Аудитті жоспарлаудың кезеңдері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

1. Аудиттің ауқымы мен оны жоспарлау
1.1.Аудиттің ауқымы мен оны жоспарлау
1. 2. Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары

2. Аудитті жоспарлаудың кезеңдері мен саясаты
1. Алдын-ала жоспарлау мен Аудиторлық мәнділік пен тәуекелділікті
бағалау
2. Аудиттің есеп саясаты

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазіргі заманда мемлекеттің дамуы үшін бухгалтерлік басқарушылық
есепке үлкен мән беріледі. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаев
кәсіпкерлерге үндеуінде есепті, есеп беруді жетілдіріп, халықаралық
стандартқа көшудің маңыздылығына тоқталды. Ол өзінің бұл үндеуінде қаржылық
есеп беруді жасауды және ұсынуды ғана білдіріп қойған жоқ, сондай-ақ әр
түрлі экономикалық шешімдерді қабылдай білуге шақырды.
Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу
басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жөніндегі заңға сәйкес барлық
шаруашылық ұйымдары бухгалтерлік есеп жүргізуге және қаржылық есептілікті
тиісті ұйымдарға ұсынуға міндетті. Оның ішінде ірі бизнес өкілдері үшін
Халықарылқ қаржылық есептілікке сәйкес есеп жүргізу мен есептілікті
құрастыру міндеттелсе, орта және кіші бизнес өкілдері үшін Ұлттық
бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша есеп жүргізуге рұқсат етілген.
Бухгалтерлік есеп өндірістің хал ахуалын, экономикалық жағдайын
анықтап негізгі міндеттерді нақты сипаттайтын бірден –бір жүйе. Бүгінгі
күні өндірістік саланы алатын болсақ ең алдыңғы қатардағы мәселелерге
өндіретін өнім түрлеріне зор мән бере отырып, өндіруге кеткен шығындардың
ауқымынын неғұрлым азайтып және өзіндік құнын дұрыс әрі дәл анықтау
міндетті шарт.
Осы мәселеге орай кәсіпорын өндірістік шығындарды есептеу жолдарын
дұрыс жүйеге келтіре отырып, өндірістің шаруашылық қызметін басқарудың
заңдылықтары халық шаруашылығында өркендеуіне жол береді.
Нарықтық экономиканық нағыз шарықтап келе жатқан шағында күрделі
экономикалық механизмді басқару өндірістегі дәл, әрі нақты жүргізілген
есеп арқылы ғана жүзеге асуы тиіс.
Ішкі шаруашылық есептеулерде ең басты рөлді бухгалтерлік есеп
атқарады, өйткені, жоспарлау және мөлшерлеу - бір ғана қолданатын дискретті
үрдістер, ал ішкі шаруашылық есеп үзіліссіз және тұрақты, осы жүйедегі кері
байланыс элементі ретінде көрініс тапты.
Пайда табу басқару жұмыстарының тиімділігіне, өндірісті нақты
ұйымдастыруға, ресурстарды үнемдеу саясатының жүргізілуіне одан ары тәуелді
бола бастады. Ол кәсіпорындағы бухгалтерлік есептің барлық жүйесін қайта
құруды талап етті.
Бухгалтерлік есептің бәсекелестік экономикаға, сыртқы тұтынушыларға
неғұрлым ақпаратты көбірек беруге, сонымен қатар коммерциялық құпияны
сақтауға сай келу қажеттілігі кәсіпорынның бұрынғы біртұтас бухгалтериясын
жеке екі бөлікке - қаржылық және калькуляциялық бөлікке бөлуге итермелейді.

1. Аудиттің ауқымы мен оны жоспарлау
1.1.Аудиттің ауқымы мен оны жоспарлау
Қаржылық есеп берудің әрбір элементінде аудиттің нақты мақсаттары бар.
Оларды белгілеп алып нақты ақпараттарды жинау процесін бастауға болады. Бұл
жағдайда аудитор қандай дәлелдер және қандай әдістер көмегімен жинау керек
екенін анықтайды. Бұл процесс тексеруге белгілі бір тәсілдемені қажет
етеді. Өйткені ол қаржылық есеп беру туралы көзқарасты айтуға мүмкіндік
беретін және шынайы ақпараттарды ала алатын стратегия ретінде анықталады.
Аудиторлық тексерудің стратегиясы тексеру мақсаттарына жетудің
неғұрлым рационалды жолдарын тандауға негізделген және аудитордың
біліктілігі мен тәжирибесінен, аудиторлық фирма мен клиенттің өзара
ынтымақтастық мерзімінің ұзақтығынан, сонымен қатар клиенттін
ерекшеліктерін білу деңгейінен және басқа да факторлардан тәуелді.
Стратегияда методиканы уақытты рационалды бөлуге және тексеру
процедуралардың көлемін аудитор оларды дұрыс орындай алатындай етіп
көрсетеді. Ол тексерудің жалпы жоспары мен бағдарламалардағы ұсақ
процедуралар арасындағы байланыстырушы жүйе, сонымен қатар көзделетін
процедуралардың нәтижелілігі мен тиімділігімен бағалаудың негізі болып
табылады.
№ 200 Қаржылық есеп берудің аудитін реттейтін жалпы қағидалар мен
мақсаттар ХАС-қа сәйкес Аудиттің ауқымы термині аудиттін мақсатына жету
үшін белгілі бір жағдайларда қажетті аудиторлық процедураларға жатады.
Қаржылық есеп беруді аудиттеудің ауқымын анықтаған кезде 3 негізгі
кезеңдерді ажыратуға болады:
1. Аудиторлық процедураларды әзірлеу мен жоспарлау
2. Қаржылық есеп берудің элементтерін тексеру
3. Өз ойын қалыптастыру және қорытынды жасау

Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен қағидалары
Аудитті жоспарлаудың мақсаты
№300 Жоспарлау ХАС-қа сәйкес жоспарлаудың негізгі мақсаты – тиімді
аудиторлық тексеруді қамтамасыз ету. Жұмысты дұрыс жоспарлау аудиторға
аудиттің маңызды жақтарына сәйкес назар аударуға, потенциалды мәселелерді
анықтауға және оны уақытында аяқтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар бұл
аудитордың ассистенттері арасында тапсырмаларды рационалды бөлу мен басқа
аудиторлар мен эксперттер орындайтын жұмысты координациялауға мүмкіндік
береді.
Аудиторға өз мойнына кәсіби жауапкершілікті алу үшін тексеруге
қатысты жеткілікті дәлелдерді жинау қажет. Сондықтан аудиторлар әрбір
тексеру үшін жоспар құруы керек. Оның мақсаты:
1. Аудиторлық процедуралардың қажетті көлемін анықтау
2. Тексеру жүргізу бойынша шығындарды бағалау
3. Аудитті жүргізудің сапасын қамтамасыз ету
Аудит жоспарын құру аудитті жүргізудің жалпы қағидаларымен сәйкес жүзеге
асырылады және келесі қағидаларды ескере отырып:
1. Жоспарлаудың кешенділігі
2. Жоспарлаудың үздіксіздігі
3. Жоспарлаудың оптималдылығы
Жоспарлаудың кешенділік қағидасы жоспарлаудың барлық кезеңдерінің (алдын
ала жоспарлаудан бастап жалпы жоспар мен бағдарлама құрғанға дейін) өзара
байланыстылығы мен келісімділігн қамтамасыз етуді көздейді.
Жоспарлаудың үздіксіздік қағидасы аудиторлар тобы үшін тапсырмаларды
анықтау және жоспарлау кезеңдерінің мерзімі мен құрылымдық бөлімшелері
бойынша өзара байланысты бөлуді көздейді.
Жоспарлаудың оптималдылық қағидасы аудиторлық ұйымның өзімен анықталған
критерилер негізінде аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасының оптималды
нұсқауын таңдау мүмкін болу үшін жоспарлаудың нұсқаулылығын қамтамасыз
етуді көздейді.

Аудитті жоспарлаудың кезеңдері
Жоспарлау - бұл аудитті неғұрлым рационалды орындауға және бір уақытта
мәнді сәттерді таптырмас тәуекелділіктерді азайтуға мүмкіндік беретін
процесс. Жоспарлау – кез-келген тексеруді жүргізу барысында қайталанатын
аудиторлық шаралар тізімін механикалық жай құру емес. Әр клиент ерекше
екендігін жоспарлау кезінде ескеру қажет .
Аудиторлар өз жұмысын тексерілетін ұйымның қызметімен танысудан
басталу қажет. Ол үшін ұйымның құрылтай құжаттарын қызмет түрін және оларға
лицензияларды, есеп саясатын және т.б. танысу керек. Клиент қызметінің
ауқымын анықтау үшін қаржылық есеп берудің негізгі көрсеткіштерін ұйым
мамандары мен басшыларымен біріге отырып анықтау қажет. Тек ұйымды алдын
ала тану нәтижесінде болашақтағы жұмыстардың болжамды көлемі мен еңбек
сыйымдылығын, сонымен қатар аудиттің ұзақтығын анықтауға болады. Ал
аудиттің құны жұмыстардың көлемі, оның ауырлығы мен ұзақтығына сәйкес
анықталады.
Жоспарлау процессін келесі кезеңдерге бөлуге болады:
1. Алдын ала жоспарлау
2. Клиент туралы жалпы ақпаратты жинау
3. Аудиторлық мәнділік пен тәуекелділікті бағалау
4. Ішкі бақылау жүйесін бағалау
5. Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын әзірлеу
Клиентті таңдау және аудитті жүргізу туралы шешім қабылдау.

Аудиторлық тексерудiң сәтсiздiк күдiгiн төмендету үшiн аудитор және
аудиторлық фирманың потенциалды клиенттердi бағалаудың сенiмдi белгiлерi
болуы қажет.
Клиенттi сәтсiз, ойланбай таңдау моральды маңызды және қаржылық
шығындарға соқтырып, аудитор не фирма имиджiне нұсқау келтiредi. Қазақстан
Республикасында нарықтың пайда болу кезенiнде, коммерциялық құрылымдардың
едәуiр бөлiгi бухгалтерлiк есептi жүргiзу мен есеп беру туралы жұмыс iстеп
тұрған ережелердi бұзып жатқан шақта аудитор және аудиторлық фирмаға
клиенттердi iрiктеудiң зер сала ойланған жүйесiнiң болуы аса қажет.
Аудиторлық фирмалар мен аудиторлардың клиенттердi iрiктеуiнiң негiзгi
процедурулары келесiдей:
1) Саланын сипатын бағалау.
2) Белгiлi бiр клиенттiн аудиторлық тексерудiң мақсатын бағалау және
оның нәтижесiн қолданудың мүмкiншiлiгi.
3) Жетекшiлердiң ерекшелiктерiн анықтау.
4) Аудиттың потенциалды қиыншылығы мен сол еңбек сiңiрудiң керектiгiн,
сонымен қатар аудиторлық күдiктi алдын ала бағалау.
5) Аудиторлардың ауысуы мен ауысу себептерiн бағалау.
6) Аудиттың нәтижелерi туралы бұрынғы аудиторлық қортынды есептердiң
ескертулерiмен танысу.
7) Потенциалды клиенттердiң қаржылық есеп беруiнiң, салық органдары,
банктер, серiктестiктер мен акционерлер және басқа да ақпарат
тұтынушыларымен өзара қарым-қатынас мәселелерi мен сипатын анықтау.
8) Мiнездеме алу ( Мысалы: әр түрлi ұйымдардан, кәсiпкерлер мен тағы
басқалардан алу ).
9) Есеп берудiң аналитикалық тексеруi.
10) Бухгалтерлiк есеп пен есеп берудiң жағдайымен, сонымен бiрге
потенциалды клиенттердiң ағымдағы және алдағы кезең мәселелерiмен
алдын-ала танысу.
11) Аудитор және аудиторлық фирмалардың жұмысты орындауы - тиiстi
персоналдардың қолда бары мен клиент саласын бiлудiң және тағы
басқалардың көзқарасы жағынан өз мүмкiншiлiктерiн бағалау.
Егер аталған немесе басқа да процедуралардың нәтижелерiнде жоғарғы
дәрежелi тәуекелділік айқындалатын болса немесе алға қойған мақсат аудитор
үшiн аса қиын және көп еңбек сiңiрудi қажет етсе, онда клиентке қызмет
көрсетуден бас тартылады.
Аудиторлық фирмада клиенттердiң үндеуi туралы барлық фактiлер
тiркелуге тиiс.

Аудитті жүргізу үшiн клиентпен жасалынатын келiсiм шарт.
Аудиторлық кызметте келiсiм шарттардың әр қилы түрлерi қолданады:
1.Аудит жүргiзу үшiн жасалынатын келiсiм шарт.
2.Абоненттiк қызмет көрсетуге жасалынатын келiсiм шарт.
3. Ақпараттық, ақыл-кеңестiк қызмет көрсету үшiн жасалынатын келiсiм шарт.

4.Жасалынатын басқа да келiсiм шарттар.
Аудиторлық қызмет жүргiзу үшiн жасалынатын келiсiмшарт - бұл
экономикалық субъект пен аудиторлық ұйым арасындағы өзара қатынастарды
реттемелейтiн ресми құжат. Кәсiпкерлiк қызметтiң басқа да келiсiм шарттары
сияқты аудит қызметiң жүргiзу үшiн жасалынатын келiсiм шарт та қатысушы
жақтардың (бұл жағдайда тапсырушы - клиенттiн және атқарушы - аудитордың)
келiсiлген мүдделерiн заңды түрде тiркелiп көрiнiс табады. Бiрақ аудит
жүргiзу үшiн жасалынатын келiсiмшарттың басқа келiсiмшарттардан елеулi
айырмашылықтар бар.
Келiсiмшартқа қол қоймастан бұрын аудитор клиент тiлегiн ғана
анықтап қоймай, оған мәмкiндiгiнше тапсырысын дұрыс қисындап мазмұндауға
көмек көрсетуге тырысуы керек. Аудиторлық тексеру жәргiзудiң сапалылығы,
аудитор мен клиенттiң өзара қатынастарының жанжалсыздығы көбiнесе аудит
жүргiзу үшiн жасалынған келiсiмшарттың жоғары сапалылығына тәуелдi.
Келесiмшартта Қазақстан Республикасындағы аудиттiң кейбiр
ерекшелiктерiн ескерген жөн. Бұл аудиторлық қызметтiң өзiндiк ерекшелiктерi
мен экономикалық субъект басшылығының аудиттың мазмұны мен мәнiн толық
мөлшерде жиi түсiнбеушiлiгiмен түсiндiрiледi.
Экономикалық субъект қызметiмен алдын-ала танысу мен оған
аудиторлық қызмет көрсетудiң мәмкiншiлiгi жөнiнде шешiм қабылдағаннан кейiн
келiсiмшарттың дайындығы жасалады: еңбек сiнiрудiң қажеттiлiгiң, аудит
жүргiзудiң құны мен мерзiмiн, сараптаушылар мен кенесшiлердi тарту
қажеттiлiгiң анықтау.
Аудиторлық қызмет көрсету үшiн жасалынатын келiсiмшарттың бiр реттi
бейнесi болуы мүмкiн.
Аудиторлық қызмет көрсету жөнiнде екiншi рет келiскен жағдайда
келiсiм шарттары қайта қарастырылуы мүмкiн және ол жазбаша түрде ресiмделуi
тиiс.
Келiсiмшарт ұзақ мерзiмге жасалуы мүмкiн. Келiсiмшарт пәнi ретiнде
бiр сәтте аудиторлық қызмет көрсету мен аудит облысында заңдармен тыйым
салынбаған тиiстi аудиторлық қызмет көрсетулер болуы мүмкiн.
Егер келiсiмшарт хат-мiндеттемемен жолдалмаса, онда келiсiмшарт
мазмұнында болашақ ынтымақтастықтардың шарттары, екi жақтың құқықтары мен
мiндеттерiн толық бейнелеуi тиiс.
Келiсiмшарт Қазақстан республикасының талаптарына сәйкес
ресiмделедi.
Келiсiмшарт мазмұны мiндеттi түрде келесi тармақтардан тұруы керек:
1. Аудиторлық қызмет көрсету үшiн жасалынатын келiсiмшарт пәнi.
2. Аудиторлық қызмет көрсетудiң шарттары.
3. Аудиторлық Ұйымның құқықтары мен мiндеттерi.
4. Экономикалық субъекттiң құқықтары мен мiндеттерi.
5. Екi жақтың жауапкершiлiгi мен жан-жалды шешу тәртiбi.
6. Аудиторлық қызмет көрсетудiң құны және ақы төлеу тәртiбi.
Сонымен қатар келiсiмшарт мазмұны екi жақ үшiн маңызды басқа да
тармақарды құрамына енгiзе алады.
,, Аудиторлық қызмет көрсетудiң шарттары ,, тармағында мыналар
көрсетiлуi тиiс:
қызмет көрсету мақсаты мен объектiсi (филиалдар мен экономикалық субъект
бөлiмшелерiнiң аудит тәртiбi, яғни аудит жүргiзу барысында және оның
еншiлес кәсiпорындарының да, егер олар бар болса);
аудиторлық қызмет көрсету мерзiмi мен кезендерi;
заңды актiлер мен нормативтi құжаттарға жасалынатын сiлтемелер. Аудиторлық
қызметтер осылардың негiзiнде жүргiзiледi.
,, Аудиторлық Ұйымдардың құқықтары мен мiндетемелерi ,, тармағында
көзделетiндер:
аудиторлық қызмет көрсету барысында Қазақстан республикасы зандарының
талаптарың мызғымай орындау;
Қазақстан республикасының нормативтi актiлер талаптарынаң шыға отырып
аудиторлық тексерудiң әдiстерi мен нысандарын өз бетiнше анықтау;
аудит жүргiзу үшiн керек болатын экономикалық субъекттiң қандай да
болмасын құжаттамаларын тексеру және де тексеру барысында туындайтын
сүрақтар бойынша қосымша ақпараттар мен түсiндурiлердi алу;
аудиторлық тексерудi жүзеге асыру үшiн керектi үшiншi тұлғалар, соның
iшінде мемлекеттiк органдарынан ақпараттарды жазбаша сұрау арқылы алу;
экономикалық субъект керектi құжаттарды бермеген жағдайда аудиторлық
тексеру жүргiзуден бас тарту;
компьютерлiк деректердi өндеу жүйесiне қол жеткiзу мүмкiндiгi;
тек керек болып тұрған жағдайда ғана эксперт немесе ақыл - кеңесшiге
жүгiну;
өзiнiң жұмыс документтерiмен өзi билеуi;
жұмыстың айтарлықтай көлемiне немесе келiсiмшартқа отырғаннан кейiн
туындаған қандай да бiр басқа жағдайларға байланысты тексеруге қатысу үшiн
керек болып қалғанда қосымша аудиторларды, не мамандарды тарту;
аудиторлық тексерудi жоғары кәсiби деңгейде жүргiзу және коммерциялық
құпия мен құпиялылықтарды сақтау;
Қазақстан Республикасының заңды актiлерiнде көзделген жағдайлардан басқа
кезде аудиторлық тексеру барысында алынатын құжаттардың сақталуын
қамтамасыз етiп, экономикалық субъекттiң қолбасшысының (немесе меншiк
йесiнiң) рұқсатынсыз оның мазмұнын айтып таратпау.
,,Экономикалық субъекттiң мiндеттерi мен құқықтары,, тармағында
көзделетiндер:
аудит жүргiзуге қатысты, соның iшiнде аудитор жасаған ескертулер үшiн
негiздеме болып табылатын заңдар талаптары жайлы ақпараттар алу;
аудиторларға (аудиторлық фирмаларға) тексерудi толық және ұз уақытында
жүргiзу үшiн, барлық қажеттi құжаттамаларды аудитордық қарамағына беру
үшiн, ақпараттарды компьютерлiк өңдеу жүйесiне қол жеткiзу үшiн, сонымен
қатар аудитордың сұрау салуы бойынша жазбаша және ауызша нысандарда
түсiнiктемелер мен мәлiмдеулердi беру үшiн мүмкiншiлiктердi жасау;
бухгалтерлiк есеп жүргiзудiң және бухгалтерлiк (қаржылық) есеп берудi
құрастырудың жүргiзу тәртiбiнiң бұзушылығы аудиторлық тексерумен
анықталған жағдайда жедел жою;
аудиторлық тексеру жүргiзу кезiнде анықталуға тиiс сұрақтар шеңберiн
шектеу мақсатында әрекеттердiң жоқтығы;
экономикалық субъекттiң бухгалтерлiк есеп беруiнiң дұрыстығы жайлы
аудиторлық ұйымның немесе жеке аудиторлардың пiкiрiн өзгерту мақсатында
оған қандай да болмасын нысанда қысымшылықтың болмауы.
,,Екi жақтың мiндеттемелерi және даулардың шешiлу тәртiбi,,
тармағында көзделетiндер:
20. аудит үшiн берiлген құжаттамалардың iшкi бақылау жәйесiнiң қызметiнiң
дұрыстығы мен толықтығы;
21. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес аудиторлық қызмет
көрсетудiң саласы;
22. мiндеттемелердiң толық немесе бөлiктi орындалмауының жауапкершiлiгi;
23. туындаған дауларды келiссөздер жолымен немесе сот тәртiбiнде шешiлудiң
керектiгi мен мүмкiндiгi.
Аудиторлық қызмет көрсетудiң келiсiмшарт мазмұнына екi жақтың
тiлектерiне сәйкес келiсiмшарт бойынша мыналар енгiзiлуi мүмкiн:
24. аудиторлық ұйымның, аудитордың көрсетiлетiн қызметi, қызметкерлердiң
кәсiптерi жайлы жалпы мәлiметтер;
25. аудитор аудит жүргiзудiң жобаланған күнтiзбелiк жоспары мен
жiберiлетiн аудиторлық топтың құрамы;
26. тексеру жүргiзудiң қолданылатын әдiстерiнiң жалпы сипаттамасы;
27. аудиторлық ұйым, аудитор және экономикалық субъект керек деп тапқанда
тексерiлетiн ұйым әрекетiнiң аспектiлерiнде тәуелсiз эксперттердiң, басқа
аудиторлардың (аудиорлық фирмалардың) қызметтерiң қолдану туралы ұсыныс;
28. аудиторық тексеру жүргiзу кезiңде анықталатын мүмкiн болатын
қателiктер елеулiгiнiң деңгейi;
29. алдағы аудиторлық ұйым (аудитор) алған нәтижелердi қолдану үшiн
экономикалық субъекттiң келiсiмi;
30. аудиорлық ұйымның (аудитордың) жауапкершiлiгiнiң маңызды шектеулерiнiң
сипаттамасы;
31. аудиорлық қортындыларды тиесiлi қолдануы жайлы ұсыныстар;
32. аудиторлық ұйым мен экономикалық субъект арасындағы келiсiмдiк
қатыныстарының ары қарай дамуы туралы ұсыныс;
33. аудиторлық қызмет көрсетудiң төлемiнiң мерзiмiн ұзартқаны үшiн
қаржылық жазалау шаралары;
34. тексеру барысында туындаған қосымша шығындарды төлеудiң шарттары.
Тиесiлi аудиторлық қызмет көрсетудi көздейтiң келiсiмшартты құрған
кезде аудиторлық тапсырманың мазмұның нақтылау тармағын алдын-ала көздеу
мақсатқа сай келедi. өзгертулер немесе қосалқы келiсiмдер келiсiмшарттқа
қоса берiледi және оның мызғымас бөлiгi болып табылады.
Аудиторлық фирмалар жұмысының тәжирибиесiнен шыға отырып
аудиторлық қызмет көрсетуге жасалған келiсiмшарт мәтiнiнде мыналарды көздеу
мақсатқа сай келедi:
аудитордың оң аудиторлық қортындыны беруден бас артуының мүмкiншiлiгi;
тексеру жүргiзу үшiн керектi құжаттарды клиенттiң беру мерзiмi туралы
тармағы;
аудиторлық фирмаға тапсырушының төлемдi алдын-ала жасауы (бiрақ
дуниежiзiлiк бизнес көзқарасы жағынан бұл этикаға сай келмейдi) – төлемдi
алдын-ала төлеу аудитордын аудит барысында қаржылық тәуелсiздiгiң
қамтамасыз етедi, сонымен қатар тексеру барысында клиент жағынан жүргiзген
аудит үшiн сыйақы төлемеу қауып-қатер жолымен (қысымшылықтын) мүмкiндiгiн
жою. әдетте аудиторлық фирма талап етiлетiн алдын-ала төлем төлеу 50%-дан –
100%-ды құрайды;
тексеру барысында тапсырушыны аудиторға көмек көрсетуге мiндеттейтiн
тармақ (тексеру жүргiзу барысында көмек көрсету үшiн арнайы жұмысшыларды
беру, егер аудиторға жол сапарға шығу керек болып қалған жағдайда оған
қонақ үй мен көлiк беру, және тағы басқалар);
клиентке қосымша нақты қызмет көрсетудi беру туралы тармақ;
егер тапсырушы келiсiмшарттан бас тартатын болса, онда ол бiр жақты
тәртiпте аудитордың нақты жүргiзген жұмысын төлеуге мiндеттi туралы тармақ.

Сонымен қатар мұнда есеп берудегi манызды қателiктiң,
нақсыздықтардың елеулiгiнiң (бұл аталғандарды түзету керек ), клиенттiң
коммерциялық құпиясын құрайтын деректер тiзiмiнiң, аудит жүргiзуге кеткен
уақытты есепке алу тәртiбiнiң, аудиторлық фирма жаупкершiлiгi өлшемiнiң
соммаларын көрсету.
Аудиторлық мәнділік пен тәуекелділікті бағалау
Қаржылық есеп беруді жоспарлау кезңінде аудитор болашақтағы аудиторлық
жұмыстың көлемі мен сипатын анықтайды бұл кезде клиент неғұрлым тәуекелді
болса, жұмыс көлемі соғұрлым үлкен болатыны аудитор ескеру керек, яғни
мәнділік пен тәуекелділікті бағалау қажет.
Мәнділік аудиторлық процедураларды жоспарлау мен бұрмалаулардың
салдарын бағалау кезінде ескеріледі. Тексеруді жоспарлай отырып аудиторға
кез келген бұрмалау немесе қатені есеп беретін құжаттарда табу үшін
мәнділіктің деңгейлерін белгілеу қажет. Мәнділікті бағалау аудиторлық
тексерудің барлық кезеңдерінде жүреді: жоспарлау, аудитті орындау және
нәтижелерді жинақтау. Жоспалау кезенінде аудитор баланс баптары, табыстар
мен шығыстар туралы есеп (жеке алынған және тұтас қаржылық есеп берулер)
үшін не маңызды жайлы алдын ала пайымдаулар жасайды.
Мәнділікті бағалау аудитормен белгілі бір кезектілікте орындалады:
1. Мәнділік туралы алдын ала пайымдау
2. Есеп беру элементтері бойынша мәнділік туралы алдын ала пайымдау
3. Есеп берулердегі жиынтық қателіктерді бағалау
4. Жиынтық бағалауды мәнділік туралы алдын ала пайымдаулармен салыстыру
Алдыңғы екі пункт жоспарлау кезеңіне, ал кейінгі екеуі аудиторлық тексеру
жүргізудің нәтижесіне жатады. Әрбір кезеңдегі қателердің көлемі бүкіл аудит
бойы бағаланады. Сондықтан аудитор өзінің мәнділік туралы алдын ала
пайымдауларын жиі өзгертеді. Бағалауды қайта қарастыруға негіз болудың
бірде бір себебі ретінде аудитор жасаған қорытынды немесе өзгертулер болуы
мүмкін. Бұл алдын ала қабылданған деңгей не жоғары не тым төмен екенің
көрсетеді.Бұрмалауларды таптырмас тәуекелділігін қысқарту мен мәнділік
деңгейін түзету қажеттілігі туралы сұрақты шешу үшін жоспарлау кезінде
мәнділік неғұрлым төмен деңгейде орнатылады. Аудиторлық ұйыммен дайындалған
мәнділіктің жоспарлы деңгейін анықтау бойынша арнайы Нұсқаулар негізінде
қаржылық есеп берулердің сәйкес көрсеткіштерінің мәнділік деңгейін алдын
ала бағалау жүргізіледі.
Тәуекелдік әртүрлі нысанда болуы мүмкін және келесі тәуекелдік ретінде де
көрініс табады:
1. Клиент тұрақсыз нарық шарттарында жұмыс істейді және артта қалып отыр
2. Қаржылық есеп берулер басқарудың жүйелі қателерінен немесе ішкі
бақылаудың қателерді таппай, түзетпеу салдарынан бұрмалануы.
Аудиторлық тәуекелділік тексеріліп отырған қаржылық есеп берулердің
дұрыстығы туралы пікірлердің бұрыс болып шығу мүмкіндігінен тұрады.
Аудиторлық тәуекелділікті жоққа шығарудың әдістері жоқ, бірақ аудитордың
өзі аудитті жоспарлау кезінде мүмкін болатын барлық факторларды есепке алу
жолымен тәуекелділікті максималды төмендетуге әрқашанда ұмтылуы керек.
Жоспарлаудың мақсаты процедуралардың неғұрлым тиімді және кәсіби
теңдестікті әзірлеу. Сөйтіп аудиторлық процедуралар ең көп тәуекелділікпен
байланысты салаларға бағытталады. Бұл аз тәуекелділік салаларында қажетсіз
жұмыстарды алдын алу үшін маңызды. Мысалы, ажырамас тәуекелділікті бағалау
үшін аудитор кәсіби пайымдауларды қаржылық есеп беру деңгейінде келесі
факторларды бағалау үшін қолданылады:
• Субъект басшылығының тәжирибесі, білімі мен шынайлығы сонымен қатар
оның құрамының кезең ішіндегі өзгерулері
• Субъект басшылығына ықпал етуі мысалы қаржылық есеп беруді бұрмалау
үшін
• Субъект бизнесінің сипаты, оның өнімі мен қызметінің технологиялық
ескіру потенциалы, капитал құрылымының қиындығы
• Субъект қызметі жүзеге асатын салаға әсер етуші факторлар
• Операциялар қиындығы мен басқа да жағдайлар салдарынан эксперттерді
жұмылдыру қажеттілігі
• Активтердің шығындарға жақын болуы заңсыз пайдалануы
• Әдеттегі процедураларға жатпайтын операциялар.

Ішкі бақылау жүйесін бағалау

№400 Тәуекелділікті бағалау мен ішкі бақылау ХАС – та былай деп айтылады:
Аудитті жоспарлау үшін қажетті ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп жүйесін
түсіну процесінде аудитор бұл жүйелердің құрылымы мен қызмет етуі жайлы
білімдер алады.
Әдетте бухгалерлік есеп пен ішкі бақылау жүйесін аудитордың түсінуі
субъектпен жұмыс істеудің алдыңғы тәжирибесінен алынады және келесілермен
толықтырылады:
1. Субъект басшылығының сәйкес мүшелерін сұрау арқылы
2. Бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылау жүйесінің шеңберінде құрылатын
жазулар мен құжаттарды тексерумен
3. Субъекттің қызметі мен оны атқаруды бақылау, соның ішінде компьютерлік
операцияларды ұйымдастыру Субъектінің басқарушылар құрамын және
операцияларды өңдеу сипатын байқау
Ішкі бақылау жүйесінің бар болуын және оның көрінісін анықтаудың әртүрлі
әдістері аудитормен оның жұмыс құжаттарында жинақталуы мүмкін. Ішкі
бақылаудың бар болуы туралы ақпарат көздері:
1. Алдыңғы аудит материалдарын тану. Аудиторлық құжаттар аудиттің соңғы
күніне жүйенің жұмысының сипатын қамтуы қажет. Егер маңызды өзгерулер
туындаса тек соңғы мәліметтерді енгізу жеткілікті, өйткені жүйені
тексеру жаңа клиенттің алғашқы аудиторлық тексеру кезінде орындалатын
жұмыс. Бұлақпараттарды алдыңғы тексеру кезінде құрастырылған жұмыс
құжаттарынан алуға болады.
2. Клиентпен дайындалған жүйенің құжатта көрініс табуы. Көптеген
клиенттерде есеп саясаты, мансаптық шарттары, ұйымдық схема,
картатекалар, яғни шаруашылық операциялардың және ақпараттың құнды
көздері болып табылатын басқа да құжаттар бар. Мысалы есеп саясаты
ішкі және сыртқы бухгалтерлік есеп берулердің талаптарына жауап
беретін бухгалтерлік есеп жүйесінің тиімділігін қамтамасыз ету керек.
Мұндай жүйе әкімшілікті жеткілікті, нақты және уақтылы ақпаратпен
қамтамасыз етеді және сыртқы пайдаланушыларға сәйкес ақпараттарды
беруге кепілдік етеді.
Ұйымдастырушылық үлгі – бұл жеке тұлғалардың ұйымда жұмыс істеуі және
міндеттемелердің олардың арасында қалай бөлінетіндігін көрсететін ыңғайлы
әдіс. Ол кімнің алдында есеп беретінің көрсету үшін ыңғайлы, бірақ ресми
емес байланыстар мен есеп берудің ұсақ процедураларын көрсетпейді.
Сондықтан ұйымдастырушылық схема басқа әдістерді алмастыра ала алмайды, тек
басқа құжаттарды толықтырады.
3. Клиент қызметкерлерін сұрау. Ішкі бақылау жүйесін тексерудің әр түрлі
кезеңдерінде аудиторға клиент қызметкерлерінің өз міндеттерін қалай
атқаратындығын анықтау үшін олармен сұхбаттасуға қажеттілік туады.
Бақылаудың бар екенің көрсету үшін аудиторлар бақылау беттерін
толтырады.
4. Операцияларды қадағалау (сквозные проверки). Бір операцияның
кезектілігін түсіну үшін бірнеше ұқсас операцияларды қадағалау тиімді
болуы мүмкін. Бұл процедура үшін блок-схеманы пайдалану ыңғайлы (оны
кейде технологниялық диаграмма деп атайды). Блок-схема бұл
бухгалтерлік есеп жүйесін диаграмма арқылы шаруашылық операциялардың
сол жүйе арқылы өтетіндігін көрсету. Оны қолдану:
• Құжаттардың қозғалысын жүйенің ішінде нақты суреттейді және жүйе
ішінде жүргізілетін тексерулер мен процедуралар байлынысын көрсетеді.
• Құжаттардың қозғалысын егер блок-схема дұрыс дайындалса, олардың
қозғалысының соңғы пункті мен пайда болу көзін нақты көрінетіндей етіп
суреттейді.
• Кәсіп орынның бақылау жүйесінің әлсіз жақтарын көруге мүмкіндік
береді.
• Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі кемшіліктерді аудиторлық тестер айқындай
алуына ықпал етеді.
Блок-схеманы аудитордың өзі не клиент жасауы мүмкін.Клиентпен құрастырылған
блок-схеманы пайдаланған кезде аудитор оның көшірмесін пайдаланады және
шаруашылық операцияларды құжаттық рәсімдеудің бастапқы кезеңнен соңғысына
дейін қателерді алдын алу немесе анықтау үшін бағалайды. Блок-схемада
шаруашылық операциялар құжаттарының кіруі мен шығуы нақты көрсетілуі қажет,
яғни олардың бастапқы құжаттарда алғаш тіркелуінен шоттарды Бас кітапқа
енгізілгенге дейін. Бұл қателіктерді табуға және неғұрлым ұлғайтылған
бақылау жүргізуге қажет жақтарды анықтауға мүмкіндік береді. Блок-
схемалардың ішкі бақылауын бағалау кезінде әрбір құжат үшін операциялардың
кезектілігін (мысалы: бекіту, тексеру, салыстыру, толтыру) бөліп көрсету,
сонымен қатар қызметкерлердің әрбір операция бойынша міндеттері мен
жауапкершілігін анықтау қажет.
5. Ішкі бақылаудың бағалау беттері. Олар клиентте қажетті ішкі бақылау
жүйесінің бар екендігін анықтау үшін дайындалады. Тексеру клиент
жұмысының негізгі бөліктері мен алдау мен қателер фактілерінің болуы
мүмкін салаларды анықтайтын бақылау сұрақтарының көмегімен
жүргізіледі. Олардың Материалдарды сатып алу мысалында жуық мазмұны
келесілерді қамтуы мүмкін:
• Материалдар келісімшарттар мен өтінімдер негізінде сатылып алынады;
• Сатылып алынатын материалдарды төлеуге басшылардың рұқсат қолдарының
бар болуы;
• Сатып алуларды тіркеу кітабы жүргізіледі;
• Материалдардың барлығы тікелей қоймаға түсіп жатыр ма?;
• Нақты сатып алулар жоспармен сәйкестендіріледі (жеткізу келісімдер
бойынша);
• Шот-фактуралар алынған материалдардың есептік жазбаларымен тексеріледі
және қиылыспалы түрде салыстырылады;
• Материалдар сәйкес құжаттар негізінде саны мен сапасы жағынан
тексеріледі;
• Материалдардың есебі қойма мен өндірісте жүргізіледі;
• Қабылдау актісі тәуелсіз әзірленеді ме?;
• Материалдардың қайтарылуы бақыланады ма ?;
• Сатып алуды орындау мерзімдерін сақтау бақыланады ма?;
• Материалдарды қабылдау сәтінен шот-фактураларды өңдеуге дейінгі уақыт
аралығы шектелген бе?;
• Орындалмаған міндеттемелерді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.