар
мөлшері түскен түсімнен кем болғанда ғана болады. Бұл мағынада пайда –
кәсәпорынның тікелей қызмет ету мақсаты мен бір уақытта оның әрекетінің
нәтижесі. Енді кәсіпорын пайдасы мен табысын сипаттайтын бірнеше
анықтмаларды беріп кетейік.
Сонымен пайда – бұл жиынтық табыстың шығыннан асып түсуі, шаруашылық
жүргізуші субъектілерінің белгілі бір кезеңіндегі жұмыс тиімділігінің
негізгі көрсеткіші.
Пайдалылық – құндылық бағалау көрсеткіштерінің біріндегі пайданың
үлгісін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш.
Ал операциялардың пайдалылығы деп компанияның өндірістік өткізу
қызметін талдаудың негізгі стратегиялық мақсаты мен басты өлшемі болып
табылады.
Табыс дегеніміз кайсыбір қызметтің нәтижесінде алынатын ақшалай
немесе өзге де құндылықтар; өткізілген өнім мен қызмет көрсетулердің құны
және жұмсалған шығын арасындағы айырма ретінде алынатын өндірістік
шаруашылық қызмет нәтижесі; иеленушілер төлейтін, бағалы қағаздардың
ағымдағы бағасының пайыз түрінде көрсетілген дивиденттер не пайыздар.
Табыстылық – алынатын табыстың базалық көрсеткішке қатынасын
сипаттайтын салыстырмалы шама.
Кәсіпкерлік табыс – жұмыс істеп жүрген кәсіпкердің несиеге алынған
капиталына пайыз төленгеннен кейін оның қарамағанда қалған табыс бөлігі
кредиттің және меншіктің акционерлік нысанының дамуына байланысты нессие
капиталын пайдалану нәтижесінде алынған пайданы несие пайызы мен
кәсіпкерлік пайызға бөлуге жалпыға бірдей сипат алады. Ал өзіндік табыс –
бұл жеке адамның салықтарды төленгенге дейінгі табысы.
Сонымен бірге, салықсыз кірістер деген ұғым кездеседі.
Жалпы формула ретінде пайданы келесі түрде көрсетуге болады:
П = T – (Ш + С + Апұл),
(1.1)
Мұндағы П – кәсіпорын пайдасы, тгжыл;
Т – өндірілген өнімді өткізуден кеткен шығындар тгжыл;
С – кәсіпорынмен төленетін салық көлемі, тгжыл;
Апұл – айыппұлдар, тгжыл;
Ал өткізуден түскен түсім не тауарлық түсім – бір нәрсені сатудан алынған
ақша – келесі формуламен анықталады:
Төтк = Көтк * Б,
(1.2)
Мұндағы Төтк – кәсіпорынның өткізуден түскен түсімі, тг;
Көтк - өткізілген өнім көлемі натуралды мәнінде;
Б – 1 өнім бағасы, тг;
Сәйкесінше, өндіруден түскен түсім не жалпы түсім мына формуламен
анықталады:
Төнд = Көнд * Б,
(1.3)
Сонымен бірге кәсіпорын пайдасынның келесі түрлері бар:
• Негізгі іс - әрекеттен түскен табыс:
НӘТТ = Көнд * Б,
(1.4)
• Басқа да іс - әрекеттен түскен табыс:
БӘТТ = Ттыс опер + Тө.к + Тө.ж;
(1.5)
Мұндағы тыс өткізу операцияларынан түскен табыс –
Ттыс опер = қарыз, несие % + жылжымайтынжылжитын мүліктен жалгерлік ақы +
ВҚО, БҚ-дан дивиденттер + айыппұл, пеня
• Жалпы жылдық жиынтық табыс – бұл заңды және жеке тұлғанаң
күнтізбелік жыл бойына түрлі көздерден алған табыстарының сомасы.
ЖЖЖТ = НӘТТ+БӘТТ
(1.6)
• Салық салынатын табыс:
ССТ = БТ = ЖЖЖТтаз – Шөнд
(1.7)
Мұндағы БТ – брутто табыс, тгжыл;
ЖЖЖТтаз = ЖЖЖТққс-з – Ʃроялти – жылдық банк %
ЖЖЖТққс-з = (НӘТТ+БӘТТ)ҚҚС өтеу коэф (1,17647)
Ʃроялти = НӘТТ * роялти ставкасы (1–6%)
Шөнд – жылдық өндірістік шығындар, тгжыл;
• Салық салынғаннан кейін қалған табыс (бөлінбеген табыс) –
корпорациялық табыс салығын шегергеннен кейінгі кәсіпорын табысының
оның шығысынан асып түсетін сомасы:
ССҚТ = ССТКС өтеу коэф (1,42857)
(1.8)
• Таза табыс:
ТТ = ССҚТ – ƩБҚ, ВҚО салығы – ЖПС
(1.9)
Мұндағы ЖПС – ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.