Мүліктік кешеннің құны

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І. БИЗНЕСТІ БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
1.1.Бизнесті бағалау түсінігі,оның мақсаттары мен құн
түрлері ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Бизнесті бағалау қағидалары мен
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 11
1.3.Бизнесті бағалауда көлік құралдарын шығындық тәсілмен
бағалау ... ... ..22

II.БИЗНЕСТІ БАҒАЛАУДА КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫН БАҒАЛАУ ТӘЖІРИБЕСІ
2.1.Бизнесті бағалауда көлік құралдарын шығындық тәсілмен бағалаудың
отандық
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..24
2.2.Бизнесті бағалауда көлік құралдарын шығындық тәсілмен бағалаудың
шетелдік
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 30

III бөлім ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БИЗНЕСТІ БАҒАЛАУДА КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫН ШЫҒЫНДЫҚ
ТӘСІЛМЕН БАҒАЛАУ КЕЗІНДЕ ТУЫНДАЙТЫН МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1.Бизнесті бағалауда көлік құралдарын шығындық тәсілмен бағалау кезінде
туындайтын мәселелер оларды шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ..
37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .48
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 51

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы нарықтық экономикаға көшу барысында елімізде
көптеген жаңа мамандықтар мен қызмет көрсетулер салалары пайда бола
бастады. Солардың бірі – бағалау қызметі болып табылады.
Бағалау қызметі қарапайым тілмен айтқанда, белгілі –бір мүліктің
нарықтық немесе басқа құнын анықтау. Бұл қызмет түрі бізден елге 2000 жылы
30 қарашада келіп жетті. Яғни, бағалау қызметімен айналысу үшін арнайы
нормативтік базамен жабдықталды. Осыған орай Бағалау қызметі
туралы(Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2000 ж., N 20, 381-
құжат; 2001 ж., N 24, 338-құжат) заңы жұмыс істей бастады[2].
Аталған заң осы он жылдың көлемінде бірнеше өзгерістерге ұшырады.
Бірақ, басты мақсаты мен міндеттері бастапқы қалпы сақтап қалды. Соңғы рет
2010 жылы 19 наурызда өзгерістер мен толықтыруларға ие болды. Аталған
толықтырулардың басты назарына бағалаушылар палатасы болды. Палатаға кіру
талаптары атап көрсетілді.
Жалпы алғанда машиналар, құрылғылар мен құрал-жабдықтарды бағалау және
оның құнын анықтау әр түрлі жағдайлар кезінде ұсынылған әдістерді пайдалану
барысында есебінің шешімі барысында анықталады, яғни:
- кәсіпорындағы көлік құралдарын негізгі қор ретінде немесе көлік
құралын жалға беру және сату үшін бағаны анықтау кезінде;
- сенімді басқаруға өткізу немесе жекешелендіру мақсатында;
- мүліктік дау шешімдерін реттеу үшін;
- салық салу есебін жүргізу үшін.
Машина, құрылғылар мен құрал-жабдықтарды бағалау бірнеше
кезеңдерден тұрады.
Бағалаудың бірінші кезеңінде бағалаушы мен бағалауға тапсырыс берушінің
кездесуі, демек көлемі құралының иесі немесе оның сенімді тұлғасы. Сонымен
қатар көлік құралына тапсырыс беруші болып, заңды немесе жеке тұлғалар да
қызығушылық білдіретін ұйым, яғни банктер, сауда немесе сақтандыру
компаниясы, салық, сот, құқықты қорғау органы болып табылады.
Кейбір кезде бағалаушы жанжалды шешуге және оған қатысуға мұқтаж
етіледі. Мұндай жағдайда: жол-көлік қатынастар оқиғасының нәтижесінде
зардап шеккендер және соттық дау шешімдері үшін көлік құралдарының құнын
анықтайды.Екінші кезеңде көлікті толықтай қарап, онымен танысып бағалау
жұмысын жүргізеді.
Көліктер мен жабдықтар бағалауында кіріс тәсілі шектеулі қолданылады.
Өйткені, бағаланатын жабдықтың бірлігінен әкелетін және жалпы өндіріс
жүйесінен әкелетін кірісті сипаттау қиынға түседі. Шаруашылықты жүргізудің
нарықтық жүйесінің қазіргі даму жағдайында бағалау қызметі соның ішінде
жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды бағалау (бизнесті бағалау) Қазақстанда
белсенді дамуда.

1. БИЗНЕСТІ БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

1.1.Бизнесті бағалау түсінігі,оның мақсаттары мен құн түрлері

Нормативтік база шегіндегі бағалау технологиясының нарықтарында
кәсіпорын бизнесін бағалау 3 тәсіл бойынша жүргізіледі: нарықтык, табыстық
және шығындық.
Бизнес - бұл заңды, жеке түлғалардың нақты қызметі[1].
Мұнда заңды тұлға - кәсіпорын, азаматтық құқықтардың объектісі болып
табылады да, кәсіпкерлік қызмет үшін қолданылатын мүліктік кешен ретінде
қарастырылады.
Мүліктік кешен жер телімдері, ғимараттар мен кұрылыстарды, машина мен
құрал-жабдықтарды, шикізат пен өнімдерді, материалдық емес активтерді және
мүліктік міндетгемелерді қүрайды.
Бірінші концепция мүліктік кешеннің құрамдастарын
бағалауменбайланысты.
Кәсіпорын бизнесін бағалау мүліктік кешеннің құрамдастарын бағалауына
әкеледі: нарықтық, табыстық және шығындық тәсілдерді қолданып, негізгі
қаражаттардың мүліктік құқықтар құнының есебінсіз бағалауға болады [14, 79
б].
Мұнда, бір-бірінен жекеше бағаланатын (орындық, компьютер, ғимарат,
станок, бассейн, жер телімі жэне т.б.), мүліктік кешеннің құрамдастарын
бағалау жөнінде айтылып отыр. Мүліктік кешеннің кұрамдастарын бөлек
бағалау, мүліктік кешен жиынтығы түрінде бола алатын қосымша құнды
анықтаумен байланысты және олардың кейінгі аккумуляциясын болжамайды.
Екінші концепция, кәсіпорын бизнесін бағалағандағы пайда болатын
қосымша құнның анықталуымен тікелей байланысты.
Кәсіпорын бизнесін жүйе ретінде қарастырсақ, құрамына тауар нарығының
секторын бакылауға рұқсат ететін, оның мүліктік кешені мен құқық жүйесі
немесе қоржыны кірсе, мүліктік кешеннің жиынтығында қосымша құнның пайда
болуы мүмкін.
Құқық жүйесі немесе қоржыны, кәсіпорынға бизнес жүйе ретінде тауар
нарықтарында тиімді бәсекелесуге рұқсат етеді.
Құқықтар жүйесі немесе қоржыны өзіне мыналарды қосуы қажет:
- кәсіпкерлік қызметті іске асыратын, кәсіпорынға республикалық және
атқарушы жергілікті билік органдары беретін лицензиялардан,
сертификаттардан және тағы басқалардан пайда болатын нарықтажұмыс істеу
құқығы;
- кәсіпорынға табыс әкелетін жал құқығы, субжал, кепіл және т.б;
- бизнес бойынша әріптестердің келісім-шарт жүйелерінен пайда болатын
құқықтар (материалдар мен шикізатты жеткізу келісім-шарттары, тауарлық
өнімдерді сатып өткізу келісім-шарттары және т.б.) [15, 132 б].
Құн негізінен төрт шарттан туындайды: сұраныс, пайдалылық, тапшылық
және меншік қүдылықтарын беру мүмкіндігі.
1.Сұраныс. Сұраныс - белгілі бір уақыт ішінде нарықта сатып алатын
тауар (қызмет) саны немесе меншік объектілері. Сұраныстың өсуі бағалардың
өсуіне алып келеді.
2. Пайдалылық. Адамдардың белгілі бір қажеттіліктерін
қанағаттандыратын, тауарлар мен меншік объектілерінің қабілетін -
пайдалылық деп атайды. Берілген зат неғұрлым көбірек кажеттіліктерді
қанағаттандыруға қабілетті болса, соғұрлым оған сұраныс жоғары болады.
Пайдалылықтың өсуі көбіне бағаның өсімімен сәйкес жүреді.
3. Тапшылық. Үлкен сұраныс пен жоғары пайдалылыққа қарамастан, ешбір
мүлік тапшы болмағанша құны болмайды.
4.Меншік құқығын біреуге беру мүмкіндігі. Кез келген зат меншік
кұқықтарын біреуге беру мүмкіндігі бар болған жағдайда тауар болып
саналады. Мысалы, берілген заңнамамен жердің белгілі бір түрлеріне сату
рұқсат етілмесе, онда олардың құндылығы болмайды. Дегенмен, бұл жерлердің
жал құндылықтарының нарық кұнын бағалауға болады.
Мүліктің құнын бағалау нақты бір мақсатпен жүргізіледі (сатудың
бағасын анықтау, ипотекалық несиені алу, мүлікті сақтандыру және т.б.). Бұл
мақсат, бағалаудың тағайындалуы деп аталады. Құнның әр түрлі анықтауларын
қолданғанда, мүліктің құны әр түрлі болады. Мысалы, оттан сақтандыру
мақсатындағы құнның бағалануы, ипотекалық несие мақсатындағы құнның
бағалануынан ерекшеленеді. Бірінші жағдайда, құнның мөлшері құрылғылардың
элементтеріне кеткен шығындармен, ал екінші жағдайда, ипотекалық несие
бойынша төлемдердің тоқтатылу жағдайында, объектіні сату үшін нарықтағы
мүмкін болатын бағамен анықталады[16, 147 б].
Сөйтіп, бағалаудың тағайындалуына тәуелді мүлік әр түрлі құнға ие
болады.
Тәжірибеде бағалаушы келесідей негізгі құралдардың түрлерін қолданады:
Негізделген нарықтық құн - ашық және бәсеке нарығындағымүлік түріне
берілетін баға. Экономикалық рационалды, мәмілеге ерікті баратын және қажет
ақпаратпен қамтамасыз етілген сатушы мен сатып алушы арасында еркін
бәсекені көрсетеді. Қаржыландырудың ерекше шарттарына сәйкес, сатып алу мен
сатудың жағдайлары, екі жақтың жеткіліксіз ақпараттануы, нарық деформациясы
және т.б. факторлардың әсерінен, тәжірибеде нақты мәмілелердің бағалары
нарықтық қүннан айырмашылығы болады. Нарыктық емес құн ретінде, мысалы,
нормативті есептелетін құн бола алады.
Нормативті есептелетін құн - нормативтер мен әдістер басқару
органдарын бекіту негізінде ес
ептелетін мүліктік кешеннің құны. Қарастырылып отырған мүліктік
кешеннің түрлері үшін нормативтердің (ставкалардың, коэффициенттердің)
бірлік шкалалары қодданылады. Нормативті есептелетін құн ретінде, мысалы,
кәсіпорын мүлігінің салық салу құны болып табылады. Кәсіпорын мүлігіне
салық салу үшін салықтық база ретінде негізгі қаражаттардың, материалдық
емес активтердің, қорлар мен шығындардың орташа жылдық қалдық құны жатады.
Салық салу құнын есептеу үшін кәсіпорын мүлігінің бухгалтерлік есебінің
баланстық активіндегі қалдықтар алынады. Нормативті есептелетін құнның тағы
бірі, жерге салық салу үшін, жер телімінің құнын анықтау болып табылады.
Мүліктік кешеннің нормативті есептелетін кұнының көрсеткішін салық
салу және мүлікті мемлекеттік сақтандыру органдары тәжірибеде
пайдаланылады. Бұл көрсеткішті талаптар бойынша зақымды бағалау үшін сот
органдары да қолданады.
Бухгалтерлік есеп жүйесі баланстық құнды бастапқы, қалпына келтіру және
қалдық құны деп бөледі.
Баланстық құн - кәсіпорынның балансында белгіленген, құрылысқа кеткен
шығындар немесе оның өзіндік негізгі қаражаттарына элемент алу.
Бастапқы құн - белгілі кәсіпорын объектілерінің эксплуатацияға
енгізілген кезіндегі есептік құжаттарда тіркелген баға. Эксплуатацияға
берілген мүлік объектісі бастапқы құн бойынша, не оларды модернизациялау
мен реконструкциялаудан кейін немесе қорды ресми қайта бағалау белгіленген
уақыттан есептейді.
Қалпына келтіру құны - бұрын анықталған негізгі қаржыларды қазіргі
талаптарға сай қайта өндіру құны. Бағалаушы қор элементі құнының толық
қалпына келуін салыстыру арқылы қазіргі заманға сәйкес нарықтық құнын
есептейді.
Қалдық құн. Егер баланстық кұннан, эксплуатация кезеңінде жинақталған
тозу сомасын алып тастасақ, онда қалдық күнды аламыз, ал қалдық құнның
бағалануын кайталама нарығының бағасы бойынша жүргізсе, онда ол нарықтық
сипаттама алады. Яғни, бағалауға тәуелді қайта өндіру мен орнын басу кұнын
белгілейді.
Қайта өндіру құны - қазіргі нарыққа сай сатып алу немесе қайта өндіру
құнын бағалау мүліктің тура сол сияқты объектінің кұны барабар шама. Қайта
өндіру қүнын анықтау көбінесе технологиялар, материалдар, шикізаттар,
стандарттар және тағы басқа өзгерулерінен мүмкін болмайды. Сондықтан
тәжірибеде орнын басу құны қолданылады.
Орнын басу кұны - бағаланатын объектінің пайдалылығы бойынша
эквивалентті, меншіктің барабар объектіні өндірудің ағымды құны.
Тағы да мүліктік кешеннің құны мен жойылу құны туралы айтуға болады.
Мүліктік кешеннің құны. Мәміле жасағаннан кейін табыс әкелетін және
қызмет жасай алатын объектінің құны.

1.2 Бизнесті бағалау қағидалары мен тәсілдері

Бағалау қызметі ғылымының негізінде, бағалау бойынша кез келген
тапсырманы орындау үрдісін қадағалайтын, бірқатар қағидалары бар.
Кәсіпорынның мүліктік кешен құнын бағалау кезіндегі қажет негізгі
экономикалық ортақ қағидаларын қарастырайық.
Олар мыналармен байланысты және 3 топ қағидалар жүйелеріне келтіруге
болады:
Иесінің мүлік туралы көзқарасымен;
Нарықтық ортамен;
Мүлікті эксплуатациялаумен.
Иесінің мүлік туралы көзқарасымен байланысты кағидаларБұл топ мынандай
қағидаларға ие: пайдалылық, орнын басу, күту.Пайдалылық қағидасы. Меншік
объектілерінің иемденугеқабілеті жоқ болса, онда олардың құны болмауы
мүмкін. Сондықтанпотенциалды меишіктенушіге пайдалы болған кезде ғана
мүліктік кешеннің кұны болады.Қағиданың аныкталуы: пайдалылық берілген
уақыт периодтарында және берілген жерде меншік объектісі иесінің
кателіктерін қанағаттандыру қабілеті.

Орнын басу қағидасы. Иесінің қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын және
табыс әкеле алатын барлық меншік объектілері, өзінің әр түрлілігіне
карамастан, бір-бірімен байланысты. Меншік объектісі үшін оны қалпына
келтіруге кететін шығындардың сомасынан көп ешкім төлемейді. Егер екі
меншік объектілерінің қабілеті бірдей болса, онда біз бағаның төменін
аламыз.Қағидалардың анықталуы: меншіктің максималды құны ең төмен бағамен
немесе құнмен анықталады.Сөйтіп орнын басу құны бағаланатын мүлік құнының
жоғарғы шегін анықтауға мүмкіндік береді.

Күту кағидасы. Инвестор объектіге қаражатты салып, ол меншік
объектілерінен болашақта табыс күтеді. Бағаланатын құн - болашақтағы барлық
табыстардың ағымды құны [18, 97 б].

Қағиданың анықталуы: күту - болашақта меншікті иелік етуден түсетін
табыстардың ағымды құнының орнатылуы.
Нарықтық ортамен байланысты қағидалар

Бұл топ келесі қағидалардан тұрады: сұраныс пен ұсыныс арасындағы
сәйкестік, бәсеке, құнның өзгеруі.
Сұраныс пен ұсыныс арасындағы сәйкестік қағидасы. Мүлікке деген бағаның
өзгеруі сұраныс пен ұсыныс шамаларының өзгеруіне тәуелді.
Негізгі заңдылықтар:

Әрбір фактор берілген қызметпен жасалатын таза табыстардан төленуі
тиіс. Өйткені жер жылжымайды, сондықган еңбек, капитал және кәсіпкерлік
оған бейімделуі керек. Біріншіден, үш фактор төленеді, ал сосын табыс
қалдығы жер иемденушісіне рента түрінде төленеді. Өндірістің барлық басқа
факторларының төленуінен кейін қалдығы болса, онда жердің бағалылығы
болады.
Сөйтіп, қалдық өнімділігі, еңбек пен капитал эксплуатациясына және
менеджменттің шығындары өтелгеннен кейін, жер теліміне қосылған таза
табыспен анықталады.
Салым қағидасы. Салым - кез келген бір жаңа факторды ендіру
нәтижесінде шаруашылық объект құнының өсім сомасы. Кейбір факторлар
кәсіпорынның мүліктік кешенінің құнын ұлғайтады, ал кейбіреулері
төмендетеді. Мысалы, үйдің сыртын жаңадан сырлау сыртқы түрін жақсартады,
ал егер бояудың түсі нарықтық стандарттарға сай болмаса, онда үйдің құны
төмендетілуі мүмкін.
Салымның анықталуы: шаруашылық объектілерінің құнының ұлғаймалы немесе
төмен сомасы.
Сөйтіп, мұліктік кешенге қосымша активтерді қосу тиімді болады, егер
олар мүліктік кешеннің нарықтық бағасынан жоғары болса. Мүліктік кешенге
кез келген косылған элементтер өтеледі, егер мүліктік кешен құнының өсімі,
бұл элементтерді алуға кеткен шығындардан жоғары болған жағдайда.
Баланстандырылған (пропорционалды) қағидасы. Өндіріс факторлары
экономикалық баланстандырылған болса, онда меншік объектісінің құны
максималды болады немесе сақталады. Меншік объектілерінің кұны төрт
элементтердің баланстандырылуына тәуелді: рентаға, еңбекке (еңбек ақы),
капиталға (инвестиция, салым), басқару координациясына (менеджментіне). Ең
жоғарғы табысты қамтамасыз ететін әрбір меншік объектісі үшін теоретикалық
тепе-теңдік нүктесі бар.
Қағиданың анықталуы: кез келген меншік объектісіне өндірістің әр түрлі
факторларының оптималды сомасы сәйкес келеді. Олардың бір-біріне сай болуы
арқылы мүліктің максималды құны пайда болады.
Сөйтіп, әр түрлі мінездеме бойынша, мүліктік кешенді құрайтын үлестер
бір-бірімен келісуі керек. Мүліктік кешенге кез келген бір элементті косу,
берілген принципті бұзу, оның құнының өсуіне алып келмейді.
Неғұрлым тиімді пайдалану қағидасы - барлық қарастырылған үш қағиданың
синтезі мүмкін болатын варианттардың ішінен жеткілікті негізделген мүліктік
кешеннің функционалды мүмкіндіктерін неғұрлым толығымен орындайтын және
объектінің ең жоғарғы құнына алып келетін, мүліктік кешен неғұрлым тиімді
пайдалану варианты таңдалады. Құнды бағалау үшін осы вариант қолданылады.
Аталған қағидалар жалпы түрде әмбебап және мүліктің барлық түрлеріне
қолданылады. Олардың құрамы объектінің ерекшеліктеріне тәуелді өзгеріп
отыруы мүмкін.
Құнды бағалау ғылым ретінде экономикалық теория мен шектес ғылымдардың
бірқатар негізгі ережелеріне негізделеді. Құнды бағалағанда міндетті түрде
есепке алынатын постулаттар нысанындағы бұл ережелерді бағалаудың жалпы
экономикалық қағидалары деп атайды. Осы қағидаларды ең бірінші болып
қалыптастырған американдық жылжымайтын мүлікті бағалайтын мамандар Дж.
Фридман и Н. Ордуэй. Бағалаудың жалпы экономикалық қағидалары мазмұнды
аспектісінде мүліктің барлық түрлеріне бірыңғай болып табылады, бірақ сол
уақытта машиналар, жабдықтар мен көлік құралдарына қолдануға сәйкес олардың
тәжірибелік түсіндірілуі жылжымайтын мүліктен өзгеше өзгеріледі [19, 139
б].
Бағалау қағидаларын үш топқа бөлуге болады::
1) мүлік иесінің көзқарасына негізделген қағидалар;
2) объекттің қызмет ету және де мүліктің басқа да объектілерімен
байланысына негізделген қағидалар;
3) нарықтық ортамен байланысты қағидалар.
Бірінші топқа мүлік иесінің көзқарасына негізделген қағидалар жатады.
Пайдалылық қағидасы объект құнының негізгі критерийсі болып оның
пайдалығы табылады, яғни адамдардың қандай да бір қажеттіліктерін
қанағаттандыру қабілеті. Оны қысқаша былай келтіруге болады: пайдалылық бар
болса – құн бар, пайдалылық жоқ болса – құн жоқ. Бағаланатын объект
пайдалылығын зерттеу — кім үшін, қандай мақсаттарға және қандай қасиеттерге
байланысты осы объект қызығушылықты тудыратынын , кім оның мүмкін сатып
алушысы (инвестор), болашақта объект пайдалылығы калай өзгеруі және қандай
себептерге байланысты екенін анықтау.
Орнын басу қағидасы мүмкін болатын сатып алушы ұсынуға дайын объект бағасы
нарықта қалыптасқан арналуы мен тұтынушылық қасиеттері ұқсас объект
бағаларынан артпайтын деген тұжырымнан шығады. Осы қағида негізінде бағалау
тәжірибесінде кең таралған салыстырмалы тәсіл (ұқсас және пара-пар
объектілердің нарықтық бағаларымен салыстыру арқылы құнды анықтағанда)
қалыптасқан.
Күту қағидасы сатып алушының (инвестор) болашақта осы объектіні
иеленуден табыс (пайда) алуды күтетін өзінің қаражатын объектіні сатып
алуға немесе өндіруге жұмсауы. Осы қағида болашақта объектіні қолданудан
алатын табыстар және сатып алушы (инвестор) салған капиталынан түсетін
табыс нормасына негізделген объект құнын ағымды уақыт аралығында анықтауға
мүмкіндік береді. Сол арқылы бағалаудың табыс тәсілін іске асыру
әдістемелік негізі қалыптасады.
Екінші топқа объекттің қызмет ету және де мүліктің басқа да
объектілерімен байланысына негізделген қағидалар жатады.
Өндіріс факторлары әсерінен құнның қалыптасу қағидасы келесіге
негізделеді.Бағаланатын машина кешені , оның көмегімен қандай да бір өнім
өндіріледі немесе қандай да бір жұмыс орындалатын кәсіпорын өндіріс
жүйесіндегі ішкі жүйе ретінде қарастырылады.
Ең жақсы және ең тиімді пайдалану қағидасының анықтамасын келесі түрде
беруге болады: тиімді бағалау уақытына объектіні пайдаланудан ең жоғарғы
ағымды құн алуды қамтамасыз ету.
Бағалау қызметі туралы заңға сәйкес, бағалау нысанының нарықтық
құны деп мыналар түсініледі: ...анағұрлым ықтимал бағасы, ол бойынша
аталған бағалау нысаны бәсекелестік жағдайында ашық нарықта иеліктен
шығарыла алады, мәміле тараптары орынды әрекет етіп, барлық қажетті
ақпаратты білсе, ал мәміле бағасының шамасында қандай да бір төтенше
жағдайлар көрініс таппаса, яғни:
мәміле тараптарының біреуі бағалау нысанын иеліктен шығаруға
міндетті емес, ал екінші жағы орындауға қабылдауға міндетті емес;
мәміле тараптары мәміле заты туралы жақсы хабардар және өз
мүдделерінде әрекет етеді;
бағалау нысаны көпшілік оферті түрінде ашық нарыққа ұсынылған;
мәміле бағасы бағалау нысаны үшін ақылға қонымды сыйақыны және қай
жақтан болмасын, мәміле тараптары қатынасында мәміле жасауға мәжбүрлеуді
білдіреді;
бағалау нысаны үшін төлем ақшалай түрде берілген.
Федералдық деңгейде қабылданған нарықтық құн анықтамасынан баға
және нарықтық құн терминдерін айыра білген жөн. Баға, бір жағынан, мәміле
туралы шартта тіркелген кейбір тарихи болған фактілерді білдірсе,
екінші жағынан, соңғысы мәмілелердің нақты бағалары негізінде
қалыптасатындықтан, баға нарықтық құн индикаторы (көрсеткіші) болып
табылады. Нарықтық құн ақшалай түрдегі анағұрлым ықтимал баға болып
табылады. Шығындар және нарықтық құнға салымдар терминдерін де айыра
білген жөн. Шығындар жылжымайтын нысандарды қандай да бір жақсартулар
жасау үшін жұмсалған ақшамен өлшенеді, ал нарықтық құндағы салым жасалған
жақсартулар үшін нарық төлейтін ақшамен өлшенеді. Шығындар нарықтық
құндағы салымға тең, көп немесе аз болуы мүмкін. Олардың арасындағы ара
қатынас аталған жақсартулар нарығындағы сұраныспен және ұсыныспен
анықталады.
Жылжымайтын дүние-мүліктің нарықтық құнын бағалаудың үш негізгі әдісін
ерекшелейді:
1. салыстыру әдісі
2. шығындық әдіс
3. табыстарды капиталдандыру әдісі.
Сатудың салыстырмалы талдау әдісі.

Негізгі бағалау әдісі – бұл сатудың салыстырмалы талдау әдісі. Бұл
әдіс нақты сатулар болғанда, нарық бағаны қалыптастырған жағдайда
қолданылады. Бағалаушылардың міндеті осы нарықты талдау, осындай сатуларды
салыстыру, осылайша, бағаланатын нысан құнын алу. Әдіс сатуға ұсынылған
нысанды нарықтық баламасымен салыстыруға негізделген. Алайда осы жұмыс үшін
жер және жылжымайтын мүліктің қалыптасқан нарығы қажет[14, 105 б].

Сатудың салыстырмалы әдісі бағаланатынға баламалы нысандарды сатып
алу-сату мәмілелері туралы рас ақпараттардың жеткілікті мөлшері болғанда
қолданылады. Бұл жағдайда салыстыру нысандарын таңдауға арналған критерий
баламалы ең жақсы және анағұрлым тиімді пайдалану болып табылады.

Сатудың салыстырмалы талдау әдісін қолдану тізбектілігі.
• Соған сәйкес нарықта салыстырылатын нысандардың жақын арадағы
сатулары ерекшеленеді. Ақпарат көздері болып табылатындар:
бағалаушының жеке материалы, интернет, электронды деректер базасы,
риэлторлық фирмалар, жылжымайтын мүлік жөніндегі брокерлердің
материалдары, несие мекемелерінің (ипотекалық банктер) мұрағаттары,
сақтандыру компаниялары, инвестициялық-құрылыс компаниялары,
дәрменсіздік және банкроттық жөніндегі аумақтық басқарма.
• Мәмілелер туралы ақпараттарды тексеру: негізгі қатысушылардың біреуі
(сатып алушы немесе сатушы) немесе риэлторлық компания агенті мәмілені
растау; сату шарттарын анықтау.
• Салыстырылатын нысандар құнына түзету енгізу.
Түзету үш негізгі формада жүргізіледі: ақшалай түрде, пайыздарда,
жалпы топтамасы бойынша.
Салыстырмалы әдісті пайдалануда бағаланатын жылжымайтын мүлікті
салыстыру нәтижелерін келісу маңызды сәт болып табылады. Алынған
деректерді арифметикалық орташалауға жол берілмейді. Әр нәтижені зерттеу
және бағаланатын жылжымайтын мүлікпен оның салғастырымдылық шамасына
қарай пайымдау енгізу қабылданған процедура болып табылады. Енгізілген
түзетулер саны мен шамасы неғұрлым аз болса, келісу қорытындысы
процесінде аталған сату соғұрлым үлкен салмаққа ие.
Салыстыру бірлігі ретінде жергілікті нарықта дәстүрлі қалыптасқан
өлшеуіштерді қабылдайды. Бірдей нысанды бағалау үшін бір мезгілде бірнеше
салыстыру бірліктері қолданылуы мүмкін.
Салыстыру бірлігі ретінде салыстырмалы талдау жүргізуде мыналар
қолданылады:
- алаң бірлігінің бағасы;
- магистраль бойындағы жер телімі бірлігінің бағасы;
- телім бағасы;
- жалға тапсыруға жататын үй-жай алаңы бірлігінің бағасы;
- үй-жайдың жалпы алаңы бірлігінің бағасы;
- ғимарат көлемі бірлігінің бағасы,
- бөлме бағасы;
- пәтер бағасы;
- табыс әкелетін бірлік бағасы.
Салыстыру элементтеріне жылжымайтын мүлік бағасын өзгертетін
жылжымайтын нысандар сипаттамасы жатады. Міндетті есепке алуға жататын
нысандарға қатыстылар:
- табысталатын меншік құқығының құрамы;
- сату-сатып алу мәмілелерін қаржыландыру шарттары;
- сату шарты;
- сату уақыты;
- орналасқан жері;
- нақты сипаттамасы;
- экономикалық сипаттамасы;
- пайдалану сипаты;
- жылжымайтын мүлікпен байланысты емес құн компоненттері.
Салыстырылатын нысандарды сату бағасына түзету мына тәртіпте
жүргізіледі:
- бірінші кезекте алдыңғы нәтижелерге әрбір кейінгі түзетуді қолдану
арқылы жасалатын мәміле шарты мен нарықтың жай-күйіне қатыстыларға түзету
енгізіледі;
- екінші кезекте кез келген тәртіпте нарық шартына түзету енгізген
соң алынған нәтижеге көрсетілген түзетулерді қолдану арқылы жасалатын
жылжымайтын нысанға тікелей қатыстыларға түзету енгізіледі.
Түзетулер шамасын анықтау үшін, нарықтық ақпараттың болуы мен
растығына қарай сандық және сапалық әдістер қолданылады. Түзетулер есебінен
қабылданған негіздемелер міндетті болып табылады. Сатуды белгілі бір
салыстыру нәтижесінің шамасы туралы түпкілікті шешім бағалау нысанымен
анағұрлым ұқсастығы бар салыстыру нысандарын сатудың түзетілген бағасын
талдау негізінде қолданылады.
Шығындар бойынша бағалау әдістері.

Бұл әдіс жерге мүлде қолдануға келмейді. Айрықша жағдайларда ғана
жерді бағалау оларға жасалған жақсартуларда қолданылуы мүмкін. Жер
тұрақты және шығынсыз деп есептеледі, ал шығындық әдіс адам жасаған
жасанды нысандарды бағалау үшін қолданылады. Осы әдіспен талдауда жер құны
жақсарту құнынан (ғимараттарды, үймереттерді) қалыптасады, ал жер басқа
әдістермен бөлек бағаланады.
Шығындық әдіс инвестордың жылжымайтын мүлік алудағы мүмкіншіліктерін
зерттеуге негізделеді және осыдан келіп инвестор шолу жасалған кезеңде
елеулі шығындарсыз ғимарат бағыты мен сапасы бойынша құрылыстар мен
тұрғызуларға соған сәйкес телім алуға әкелетінге қарағанда, осындай нысан
үшін үлкен сома төлемей тиісті ақылдылық көрсетуі.
Аталған бағалау әдісі егер құн шамасы мен жылжымайтын мүлік
нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың салыстырмалы тепе-теңдігі жағдайында
нысанның тозу шамасын дәл бағалау мүмкін болса, объективті нәтижелерге
әкелуі мүмкін.
Жылжымайтын мүлікті бағалаудың шығындық әдісі мынадай тізбектілікпен
жүзеге асырылады:
- жер телімінің құнын анықтау;
- қалпына келтіру немесе құнын өтейтін жаңа осындай ғимараттар мен
үймереттер салу құнын анықтау;
- ғимараттар мен үймереттердің қорланған тозу шамасын анықтау;
- жер телімі құнының және ғимараттар мен үймереттердің қорланған
тозуын шығарып тастағандағы, қалпына келтірілетін немесе өтелетін құн
сомасы сияқты шығындық әдіспен жылжымайтын мүліктің нарықтық құнын анықтау.
Шығындық әдісті қолдану жаңа құрылысты талдауда қажет; ғимараттарды
жаңғырту; салық салу мақсаттары үшін бағалау; жылжымайтын мүлікті
бағалауда үстеме табысты анықтау үшін; сақтандыру мақсаттары үшін
бағалауда; дүлей апат салдарларын бағалау; арнайы ғимараттар мен
үймереттерді бағалау [15, 164 б].
Табыстарды капиталдандыру әдісі.

Капиталдандыру әдісі жылжымайтын мүлікті анағұрлым тиімді талдауға
негізделген және бұл талдау иесіне барынша жоғары табыс әкелетін
пайдалану түрін анықтаумен байланысты.
Жылжымайтын мүліктің нарықтық құнын бағалауда табысты капиталдандыру
әдісі мынадай дәйектілікпен жүзеге асырылады:
- болашақ табыстарды болжау;
- болашақ табыстарды капиталдандыру.
Жылжымайтын нысан тудыратын болашақ табыстар екі типке бөлінеді:
коммерциялық жалгерлік қатынастар нәтижесіндегі операциялық (пайдалану)
қызметтен түсетін табыстар және реверсиялаудан түсетін табыстар.
Операциялық қызметтен түсетін табыстар табыстар туралы
(гипотикалық) есеп құрастыру арқылы болжанады. Реверсиядан түсетін табыстар
былай болжанады:
• Реверсияның абсолютті шамасының тікелей бағытымен;
Иелену кезеңіндегі жылжымайтын мүлік құнының салыстырмалы өзгерісін
белгілеумен;
• капиталдандырудың терминалдық коэффициентін қолданумен.
Капиталдандырылатын табыстың тұрақтылығы мен шексіздігі тікелей
капиталдандыру әдісінің бастапқы алғышарты болып табылады. Тікелей
капиталдандыру әдісінде болашақ табыстар ағынының нағыз құны меншік
құқығына немесе аталған меншік құқығына арналған капиталдандыру жалпы
коэффициентіне келетін жылдық табыс сияқты анықталады.
Толық меншік құқығын есептеу үшін капиталдандырудың жалпы
коэффициентін анықтау нарықтық деректер негізінде жүргізіледі. Бастапқы
ақпараттың болуына байланысты:
• салыстырмалы сату талдамасы;
• қарызды жабу коэффициентін пайдалана отырып есептеу қолданылады.
Капиталдандыру әдісін қаржыландыру шарттарын есепке алмай, нағыз
құнын есептеуде қайтарым нормасы бойынша, не болмаса дисконтталған ақша
ағынын талдау түрінде не капиталдандырудың есеп айрысу модельдері түрінде
қалыптасады.
Соңғы уақытта Қазақстанда бағалаушылар қызметі мен олардың кәсіби
дайындығына сұраныс қарқынды түрде артуда. Бұл қаржылық саладағы
несиелерді сақтандыру арқылы несиелеу механизмін жасау қадамы фиаскоға
ұшыраған таяудағы жағдайлармен шарттасылған: жалған сақтандыруда банктер
көп нәрсе жоғалтты. Банктер кепілзат ретінде алатын жылжымайтын мүлік
жағдайында шығынға ұшырау мүлде мүмкін емес. Осылайша, жылжымайтын мүлік
және капитал нарығы тұтастай экономиканың ажырамас компонентіне айналады.
Әрине, банктер тарапынан осындай операцияларға үлкен қызығушылық
туындады. Олардың барлығы жылжымайтын нысанның нақты құны бойынша
сақтандыру жүргізетін, жылжымайтын мүлікті білікті бағалауды қажетсініп
отыр.
Сондай-ақ, аймақтық салық саясаты шеңберінде де бағалау қажет. Бүкіл
әлемде жергілікті салық салу жүйесінің негізі ретінде жылжымайтын мүлік
салығы қызмет етеді, осы салық есебінен жергілікті бюджеттің 70 пайызы
қалыптасады. Әрине, нарықтың дамуымен, нақты құнының пайда болуымен
жылжымайтын мүлік нарығының дамуын ынталандыратын және осынысымен
жергілікті бюджеттің толығуын қамтамасыз ететін осындай салық салу
жүйесіне ауысуы мүмкін. Мұнымен жергілікті әкімшілік тарапынан байқалатын
бағалауға деген сөзсіз қызығушылық түсіндіріледі.
Кәсіби бағалау бойынша қызметтер құны бағаланатын нысандар типіне,
жұмыстардың күрделілігіне және бағалау өткізуге қандай мамандар
тартылуына байланысты қатты ерекшеленеді. Әдетте қызметтер құны сағатпен,
сағаттық ақы төлеу тарифімен өлшенеді, не болмаса нысан шамасына
байланысты болады, бірақ ешқашан оның құнына байланып қалмайды.
Бағалау теориясымен және тәжірибесімен үш әдістемелік негізгі
тәсілдемелер жасалған: салыстырмалы, шығындық және табыстық.
Шығындық тәсілдеме — тозуды есепке алғанда объектіні қалпына келтіру не
орын басу шығындарын анықтауға негізделген объект құнын бағалау
тәсілдерінің жиынтығы. Құнды қалыптастыруда өте маңызды фактор – объектіні
жасау мен оны сату шығындары. Шығындық тәсілдеме объектіні жасаудың толық
өзіндік құнын және дайындаушы мен сатушының басқа да шығындарын міндетті
бағалауын көрсетеді. Бұл тәсілді ашық нарықта кездеспейтін және жеке
тапсырыстар бойынша (арнайы және уникалды жабдықтарды) жасалатын объектілер
үшін қолданады. Шығындық тәсіл арқылы бағалауда сатушының (ұсыныс) баға
қалыптастыру үрдісі жасалады, яғни баға деңгейі барлық кеткен шығындарды
жабу және жеткілікті табысты қамтамасыз етуге байланысты. Шығындық тәсіл
ұқсас объетілердің нақты бағасынан емес, нормативті шығындар мен нормативті
пайданы есептеуге негізделгендіктен ол бағалау таза нарықтық құнды
бермейді, тек шектелген нарықтағы объект құнын көрсетеді. Шығындық
тәсілдемеде маңызды орынды бағаланатын объекттің тозу дәрежесі алады, бұл
мынаған байланысты түсіндіріледі: бастапқыда алынатын қайта өндіру немесе
қалпына келтіру құндары тозуды есепке алмайды, тек келесі сатыда объектінің
толық тозуы есептелген алынған құн бағалауы төмендетіледі.
Шығындық тәсіл арқылы бағаланатын құн сенімділігі бағаланатын объекттің
қай машина жасау саласына жататынына байланысты алынған экономикалық
ақпарат толық және нақты боуына байланысты (сала ішіндегі өнім бағасының
экономикалық құрылымы, сату рентабельдігінің көрсеткіштері, кейбір
шығындардың нормативтері және т.б
Шығындық тәсілде базалық құн болып объекттің толық қалпына келу құны
(немесе қайта өндірудің толық құны) табылады, және одан тозудың барлық үш
түрі: физикалық, функционалды, сыртқы тозу алып тасталынады. Қайта
өндірудің толық құнын есептеу үшін тікелей және жанама шығындық тәсіл
қолданылады.
Тікелей шығындық тәсіл жабдықты өндіру үшін кеткен материалдар құрамы
мен мөлшерін анықтауға негізделген калькуляцияны толық есептеуді өзінне
қосады.
Содан кейін жабдықты өндірумен байланысты еңбек және де басқа да
шығындар есептеледі. Бұл шығындық баптар ағымдық құн бойынша қайта
есептеліп, қосылады. Алынған сома актив және оның бөлшектерінің базалық
құны болып табылады, оған сонымен қатар тасымалдау, орнату, қосу шығындары
және брокерлердің сыйақысын қосу керек. Эксперт-бағалаушы объектіні өндіру
шығындарына сонымен қатар ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық
жұмыстардың шығындары кіретінін білуі керек. Тікелей шығындық тәсілге
жататын техниканың құнын анықтаудың басқа әдісі нақты немесе ұқсас
объектіні жасау шығындары туралы өндіруші-фирмадан ақпараттарды алу болып
табылады. Сонымен сол немесе басқа техниканы жасау шығындары туралы
мәліметтер баспада көрсетіледі.
Салыстырмалы тәсілдеме-Бағаланатын объектіні ұқсас объектімен
(мәмілелерде бағалар туралы ақпараттар бар) салыстыруға негізделген құнды
бағалау тәсілдерінің жиынтығы. Салыстырмалы тәсілдеме жоғарыда көрсетілген
орын басу қағидасынан шығады, ал оның көмегімен алынатын құн көбінесе орын
басу құны деп аталады.
Салыстырмалы тәсіл белсенді салыстырылатын объектілері бар нарықта өте
тиімді болып табылады. Егер нарықтық ақпараттар аз, сату- сатып алу
мәмілелері жүйелі емес, нарық өте монопольданған болса, онда бұл тәсіл
арқылы бағалау сенімді болмайды. Бірақ сонымен қатар нақ осы салыстырмалы
тәсіл нақты нарықтық құн туралы көрініс береді.
Табысты тәсілдеме -бағаланатын объекттен күтілетін табыстарды анықтауға
негізделген объект құнын бағалау тәсілдерінің жиынтығы. Табысты тәсіл
тұрғысынан бағалауды жүргізгенде қазіргі объект құнының мөлшерін анықтайтын
негізгі фактор ретінде оны пайдалы қолдану мерзіміне сәйкес объектіні
пайдаланудан түсетін болашақ табыстар құрайды.
Табысты тәсіл жоғарыда көрсетілген өндіріс факторларынан түсетін күтім,
тиімді және толық салымды пайдалану қағидаларына сүйенеді. Осы тәсілдің
артықшылығы ол бағалауды кешенді және жүйелі жүргізуі, яғни кәсіпорындағы
жеке машиналарды ғана бағалау емес, ал барлық өзара байланысты жабдықтар
паркін өзіне қосатын барлық операциялық мүліктік кешенді бағалауда.

1.3 Бизнесті бағалауда көлік құралдарын шығындық тәсілмен бағалау

   Жергілікті өзін - өзі басқаруға тұрғын халық тікелей сайлау жолымен,
сондай – ақ халық топтары жинақы тұратын аумақты қамтитын селолық және
қалалық жергілікті қауымдастықтардағы сайланбалы және басқа жергілікті өзін
- өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырады.
Сонымен қоса Қазақстан Республикасының конституциясына сәйкес
Жергілікті өзін - өзі басқару органдарын ұйымдастыру мен олардың қызмет
тәртібін заңмен белгіленген өкілеттігі олардың заңмен белгіленген
өкілеттігі шегінде кепілдік беріледі.
Нарықтың байланыстардын даму шал шандығымен аймақтарды ірілендіру
процесі құқықтық, қаржылық және әлеуметтік – экономикалық шарттары
жергілікті өзін - өзі басқару органдары тиімді жұмыс істеуін талап
етеді[16, 109 б].
   Шығындық әдіс – физикалық, функционалдық және сыртқы тозуы мен
құнсыздануын есепке алып құрал-жабдықтардың ағымдағы құнын қайта қалпына
келтіру құнының есебімен анықтайтын бағалаудың әдісі.
Машина және құрал-жабдықтардың құнын шығындық әдіспен анықтау теоретик
алық жоспарда құнның еңбекті теориясына негізделеді, ал бағалау
қағидаларының ішінде орнын басу(алмастыру) қағидасына сүйенеді. Орнын басу
қағидасы ақпараттандырылған инвестор пайдалылығы бірдей аналогтық объектіні
өндіруге кеткен шығындармен салыстырғанда бұл объектіге көп төлемейді.
Қайта қалпына келтіру құны – бұл бағалау күнімен келетін және тозуды
есепке алмағандағы бағаланып жатқан құрал-жабдықтың ағымдағы есептелетін
құны.Қайта қалпына келтіру құны орнын толтыру немесе орнын басу құнының
аясында есептелуі мүмкін. Бағалаушының алдында сонымен берге көрcетiлген
құндарды есептеудiң қисынды таңдауының мәселесi тұрады және оларды
анықтауының тиiстi әдiстемелерi және салдары болады.
Орнын толтыру құны — бұл бағаланып жатқан объектімен функционалдық,
конструктивтік және пайдалану сипаттамалары бойынша толық ұқсас объектіні
жаңадан сатып алуға немесе оны өндіруге кеткен ағымдағы шығындарды
көрсетеді.
Орнын басу құны – бұл бағаланып жатқан объектімен функционалдық,
конструктивтік және пайдалану сипаттамалары бойынша ұқсас объектіні
рыноктан алуға кеткен минималдық ағымдағы шығындарды көрсетеді.
Сайып келгенде, бiрiншi жағдайда ұқсас объекттер (идентичных) туралы
сөз жүредi, екiншi — ұқсас туралы.
Аналогтық объектілерге қандай объектілер жататындығын анықтау үшін
машиналардың және жабдықтардың тұтынушы қасиеттерi және олардың суреттейтiн
көрсеткiштерiне тоқтау керек:
- функционалды көрсеткіштері (өнiмдiлiк немесе қуаттылық, жүк
көтеретiн, тартқыштық күш, жұмыс кеңiстiгiнiң өлшемдерi, дәлдiк класы,
автоматтандырудың дәрежесі);
- пайдалану көрсеткіштері (кiдiрiссiздiк, ұзақ уақытқа жарамдылық,
жөндеуге келетiн, сақталатындық);
- конструктивтік көрсеткіштері (негізгі конструктивтік материалдардың
құрамы, салмағы және массасы);
- эстетикалық көрсеткiштер;
- Адам-машина жүйесінің элементі ретінде машинаны сипаттайтын
эргономдық көрсеткіштері.
Машина және құрал-жабдықтардың сәйкестілігін бекіту кезінде үш деңгейге
бөліп көрсетеді:
- функционалдық сәйкестілігі (қолдану аясы бойынша, тағайындалуы
бойынша);
- конструктивтік сәйкестілігі (конструктивтік сызба, құрамы және
элементтердің бір түрлілігі бойынша);
- параметрлік сәйкестілігі (негізгі құнын қалыптастыратын
параметрлерінің мәні бойынша).
Шығындық тәсілде бағаланатын жылжымалы мүліктің құны бірінші кезекте
оны құру мен өткізуге кеткен шығындармен анықталады. Осындай әдіспен
анықталатын құн нарықтық құнмен сай келмеуі мүмкін, өйткені шығындар –
пайдалылық, сапа және бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін құнның жалғыз
факторы емес.
Соб.тек. = ВС — О;
(1)
мұнда, Соб.тек. — құрал-жабдықтың ағымдағы құны (бағалау күніне);
ВС — орнын толтыру құны(Своспр.) немесе орнын басу құнын (Сзам.)
есептеудің негізінде анықталатын қайта қалпына келтіру құны;
О — физикалық, функционалдық және сыртқы тозудың есебінен болатын
объектінің құнсыздануы[19, 187 б].
Шығындық тәсілмен бағаланатын нарықтық құн ұдайы өндіру құны болып
табылады, егер оны бүгін шығарса және сатса объектінің қанша
тұратындындығын, яғни бағалардың әрекет етуші деңгейінде анықтайды. Мұндай
бағалауда элементі болады, өйткені біріншіден бұл сияқты объектілер бүгінде
өндірілмеуі мүмкін және олардың өндірісін ешкім реттеуге асықпайды,
екіншіден, егер бүгінде осындай өндіріс болса да онда жаңа технологиялар
қолданылар еді. Бағаланатын объектінің жасы үлкен болған сайын оның
шығындық тәсілін көбірек бағалауға тура келеді.
Машиналар мен автокөлікті бағалаудағы шығындық тәсіл іс жүзінде келесі
әдістермен жүзеге асырылады:
1. бірыңғай объектінің бағасы бойынша есептеу;
2. элемент бойынша (агрегат бойынша) есептеу;
3. шығындарды талдау және индексациялау;

2. БИЗНЕТІ БАҒАЛАУДА КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫН БАҒАЛАУ
ТӘЖІРИБЕСІ

2.1.Бизнесті бағалауда көлік құралдарын шығындық тәсілмен бағалаудың
отандық тәжірибесі

Бірыңғай объект бойынша есептеу – бағаланатын объект үшін
конструкциясы, пайдаланатын материалдары және дайындау технологиялары
бойынша ұқсас біріңғай объектілерді таңдап алады. Оның үстінде біріңғай
объект басқа тағайындауға ие болып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.