Аудиторлық жұмыстың сапасын бақылау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1. ШЕТЕЛДЕРДЕ АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Шетелдерде аудитті
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .4
1.2 Батыс елдеріндегі және жақын шетелдерде аудитті ұйымдастыру
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12

2. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АУДИТ ТӘЖІРИБЕСІН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛИКАСЫНДА ҚОЛДАНУ
2.1 Қазақстандағы аудитті
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
6
2.1 ҚР-да халықаралық аудит тәжірибесін қолдану мәселелері. KPMG
аудиторлық компаниясы
мысалында ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25

КІРІСПЕ

Курстық жұмысымның тақырыбы Шетелдерде аудитті ұйымдастыру.
Таңдалған курстық жұмысымның тақырыбын ашарда бірнеше әдебиеттерге
сүйендім. Аудит түрлерін қарастырмас бұрын аудит сөзінің,жалпы аудит
дегеніміз не деген сұрақты қарастырдым.
Аудит термині audio деген латын сөзінен,яғни ол естиді,
естуші, тыңдап тұр деген сөзінен шыққан [1].
Америкалық бухгалтерлер ассоциациясы комитеті бухгалтерлік есептің
негізгі тұжырымдамасы бойынша аудитке берген анықтамасы мынадай: Аудит –
бұл экономикалық іс әрекеттер мен оқиғалар туралы обьективті деректердің
бағалауын,оның деңгейінің белгілі бір өлшемге сәйкестігін алудың және
мүдделі пайдаланушылардың нәтижелерін ұсынатын үдеріс[2].
Аудит-дербес,тәуелсіз аудит мамандарының кәсіпкер ретінде келісім-
шарт бойынша тапсырысшылардың шаруашылық-табыстылық есебін,бухгалтерлік
есептілік көрсеткіштерін тексеру арқылы анықтап,экономикалық талдау
жасап,сараптау жасап,аудиторлық қорытынды жасау.
Аудит ерекше қызмет атқарады,яғни аудит қорытындысы арқылы шаруашылық
субьектілер бір қалыпты шаруашылығын жүргізуге қандай деңгейде болса да
даму процесін қамтамасыз етуге кепілдік алады.
Қазіргі таңда аудиторлық тексеру өте қажет,себебі кәсіпорындардың
қаржылық жағдайын тексеру арқылы сол кәсіпорынның дәрежесін,жалры ол
кәсіпорынға деген сенімділік дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді. Аудит
жүргізуде барлық талаптар мен стандарттарға сай жүргізілуі мен
ұйымдастырылуы қажет. Аудитті жүргізуден бұрын оның ұйымдастыру мен
нормаларына мән беру ең маңызды этап болып табылады. Бұл жағдайда
стандарттар, постулаттар, нормативтік құқықтық актілер және нормалар
негізін құраушы элементтер болып табылады. [3]
Осы мәселелерді шешу барысында курстық жұмысты ұсынамын. Курстық
жұмыстың өзектілігі – әлемнің түкпірінде ұйымдастырылатын нормалыр мен
стандарттың толық дерлік талаптарға сай болып, осы мақсатта қызмет атқаруы
тиіс.
Курстық жұмыстың мақсаты – шет елдерде және жақын шет елдерде аудитті
ұйымдастыру мен орын алу тәртібін бақылай келе, жүзеге асуын және де барлық
стандарттар мен нормалар аясында қызмет етуі мен ұйымдастырылуын қарастыру.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі ретінде – әлемге әйгілі KPMG
аудиторлық компаниясының ҚР қызмет атқаруын алдым. KPMG ҚР-да 1996 жылдан
бергі жұмыс жасап келе жатқан аудиторлық компания болып есептеледі.
Аудиторлық қызметтен басқа да қызметтер атқарады.

ШЕТЕЛДЕРДЕ АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

1.2 Шетелдерде аудитті ұйымдастыру

Шет елдерде бақылау-аудиторлық іс теориясын зерттегенде ең бір
негізгі мәселе олардың постулаттарына мән береді.
Кең мағынада постулаттар дегеніміз – басқалар дұрыс еместігін
дәлелдемегенше, шындық пен қабылданатын аксиомалық жағдай. Дж. Робертсон
анықтама ұсынады: Постулаттар – бұл қызметтің бағытын белгілейтін тұрақты
акиомалық бекіту. Постулаттардың көмегімен бақылау-аудиторлық
стандарттарының мазмұны ашылады.
Постулаттар негізінен ғылым және ғылыми тәртіптің жүйесі болады. Олар
кез клеген ғылыми теорияның дамуына қажет. Болашақтағы логикалық құрылу
базасы, сәлемдеменің шығуы және жорамалы болып табылады.
Тұрақты постулаттардың негізін қабылдау арқылы өте күрделі сұрақтарды
түсінуге болады.
Постулаттардың шындығы дәлелденбеген жағдайда да олар нақты болуы
қажет. Кез келген постулат немесе аксиома соңғы инстанцияда шын болмаса
да, білім дамуының процесінде өзгеріске ұшырауы мүмкін. Осы орайда Дж.
Робертсон былай дейді: Аудитолық тексерістің нақты есеп алуындағы
постулаттарға соқыр сенімнің қажеті жоқ. Белгілі бір шарттарда постулаттар
шыншыл болмауы мүмкін және солар сияқты қызмет етуі мүмкін (нақты жағдайды
ескермей) – яғни аудиторлық тексерудің орындалуына немқұрайлы бейберекет
араласады.
Шет елдерде аудиторлық істі ұйымдастыру белгіленген қағидаттарды
салдарымен бақыланған тұжырымдамалар негізінде айқындалады. Негізгі
қойылған талаптар мен іс шаралардың орындалуын қамтамасыз ете отыра,
бақылаймыз.
Бақылау-аудиторлық іс теориясында постулаттардың рөлі жоғары. Батыс
ғалымдары және мамандары олардың қажеттігін дәлелдейді. 1961 жылы Р.К Маутц
және Х. А. Шарфф аудиттің 8 постулатын құрған. Осы постулаттар аудит
теориясында кең көлемде қолданды және әйгілі болды.1982 жылы Американ
ғалымы Т. А. Али өзінің постулатын қосты. Дж. Робертсон Р. К. Маутц пен Х.
А. Шараффтың постулаттарына экономикалық тиімділіктің максималы атты
постулатын қосты. А. Белкаоуи, Р. Адамс, Я. В. Соколов, К. Ш. Дюсембаев
және тағы басқалар бөлек постулаттарды құру және олардың мазмұнын бекіту
туралы өз нұсқаларын ұсынды.
Осы ғалымдардың көзқарастары мен практикасын қорытындылай келе,
бақылау-аудиторлық істің ғылыми негізіндегі постулаттар мыналар:
1. Қаржылық есеп беру және қаржылық мәліметтер тексерілген болуы мүмкін.
2. Мүдделердің болжамды қақтығысы.
3. Верификациялардың мүмкіндіктері.
4. Есеп берудің дұрыс болмауы.
5. Қаржылық ақпараттық тексеріс тәуелсіз ойлардың мақсатында орындалса,
онда аның өкілеттілігі аудитордың қызметін реттейді.
6. Қате шешімдерден босатылмайды.
7. Аудитордың пікірі оның ойларына байланысты.
8. Есеп берудің объектісі ішкі бақылау тиімділігіне тура пропорционал.
9. Әр тексеріс бұрынғының бағалылығын төмендетеді және одан аз
ақпараттанады.
10. Аудитордың кез келегн бекітуі бедгілі бір дәрежесін білдіреді.
11. Бұрынғы ақпараттың бағалылығы.
12. алпы қабылданған бухгалтерлік принциптердің сақталуы.
Осы негізде аудиторлық бақылау кеңістігіндегі теориялар мен
стандарттар үшін постулаттардың рөлі жоғары. Олар аудитордың практикалық
жұмыстарына да керектігі сөзсіз. Оларды күнделікті практикада қолдану
басқарудың техникасын, мақсатын, аудиторлық стандарттарының, нормаларының
және ережелерінің мазмұнын түсінуге көмектеседі. Бақылау-аудиторлық
стандарттарын жоспарлауда олардың негізі аудиторлық қызметіне тиімді
болатын кәсіпкерлік мамандардың арасында қарастырлыған постулаттар жүйесі
болып табылады.
Шет дамыған елдерде аудиторлық бақылаудың теориясында және
практикасында стандарт ұғымының астарында бақылаудың аудиторлық жалпы
қабылданған принциптері жатыр. Берілген аз мөлшердегі ережелер аудиторға
бақылау масштабының шараларын, олардың өткізілу әдістемесін түсінуге
көмектеседі және аудиторлық қызметтің нәтижесін бағалау болып табылады. Әр
елдің халық стандарттары аудит жүргізетін шарттарға тәуелсіз жүргізілуі
қажет. Олар аудиторлық қызметтің жоғары дәрежеде болуын, халықаралық
нормативтердің талабына жауап беруін, аудиторлардың білімі мен
бідіктілігінің әрқашан да жоғарылауын, бөлек бақылау-аудиторлық ұйымдарының
жұмыстарының сапасын салыстыруды қаматамасыз етеді, аудиторлардың
бақылаушылардың және тағы басқы тексерушылердің еңбегін жеңілдетеді.[2]
Шет елдер мен Қазақстанда аудиторлық қызмет стандарттармен,
нормалармен және постулаттардың негізімен реттеледі.
Аудиторлық стандарттар әр тексеруші органдарға міндетті бола
бермейді, бірақ та, ревизиялық практикада жинақталған шешімдер негізінде
жасалады.
Әрбір нақты ревизиялық орган өзінің мақсатын және тапсырмасы қандай
сыртқы ревизиялық стандарттарға сай екенін анықтауы керек.
Стандарттардан айырмашылығы аудиттің нормалары онша көп принциптерді
қарастырмайды, бірақ мыналарды басшылыққа алады:
- ерекше сұрақтарды тексеруді;
- жеке салалардағы ревизия;
- аудиторлық есеп берулерге дайындық.
Нормалар нанымды болуы керек, бірақ олар директикалық сипатта
болмайды. Аудиторлар нормадан аспау керек, бірақ та олардың сақталмау
ережелерінің себебін түсіндіре білуі қажет.
Шет елдерде аудитті ұйымдастыруда аудиторлық стандарт және норма
деген ресми жарияланған құжаттар аудиторлық жұмыс дұрыстығын қарау басшылық
негізінде мемлекеттік, тексеруші, заңды және басқа да ресми түрде қолдануы
мүмкін.
Шет елдерде аудиторлық қызметтің жалпы қабылданған стандарты өзара
байланысты 4 бөлімнен тұрады:
1. Негізгі постулаттар;
2. Жалпы стандарттар;
3. Жұмысшы стандарттары;
4. Есеп беру стандарттары.
Әр елдің халық стандарттары аудит жүргізетін шарттарға тәуелсіз
жүргізілуі қажет. Олар аудиторлық қызметтің жоғары дәрежеде болуын,
халықаралық нормативтердің талабына жауап беруін, аудиторлардың білімі мен
бідіктілігінің әрқашан да жоғарылауын, бөлек бақылау-аудиторлық ұйымдарының
жұмыстарының сапасын салыстыруды қаматамасыз етеді
Постулаттардың шындығы дәлелденбеген жағдайда да олар нақты болуы
қажет. Кез келген постулат немесе аксиома соңғы инстанцияда шын
болмаса да, білім дамуының процесінде өзгеріске ұшырауы мүмкін.[1]
Негізгі постулаттар – бұл аудиторлық қызмет стандарттарының жалпы
негізіндегі логикалық принциптермен қажетті шаралар және қажетті жағдайлар
заңдылығы. Олар аудиторға тұрақты стандарт қолданылмаған жағдайда сызба
құру үшін қызмет етеді.

Кесте-1. Постулаттар

I Тексеруші орган өзінің қызметіндегі материалдар негізінде
қарастыратын сұрақтарын аудиторлардың қызметінің стандарттарына
сәйкестендіру керек.
II Аудиторлық (ревизиондық) органдардың өз ойлары және тексеру
кезіндегі әр түрлі жағдайларды өзінше бағалауы болуы керек.
II Қоғамдық ойдың өсуінде тексерушінің жеке тұлға және үйымдар
қызметінде талабы өседі, яғни көпшілік есеп берушілік және
қаржылық-шаруашылық операциялардың және көпшілікке есеп беруі мен
қаржылық-шаруашылық есеп берудің дұрыс жүргізілуін қолдайды
IV Есеп берудің дамуы ақпараттың тексерілуі және бағасының дұрыс
берілуі жүйесіне бейімделуі керек. Қаржылық есеп беру және басқа да
құжаттардың дұрыстығына және толықтылығына кәсіпорынның басшылары
жауап береді. Тексеруші бірліктер қаржы жағдайына, өз қызметіне,
сонымен қатар, ақпаратталудың нақтылығына жауапты.
V Басшы және тиісті органдар қаржылық есеп беру стандарттарының
таралуына кепілдік беруі керек.
VI Келесі есеп беру стандарттары қаржылық жағдай туралы және қызметтің
нәтижесіне алып келуі керек. Бірақ та аудитормқаржылық есеп беру
стандартының дәлдігін және шындығын қарастыра алмайды. Аудитор есеп
беру қорытындысын тек өзінің тексерулері негізінде ғана біле алады.
VIIІшкі бақылау жүйесінің баламалығы қате және ереже бұзу
мүмкіндіктерін минимумға түсіреді. Осыған байланысты ішкі бақылау
қабылданған нормаларға сәйкес болмаған жағдайда аудитор тексерілген
бірліктерге ұсыныс жасайды.
Кесте – 1 жалғасы
Заң шығарушы актілер ақпаратқа қол жетуін қамтамасыз етуі үшін,
VIIIтексеруші орган мен ревизиялық бірлік ынтымақтастығына бейімделу
керек.

Постулаттар негізінен ғылым және ғылыми тәртіптің жүйесі болады. Олар кез
клеген ғылыми теорияның дамуына қажет. Болашақтағы логикалық құрылу базасы,
сәлемдеменің шығуы және жорамалы болып табылады.
Жалпы стандарттар дегеніміз – қойылған тапсырманы тиімді және
кәсіптік орындауы үшін аудитордың белгілі бір сапасы жіне маман дәрежесі
болып табылады.
Аудиторға қойылатын негізгі талаптары:
1) дайындық;
2) құзыреттілік;
3) тәуелсіздік;
4) тексеру, ақпаратты бағалау, есеп беруді құру, шешім қабылдау
дайындығына көңіл бөлу.
Жүмысшы стандарттары – бұнда аудитор тексеру міндетін орындағанда
басшылыққа алатын ережелер. Оған енетіндер:
1) аудиторлық тексеріске дайындық;
2) қадағалауды жүзеге асыру;
3) нақты мәліметтер жинау;
4) ішкі бақылау жағдайына баға.
Есеп беру стандарты – соңғы қорытынды кезең. Ол аудиторлық тексеру
қорытындысының формасы, мазмұны, материалдардың таралуы және берілуін
білдіреді.
Мақсаты және сферасына қарай аудиторлық есеп беру мынадай формда
болуы мүмкін:
1) қорытынды – қаржылық тексерудің нәтижелері арқылы аудитордың
қорытындысы үшін.
2) есеп беру – шаруашылық қызметін тексеру арқылы аудитордың қорытындысы
үшін.
3) хат – ұйымды басқару үшін.
4) ескерту – шағын фирмалар мен кәсіпорындардың дирекциялары үшін.
Аудитті ұйымдастыруда тағы да маңызды рөл атқаратын ол – Халықаралық
Аудиторлық Стандарт (ХАС). 1948 жылы Америкалық алқалы бухгалтер институты
“Аудиторлық қызметтің жалпы қабылданған стандарты ” деген атаудағы он
қаулыны мақұлдап қабылдады. Содан бері олар айтарлықтай өзгере қойған жоқ
және олардың пайдалануын бақылау көкейтесті ету және қолдану бойынша
ұсыныстарды әзірлеуді және әдістік басшылықты жүзеге асырушы ХБФ арқылы
Аудиторлық іс тәжірибе бойынша халықаралық комитет әзірлеген ХАС
негізінде жатады. Осынау негіз қалаушы он принциптің мәнін кеңінен
түсіндіріп беретін ХАС та олар көрінісін тапты.[1]

Кесте- 2.ХАС-ң жеке аспектілерінің аттары мен нөмірлері:

№ Стандарт
1 2
100-199 Кіру аспектілері
100 Аудиттермен ілесе жүретін қызметтердің Халықаралық
стандарттарына алғы сөз
110 Атаулар глоссариі
120 Халықаралық аудит стандарттарының концептуалдық негізі
200-299 Жауапкершілік
200 Қаржылық есептілік аудитін реттеуші мақсатпен жалпы принциптер
210 Аудит бойынша келісімдер шарттары
220 Аудиторлық жұмыстың сапасын бақылау
230 Құжаттаулар
240 Алаяқтық пен қателіктер
250 Заңдар мен нормативтік актілерді қаржылық есептілік аудитінде
қарастыру
300-399 Жоспарлау
300 Жоспарлау
310 Бизнесті білу
320 Аудиттегі маңыздылық
400-499 Ішкі бақылау
400 Қауіп-қатерді бағалау және ішкі бақылау
401 Аудит компьютерлік мәліметтік жүйелер саласында
402 Қызмет көрсетуші ұйымдардың қызметтерін пайдаланатын аудит
субъектілерінің сұрақтары
500-599 Аудиторлық дәлел
500 Аудиторлық дәлел
501 Аудиторлық дәлел – нақтылы статьяларға қатысы бар қосымша
сұрақтар
510 Алғашқы келісім – бастапқы сальдо
520 Талдау процедуралары
530 Аудиторлық сұрыптау және тест жүргізудің басқа ішінара
процедуралары
540 Бухгалтерлік бағалау аудиті
550 Байланысты жақтар
560 Кейінгі болатын оқиғалар
570 Үздіксіз іс-әрекет
580 Субъект басшылығын ұсыну
600-699 Басқалардың жұмыстарын пайдалану
600 Басқа аудитордың жұмыстарын пайдалану
610 Ішкі аудит қызметінің жұмысын қарастыру
620 Сарапшының жұмысын пайдалану
700-799 Аудиторлық қорытындылар және есептілікті ұсыну
700 Қаржылық есептілік бойынша аудиторлық есеп беру
710 Салыстырмалы көрсеткіштер
720 Аудицияланған қаржылық есептіліктен тұратын құжаттардағы басқа
мәліметтер
800-899 Мамандандырылған облыстар
800 Арнайы мақсаттағы аудитке келісімдер бойынша аудиторлық
есептілік
810 Перспективалық қаржылық мәліметтерді тексеру
900-999 Ілесе жүретін қызмет етулер
910 Қаржылық есептілікті шолу бойынша келісімдер
920 Қаржылық мәліметтерге қатысты келісілген процедураларды
орындау бойынша келісімдер
Кесте – 2 жалғасы
930 Қаржылық мәліметті құрастыру бойынша келісімдер

Аудиторық іс - тәжірибе жөніндегі Халықаралық комитет аудитті
өткізудің халықаралық стандарттары ілеспе қызметті көрету бойынша
стандарттардан тұратын нормативтік құжаттарды шығарады. 1994 жылдың
шілдесінен бастап ХАС аудит стандарттарының кодификациясында 29 ХАС пен 4
ІҚС болса, кодтарды қайта қарастырып өзгерткеннен кейін олардың жалпы саны
2005 жыл басында 50 - ге жетті, оның ішінде олардың 38 - і ХАС қа , ал 12 -
сі халықаралық аудиторлық іс тәжірибе бойынша ережеге негізделді.

1-сурет. Стандарттың қысқаша тарихы

АҚШ, Жапония, Ұлыбритания, Германия және Франция сияқты нарықтық
экономикасы алдыңғы қатарлы елдердегі аудиторлық қызмет дамуының озық
тәжірибесі көрсеткендей, кеңес берушілік, зерттеушілік және басқа ілеспе
қызметтер мөлшерінің өсуі қарқын алып келеді. Аса ірі халықаралық
аудиторлық фирмалардың, оның ішінде үлкен төрттік те кіреді, өз
ассортиментінде кәсіби аудиторлық қызмет көрсетудің және әрқилы көмеке
түрлерінің 50-ден астам атауы бар.[3]
Корпоративтік басқару, ішкі бақылау және тәуекелдерді басқарумен
айналысатын құжаттардың бірі төмендегілер табылады:
- Ішкі бақылау бойынша біріктірілген схема COSO Internal Control –
Integrated Framework (США);
- Ішкі бақылау нұсқаулары Internal Control: Guidance for Directors on
the Combined Code (Великобритания);
- Сарбейнс-Оксли заңы Sarbanes-Oxley Act (США);
- Тәуекелдерді басқару – біріктірілген схема COSO Enterprise Risk
Management—Integrated Framework (США)
Бұл құжаттардан басқа ішкі бақылау мен корпоративтік басқару бойынша басқа
да құжаттар дайындалған:
• Стандарт PCAOB PCAOB Standards;
• Ақпараттық технологиялар жүйесіндегі басқару мақсаттары (COBIT);
• Корпоративтік басқару: Дұрыс құрылған баланс Enterprise Governance:
Getting the Balance Right
- Схема COSO –АҚШ Традвей
1992 жылы COSO ішкі бақылау жүйесіне келесідей ереже берген:
...келесі категориялар бойынша мақсатқа жетудегі директорлар кеңесі мен
компанияның басшылары мен қызметкерлерінің қабылдайтын шешімдер кешенінің
процесі:
- Кәсіпорынның тиімділігі және нақты жұмыс істеп тұруы;
- Қаржылық есептіліктің сенімділігі;
- Заңдар мен нормативті талаптардың қолданылуын сақтау
- Turnbull -Ұлыбритания
Лондон қор биржасының сұранысымен Англия және Уэлсьтің дипломдалған
бухгалтерлер Институты (ICAEW) құрылған. Олар акциялары қорда айналымда
жүрген компания директорларына ішкі бақылау бойынша ұсыныстар жасауы керек
болды. Бұл схема ішкі бақылау жүйесін құрамындағы саясаты, процестер,
есептер және т.б. компаненттері бар жүйе ретінде қарастырады:
- Тиімді басқаруға қабілетті, компанияның мақсатына жетудегі бизнесте
кездесетін тәуекелділік, негізгі қызмет, қаржы, талаптардың сақталуын
қамтамасыз етеді;
- Ішкі және сыртқы есептіліктің сапасына кепіл береді;
- Заңдар мен нормативтік талаптардың сақталуына және бизнестің ішкі
саясатының сақталуына кепіл береді.
- Сорбейнс-Оксли-заңы АҚШ
Сарбейнса-Оксли заңы бәріне жария болатын компаниялардың (Public Company
Accounting Reform and Investor Protection Act),корпоративті басқару
жүйесінің және қаржылық есептіліктің есебінің дұрыыс жүргізілуін талап
етеді. Сарбейнса-Окслидің 404 заңы компаниялар басшалары компанияның ішкі
бақылау жүйесіне баға беріп және ішкі бақылаудың жағдайы туралы есептілік
дайындауды талап етеді. Оның құрамында келесілер болуы тиіс:
- Қаржылық есептілікке қатысты ішкі бақылау процедураларының құрылуына
жауаптылығын білдіретін компания басшылығының арызы;
- Қаржылық есептілікке қатысты ішкі бақылау процедураларының жұмысының
орынды жүрңп жатқандығын дәлелдеу және жыл соңындағы баға, яғни есептілік
беру.
PCAOB стандарты
Жариялымды компаниялардың есептілігінің жүргізілуін бақылайтын кеңес Public
Company Accounting Oversight Board (PCAOB) коммерциялық емес құрылым болып
табылады. Мақсаты аудиторлық қорытынды шығарылған кезде инвесторлардың
құқығын қорғауға болып табылатын Сарбейнс-Оксли заңына сүйеніп АҚШ-та
жасалған.
Бұл жүйенің мақсаты – акционерлер, компнаия басшылары, кредиторлар,
инвесторлар сенімді болатын компанияның қаржылық есептілігін дұрыс жасау
болып табылады.
Сарбейнс-Оксли заңына сәйкес, аудитор өзінің аудиторлық қорытындысында
мыналарды көрсеткенді талап етеді:
- Ішкі бақылау тестілерінің қорытындысын;
- Компанияның қызметін нақты көрсететін ішкі бақылау жүйесінің
есептілікті дұрыс жүргізілуін қадағалау;
- Қаржылық есептілікті дұрыс жүргізу үшін есептілікте операциялардың
көрсетілуін компания басшысы қадағалап, кепіл бере ала ма ;
- Тесттің қорытындысы бойынша, ішкі бақылау жүйесінің тар жерлерінің
сипатының берілуі.
IFAC – Корпоративтік басқару
2004 жылы Бухгалтерлердің халықаралық федерациясы (IFAC), басқару есебінің
институтымен бірігіп, (Chartered Institute of Management Accountants
(CIMA), Корпоративтік басқару – баланстың дұрыстығы дап аталатын
есептілікті жариялады (Enterprise Governance – Getting the Balance Right).
Бухгалтерлердің халықаралық федерациясы Европалық бухгалтерлер
федерациясымен (FEE) Европада Сарбейнс-Окслидің заңын енгізудің қажет жоқ
деп келіседі. Ол есептіліктің орны мен тәуекелдерді басқарудың қайта
бағалау жүйесінің қажеті жоқ деп айтады.
Соңғы кездері ішкі бақылау жүйесін бағалау барлық компанияларды бір
принциппен жүзеге асырылған. Сарбейнс-Оксли заңын енгізу туралы әңгіме
қозғалмады. Көбісі осы заңның енгізілуін құр талаптардың сақталуын ғана
қамтамасыз етеді, ал жұмыстың орындалуының бір маңызды бөлігі деп
қарастырылмайды деген.
COSO (США) и Turnbull (Великобритания) сияқты ішкі бақылау жүйесі бойынша
схемалар Сарбейнса-Окслиге қарағанда ішкі бақылау жүйесінің мақсаты мен
талаптарына масштабты көзқараспен қарайды. Олар компанияның тек қаржылық
есептілік дайындауда ғана емес, сонымен қатар барлық қызмет түрлеріне
талаптарды енгізуді талап етеді.
Бұл схемалар ішкі бақылау жүйесі компнаияның ажыратылмас қызметі болуы тиіс
дейді. Барлық қызметкерлер ішкі бақылау жүйесіне қатысты өздерінің орнын
біліп, міндеттеріне жауапты болуы керек.[5]
Бөлімді қорытындылай келе, аудитті ұйымдастырудың негізгі тәртібі мен
құрылу әдістемесін көрсеттім. Ол негізінен: стандарттармен, нормалармен,
нормативтік құқықтық актілермен және де постулаттармен реттеледі. Аудитті
ұйымдастырудағы негізгі тәртіп пен қағидаттар маңызды рөл атқара отыра,
олардың даму тарихына көз жүгірттім. Ең алғаш жалпыға бірдей ортақ стандарт
1948 жылы Америкалық бухгалтерлердің институты қабылдады және қазіргі таңда
жалғасын табуда.

1.2 Батыс елдеріндегі және жақын шетелдерде аудитті
ұйымдастыру мәселелері

Аудиттің халықаралық озық тәжірибесін зерделеуге кіріспес бұрын
нарықтық экономикалық елдердегі әр түрлі бизнес-құрылымның қызметін
қаржылық бақылаудағы өзіндік ерекшелігі бар әрі тәуелсіз жүйесі ретінде
оныі қалыптасуының маңызды кезеңдеріне ерекше назар аударған жөн. Тәуелсіз
аудиттің негізгі міндеті – көптеген компаниялар, банктер, биржалар,
инвесторлар, кредиторлар, кәсіпкерлер, акционерлер дәне тағы басқа
пайдаланылатын экономикалық ақпараттың анықтығын тексеріп, өзінің
қорытындысын шығаруы болып табылады.
Дамыған шет елдерде аудиторлық кәсіптің әр түрлі атауы бар. Мысалы,
АҚШ-та бухгалтер-аудитор қоғамдық немесе мамандандырылған бухгалтер деп
аталады. Францияда - сараптаушы бухгалтер немесе есепшот бойынша комиссар,
ал Германияда – шаруашылықты бақылаушы немесе кңтапты бақылаушы,
Ұлыбритания мен ағылшынсаксондық елдерінде – ревизор немесе алқалы
бухгалтерлер және тағы да басқа деп те атайды.
Аудит батыс елдерінде алғаш рет Ұлыбританияда XIX ғасырдың ортасында
пайда болды. 1844 жылдың бастап Англияда акционрелердің алдында есеп
берулер мен есепшоттарды тексеру үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.