Мал азықтандыру рациондарын құруды модельдеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 3

І бөлім. Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыруды
модельдеу
1. Өнімдердің құнарлылығы, минералдық және
органикалық тыңайтқыштардың әсері
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
2. Мал азықтандыру рациондарын құруды модельдеу ... ... ... . 7
3. Бастапқы мәліметтерді жинау және дайындау
әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 10

ІІ бөлім. Компьютерде оптималды рациондар құру әдістері

2.1 Шаруашылықтағы рацион мен оптималды рационды салыстырып талдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
12
2.2 Шаруашылықта пайдаланатын және есептеп шығарылған
рациондардың құрамы, азық өлшемі бойынша есептеу
әдістері
... ... ... ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .. 17

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 21
Қосымша
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

Кіріспе
Ауыл шаруашылық үрдістерін оптималды ұйымдастыруды жоспарлауда және
басқаруда осындай есептердің толып жатқан модельдерін кұруға болады.
Олардың ішінде мына түрлерін ерекше атап өткен жөн мал азықтарын тиімді
пайдалану, мал құрамы мен айналымын шаруашылықтың құрылымың сонымен қатар
машина-трактор паркі құрылымын оптималдау әдістерін қарастыру.
Экономикалық-математикалық модельдеу негізінде комльютерді пайдаланып,
оптималды азықтандыру рационын құру үшін ең алдымен малдың түрің жыныс пен
жас топтарың мерзімің өнімділігің күйін (қал-жағдайын) т.б. анықтайды.
Жеке азық түрлерінен және біртектес азықтар тобының рацион құрамындағы
максималды және минималды мөлшері арнаулы зоотехникалық әдебиеттен және
гылыми-зерттеу мекемелері ұсыныстарынан алынады.

Азықтардың азықтық құндылығы олардың қоректілігіне, яғни малдың
тірілігіне қажетті әрі белгілі бір мөлшерде өнім өндіру үшін қатысатын
қоректік заттар мен энергия жөніндегі қажетін қанағаттандыра алатын
қасиеттеріне қарай анықталады.
Ғылыми мекемелердің азық жөнінде жүргізген көптегеи зерттеулерінің
негізінде кестелер жасалынады, онда әр түрлі азықтардың қоректілігі
көрсетіледі. Алайда, ол кестелерде азықтардың орташа мәліметтері
келтіріледі, ал олардың қоректілігі: топырақ, климат, агро техникалық
азықтарды сақтау сияқты көптеген жағдайларына байланысты ауысып отырады.
Сондықтан азықтардың қоректілігін анықтайтын кестелерді пайдалануда осы
келтірген жағдайларды есепке алып, шаруашылықтағы азықтардың қоректілігін
дұрыс анықтау үшін агрохимиялық лабораториясының жасаған химиялық талдауын
пайдаланады.
Курстық жобаның мақсаты: Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыруды
модельдеу, өнімдердің құнарлылығы, минералдық және органикалық
тыңайтқыштардың әсері туралы жалпы сипаттама беру.
Зерттеу міндеттері: Мал азықтандыру рациондарын құруды модельдеулердің
ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеу объектісі: Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыру
модельдеулерін қолдану жолдарын қарастыру
Зерттеу пәні: Өндірістік және экономикалық процестерді модельдеу.
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдістемелік оқулықтар, жаңа ақпараттық
технологиялар, схемалар.
Курстық жобаның құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
қосымша және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

І бөлім. Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыруды модельдеу
1.1 Өнімдердің құнарлылығы, минералдық және органикалық тыңайтқыштардың
әсері
Қарастырылып отырған есеп құрылымы бойынша күрделі есептердің біріне
жатады. Ауыл шаруашылық өндірістік орындарын ұтымды орналастыру көптеген
факторларды байланыстылық және әсерлік заңдылықтарын карастыратын өте
күрделі мәселердің бірі. Мысалға, жердің әр бөлігінің әр түрлі өнім үшін
құнарлылығы, минералдық және органикалық тыңайтқыштардьің әсері, ауыспалы
егістіктердің келесі дақылға тигізетін әсері. Ылғалдықтың әсері т.б.с.с.
толып жатқан факторларды ескеруге тура келеді. Төменде осындай есептін
қарапайым элементтерін келтіреміз.
Айталық, бір жер ауданы әр түрлі құнарлылықта, яғни бір-бірінен
құнарлығын бойынша әртүрлі, т – түрлі жер бөліктерінен тұрсын. Бұл жерге п
– түрлі өсімдік дақылдарын өндіру жоспарлансын және олардан алынатын өнім
мынадай қатынаста болсын өт: ө2: ө3:.. : өп делік. Сонымен қатар і-ші жер
бөлігінен алынатынуші дақылдың өнімі аij белгілі болсын. Берілген өнім
жиынынан ең көп әр алуан тауар жинағын алу үшін әр жер бөлігінің қандай
бөлігіне қай дақылды өндіру керек екендігін табу қажет.
Енді есептің моделін тұрғызайық. Ол үшін тиісті белгілерді қабылдайық
та мынадай шарттарды математикалық түрде өрнектейік:
X ij- i-ші жер бөлігінің j-ші дақыл өндіруге қажет бөлігі теріс
болмауға тиіс Х0.
X ij- i-ші жер бөлігінің j-ші дақыл өндіруге қажет бөліктерінің
қосындысы 1-ден аспауы керек

- барлық жер бөліктерінен алынатын j-ші дақылдың өнім көлемі
Yj=
- өнімдердің әр алуан тауар түрлерінің ең тиімділерінің саны

- тауарлар ассортименттерінің әр түрлер саны максималды болу керек

мұндағы і - әр түрлі жер бөліктерінін индексі, (і = 1.2 ... ... т)
j – дақылдар түрлерінің индексі, (у = 1.2 п);
е – j-шы дақылдың өнімділігі;
а – і- ші жер бөлігінен алынатын j-ші дақылдың өнім мөлшері.
Жоғарыда құрылған модельді тек ауыл шаруашылық есептері үшін емес,
басқа да есептер үшін (мысалы оптималдық өндіріс бағдарламасын құру т.б.)
қолдануға болады.
Ауыл шаруашылық үрдістерін отималды ұйымдастыруды жоспарлауда және
басқаруда осындай есептердің толып жатқан модельдерін кұруға болады.
Олардың ішінде мына түрлерін ерекше атап өткен жөн мал азықтарын тиімді
пайдалану, мал құрамы мен айналымын шаруашылықтың құрылымың сонымен қатар
машина-трактор паркі құрылымын оптималдау және т.б.с.с. есептер.

1.2 Мал азықтандыру рациондарын құруды модельдеу

Мал азығын оптималды пайдалануда құрылатын экономикалық-математикалық
модель сызықтық программалау курсындағы ең көп таралған және моделдеудің
күрделі түрінің бірі болып саналады.
Мал азығын оптималды пайдалану оларға тиімді азықтандыру рационын
құрудан басталады. Мұндай есепті дүние жүзінде бірінші рет 1945 жылы Джон
Стиглер құрған. Ол мұндай есепті сызықтық программалау тәсілімен шығарған
1951 жылы Г. Вольф азық қоспа құрамын оптималдауда осы математикалық
аппаратты қолданды. Осы екі автор мақсат функциясы ретінде рационның қунын
алғанда оның ең кіші шамасын іздеген. Бұл кезде қарастырып отырған рацион
құрамы малдың физиологиялық, биологиялық және зоотехникалық талаптарына
толығымен жауап беру керек, яғни онда тиісті нормасынан кем емес азық
заттары, азық өлшемі, белок, каратин Са, Р және басқа да қоректі заттар
болуға тиісті.
Есептің математикалық моделін құру үшін төмендегідей шартты белгілер
қабылданады:
і- қоректік заттар (элементтер) индексі (і = 1,2,3, ...,т);
j- азық түрінің индексі (j = 1.2,3, ...,п);
к – бір тектес азықтар тобының индексі (к = 1,2,...К.).
Жиындар:
М – рациондағы қоректік заттар жиыны;
Мк - рациондағы азық топтарының ара қатынас жиыны;
N - азық түрлерінің жиыны.
Шартты белгілер:
Xj - ізделіп отырған айнымалы шама j-түрлі азықтың рационын-дағы
оптималды мөлшері;
Сj -j-түрлі азықтың бір өлшемінің бағасы;
а - j-түрлі қоректік заттың j-түрлі азықтағы мөлшері;
g - k-тобына жататын j-түрлі азықтың бір өлшеміндегі азық мөлшері;
bк тin, bк тах - k-топтағы азықтың рациондағы мииималды және максималды
керекті мөлшері (нормалары);
Wi Wj -азықтардың арақатынастық коэффициенттері;
Еi- i- түрлі коректің заттың қарастырылып отырған мал түріне тәуліктік
қажеттілігі (нормасы);
Вjmin Вimax-j- түрлі азықтың рациондағы минималды және максималды шегі.
Есептің мақсаты малдың түрін, жасың өнімділігін тірідей салмағын еске
ала отырып, қолда бар азық түрлерінен зоотехникалық талаптарға сай және
арзан да қүнарлы тәуліктік рацион қүру.
Есептің математикалық моделі төмендегідей түрде жазылады:

L=

сонымен катар төмендегі шарттардың орындалуы қажет:
1. Қоректік заттардың рациондағы шамасы нормадан кем болмауы керек:

2. Рациондагы азықтар тобының мөлшері зоотехникалық мал азықтандыру
талаптарына сай болуы керек:

3. Жекеленген азық түрінің үлесі қажетті шамада болуы керек:

4. Жекеленген азық түрінің рациондағы мөлшері биологиялық талап шегінен
аспауы:

5. Экономика түрғысынан карағанда - азьіқ мөлшері теріс болуы мүмкін
емес:

Оптималды рационды есептегенде шаруашылықтардың ерекшелігіне және
басқа да жағдайларға байланысты жоғарыдағы келтірілген шарттарға қосымша
шектеулер енгізілуі мүмкін.

1.3 Бастапқы мәліметтерді жинау және дайындау әдістемесі

Экономикалық-математикалық модельдеу негізінде комльютерді пайдаланып,
оптималды азықтандыру рационын құру үшін ең алдымен малдың түрің жыныс пен
жас топтарың мерзімін, өнімділігін, күйін (қал-жағдайын) т.б. анықтайды.
Осы мәліметтерді алдын-ала талдап алғаннан кейін төмендегідей ақпарат
жиналады:
1. Малдардың құнарлы заттарға деген тәуліктік қажеттігін анық-
тайды. Малдың түріне және басқа да жағдайларға байланысты рацион құрамына
енетін құнарлы заттардың түрі. макро және микроэлементтер, витаминдер мен
аминқышқылдары анықталады. Бұл мәліметтер нормативті материалдардан иемесе
практикадан алынады:
2. Азықтандыру рационының құрамына енетін азық түрлері анықталады. Бұл
шаруашылықта дайындалатын және сырттан сатып алынатын азықтар есептелінеді.
Азықтың бір салмақ өлшеміндегі құнарлы заттардың және химиялық
элементтердің мөлшерлері есептелінеді.
Ғылыми мекемелердің азық жөнінде жүргізген көптегеи зерттеулерінің
негізінде кестелер жасалынады, онда әр түрлі азықтардың қоректілігі
көрсетіледі. Алайда, бұл кестелерде азықтардың орташа мәліметтері
келтіріледі, ал олардың қоректілігі: топырақ, климат, агро техникалық
азықтарды сақтау сияқты көптеген жағдайларына байланысты ауысып отырады.
Сондықтан азықтардың қоректілігін анықтайтын кестелерді пайдалануда осы
келтірген жағдайларды есепке алып, шаруашылықтағы азықтардың қоректілігін
дұрыс анықтау үшін агрохимиялық лабораториясының жасаған химиялық талдауын
пайдаланады.
3. Әр малдың түрі мен топтарына жекелеген азық түрінің: құрама физикалық
азық, ірі азық, шырынды азық, тамыр жеміс азық, көк азық үлесі қажетті
шамалары анықталады. Әр мал тобына зоотехникалық талаптар бойынша
рациондағы азықтар тобының жоғарғы және төменгі мөлшерін анықтайды. Бұл
шектер жалпы азық өлшемінен немесе қорытылатын протеннің пайыз (процент)
өлшемімен алынуы мүмкін Азық топтарындағы азық мөлшерлерінің өзара
байланысын да тексерген жөн
(мәселен, рационда құрама азық мөлшері көбейсе, соған байланысты шырынды
азық мөлшері де көбейеді). Сонымен қатар шаруашылықта дайындайтын азық
мөлшерін және азықтың қандай түрін сырттан сатып алуға болатын секілді
мәліметтер де керек.
Жоғарыдағы келтірілген мәліметтерге қосымша малдардың физиологиялық
ерекшеліктеріне байланысты оларға көлемді және минералды азықтардың, сондай-
ақ химиялық қосымшалардың мөлшерін де анықтау қажет.
Жеке азық түрлерінен және біртектес азықтар тобының рацион құрамындағы
максималды және минималды мөлшері арнаулы зоотехникалық әдебиеттен және
гылыми-зерттеу мекемелері ұсыныстарынан алынады.
4. Азықтың бір өлшемінің құнын немесе өзіндік құнын есептеп табады.

ІІ бөлім. Компьютерде оптималды рациондар құру әдістері

2.1 Шаруашылықтағы рацион мен оптималды рационды салыстырып талдау

Қойылған есептің шарты бойынша орта салмағы 450 кг. 8 кг сут беретін
сауын сиырына арналган тәуліктік азық рационын есептел табайық. Осы
өнімділікті қамтамасыз ету үшін зоотехникалық норма бойынша рационда азық
өлшемі - 8,3 кг, қорытылатын протеин - 790 г. құрғақ зат -11,5 кг, кальций
- 54,5 г, фосфор - 37,5 г, каротин - 332,5 г кем болмауы тиісті.
Шаруашылықта бар азықтарды еске ала отырып, оптималды мөлшері ізделінетін
айнымалыларды белгілейміз.
А1 - рациондағы жүгері дәні мөлшері;
А2- рациондағы бидай кебегі мөлшері;
А 3- рациондағы күнбағыс шроты мөлшері;
А4- рациондағы табиғи шабындық шөбі мөлшері;
А5- рациондағы түйежоңышқа шөбі мөлшері;
А6- рациондағы бидай сабаны мөлшері;
А7- рацмонцагы түйежоңышқа пішендемесі мөлшері;
А8 - рациондағы жүгері сүрлемі мөлшері;
А9- рациондағы азықтық қызылша мөлшері;
Зоотехникалық талап бойынша рационның құрылымындағы азық топтары
төмендегідей мөлшерде болуы керек:
* құрама жем -1-2 кг;
* ірі азық - 10-15 кг;
* шырынды азық - 15-30 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.