АҚПАРАТТЫҚ ҚОҒАМ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ОҚЫТУ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І АҚПАРАТТЫҚ ҚОҒАМ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ОҚЫТУ ... ... ... ... ... 5
1.1 Ақпараттық қоғам жағдайындағы оқыту парадигмасының өзгеру
факторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 5
1.2 Информатика пәнін оқытудың шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... .
1.3 Қазақстандағы жалпы орта білім беруді ақпараттандыру
... ... ... ..
1.4 ҚР-ндағы Білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасының
басым бағыты ретінде электрондық оқытудың жүйесі (е-learning)
... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
КІРІСПЕ
Әлемдік қоғам өзінің эволюциялық дамуының жаңа фазасына – ақпараттық
қатынастық технологиялардың (АҚТ-дың) адамның тіршілік іс-әрекетінің барлық
саласына қарқынды енуімен сипатталатын ақпараттық қоғам фазасына кірді, ал
ақпараттық ресурстар заттық пен энергетикалық ресурстарға қарағанда кем
емес маңызды рөл атқаратын болды.
Әлемдік қоғамдастыққа және сәйкес түрде ғаламдық ашық ақпарқатынастық
кеңістікке кірігу – әрбір ел үшін өте маңызды дүние. Сондықтан жаңа
технологиялар мен мектеп бір бірінен бөлінбейтін болуы тиіс, өйткені барлық
жоғары технологиялар: био-, нано- мен ақпар- және т.б. технологиялар
берілетін жүйелі білімдерге негізделгендіктен, мектеп болашақ қоғам үшін
кадрлар инкубаторы, ал оларды дайындау мен дамыту АҚТ-мен үзіліссіз
байланысты болып саналады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтің Жарлығымен 2010
ж. 1-ақпанында бекітілген Қазақстан Республикасын 2020 жылға дейін
дамытудың стратегиялық жоспарында барлық білім беру жүйесін одан әрі
ақпараттандыру мен электрондық оқытуды жаппай енгізу бағдары анықталған
болатын. 2011-2020 жж. Білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында
адамзаттық ресурстардың әлуетін арттыру мақсатында білім беруді түбегейлі
жаңартудың басым бағыты болып электрондық оқыту аталған. Электрондық
оқытуды 2015 жылға дейін республика мектептерінің 50%-ына, ал 2020 жылға
дейін 90%-ына енгізу жоспарланды.
ЮНЕСКО ұлттық жүйелерді жаңарту мен дамытуда незізгі рөлді электрондық
оқытуға (e-learning) береді. Білім беру дағдарысының салдарын төмендету
үшін, білім алушыларды білім берудің жаңа мәнеріне бағдарлау үшін және
бүкіл ғұмыр бойы одан әрі оқыту үшін олардың біліктері мен машықтарын
дамытатын e-learning технологиясы ең тиімді ретінде анықталды. Дамыған
елдерде (Филляндия, Норвегия, Сингапур және т.б.) е- learning-ті
инновациялық іс-әрекеттің машықтарын дамытуға көмектесетін негізгі әдіс
ретінде мемлекеттік деңгейде қарастырады.
Сонымен бірге, жалпы білімдік мектептегі электрондық оқытудың теориясы
мен практикасында шешілмеген бірқатар өзекті мәселелер қалып отыр.
Біртұтас, жалпы қабылданған, тұрақталған ұғымдық-санаттық аппарат жоқ,
электрондық оқыту, ақпараттық білімдік орта және т.б. ұғымдардың
анықтамаларында бірлік жоқ, электрондық білімдік өнімдердің көптеген
топтамалары байқалады.
Электрондық оқытудың педагогикалық әдіснамасын дайындау мәселесі ашық
қалып отыр. Электрондық оқыту көп жағдайда ересектерді оқытудың қағидалары
мен заңдылықтарына сүйенетін жоғары және қосымша кәсіптік білім беру үшін
толығымен жарамды электрондық веб-технология негізінде оқыту секілді
ұстанымға бағытталған. Ал сол уақытта жалпыбілімдік мектепте оқыту процесі
балалардың жас ерекшеліктеріне байланысты өз заңдылықтарымен және
қағидаларымен ерекшеленеді. Сондықтан электрондық оқытуды жүзеге асырудың
шынайы жолын анықтау және оның тұжырымдамасын дайындау қажет.
ХХІ ғасырда білім беруді дамытудың стратегиясы, ашық ақпараттық
білімдік кеңістіктегі ұшқыр ақпарқатынастықтың өзараәрекеттестігі
негізінде, қағидасы ғұмыр бойы оқу болуы тиіс, мектеп бітірушілерді
дайындауға бағдарланған болуға тиіс. Мектеп қабырғасында оларды дайындаудың
тұғыры, заңды объективтік процесс ретінде, оқытудың жаңа ақпарқатынастық
парадигмасы болып саналады. Оқытудың жаңа парадигмасына өту механизмі,
оқытудың тиімдігін түбегейлі арттыру мен жаппай сапалы білім беруді
қамтамасыз ететін, педагогикалық пен ақпараттық қатынастық технологиялардың
кірігуі негізіндегі электрондық оқыту екендігін біз көріп отырмыз.
Электрондық оқытудың арқасында, бірінші кезекте, әрине, оқып үйренетін
пән бойынша білімдер мен біліктіліктерді, тағы да ақпаратты іздестіру,
сұрыптау, талдау сияқты әмбебап амалдарды, алынған ақпаратты пайдалану мен
ұсынуды меңгеру, сондай-ақ ақпараттық қоғамда тұлғаның толық құнды өмірі
мен іс-әрекетіне қажетті, ақпараттық мәдениеттің бөлігі болып саналатын,
ақпарқатынастық өзараәрекеттестіктің нақты тұрмыстық міндеттерін,
тәсілдерін шешу үшін дәстүрлі оқу процесін оқушылардың танымдық іс-
әрекетіне түрлендіру болады.
АҚПАРАТТЫҚ ҚОҒАМ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ОҚЫТУ
Ақпараттық қоғам жағдайындағы оқыту
парадигмасының өзгеру факторлары
Информатика оқу пәні ретінде барлық типтегі мектептерге 1985 жылдың 1
қыркүйегінде енгізілді. Жаңа оқу пәні Информатика және есептеуіш техника
негіздері (ИЕТН) деп аталды. Жалпы білім беретін мектепте бұл пән жоғарғы
екі сыныпта оқытылды (ол кезде бұл 9-10 сыныптар болды).
Жалпы білім беретін мектептің оқу жоспарына біртіндеп енгізілген,
информатика пәні туралы мағлұмат ертеден белгілі болды. Бұл процесс
оқушылардың кибернетика және бағдарламалау элеметтерін оқып үйрену
тәжірибелерінен басталады. Білім беру тарихында мектептің білім беру
жүйесіндегі және қоғамдағы маңызды сапалы қорларды сипаттайтын, толық назар
аударарлық бірнеше кезеңдер ерекшеленеді. Бұл жинақталған қорлар
(дүниетану, оқу-әдістемелік, ұйымдастырушылық) өткен ғасырдың 1980 жылдың
ортасында информатиканың жеке пән түрінде мектепке енуін және қалыптасуын
қамтамасыз етті.
Орта мектептiң оқушыларына арналған бірінші ресми бағдарламалау курсы
бойынша оқу бағдарламаларының пайда болуына 60-жылдардың басында жалпы орта
білім беретiн мекемелерде есептеуіш – бағдарламалаушыларды кәсіби
дайындайтын, математикаға мамандандыратын мектептердің ашылуы себепкер
болды. Осы жылы С.И.Шварцбурдтың 1959 жылдың қыркүйек айында Москва
қаласының Первомойский ауданындағы № 425-ші мектептің бір класында бастап
жүргізген тәжірибе жұмысы кең көлемде белгілі болады.
1960-61 оқу жылында бағдарламалаушыларды дайындайтын мектептердің саны
өсе бастады. №425-ші Москва мектебі және басқада есептеуіш-
бағдарламалаушыларды дайындайтын мектептердің тәжірибесі негізінде 1961
жылдың маусымында Ресейдiң ағарту министрлiгi математикаға мамандандыратын
мектептер үшін: мектеп бітірушінiң мамандығына баға беретін мінездеме, оқу
жоспары, математиканың жалпы курсы бойынша бағдарламалар, сонымен қатар
арнайы Математикалық машиналар және бағдарламалау, Есептеуіш математика
оқу пәндеріне арналған құжаттың бірінші нұсқасын бекітті.
Математикаға мамандандыратын алғашқы мектептердің қалыптасуы болашақта
маңызды алдыңғы қатарлы есептеуіш техникаларымен жабдықталған ірі ғылыми-
зерттеу мекемелерімен және жалпы білім беретін орта мектептердің ұйымдасып
әрекет жасауына мүмкіндік берді. Бұл бағыттағы алғашқы қадамдар едәуір
қиыншылықтармен байланысты болды. Сол кездегі С.И. Шварцбурдтың айтуы
бойынша №425 мектепте тәжiрибенiң басында оқушыларды есептеу орталығына
практикаға жіберу өрескел болып көрінді. Білім беру департаментінің және
қамқорлыққа алған кәсіпорындар мен аудандық әкімшілік ұйымдарының бірігіп
назар аударып, күш салуының нәтижесінде бірқатар жетістіктерге қол
жеткізілді. Осындай бірлесіп қызмет қылудың ең алғашқы мысалы ретінде
Москва қаласының Первомайский ауданы әкімшілігінің көмегімен № 444-ші
мектепке жақын орналасқан Орталық кешенді автоматтандыру ғылыми-зерттеу
институтының Есептеу орталағының базасына, мектеп үшін жаңа сала болып
табылатын оқушылардың есептеу практикасын орналастыру болды. Осы сияқты
жалпы орта білім беретін мектептер мен ғылыми-өндірістік мекемелердің
бірлесіп қызмет істеу тәжірибелері көп қайталанды және еліміздің көптеген
қалаларының аудандық оқу-өндірістік бірлестіктерінің құрылу және
ұйымдастырылу жұмыстарында кең көлемде қолданылды. Қазақстанда
Республикалық физика-математика мектеп-интернаты мен әл-Фараби атындағы
Қазақ мемлекеттік университетінің базасында есептеуші-бағдарламалаушы
қосымша мамандыққа даярлау бағытында орасан зор жұмыстар жүргізілді.
1976-1984 жылдары Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының
академигі А.Т. Лукьяновтың жетекшілігімен С.М.Киров атындағы Қазақ
Мемлекеттік университетінің мамандандары мектеп оқушыларын бағдарламалау
мен ЭЕМ-да жұмыс істеуге үйрету жұмыстарын бастады.
Бағдарламалау саласындағы мамандықтары бар мектептердің дамуы:
оқушыларға бағдарламалауды оқыту мәселелеріне арналған көптеген мақалалар
және әдістемелік зерттеулердің, құралдардың шығуына өте маңызды және тиімді
ықпал жасады. Осы және 1960 жылдардың басында шыға бастаған бағдарламалауды
оқыту бойынша материалдар, сонымен қатар, математикаға мамандандырылған
мектептер үшін арнайы материалдардың жариялануы Математика в школе
журналы үшін әдеттен тыс болды.
Осы жылдары математикаға мамандандыратын мектептер үшін дайындаған
А.Л.Брудноның мазмұнды белгілеулердегі бағдарламалау жүйесіне негізделген
оқу құралы кең танымал болды. Жоғары әдістемелік деңгейде жазылған бұл
кітаптар бағдарламалау бойынша факультативтік курстардың қалыптасуына да
маңызды роль атқарды.
1980 жылдардың басында Қазақстан мектептерінде, Алматы қаласындағы
Республикалық физика-математика мектеп-интернатында 8-10 сынып оқушыларына
бағдарламалау тілдері бойынша арнайы курстар жүргізілді және бағдарламалау
тілі ретінде ФОРТРАН тілі оқытылды. Мектеп бітіргенде оқушыларға бірінші
разрядтағы есептеуші-бағдарламалаушы куәліктері берілді.
Ғылымда тұжырымдама деп қандайда бір құбылыстарды түсінудің,
түсіндірудің белгілі бір тәсілі, негізгі көз қарас, оларды түсіндіру үшін
жетекші идея; іс-әрекеттің алуан түрлерінің жетекші ой желісі, сындарлы
қағидасы; көзқарастар жүйесі, құбылыстарды, процестерді солай немесе
басқаша түсіну және т.б. түсініледі.
Бұл ұғымды біз зерттелетін процестер мен құбылыстарға белгілі бір
көзқарас, қарастырылатын мәселені шешуге белгілі бір амал ретінде
түсіндіреміз.
Парадигма — бұл ғылыми міндеттерді шешу үлгісі ретінде қабылданған және
ғылыми қоғамдастың барлық мүшелері бөлісетін теориялық, әдіснамалық және
аксиомалық тағайындаулар жүйесі. Парадигма сөзі гректің paradeigma —
өнеге, үлгі сөзінен шығады. Үлкен энциклопедиялық сөздіктің анықтамасы
бойынша, бұл алғашқы тұжырымдық схема, мәселелердің қойылыс моделі мен
олардың шешімі, ғылыми қоғамдастықтағы белгілі бір тарихи кезең ағымындағы
үстем болатын зерттеу әдістері.
Философиялық әдебиетте парадигма ...ғылыми қоғамдастыққа белгілі бір
уақыт ағымында қойылған мәселелердің моделін және олардың шешімдерін
беретін, көпшілік ғалымдар мойындаған ғылыми жетістіктер ретінде; ғылыми
қоғамдастықтың кәсіптік қатынастарының салыстырмалы толықтығын және
кәсіптік пікірлердің салыстырмалы пайымдауларын қамтамасыз ете отырып,
біртұтас бүтінді құрайтын және біртұтас бүтін ретінде қызмет ететін тегі әр
түрлі ретке келтірілген құрамдас бөліктердің пәндік матрицасы ретінде
анықталады.
Ғылымда парадигма тұжырымдамалық (құндылық бағдарланған), теориялық-
әліснамалық және технологиялық міндетті орындайды. Бұл негізді қалайтын
ғылыми теорияларды кіріктіретін, әлемнің құрылысын, ол туралы жаңа білімдер
мен ғылыми қоғамдастықтың басым құндылық бағдарын іздестіру тәсілдерін
түсіндіретін сондай әдіснамалық құрылым (Е. В. Бондаревская).
Ал білімдік парадигма – бұл мектептегі жай ғана меншікті оқыту әдісі
ғана емес, ол адамның өмірлік іс-ірекетінің сол немесе басқа кезеңінде
үстемдік ететін және кейбір базалық қағидаларға негізделген шындық пен
ойлаудың типі (С. А. Смирнов). Білім беру парадигмасы, оқыту парадигмасы –
бұл білім берудің барлық жүйесі ретінде де, жеке алынған сабақтың
режиссурасы ретінде де бағыттылықты анықтайтын сол философия, сол әдіснама.
Білім берудің парадигмасын іздестіру қоғамның өз дамуының жоғарырақ
сатысына өтудегі білім беру жүйесінің реакциясы ретінде қарастырылады. Оны
алмастырудың үлкен мәні бар, өйткені білім беруді одан әрі дамытуға жол
ашады. Сондықтан қоғамның жаңа шақыруына жауап беретін жаңа парадигманы
іздестіруге ұмтылу педагогика ғылымында жеткілікті тұрақты түрде қөрініс
табады. Өткен ғасырда осындай рекция болды, мәселен, шетелде бірлестік-
рефлекторлық, бихевиористік және іс-әрекеттік ілім теориясы, мектептер-
фабрикалар мен мектептер-отбасылар, кеңестік педагогикада – тұлғалық
бағдарланған көзқарастағы ынтымақтастықтар педагогикасын дайындау
(Ш. А. Амонашвили және т.б.).
Қазіргі заманғы ғалымдар да білім берудің жаңа парадигмасын
іздестіруде. Әлдеқашан бірнеше ондаған жыл бойы зерттеушілер өркениетті
дамудың постиндустриалдық векторына білімдік жүйелердің даму деңгейінің
парапар еместігін атап келеді (К. К. Колин). Үнді ғалымы К. Синкхтің сөзі
бойынша білім берудің ұлттық жүйесі ондаған жылдарға ескірді, олардың
негізінде ядролық пен ауқымды ойлау, өмір сүруі өткен ортодоксальдық
көзқарас пен ескірген бағдар жатыр, және олардың адамзаттың әл-ауқаты мен
өмір сүруі үшін қазір керек болатын жаңа парадигманы ұсына алатын жайы жоқ.
Өткен ғасырдың аяғында ЮНЕСКО ұсынған ХХІ ғасыр үшін білім беру бойынша
Халықаралық комиссияның баяндамасында білім беру жүйесі, ең алдымен мектеп
жүйесі бір орнында қалғанын, және тұтастай өткеннің астында көміліп
қалғанын; сонымен мектеп оқушылары мен студенттердің зерігуін тудыра
отырып, ескірген білімдерді беру үшін ескірген әдістер қолданылатынын,
тіпті оқуға жиіркеніш тудыратынын атап өтті.
Парадигманың тұжырымдық, құндылық-бағдарлық міндетінің көзқарасы
тұрғысынан ғылымда тұтастай осы уақытта және жақын болашақта қалыптасқан
білім жүйесінің көмегімен осы қоғам, ел, мемлекет қол жеткізуғе тырысатын,
саналы түрде межеленген нәтиже ретінде қарастырылатын білімдік мақсаттарды
қайта қарастыруы қажет. Егерде білім берудің ескі парадигмасының мәні
Білім беру – бүкіл ғұмырға ұранында айтылса, ал жаңа парадигма – бұл өз
тегінде жетекші қағидалары ЮНЕСКОда жарияланған қағидалар болып саналатын,
болашақ үшін білім беру стратегиясы: әлемдегі ең озық идеялар мен
білімдерді қабылдауға және жүзеге асыруға қабілетті ғаламшарлық ойлауы бар
әлемнің азаматтарын тәрбиелеуді қамтамасыз ететін Білім беру бүкіл ғұмыр
бойы — Life Long Learning (LLL) және Білім беру барлығы үшін
стратегиясы.
Қазіргі заманның мұқтаждығына жауап беретін білім берудің мақсаттары
ЮНЕСКОда Білім беру барлығы үшін қозғалысының Төрт бағаны ретінде
сипатталған, атап айтқанда: өмір сүруді үйрену; тани білуді үйрену; істей
білуді үйрену; қатар өмір сүруді үйрену.
Білім беру парадигмасының технологиялық міндеті оқыту парадигмасы
сияқты ұғыммен қабысқан. Әрине, оқыту парадигмасын таңдау сондай-ақ
қоғамның әлеуметтік тапсырысына байланысты болады, ол өзгеретін
педагогикалық мақсатты ұйғарымға жауап беруі, тұлғаның дамуына қоғамдық
сұраныстың сипатындағы шынайы өзгерістерді ескеруі және белгілі бір
әдіснамалық амалдарға негізделуі тиіс. Былайша айтқанша, парадигма, барлық
мектеп үшін маңызды, жай бір ғана сұраққа жауап беру үшін қажет: оқушыларды
оқыту керек пе, немесе ол оқып үйренуі керек пе?
Ғылым мен мектептік білім берудің дамуының көптеген ғасыры ішінде
индустриальдық қоғам педагогикасында қазіргі дәстүрлі деп аталатын оқыту
парадигмасы қалыптасты (Е. А. Сорокоумова, В. Д. Шадриков және б.).
Бұл парадигма білімнің құндылығына бағдарланған. Оның әдіснамасы өзара
байланыс жүйесінің қатарласуына әкелетін ғылыми жаңашылдық логикасына
сәйкес келеді: мұғалім – жетекші, оқушы – жетекке еретін, оқу процесі –
педагогикалық түрде оқушыға объектілік рөл берілетін, білместіктен білуге
қарай оның басқарылатын қозғалысы. Осы кезде баланың өзінің тұлғалық
мүмкіндіктері, тілектері, мұқтаждықтары, ережедегідей ескерілмейді. Мұндай
жүйе білімдерді тарату қағидасын іске асырады: дәстүрлі жағдайда оқыту
процесі адамзат тарихындағы ғылыми, мәдени, техникалық, тарихи, әлеуметтік
білімдердің, тәжірибелердің және т.б. барлық жинақталғанынан балаға барынша
мүмкін мөлшерін беруді қарастырады. Мұғалім негізгі білім беру
мазмұнының жалғыз ғана көзі бола отырып, осы білімдерді (оқулықта не
баяндалса, соны қайталай және одан сырт ауытқымастан) қалайда таратады, ал
оқушы, бірінші кезекте, тұлғаның репродуктивтік қабілетін дамытуға әкелетін
ол мазмұнды жаңғыртады. Осыдан және педагог оқушыларды білімге тартатын,
ал оқушы білімдер, біліктер, машықтар жинақталатын өзіндік жинақ рөлінде
қарастырылатын білімдік процестің сол бағдары қалыптасады.
В. Д. Шадриков атап өткендей, мұндай көзқараста мектеп оқушысы болмай
қоймайтын енжар тыңдаушының, бақылаушының рөлін атқарады, мінез-құлыққа
білімнің рөлі мен әлеуметтік талаптарды абсолюттейді және гиперболиттейді.
Осындай парадигмаға жауап беретін мұғалімнің іс-әрекеті тәрбиелеуге, талап
қоюшылыққа, білім беруге, бұйрық беруге, мәжбүр етуге, күнделікті
тапсырмалар беруге және оларды бақылауға бағдарланған, ал оқушы білімдердің
алдында екінші қатарға шегінеді [104].
2003 жылы Әлемдік банк сарапшыларының Еуропада және Орталық Азияда
жүргізген Өтпелі экономикасы бар елдердегі білім беру, дамыту міндеттері
салыстырмалы зерттеулерінің нәтижесі бойынша білімдік жүйенің көп жағдайда
бұрынғыша нақты ақпаратты еске сақтауға және тәсілдердің белгілі бір
қатарын жаттап алуға бағдарланғанын көрсетті. Бұрынғы кеңестер
республикасының студенттері білім мен түсіну критерийлері бойынша өте
жоғары нәтижелерді (9-10 балл), ал білімдерді практикада қолдану,
талдау, жинақтау, бағалау бойынша өте төмен баллдарды (1-2 балл)
көрсетті. Ал дамыған батыс елдерінің студенттері керісінше талдау, жинақтау
машықтары бойынша дамудың жоғары дәрежесін, білім көрсеткішінің
салыстырмалы түрде жоғары емес деңгейі кезінде де шешім қабылдау біліктері
бойынша жоғары деңгейді демонстрациялады .
Ал біздің мектеп оқушыларымен және студенттерімен жұмыс істеудің шынайы
тәжірибесі, олар ақпаратпен жұмыс істеу кезінде қиындықтарды бастан
кешіретінін көрсетті. Бұл мектеп оқушылары схема бойынша жұмыс істеуге
әдеттенгендіктен болады: келесі сабаққа нақты параграфты оқып келу және
механикалық түрде қайталап айтып беру немесе есепті шығару, әлбетте шешім
бір мәнді болуы тиіс болды. Ал өзіне керекті материалды қалай табу, қажетті
ақпаратты қалай таңдап алу мен құрылымдау, осының негізінде қандайда бір
өзінің креативтік өнімің қалай дайындау керектігін біздің мектеп оқушылары
білмейді және осыны істей алмайды.
Жаңа парадигманың қажеттілігіне байланысты факторлар қоғамның жаңа
өркениетті кезеңіне өтуге байланысты білім берудің мақсаттарындағы,
міндеттеріндегі, мазмұндарындағы және сипаттарындағы өзгерістер болып
саналады. Қоғамдық құрылыстың жаңа типі – қоғамдық өмірдің барлық саласына
ақпараттық қатынастық технологияларды кешенді ендірумен байланысты ауқымды
әлеуметтік-экономикалық өзгерістермен сипатталатын ақпараттық қоғам
қалыптасады [2, 9, 42, 43, 57, 80 т.б.].
Ақпарат пен қатынасты ұсынудың цифрлық технологиясы әрбір адамның
өміріне дәлме дәл жөргектен, тіпті одан да ерте, екпіндете кіреді, бір
жағынан қазіргі заманғы баланың тұлғалығының дамуына және оның қоршаған
әлемді түйсінуіне белгілі бір із қалдырады, екінші жағынан мектептік білім
жүйесіне белгілі бір талапты қалыптастырады. Өткен 5-10 жылда мектепке
келген балалар елеулі түрде өзгерді. Ата-аналар мен педагогтарға қарағанда
елеулі жақсы бағдар жасай білетін цифрлық ойындар, плеерлер, смартфондар,
ықшам компьютерлер бүгінгі таңда балалар өмірінің маңызды бөлігі болып
саналады. Сондықтан мектепке келе салып, балалар ... өздерінің алдында
тақта мен бордан басқа ештеңе көре алмастан, көңілі қалатын болады. Ал
мұғалімнен бүгінгі таңда баланы еліктіру, оның білім алауын жағу, оған
таным қуанышын ашу үшін бұрынғыға қарағанда елеулі үлкен күш талап етіледі
[Е. А. Набиев].
Ғалымдар қазіргі қоғамды сондай-ақ білімге негізделген қоғам
(knowledgebased society) деп атайды, сондықтан қоғамдық ілгерілеу
адамзаттық білімдерді алу мен пайдалану мақсатымен ақпаратты табу, өндіру,
өңдеу, түрлендіру, тарату және пайдалану мүмкіндіктеріне негізделген.
Қатынас пен ақпарат мәселесі бойынша Юнеско директорының орынбасары
А. В. Хан білімдер қоғамы мен ақпараттық қоғам ұғымдары өзара бірін
бірі толықтырушы болып саналатынын айрықша атап көрсетеді. Оның пікірі
бойынша, ақпараттық қоғам білімдер қоғамының қызметтік блогы болып
саналады: Ақпараттық қоғамның тұжырымдамасы технологиялық инновациялар
идеясымен байланысты болады, ол кезде білімдер қоғамы ұғым ретінде
түрленулердің әлеуметтік, мәдени, экономикалық, саяси және экономикалық
құқықтық жай-жапсарларын, сондай-ақ дамумен байланысты болашаққа пікір
еркінділігі көзқарасын қамтиды. Менің көзқарасым тұрғысынан, білімдер
қоғамы тұжырымдамасы болып жатқан өзгерістердің күрделігі мен динамикасын
жақсы бейнелейтіндіктен ақпараттық қоғам тұжырымдамасынан беделділеу
дейді.
Білім алатын қоғамда құндылық білімдерді игеру процесінің өзі болып
табылады (А. А. Кочетова) ал әрбір адамның аман-саулығы АҚТ негізінде
ақпаратқа қатынас құруымен және онымен жұмыс істеу біліктілігімен
анықталады.
Ақпараттық қоғамның маңызды сипаттамаларының бірі сондай-ақ
жалтақтамастан ғылыми-техникалық ақпаратты қарқынды жаңарту болады
–өндірістік те, әлеуметтік те технологиялардың жаңару циклы, буындар
алмасуының ырғағынан оза отырып, 6-8 жылды құрайды, бірақ рет және бүкіл
ғұмырға білім беру мүмкін еместігіне әкеледі (А. Ю. Единак). Бұл, демек,
АҚТ-дың техникалық дамуы соншалықты динамикалық түрде болады, ақпараттың
ескіруі мен жаңаруы орта мектепте оқытудың аяқталғанына қарағанда елеулі
тезірек болатындықтан, бүгінгі мектеп оқушыларының болашақ өміріне қандай
білімдер мен біліктер керек болатынын алдын ала болжау қиын.
Бүгінгі таңда мектеп қабырғасынан шығатын қазіргі заманғы буын
бұрынғыдай бүкіл еңбек іс-әрекетінің ағымында өзіне бар болғаны бір кәсіпті
иелік етуге мүмкіндік бермейді. Болашақ әркімнен жан-жақты болу дайындығын
және ғұмыр бойы оқуды жалғастыруды талап етеді. Адамдардан, ағылшын
мәтелінде айтылғандай, to think globally and act locally ауқымды түрде
ойлау мен жеткілікті әрекет етуді талап ететін болады. Болашақ маманның
тұлғалығын қалыптастыру үздіксіз білім беруді, кәсіптік іс-әрекеттің
білімдерін, мазмұны мен құрылымын тұрақты дамытуды қамтамасыз ететін
процесс болуы тиіс [62].
Кез келген еңбек іс-әрекеті түрінің сипаты мен мазмұнынындағы тұрақты
өзгерістер, мектептік оқытудың тетіктері мен мазмұнын қайта қарау
қажеттілігіне байланысты біздің кезеңнің бөлінбес сипаттамасы болды. Жалғыз
амал мектеп бітірушілердің жаңаны өздері игеру қабілетін қамтамасыз етуден
тұрады. Бастысы, мектепте біз неге үйретуге тиіспіз – бұл ойлау, салыстыру,
талдау, сұрақтар қою қабілеттілігіне; болмысты түрлендіру тәсілдерін
игеруге және өзіндік білім алудың құралдары мен әдістеріне, үйрену
біліктілігіне ие болуға адамзаттың өткендегі тәжірибесінің тек үлгілерін
ғана жаңғыртумен, оқу тәрбие процесін қайта бағдарлау қажет.
Ю. Н. Афанасьев, білім беру, ең алдымен, нақтының барлық көріністерін
тұлғаның өзіндік ұғыну қабілеттілігін қалыптастыруға бейімделген, өмірдің
өзіндік мәнін түсіну үшін барлық оқушыларға мүмкін болғанша үлкен
мүмкіндікті беру қажет деп есептейді. Сол кезде осы ойды тек жариялап қана
қоймай, осының мәнін түсіну үшін құрал ұсыну қажет. Мәнісі бойынша, барлық
осы үрдістердің әрекеті мектептегі оқыту парадигмасының алмасуын да,
оқытудың репродуктивтік әдістердің басым болуынан және оқушының селқос
рөлінен де бас тартуды талап етеді. Сусыз жүзуді үйренуге болмайтындай,
ақпараттық қатынастық өрістен, ақпараттық білімдік ортадан тыс тұрып,
ақпаратпен және оның ағымдарымен жұмыс істеуді үйренуге болмайды.
Интернеттің дамуының арқасында, қазіргі қоғам қатынастардың саны мен
сапасы үздіксіз өсіп отыратын, олардың кезектесуі тоқтаусыз үдеп отыратын,
барлық көптеген адамдар қатынастық процеске тартылатын, жеке қатынастардың
арасындағы өзара байланыс барған сайын кеңейе беретін, желісі ауқымды
мөлшерге жететін қашықтықтан әрекет ететін қатынастар өсе беретін бір
кішкене ауыл болады. Қатынастардың өсуі адамдарды бұрынғы шектеулерден,
әлеуметтік бақылау жүйелерінен және мәжбүрлеуден босататын жаңа
мүмкіндіктерді ашады [84]. Бұл шекараның ашықтығына, бір елде өмір сүре
отырып – еңбек, білім беру нарығының кеңеюіне әкеледі, басқа елде оқуға
немесе жұмыс істеуге болады. Осыған өсіп келе жатқан буынды тағы да
мектепте дайындау қажет.
АҚТ-дың негізінде оқытуды технологияландыру мәселелеріне арналған
оқытудың жаңа парадигмасының әдіснамалық негізін дайындау көптеген
халықаралық ғылыми-практикалық алқалы жиындардың көру өрісінде жатыр.
Тунисте 2005 жылы ұлттық мақсаттарда АҚТ-ды пайдалану саласында, оның
ішінде білім беру сапасына қойылатын жоғары талаптарды анықтаған
ұсыныстарды белгілеген, ақпараттық қоғамды құру мәселеріне арналған әлемдік
саммит (World Summit on the Information Society) болды.
Сегіздер тобы, Бразилия, Үндістан, Қытай, Мексика, Оңтүстік Африка
мемлекеттері-қатысушылары басшыларының, ТМД мемлекеттері басшылары
Кеңесінің Төрағасының, Африкалық Одақтың төрағасының және ХХІ ғасырдағы
инновациялық қоғамдар үшін білім беру халықаралық ұйымдары жетекшілерінің
Біріккен мәлімдемесінде айтылғандай: Сегіздер тобы ауқымды ақпараттық
қоғамының Окинав хартиясының және Тунистегі Бүкіләлемдік саммиттің
қорытындысы бойынша ақпараттық қоғам туралы Мәлімдемесіне сәйкес біз білім
беруде АҚТ-ды аса тиімді пайдалану міндеттемемізді қайтадан бекітеміз. АҚТ
жоғары технологиялық экономиканың білімдік мұқтаждықтарын қанағаттандыну
ісінде шешуші рөл атқарады. Қол жетерлік білімдік ресурстар – тым әділетті
және тиімді ауқымды ақпараттық ортаны құрудың маңызды құралы.
Сөз барған сайын жиірек АҚТ-ға негізделген жаңа білімдік парадигма
туралы айтылады. Сөз бойынша, білім беруді ақпараттандырумен байланысты оқу
ісінің мазмұнындағы, әдістері мен ұйымдастыру формаларындағы өзгерістер –
жеке педагогтардың ойдан шығарғаны емес, ақпараттық қоғамның қалыптасуы
тудырған экономиканы ауқымдандыруға, тұлғаға қойылатын талаптардың артуына
және өмір сүрудің күрделенуіне мектептің мәжбүрленген жауабы [А.В. Уваров,
97].
Біз ақпараттық қатынастық технологиялар негізінде ара қашықтықтан
өзараәрекеттестікке және кәсіптік ынтымақтастыққа қабілетті ғаламшарлық
ойлауы бар адамдардың жаңа түрленуін қалыптастыруға бағытталған,
философиясы ақпарқатынастық өзараәрекеттестігі болып саналатын, білімдік
процес субъектілерін оқытудың ақпарқатынастық парадигмасы туралы мәлімдеу
қажет деп есептейміз [Г.К. Нургалиева, Е.В. Артыкбаева, ].
АҚТ-дың қабілеттілігі оқу процесінің ақпараттық кеңістігін елеулі
кеңітеді және оңтайландырады, оқытудың вербаллдық-сөздік әдістерінен білім
алушылардың өзіндік жұмыс қорларын кеңінен пайдаланып, ғылыми ізденіс,
мәселелік элементтерді енгізе отырып, тұлғалық іс-әрекетке өтуді жүзеге
асыратыны туралы Б. Баймухановтың, Е. Ы. Бидайбековтың,
Я. А. Ваграменконың, Б. С. Гершунскийдің С. Г. Григорьевтің,
В. В. Гриншкуннің, Н. А. Завалконың, В. А. Кайминнің, Ж. А. Караевтың,
В. С. Киселевтің, М. П. Лапчиктің, А. В. Осиннің, С. Паперттің,
Е. С. Полаттың, И. В. Роберттің, А. Л. Семеновтың, А. Н. Тихоновтың,
С. А. Христочевскийдің және басқа зерттеушілердің жұмыстарында атап
өтіледі.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар деп ақпаратты пайдаланушылардың
мүдделері үшін оны жинау, өңдеу, сақтау, тарату, бейнелеу және пайдалану
мақсатымен ұштасқан әдістердің, өндірістік процестердің және бағдарламалық
техникалық құралдардың жиынтығы түсініледі.
Оқытудың ақпарқатынастық парадигмасы, шүбәсіз, білім беру мазмұны үшін
жаңа талаптарды анықтайды. Білім беру мазмұны ғылыми білімдердің,
практикалық біліктер мен машықтардың, сондай-ақ әлемдік көзқарас пен
адамгершілік-эстетикалық идеялардың, оқыту процесінде меңгеруге қажетті
әлеуметтік, танымдық және шығармашылық тәжірибенің жүйесі болып табылады.
Білім беру мазмұнын (ұсыну формаларын) тасымалдаушылар болып оқу
жоспары, оқулықтар, әдістемелік құралдар, жеке оқу пәнін сипаттайтын құжат
ретінде оқу бағдарламасы саналады.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында білім беру көздері, АҚТ-ды
пайдалану есебінен, тек өз түрін ғана емес, маңызын да елеулі өзгертеді,
осы көздердің бірқатары және ақпараттың көлемі іс жүзінде шектелмейтін
болады: СD, DVD-де де, сондай-ақ Интернетте де таратылатын цифрлық
білімдік ресурстардың әр түрлі типтері; ақпараттық білімдік порталдар;
бейнеалқалы жиындар және б. Мектеп оқушылары бар уақыттың көпшілігін
дәстүрлі оқулықтағы емес, ауқымды желідегі, онлайын кітапханаларындағы
керекті ақпаратты іздестіруге жұмсайды.
Мазмұнды іске асыруда іс-әрекеттілік жай-жапсардың маңыздылығы артады,
біліктіліктерді қалыптастыру – шынайы жағдайда оқушылардың практикалық
есептерді шешу үшін тек оқулық қоршамындағыны ғана емес, игерілгенді
қолдану қабілеттілігі [97].
Оқытудың ақпарқатынастық парадимасында басымдылық оқытудың
интерактивтік әдістеріне, оқушылардың өзіндік оқу-танымдық іс-әрекеттеріне
беріледі. Мұғалім тек ақпаратты тасушы, нормалар мен дәстүрлерді сақтаушы
ғана емес, оқушының тұлғалығын қалыптастырушы және дамытушы, оны білімге
тарту шамасына тәуелсіз осы тұлғалылықты құрметтейтін болуы тиіс [92].
Ақпарқатынастық парадигма оқушының тұлғалығын және оның дамуын негізге
қоятын, оқытуды тұлғалық-бағдарланған ететін, инновациялық оқытуды өзекті
етеді. Инновациялық оқыту деп өнімді шығармашылық іс-әрекет ретінде оқуды
құрылымдауға мүмкіндік беретін сол әдістерді және алдымен бірлескен, ал
содан кейін өзін-өзі ұйымдастыратын оқу-тәрбие процесінің барлық
кезеңдерінде әлеуметтік түрде толық құнды өнім жетістіктерімен байланысты
оқытушыларды да, оқушыларды да түсінеді [55, 87].
Сонымен, жалпы білімдік мектептегі барлық оқу процесі – мақсаттан
нәтижеге дейін – ақпараттық қатынастық технологиялармен өтетін болуы тиіс.
Оқытудың ақпарқатынастық парадигмасына өту ақпараттық қоғамның объективті
мұқтаждығы болып саналады. Оқыту парадигмасының өзгерісін
детерминациялайтын факторлар:
− өмір сүру мен іс-әрекеттің барлық саласына ақпараттық қатынастық
технологиялардың енуі мектеп отырғышынан осы технологияларды иелік
ету қажеттілігімен байланысты;
− ақпараттық ағындардың артуы, білімдердің пәлен көлемін еске
сақтамау қажеттілігімен байланысты ақпаратты үнемі жаңарту,
ақпаратпен жұмыс істеу біліктіліктерін қалыптастыру, ғұмыр бойы
білім алу қағидасын іске асыру үшін оны іздестіру, іріктеу, өңдеу
және т.б.;
− қатынастық құралдар мен тәсілдердің қарқынды дамуы, Интернеттің
ауқымды желісінің кеңеюі, мемлекеттер арасында шекарасыз бірыңғай
ашық ақпараттық кеңістіктің дамуы, болашақ маманның бәсекелестік
қабілетін анықтайтын болатын қоршаған әлеммен ара қашықтықтық
ақпарқатынастық өзараәрекеттестікке дайындықты қалыптастыруды
детерминациялайтын маңыздылығы және т.б.
болып саналады.
Сонымен оқытудың жаңа парадигмасына өту тетігі электрондық оқыту болып
саналады.
Информатика пәнін оқытудың шетелдік тәжірибесі
ЮНЕСКОНЫҢ Қоғамдық білімге деген баяндамасында ұлттық білімдік
жүйелерді жаңарту мен дамытуда электрондық оқулыққа (e-Learning) маңызды
рөл беріледі. 2008 жылы ЮНЕСКО өткізген білім берудің озат жетекшілерінің
Форумында ЮНЕСКОның бас директоры мырза К. Матсуура электрондық оқыту (e-
learning) мен ара қашықтықтық оқытуды қазіргі әлемдегі білім беруді дамыту
үрдісінің маңыздыларының бірі ретінде бөліп айтты.
Электрондық оқыту динамикалық бәсекеге қабілетті білімге негізделген
экономиканы құрудың, бүкіл ғұмыр бойы оқыту кеңістігін және Еуроодақты
құрудың құралы екендігі 2000-2010 жылдарда Лиссабон стратегиясында
мойындалды. Осы стратегияның ауқымында Еуропада 2004-2006 жж. (2003) білім
беруде АҚТ-ды Кіріктіру бағдарламасы, 2007-2013 жж. (2006) Ғұмыр бойы оқыту
бағдарламасы, білім беру саласындағы, ең алдымен, электрондық оқыту
бойынша, бар барлық кіріктіретін бағдарламалар қабылданды.
Бүгінгі таңда электрондық оқытуға барлық әлемнің педагогикалық
жұршылығының назары ауып отыр. Болашаққа сеніммен қарау болжамы бойынша
біртіндеп e-learning-тен е әрпі жоғалатын болады, өйткені оқыту үшін
электрондық қолдау табиғи, ескермейтіндей және әлбетте өзінен өзі
қабылданғандай болады (Woodill [111, 16 б]).
Бірқатар елдерде ақпараттық технологиялар пәндерін оқыту бойынша арнайы
ұлттық бағдарламалар қабылданды.
Осы процесте топ жарған Сингапурда өмір сүрудің барлық саласына
ақпараттандыруды кең ауқымда енгізу 1980 жылдан бастап ең жоғары басымдылық
міндеті болды. Комьютерлер мен олар үшін құрамдас бөліктер өндірісін,
электрондық және телеқатынастық құралдарды, лазерлік оптиканы,
биотехнологияларды енгізе отырып, жоғары технологияларды пайдаланып ғылыми
ауқымды салаларды дамытуға болатын тірекке сәйкес Мемлекеттік ұлттық
компьютерлендіру комитеті құрылды, Civil Service Computerization
Programme (1981 г.) Мемлекеттік қызметті компьютерлендіру бағдарламасы,
Ақпараттық технологиялар бойынша ұлттық жоспар (National Information
Technology Plan (1986 г.), АТ 2000 жоспары – Парасатты аралдар IT 2000
– Intelligent Island (1991 г.), жалпыұлттық кең жолақты желілерді құру
жобасы Singapore ONE - One Network for Everyone – Сингапур 1 – Барлығы
үшін Бір Желі (1996 г.), ICT-21 Masterplan бағдарламасы қабылданды.
30 жыл бұрын Сингапурдың білім беру саласында ақпараттандырудың жай-
күйі қазіргі Қазақстанда қандай байқалса, шамамен сондай болды: мектептер
компьютерлермен жеткілікті мөлшерде жабдықталмады, электрондық оқытуды
қолдау үшін мазмұн дайындалмады, ал ең бастысы – мұғалімдердің жаңа
технологияларды ендіруге жеткілікті дайындығы байқалмады, олардың көпшілігі
компьютерлік сауаттылықтың қажетті деңгейіне ие болмады және сабақтарда
техникаларды қолдану алдында психологиялық бөгетті бастан кешірді, әсіресе
ерекше аға буын мұғалімдер. Сондықтан мемлекеттік бағдарламаға сәйкес
елеулі күш, бірінші кезекте, мұғалімдерді оқытуға және цифрлық білімдік
ресурстарды дайындауға бағытталған болатын.
1997 жылы оқытудың құралдары ретінде компьютерлерді пайдалануды
қарастыратын Білім беруде АТ-ды дамытудың негізгі жоспары мектептік білім
беруді ақпараттандыру бағдарламасы қабылданған болатын. Үкіметтің міндеті
мынаған саяды, әрбір оқушы – оның отбасы өзіне компьютер ала ала ма немесе
жоқ па – қазіргі заманғы АҚТ-ға қатынас құруы және олардың көмегімен ойлау
мен жасап шығаруды үйренуі керек.
Казір сингапурліктердің өсіп келе жатқан буындарын тәрбиелеу мен білім
беру саласында АҚТ кеңінен пайдаланылады. Сингапур Интернетке тегін қатынас
құруға барлық қоғамдық орындары жабдықталған әлемдегі бірінші мемлекетке
айналды. Наутбугі немесе Интернетке шыға алатын телефоны бар Сингапурдың
әрбір тұрғыны сауда орталықтарында, кітапханаларда, клубтарда,
мейманханаларда және мемлекеттік мекемелерде ауқымды желіге әбден тегін
қосыла алады. Әрбір мектеп оқушысы тегін электрондық мекен-жай алды, демек
бұл оқу материалдары бар мәліметтер базасына қосылу және қарым-қатынас
жасау мүмкіндігін білдіреді.
Қазіргі уақытта Сингапурде мектептердің қазіргі заманғы компьютерлік
техникамен жабдықталуы екі оқушыға бір компьютер. Компьютерлерден басқа
мектептерді АҚТ-дың, әр түрлі пәндерде АҚТ-ды қолдану үшін қағидалы түрде
бар болатын, басқа құралдарымен: проекторлармен, цифрлық өлшеуіш
құралдарымен және т.б. жабдықтауға үлкен көңіл бөлінеді. Іс жүзінде
Сингапурдың барлық мектептерінің цифрлық өлшеуіш аспаптардан бергіштерден
мәліметтерді компьютерге енгізуге арналған құралдары бар. Мектептердің
үштен екісінде виртуальдық зертханалар бар.
Сингапурдың мектептерді компьютерлендіру дәрежесі оқу процесін АҚТ
негізінде құруға мүмкіндік береді, әлбетте компьютер аясы тар мақсат
ретінде емес, оқыту құралы ретінде алға шығады. Біз үшін өте маңызды
болатыны, мемлекеттік бағдарламаға сәйкес міндетті талап мектептегі оқу
бағдарламасының 30%, оның ішінде электрондық оқулықтар мен Интернет
ресурстар АҚТ-дың көмегімен игерілуі болып саналады.
Сингапурдың Ұлттық білім беру институтының Болашақтың мектебі жобасы
мектептік білім беруде электрондық оқытуды енгізудің тиімді жолдарын
анықтауға бағытталған. Бұл мектепте оқу процесі дәстүрліден түбегейлі
ерекшеленеді, өйткені толығымен АҚТ-ды пайдалануға сүйенеді. Оқушыларда
дәстүрлі оқулықтар мен дәптерлер жоқ, олардың орнына – оқытуды басқарудың
ортақ жүйесі мен Интернетке сымсыз қатынас құруы бар электрондық планшеттер
қолданылады. Мұғалім оқушылардың белсенді іс-әрекетін ұйымдастырушы, оның
міндетіне қызықты сұрақтар беру, мектеп оқушылары айналысатын шешімдерді
іздестіретін мәселені қою жатады. Тапсырмалар оқушылардың әр түрлі ақпарат
көздерімен, оның ішінде және Интернет желісімен, өзіндік жұмыс істеуін
ұйымдастыру, ақпаратпен сауатты жұмыс істеу, оның ішінде ана және шет
тілдерінде қажетті ақпаратты іздестіру, тұлғалық маңызды ақпаратты іріктеу,
оның пайдалылығы мен ақиқаттығын бағалау, оны логикалық өңдеу, пәнге
назарды шоғырландыруға қабілеттілік біліктерін; байланыстық пен тілдік
біліктерін дамыту мақсатын көздейді. Егерде тақырыптарды оқып білу кезінде
білікті мамандардың бірімен байланыс жасау қажеттілігі бар болса, онда, ол
қай елде тұрғанына тәуелсіз түрде, онлайн режімінде желі бойынша оны
істеуге болады. Осындай жағдайда мұғалім мен оқушының жұмысы шынайы
ынтымақтастыққа артады да бірлескен күш салумен туындаған қиындықтарды
жеңуге, пікірлер алмасуға, алынған білімдер мен деректерге сүйене отырып,
пайымдауға мүмкіндік береді.
Сонымен, Сингапурдегі электрондық оқыту ақпараттық қатынастық пен
педагогикалық технологиялар кірігу жолы бойынша бара жатыр, ақпараттандыру
бағдарламасы техникаларды жеткізу және инфрақұрылымды дамыту шешімдерімен
шектелмейді.
Оңтүстік Кореяда басым түрде, атап айтқанда, мектептік білім беруге
саятын нәтижелі мемлекеттік саясат жүргізіледі. Экономикалық ынтымақтастық
пен даму ұйымының (ЭЫДҰ) мәліметі бойынша Корея үкіметі жылына бір оқушыға
шамамен 2000 АҚШ долларын жұмсайды [101].
Кореяда оқу процесіне АҚТ енгізуге ерекше назар аударады. Cyber Home
Learning System жобасын жүзеге асыру 1998 жылы басталды, оған 1,1 млрд
долларға жуық бюджет қаржысы жұмсалды. Нәтижесінде, Оңтүстік Корея өз
мектептерін компьютерлермен және Интернетке қатынас құрумен толық
жасақтаған Сингапурден кейінгі әлемдегі екінші мемлекет болды [41]. 2004
жылы қаңтарда электрондық оқытудың индустриясын дамуы туралы заң
қабылданған болатын. Қазір Cyber Home Learning System жүйесі бренд болып
саналады. Бұл жүйе өзіндік жұмыс кезінде оқушылардың он-лайн Интернет
қолдауын қамтамасыз етуге саяды. 2008 жылы жүйеге бүкіл ел бойынша 3 млн-
нан аса мектеп оқушылары, сондай-ақ 60 мың сибер-оқытушылар мен тьютерлер
қосылған болатын. Күн сайын жүйеде 304 236-ға жуық пайдаланушылар жұмыс
істейді. Жүйені пайдаланатын оқушылардың 80,2%-ы оқыту үшін жүйенің
пайдасын мойындайды, ал 71,7% -ы мектеп сыныбындағы дәстүрлі оқуға
қарағанда жүйе аса пайдалы деп есептейді. Әлеуметтік сауалнама (ақпарат
көзі – KERIS, 2007 жыл) мынаны көрсеткен, сұралғандардың 13,3%-ы
репетитерлік пен жеке меншік сабақтарды қажет етуді тоқтатқан, 48,4%
респонденттер негізгі оқуға қосымша жүйе арқылы оқытуды талап етеді деп
есептейді, ал 10%-ы басқа қосымша оқытуды талап етпейді деп есептейді. Бұл
жоба, ресми мәліметтер бойынша, мектеп оқушыларының білім деңгейін 40%-ға
дейін арттыруға мүмкіндік берді [8]. Бұл жүйенің тиімділігін біз тек кең
жолақты арнамен қамтамасыз етілгенімен ғана емес, мектеп оқушылары осы
канал бойынша қандай мазмұн алғанымен, осы кезде олар қандай іс-әрекеттерді
орындағанымен байланыстырамыз. Біздің көзқарасымызда, мұнда іс-әрекеттің
ақсиологиялық әдістерінің орны бар, құндылықтық бағдардың: іздестіру –
бағалау – таңдау – проекция тетігі жұмыс істейді.
2011 жылы Оңтүстік Кореяда электрондық оқулықтарға digital textbooks
толық өтудің 5-жылдық бағдарламасы қабылданды. Болжам жасалатын
инвестицияның сомасы 2 млрд долларды құрайды
(http:ru.euronews.net20110725 korea-s-digital-schoolbook-drive).
Малайзияда 1997 жылы Multimedia Super Corridor[1] компаниясының жеті
стратегиялық жобаларының бірі ретінде смарт-мектептерді ашу бойынша жобаны
іске асыру басталған болатын (http:www.mscmalaysia.my). 1999 жылдан 4
кезеңге ұйғарылған Смарт-мектептер (1999-2020 гг.) жобасын іске асыру
басталды:
1 кезең – 1999-2005 жж. – АҚТ-ды пайдаланып мектептік басқару мен
сабақ берудің озат практикасы бар модельдік мектеп ретінде 88 смарт-
мектеп пилоттық жобасы, бұл мектептер электрондық оқытудың техникалық және
бағдарламалық құралдарымен жабдықталған;
2 кезең – 2002-2005 жж. – смарт-мектептер қағидаларын нығайту (пост-
пилот);
3 кезең – 2005-2010 жж. – елдің барлық 10000 мектебінің базасында смарт-
мектепті құру;
4 кезең – 2010-2020 жж. – смарт-мектептердің технологияларын
тұрақтандыру.
АҚТ-ды енгізудің техникалық қолдауын CCS (Content Creating System), CMS
(Content Management System), LMS (Learning Management System), AMS
(Authoring Management System), SMS (School Management System), M-learning е-
модульдері іске асырады.
Жобаны іске асыру мен енгізу бойынша білім беру ұйымдарының нәтижелігін
сараптау және бағалау үшін KPI индикаторы анықталынды және 1 ден 5ке дейін
жұлдыздармен бағаланатын төрт параметр: системаны пайдаланудың жай-күйі,
адамзаттық капитал, пайдаланылатын қосымша бағдарламалар, техникалық
инфрақұрылым бойынша Smart School Qualification Standards негізінде бағалау
жүйелері енгізілді.
Егерде 2007 жылы пилоттық жобаның 88 мектебінен 25 мектеп 5-жұлдызды,
17 мектеп 4-жұлдызды, 17 мектеп 3-жұлдызды, 21 мектеп 2- жұлдызды, 8 мектеп
біржұлдызды болса, ал 2008 жылың желтоқсанында 88 мектептің барлығының 5-
жұлдыздылығы мойындалды. Тұтастай алғанда елдегі мектептердің жалпы саны
бойынша 5-жұлдызды – 500 мектеп (жалпы санның 5%-ы), 4-жұлдызды – 2000
мектеп немесе 20% , 3-жұлдызды – 7500 мектеп немесе 75% болды.
Сонымен, әрбір мектеп озат смарт-мектебіне арналған 5 жұлдызды алуға
және бағаны ұстап тұруға талаптанады.
Австралияда әлдеқашан 20 жыл бұрын, 1990 жылы мектептің барлық
оқушыларын шағын компьютерлермен-ноутбуктармен жасақтаудың бірінші
бағдарламасы қабылданған болатын. Бұл ел 1 оқушы : 1 колмпьютер
қозғалысының пионері болып саналады. Өткен ғасырдың соңғы он жылдығы ішінде
барлық мектептерде ноутбуктардың көмегімен оқытуға жоғары қызығушылық
байқалды, осылайша 2001 жылға 45 мың австралиялық мектеп оқушылары мен 60
мың оқытушылар оларды білім беруде пайдалана бастады. Тегі осындай жоғары
ырғақты инновацияларды мына жағдаймен байланыстыруға болады, Австралия
мектептерінің 40%-ы жеке меншік мектептер, осы кезде және мемлекет әрбір
мұғалімге ноутбук алуға жылына 150 доллар бөле отырып, оларға елеулі қолдау
көрсетеді. Австралия бағдарламасының негізіне 1:1 идеясы жатады, мектепте
бала пайдаланатын ноутбукке меншіктік құқық болғандықтан, мектеп емес оның
отбасы ие болуға тиіс (ноутбукті иемдену немесе арендаға алу сияқты
нұсқалар пайдаланылады). Негізгі нәтижелер ретінде 1 оқушы : 1 компьютер
ортасын құру ынтымақтастық машықтарын жақсарту және жазба сөзді дамыту,
сондай-ақ сындарлық ойлауды игеру деп аталады. Бұл оқушылар оқытуға аса
жауапты түрде қарайды және оқу материалын өзінің өзіндік ырғағында игеру
мүмкіндігін алады.
Одан басқа, жоғары саяси деңгейде құжаттар қабылданған болатын: 2004-
2006 жылдарға ақпараттық экономиканың австриялық стратегиалық негізі
ретінде Ақпараттық дәуірдің мүмкіндіктері мен мәселелері; 2005-2007
жылдарға ақпараттық экономика үшін білім беру және кадрларды дайындау
саласындағы әрекеттер жоспары Білімдер мәдениетін құру, онда негізгі
мәселе ретінде электрондық оқыту анықталған.
АҚШ-та ғасырдың басында білім берудің базалық мақсаты ақпараттық
ғасырда табысқа жетуге, ақпараттық процестердегі оқыту мен тәрбиелеуді
дамитын экономиканың талаптарына бейімдеуге, ең дарынды оқушыларды іріктеп
алуға мүмкіндік беретін, білімдердің сондай капиталын меңгерген
азаматтарды дайындау ретінде анықталатын Әлемдік деңгейдегі білім беруді
әрбір балаға ұғынықты ету керек ұранымен Білім беру жүйесіндегі
элеектрондық технологиялар Бас жоспары (2000) қабылданған болатын.
Ақпараттық технологияларды пайдалану білімдік қызметке кіруді және олардың
сапасын арттыруды қамтамасыз ететін тиімді құрал ретінде бекітілген, осымен
байланысты барлық оқушылар оқуға тағайындалған АҚТ-ды меңгерудің базалық
машықтарына ие болуы, және бұл талап елдің алдында тұрған бірінші кезектегі
міндетке айналуы тиіс.
АҚШ-тың Бас жоспарында АҚТ-ды енгізудің 5 мемлекеттік мақсаты қойылған
болатын:
1. Барлық оқушылар мен оқытушылардың сыныпта, мектепте, шағын ауданда
және үйде АҚТ-ға қатынас құруы бар болуы тиіс;
2. Оқушылардың білімдік стандарттарға сәйкес білім алуы үшін барлық
оқытушылар білімдік технологияларды пайдалануы тиіс;
3. Барлық оқушылар жаңа технологиялармен жұмыс істеу машықтарын
игеруі және ақпараттық сауаттылықты меңгеруі тиіс;
4. Зерттеу жүргізу оқу процесіндегі технологиялардың келесі буынын
қолдануды жетілдіру мен кеңейтуге мүмкіндік туғызуы тиіс;
5. Цифрлық мазмұн мен желілік қосымша бағдарламалар оқу процесін
түрлендіруі тиіс.
Сол уақытта АҚШ-тың мектептік білім беруіндегі электрондық оқыту тек
өзінің сондайлық алғашқы қадамын ғана жасайды. Мәселен, орта мектеп
бағдарламасы бойынша электрондық оқытуға арналған Sloan Consortium
есебінде, 63 млн кіші жастағы мектеп оқушыларының миллионнан астамы онлайн
курстарын таңдағанымен, электрондық оқыту әзірше ерте кезеңінде тұрғаны
бекітілді. Калифорния мектептерінде, штаттың білім министрі Г. Томастың
2009 жылдың 11 тамызында хабарлағанындай, орта мектептер үшін алғашқы
электрондық оқулықтар пайда болды. Бақылаушылар Калифорния жобасын АҚШ
президенті Б. Обаманың білім беру саласындағы инновацияларды қаржыландыруға
4,35 млрд доллар бөлу уәдесімен байланыстырады. Б. Обаманың сөзі бойынша,
бұл АҚШ тарихындағы білім беру жүйесіндегі инвестициялардың ең ірілерінің
бірі.
Сондай-ақ ТМД елдерінде де жалпы орта білім беру жүйесіндегі
электрондық оқытудың материалдық базасын қолдау мен жасаудың мемлекеттік
үрдісі ұйғарылды.
Ресейде мектептер үшін, ауқымында одақтық порталдар жүйесіне
орналастырылған, Цифрлық білімдік ресурстардың бірыңғай топтамасы
дайындалынған Бірыңғай білімдік ақпараттық ортаны дамыту (2001 - 2005
жж.) Одақтық мақсатты бағдарлама қабылданған болатын. Бұл – мәдениет
шығармаларының, табиғат құбылыстарының, өсімдіктер мен жануарлар әлемі
өкілдерінің, тарихи оқиғалардың, оқулықтар мәтінінің, көркем шығармалардың,
ғылыми жұмыстар мен мұрағаттық құжаттардың, физикалық құбылыстар мен
процестердің интерактивтік моделдерінің және т.б.; сондай-ақ оқу іс-
әрекеттерінің цифрлық құрал-жабдықтарының және білімдік процесті
ұйымдастыру құралдарының цифрлық кескіндері. Білімдік ресурстарға қатынау
үшін одақтық порталдар жүйесі құрылған: Ресейлік білім беру
(http:edu.ru), Ресейлік жалпы білімдік портал (http:school.edu.ru);
Цифрлық білімдік ресурстардың бірыңғай топтамасы (http:school-
collection.edu.ru); Білімдік ресурстарға қатынаудың бірыңғай терезесі
(http:window.edu.ru), Ақпараттық-білімдік ресурстардың Одақтық орталығы
(http:fcior.edu.ru), НП Телемектеп (http:internet-school.ru) және
б..
Белоруссияда 1998–2006 жылдары Білім беру жүйесін ақпараттандыру
Республикалық бағдарламасы іске асырылған болатын, қазіргі уақытта 2007-
2010 жж. білім беру жүйесін кешенді ақпараттандыру бағдарламасы мен нақты
оқу пәні бойынша білімдік процестің барлық кезеңдерінде пайдаланылатын
электрондық оқыту құралдарын (ЭОҚ) – бағдарламалық әдістемелік жасақтаманы
білімдік процесте қолдану арқылы АҚТ-ды тиімді пайдалану есебінен білім
беру сапасын арттыруға бағытталған, ұлттық ақпараттық білімдік ресурстарды
дайындау мен енгізу алдын ала қарастырылған, 2007-2010 жж. білім беру
жүйесі үшін электрондық білімдік ресурстарды дайындау бойынша Электрондық
оқулық арнайы салалық бағдарлама іске асырылып жатыр. ЭОҚ-ның алуан түрі
(ақпараттық іздестіру жүйелері, виртуальдық зертханалар, электрондық
энциклопедиялар, мәтіндік орталар, тренажерлер, дайындамалардың құрал-
жабдықтық орталары жән т.б.) нақты пән бойынша оқу құралы (оқулық)
материалының негізінде бірыңғай жүйеге біріктірілген және оқыту процесінің
дидактикалық циклының барлық буындарында АҚТ құралдарының дидактикалық
мүмкіндіктерін жүзеге асыратын электрондық оқу-әдістемелік кешен (ОӘК-ді)
құрастырылған болатын. Осы бағдарламаның ауқымында 2010 жылы орта мектеп
үшін 75 оқулықты және орта кәсіптік техникалық училишелер үшін 9 оқулықты
дайындау ұйғарылған. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І АҚПАРАТТЫҚ ҚОҒАМ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ОҚЫТУ ... ... ... ... ... 5
1.1 Ақпараттық қоғам жағдайындағы оқыту парадигмасының өзгеру
факторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 5
1.2 Информатика пәнін оқытудың шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... .
1.3 Қазақстандағы жалпы орта білім беруді ақпараттандыру
... ... ... ..
1.4 ҚР-ндағы Білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасының
басым бағыты ретінде электрондық оқытудың жүйесі (е-learning)
... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
КІРІСПЕ
Әлемдік қоғам өзінің эволюциялық дамуының жаңа фазасына – ақпараттық
қатынастық технологиялардың (АҚТ-дың) адамның тіршілік іс-әрекетінің барлық
саласына қарқынды енуімен сипатталатын ақпараттық қоғам фазасына кірді, ал
ақпараттық ресурстар заттық пен энергетикалық ресурстарға қарағанда кем
емес маңызды рөл атқаратын болды.
Әлемдік қоғамдастыққа және сәйкес түрде ғаламдық ашық ақпарқатынастық
кеңістікке кірігу – әрбір ел үшін өте маңызды дүние. Сондықтан жаңа
технологиялар мен мектеп бір бірінен бөлінбейтін болуы тиіс, өйткені барлық
жоғары технологиялар: био-, нано- мен ақпар- және т.б. технологиялар
берілетін жүйелі білімдерге негізделгендіктен, мектеп болашақ қоғам үшін
кадрлар инкубаторы, ал оларды дайындау мен дамыту АҚТ-мен үзіліссіз
байланысты болып саналады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтің Жарлығымен 2010
ж. 1-ақпанында бекітілген Қазақстан Республикасын 2020 жылға дейін
дамытудың стратегиялық жоспарында барлық білім беру жүйесін одан әрі
ақпараттандыру мен электрондық оқытуды жаппай енгізу бағдары анықталған
болатын. 2011-2020 жж. Білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында
адамзаттық ресурстардың әлуетін арттыру мақсатында білім беруді түбегейлі
жаңартудың басым бағыты болып электрондық оқыту аталған. Электрондық
оқытуды 2015 жылға дейін республика мектептерінің 50%-ына, ал 2020 жылға
дейін 90%-ына енгізу жоспарланды.
ЮНЕСКО ұлттық жүйелерді жаңарту мен дамытуда незізгі рөлді электрондық
оқытуға (e-learning) береді. Білім беру дағдарысының салдарын төмендету
үшін, білім алушыларды білім берудің жаңа мәнеріне бағдарлау үшін және
бүкіл ғұмыр бойы одан әрі оқыту үшін олардың біліктері мен машықтарын
дамытатын e-learning технологиясы ең тиімді ретінде анықталды. Дамыған
елдерде (Филляндия, Норвегия, Сингапур және т.б.) е- learning-ті
инновациялық іс-әрекеттің машықтарын дамытуға көмектесетін негізгі әдіс
ретінде мемлекеттік деңгейде қарастырады.
Сонымен бірге, жалпы білімдік мектептегі электрондық оқытудың теориясы
мен практикасында шешілмеген бірқатар өзекті мәселелер қалып отыр.
Біртұтас, жалпы қабылданған, тұрақталған ұғымдық-санаттық аппарат жоқ,
электрондық оқыту, ақпараттық білімдік орта және т.б. ұғымдардың
анықтамаларында бірлік жоқ, электрондық білімдік өнімдердің көптеген
топтамалары байқалады.
Электрондық оқытудың педагогикалық әдіснамасын дайындау мәселесі ашық
қалып отыр. Электрондық оқыту көп жағдайда ересектерді оқытудың қағидалары
мен заңдылықтарына сүйенетін жоғары және қосымша кәсіптік білім беру үшін
толығымен жарамды электрондық веб-технология негізінде оқыту секілді
ұстанымға бағытталған. Ал сол уақытта жалпыбілімдік мектепте оқыту процесі
балалардың жас ерекшеліктеріне байланысты өз заңдылықтарымен және
қағидаларымен ерекшеленеді. Сондықтан электрондық оқытуды жүзеге асырудың
шынайы жолын анықтау және оның тұжырымдамасын дайындау қажет.
ХХІ ғасырда білім беруді дамытудың стратегиясы, ашық ақпараттық
білімдік кеңістіктегі ұшқыр ақпарқатынастықтың өзараәрекеттестігі
негізінде, қағидасы ғұмыр бойы оқу болуы тиіс, мектеп бітірушілерді
дайындауға бағдарланған болуға тиіс. Мектеп қабырғасында оларды дайындаудың
тұғыры, заңды объективтік процесс ретінде, оқытудың жаңа ақпарқатынастық
парадигмасы болып саналады. Оқытудың жаңа парадигмасына өту механизмі,
оқытудың тиімдігін түбегейлі арттыру мен жаппай сапалы білім беруді
қамтамасыз ететін, педагогикалық пен ақпараттық қатынастық технологиялардың
кірігуі негізіндегі электрондық оқыту екендігін біз көріп отырмыз.
Электрондық оқытудың арқасында, бірінші кезекте, әрине, оқып үйренетін
пән бойынша білімдер мен біліктіліктерді, тағы да ақпаратты іздестіру,
сұрыптау, талдау сияқты әмбебап амалдарды, алынған ақпаратты пайдалану мен
ұсынуды меңгеру, сондай-ақ ақпараттық қоғамда тұлғаның толық құнды өмірі
мен іс-әрекетіне қажетті, ақпараттық мәдениеттің бөлігі болып саналатын,
ақпарқатынастық өзараәрекеттестіктің нақты тұрмыстық міндеттерін,
тәсілдерін шешу үшін дәстүрлі оқу процесін оқушылардың танымдық іс-
әрекетіне түрлендіру болады.
АҚПАРАТТЫҚ ҚОҒАМ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ОҚЫТУ
Ақпараттық қоғам жағдайындағы оқыту
парадигмасының өзгеру факторлары
Информатика оқу пәні ретінде барлық типтегі мектептерге 1985 жылдың 1
қыркүйегінде енгізілді. Жаңа оқу пәні Информатика және есептеуіш техника
негіздері (ИЕТН) деп аталды. Жалпы білім беретін мектепте бұл пән жоғарғы
екі сыныпта оқытылды (ол кезде бұл 9-10 сыныптар болды).
Жалпы білім беретін мектептің оқу жоспарына біртіндеп енгізілген,
информатика пәні туралы мағлұмат ертеден белгілі болды. Бұл процесс
оқушылардың кибернетика және бағдарламалау элеметтерін оқып үйрену
тәжірибелерінен басталады. Білім беру тарихында мектептің білім беру
жүйесіндегі және қоғамдағы маңызды сапалы қорларды сипаттайтын, толық назар
аударарлық бірнеше кезеңдер ерекшеленеді. Бұл жинақталған қорлар
(дүниетану, оқу-әдістемелік, ұйымдастырушылық) өткен ғасырдың 1980 жылдың
ортасында информатиканың жеке пән түрінде мектепке енуін және қалыптасуын
қамтамасыз етті.
Орта мектептiң оқушыларына арналған бірінші ресми бағдарламалау курсы
бойынша оқу бағдарламаларының пайда болуына 60-жылдардың басында жалпы орта
білім беретiн мекемелерде есептеуіш – бағдарламалаушыларды кәсіби
дайындайтын, математикаға мамандандыратын мектептердің ашылуы себепкер
болды. Осы жылы С.И.Шварцбурдтың 1959 жылдың қыркүйек айында Москва
қаласының Первомойский ауданындағы № 425-ші мектептің бір класында бастап
жүргізген тәжірибе жұмысы кең көлемде белгілі болады.
1960-61 оқу жылында бағдарламалаушыларды дайындайтын мектептердің саны
өсе бастады. №425-ші Москва мектебі және басқада есептеуіш-
бағдарламалаушыларды дайындайтын мектептердің тәжірибесі негізінде 1961
жылдың маусымында Ресейдiң ағарту министрлiгi математикаға мамандандыратын
мектептер үшін: мектеп бітірушінiң мамандығына баға беретін мінездеме, оқу
жоспары, математиканың жалпы курсы бойынша бағдарламалар, сонымен қатар
арнайы Математикалық машиналар және бағдарламалау, Есептеуіш математика
оқу пәндеріне арналған құжаттың бірінші нұсқасын бекітті.
Математикаға мамандандыратын алғашқы мектептердің қалыптасуы болашақта
маңызды алдыңғы қатарлы есептеуіш техникаларымен жабдықталған ірі ғылыми-
зерттеу мекемелерімен және жалпы білім беретін орта мектептердің ұйымдасып
әрекет жасауына мүмкіндік берді. Бұл бағыттағы алғашқы қадамдар едәуір
қиыншылықтармен байланысты болды. Сол кездегі С.И. Шварцбурдтың айтуы
бойынша №425 мектепте тәжiрибенiң басында оқушыларды есептеу орталығына
практикаға жіберу өрескел болып көрінді. Білім беру департаментінің және
қамқорлыққа алған кәсіпорындар мен аудандық әкімшілік ұйымдарының бірігіп
назар аударып, күш салуының нәтижесінде бірқатар жетістіктерге қол
жеткізілді. Осындай бірлесіп қызмет қылудың ең алғашқы мысалы ретінде
Москва қаласының Первомайский ауданы әкімшілігінің көмегімен № 444-ші
мектепке жақын орналасқан Орталық кешенді автоматтандыру ғылыми-зерттеу
институтының Есептеу орталағының базасына, мектеп үшін жаңа сала болып
табылатын оқушылардың есептеу практикасын орналастыру болды. Осы сияқты
жалпы орта білім беретін мектептер мен ғылыми-өндірістік мекемелердің
бірлесіп қызмет істеу тәжірибелері көп қайталанды және еліміздің көптеген
қалаларының аудандық оқу-өндірістік бірлестіктерінің құрылу және
ұйымдастырылу жұмыстарында кең көлемде қолданылды. Қазақстанда
Республикалық физика-математика мектеп-интернаты мен әл-Фараби атындағы
Қазақ мемлекеттік университетінің базасында есептеуші-бағдарламалаушы
қосымша мамандыққа даярлау бағытында орасан зор жұмыстар жүргізілді.
1976-1984 жылдары Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының
академигі А.Т. Лукьяновтың жетекшілігімен С.М.Киров атындағы Қазақ
Мемлекеттік университетінің мамандандары мектеп оқушыларын бағдарламалау
мен ЭЕМ-да жұмыс істеуге үйрету жұмыстарын бастады.
Бағдарламалау саласындағы мамандықтары бар мектептердің дамуы:
оқушыларға бағдарламалауды оқыту мәселелеріне арналған көптеген мақалалар
және әдістемелік зерттеулердің, құралдардың шығуына өте маңызды және тиімді
ықпал жасады. Осы және 1960 жылдардың басында шыға бастаған бағдарламалауды
оқыту бойынша материалдар, сонымен қатар, математикаға мамандандырылған
мектептер үшін арнайы материалдардың жариялануы Математика в школе
журналы үшін әдеттен тыс болды.
Осы жылдары математикаға мамандандыратын мектептер үшін дайындаған
А.Л.Брудноның мазмұнды белгілеулердегі бағдарламалау жүйесіне негізделген
оқу құралы кең танымал болды. Жоғары әдістемелік деңгейде жазылған бұл
кітаптар бағдарламалау бойынша факультативтік курстардың қалыптасуына да
маңызды роль атқарды.
1980 жылдардың басында Қазақстан мектептерінде, Алматы қаласындағы
Республикалық физика-математика мектеп-интернатында 8-10 сынып оқушыларына
бағдарламалау тілдері бойынша арнайы курстар жүргізілді және бағдарламалау
тілі ретінде ФОРТРАН тілі оқытылды. Мектеп бітіргенде оқушыларға бірінші
разрядтағы есептеуші-бағдарламалаушы куәліктері берілді.
Ғылымда тұжырымдама деп қандайда бір құбылыстарды түсінудің,
түсіндірудің белгілі бір тәсілі, негізгі көз қарас, оларды түсіндіру үшін
жетекші идея; іс-әрекеттің алуан түрлерінің жетекші ой желісі, сындарлы
қағидасы; көзқарастар жүйесі, құбылыстарды, процестерді солай немесе
басқаша түсіну және т.б. түсініледі.
Бұл ұғымды біз зерттелетін процестер мен құбылыстарға белгілі бір
көзқарас, қарастырылатын мәселені шешуге белгілі бір амал ретінде
түсіндіреміз.
Парадигма — бұл ғылыми міндеттерді шешу үлгісі ретінде қабылданған және
ғылыми қоғамдастың барлық мүшелері бөлісетін теориялық, әдіснамалық және
аксиомалық тағайындаулар жүйесі. Парадигма сөзі гректің paradeigma —
өнеге, үлгі сөзінен шығады. Үлкен энциклопедиялық сөздіктің анықтамасы
бойынша, бұл алғашқы тұжырымдық схема, мәселелердің қойылыс моделі мен
олардың шешімі, ғылыми қоғамдастықтағы белгілі бір тарихи кезең ағымындағы
үстем болатын зерттеу әдістері.
Философиялық әдебиетте парадигма ...ғылыми қоғамдастыққа белгілі бір
уақыт ағымында қойылған мәселелердің моделін және олардың шешімдерін
беретін, көпшілік ғалымдар мойындаған ғылыми жетістіктер ретінде; ғылыми
қоғамдастықтың кәсіптік қатынастарының салыстырмалы толықтығын және
кәсіптік пікірлердің салыстырмалы пайымдауларын қамтамасыз ете отырып,
біртұтас бүтінді құрайтын және біртұтас бүтін ретінде қызмет ететін тегі әр
түрлі ретке келтірілген құрамдас бөліктердің пәндік матрицасы ретінде
анықталады.
Ғылымда парадигма тұжырымдамалық (құндылық бағдарланған), теориялық-
әліснамалық және технологиялық міндетті орындайды. Бұл негізді қалайтын
ғылыми теорияларды кіріктіретін, әлемнің құрылысын, ол туралы жаңа білімдер
мен ғылыми қоғамдастықтың басым құндылық бағдарын іздестіру тәсілдерін
түсіндіретін сондай әдіснамалық құрылым (Е. В. Бондаревская).
Ал білімдік парадигма – бұл мектептегі жай ғана меншікті оқыту әдісі
ғана емес, ол адамның өмірлік іс-ірекетінің сол немесе басқа кезеңінде
үстемдік ететін және кейбір базалық қағидаларға негізделген шындық пен
ойлаудың типі (С. А. Смирнов). Білім беру парадигмасы, оқыту парадигмасы –
бұл білім берудің барлық жүйесі ретінде де, жеке алынған сабақтың
режиссурасы ретінде де бағыттылықты анықтайтын сол философия, сол әдіснама.
Білім берудің парадигмасын іздестіру қоғамның өз дамуының жоғарырақ
сатысына өтудегі білім беру жүйесінің реакциясы ретінде қарастырылады. Оны
алмастырудың үлкен мәні бар, өйткені білім беруді одан әрі дамытуға жол
ашады. Сондықтан қоғамның жаңа шақыруына жауап беретін жаңа парадигманы
іздестіруге ұмтылу педагогика ғылымында жеткілікті тұрақты түрде қөрініс
табады. Өткен ғасырда осындай рекция болды, мәселен, шетелде бірлестік-
рефлекторлық, бихевиористік және іс-әрекеттік ілім теориясы, мектептер-
фабрикалар мен мектептер-отбасылар, кеңестік педагогикада – тұлғалық
бағдарланған көзқарастағы ынтымақтастықтар педагогикасын дайындау
(Ш. А. Амонашвили және т.б.).
Қазіргі заманғы ғалымдар да білім берудің жаңа парадигмасын
іздестіруде. Әлдеқашан бірнеше ондаған жыл бойы зерттеушілер өркениетті
дамудың постиндустриалдық векторына білімдік жүйелердің даму деңгейінің
парапар еместігін атап келеді (К. К. Колин). Үнді ғалымы К. Синкхтің сөзі
бойынша білім берудің ұлттық жүйесі ондаған жылдарға ескірді, олардың
негізінде ядролық пен ауқымды ойлау, өмір сүруі өткен ортодоксальдық
көзқарас пен ескірген бағдар жатыр, және олардың адамзаттың әл-ауқаты мен
өмір сүруі үшін қазір керек болатын жаңа парадигманы ұсына алатын жайы жоқ.
Өткен ғасырдың аяғында ЮНЕСКО ұсынған ХХІ ғасыр үшін білім беру бойынша
Халықаралық комиссияның баяндамасында білім беру жүйесі, ең алдымен мектеп
жүйесі бір орнында қалғанын, және тұтастай өткеннің астында көміліп
қалғанын; сонымен мектеп оқушылары мен студенттердің зерігуін тудыра
отырып, ескірген білімдерді беру үшін ескірген әдістер қолданылатынын,
тіпті оқуға жиіркеніш тудыратынын атап өтті.
Парадигманың тұжырымдық, құндылық-бағдарлық міндетінің көзқарасы
тұрғысынан ғылымда тұтастай осы уақытта және жақын болашақта қалыптасқан
білім жүйесінің көмегімен осы қоғам, ел, мемлекет қол жеткізуғе тырысатын,
саналы түрде межеленген нәтиже ретінде қарастырылатын білімдік мақсаттарды
қайта қарастыруы қажет. Егерде білім берудің ескі парадигмасының мәні
Білім беру – бүкіл ғұмырға ұранында айтылса, ал жаңа парадигма – бұл өз
тегінде жетекші қағидалары ЮНЕСКОда жарияланған қағидалар болып саналатын,
болашақ үшін білім беру стратегиясы: әлемдегі ең озық идеялар мен
білімдерді қабылдауға және жүзеге асыруға қабілетті ғаламшарлық ойлауы бар
әлемнің азаматтарын тәрбиелеуді қамтамасыз ететін Білім беру бүкіл ғұмыр
бойы — Life Long Learning (LLL) және Білім беру барлығы үшін
стратегиясы.
Қазіргі заманның мұқтаждығына жауап беретін білім берудің мақсаттары
ЮНЕСКОда Білім беру барлығы үшін қозғалысының Төрт бағаны ретінде
сипатталған, атап айтқанда: өмір сүруді үйрену; тани білуді үйрену; істей
білуді үйрену; қатар өмір сүруді үйрену.
Білім беру парадигмасының технологиялық міндеті оқыту парадигмасы
сияқты ұғыммен қабысқан. Әрине, оқыту парадигмасын таңдау сондай-ақ
қоғамның әлеуметтік тапсырысына байланысты болады, ол өзгеретін
педагогикалық мақсатты ұйғарымға жауап беруі, тұлғаның дамуына қоғамдық
сұраныстың сипатындағы шынайы өзгерістерді ескеруі және белгілі бір
әдіснамалық амалдарға негізделуі тиіс. Былайша айтқанша, парадигма, барлық
мектеп үшін маңызды, жай бір ғана сұраққа жауап беру үшін қажет: оқушыларды
оқыту керек пе, немесе ол оқып үйренуі керек пе?
Ғылым мен мектептік білім берудің дамуының көптеген ғасыры ішінде
индустриальдық қоғам педагогикасында қазіргі дәстүрлі деп аталатын оқыту
парадигмасы қалыптасты (Е. А. Сорокоумова, В. Д. Шадриков және б.).
Бұл парадигма білімнің құндылығына бағдарланған. Оның әдіснамасы өзара
байланыс жүйесінің қатарласуына әкелетін ғылыми жаңашылдық логикасына
сәйкес келеді: мұғалім – жетекші, оқушы – жетекке еретін, оқу процесі –
педагогикалық түрде оқушыға объектілік рөл берілетін, білместіктен білуге
қарай оның басқарылатын қозғалысы. Осы кезде баланың өзінің тұлғалық
мүмкіндіктері, тілектері, мұқтаждықтары, ережедегідей ескерілмейді. Мұндай
жүйе білімдерді тарату қағидасын іске асырады: дәстүрлі жағдайда оқыту
процесі адамзат тарихындағы ғылыми, мәдени, техникалық, тарихи, әлеуметтік
білімдердің, тәжірибелердің және т.б. барлық жинақталғанынан балаға барынша
мүмкін мөлшерін беруді қарастырады. Мұғалім негізгі білім беру
мазмұнының жалғыз ғана көзі бола отырып, осы білімдерді (оқулықта не
баяндалса, соны қайталай және одан сырт ауытқымастан) қалайда таратады, ал
оқушы, бірінші кезекте, тұлғаның репродуктивтік қабілетін дамытуға әкелетін
ол мазмұнды жаңғыртады. Осыдан және педагог оқушыларды білімге тартатын,
ал оқушы білімдер, біліктер, машықтар жинақталатын өзіндік жинақ рөлінде
қарастырылатын білімдік процестің сол бағдары қалыптасады.
В. Д. Шадриков атап өткендей, мұндай көзқараста мектеп оқушысы болмай
қоймайтын енжар тыңдаушының, бақылаушының рөлін атқарады, мінез-құлыққа
білімнің рөлі мен әлеуметтік талаптарды абсолюттейді және гиперболиттейді.
Осындай парадигмаға жауап беретін мұғалімнің іс-әрекеті тәрбиелеуге, талап
қоюшылыққа, білім беруге, бұйрық беруге, мәжбүр етуге, күнделікті
тапсырмалар беруге және оларды бақылауға бағдарланған, ал оқушы білімдердің
алдында екінші қатарға шегінеді [104].
2003 жылы Әлемдік банк сарапшыларының Еуропада және Орталық Азияда
жүргізген Өтпелі экономикасы бар елдердегі білім беру, дамыту міндеттері
салыстырмалы зерттеулерінің нәтижесі бойынша білімдік жүйенің көп жағдайда
бұрынғыша нақты ақпаратты еске сақтауға және тәсілдердің белгілі бір
қатарын жаттап алуға бағдарланғанын көрсетті. Бұрынғы кеңестер
республикасының студенттері білім мен түсіну критерийлері бойынша өте
жоғары нәтижелерді (9-10 балл), ал білімдерді практикада қолдану,
талдау, жинақтау, бағалау бойынша өте төмен баллдарды (1-2 балл)
көрсетті. Ал дамыған батыс елдерінің студенттері керісінше талдау, жинақтау
машықтары бойынша дамудың жоғары дәрежесін, білім көрсеткішінің
салыстырмалы түрде жоғары емес деңгейі кезінде де шешім қабылдау біліктері
бойынша жоғары деңгейді демонстрациялады .
Ал біздің мектеп оқушыларымен және студенттерімен жұмыс істеудің шынайы
тәжірибесі, олар ақпаратпен жұмыс істеу кезінде қиындықтарды бастан
кешіретінін көрсетті. Бұл мектеп оқушылары схема бойынша жұмыс істеуге
әдеттенгендіктен болады: келесі сабаққа нақты параграфты оқып келу және
механикалық түрде қайталап айтып беру немесе есепті шығару, әлбетте шешім
бір мәнді болуы тиіс болды. Ал өзіне керекті материалды қалай табу, қажетті
ақпаратты қалай таңдап алу мен құрылымдау, осының негізінде қандайда бір
өзінің креативтік өнімің қалай дайындау керектігін біздің мектеп оқушылары
білмейді және осыны істей алмайды.
Жаңа парадигманың қажеттілігіне байланысты факторлар қоғамның жаңа
өркениетті кезеңіне өтуге байланысты білім берудің мақсаттарындағы,
міндеттеріндегі, мазмұндарындағы және сипаттарындағы өзгерістер болып
саналады. Қоғамдық құрылыстың жаңа типі – қоғамдық өмірдің барлық саласына
ақпараттық қатынастық технологияларды кешенді ендірумен байланысты ауқымды
әлеуметтік-экономикалық өзгерістермен сипатталатын ақпараттық қоғам
қалыптасады [2, 9, 42, 43, 57, 80 т.б.].
Ақпарат пен қатынасты ұсынудың цифрлық технологиясы әрбір адамның
өміріне дәлме дәл жөргектен, тіпті одан да ерте, екпіндете кіреді, бір
жағынан қазіргі заманғы баланың тұлғалығының дамуына және оның қоршаған
әлемді түйсінуіне белгілі бір із қалдырады, екінші жағынан мектептік білім
жүйесіне белгілі бір талапты қалыптастырады. Өткен 5-10 жылда мектепке
келген балалар елеулі түрде өзгерді. Ата-аналар мен педагогтарға қарағанда
елеулі жақсы бағдар жасай білетін цифрлық ойындар, плеерлер, смартфондар,
ықшам компьютерлер бүгінгі таңда балалар өмірінің маңызды бөлігі болып
саналады. Сондықтан мектепке келе салып, балалар ... өздерінің алдында
тақта мен бордан басқа ештеңе көре алмастан, көңілі қалатын болады. Ал
мұғалімнен бүгінгі таңда баланы еліктіру, оның білім алауын жағу, оған
таным қуанышын ашу үшін бұрынғыға қарағанда елеулі үлкен күш талап етіледі
[Е. А. Набиев].
Ғалымдар қазіргі қоғамды сондай-ақ білімге негізделген қоғам
(knowledgebased society) деп атайды, сондықтан қоғамдық ілгерілеу
адамзаттық білімдерді алу мен пайдалану мақсатымен ақпаратты табу, өндіру,
өңдеу, түрлендіру, тарату және пайдалану мүмкіндіктеріне негізделген.
Қатынас пен ақпарат мәселесі бойынша Юнеско директорының орынбасары
А. В. Хан білімдер қоғамы мен ақпараттық қоғам ұғымдары өзара бірін
бірі толықтырушы болып саналатынын айрықша атап көрсетеді. Оның пікірі
бойынша, ақпараттық қоғам білімдер қоғамының қызметтік блогы болып
саналады: Ақпараттық қоғамның тұжырымдамасы технологиялық инновациялар
идеясымен байланысты болады, ол кезде білімдер қоғамы ұғым ретінде
түрленулердің әлеуметтік, мәдени, экономикалық, саяси және экономикалық
құқықтық жай-жапсарларын, сондай-ақ дамумен байланысты болашаққа пікір
еркінділігі көзқарасын қамтиды. Менің көзқарасым тұрғысынан, білімдер
қоғамы тұжырымдамасы болып жатқан өзгерістердің күрделігі мен динамикасын
жақсы бейнелейтіндіктен ақпараттық қоғам тұжырымдамасынан беделділеу
дейді.
Білім алатын қоғамда құндылық білімдерді игеру процесінің өзі болып
табылады (А. А. Кочетова) ал әрбір адамның аман-саулығы АҚТ негізінде
ақпаратқа қатынас құруымен және онымен жұмыс істеу біліктілігімен
анықталады.
Ақпараттық қоғамның маңызды сипаттамаларының бірі сондай-ақ
жалтақтамастан ғылыми-техникалық ақпаратты қарқынды жаңарту болады
–өндірістік те, әлеуметтік те технологиялардың жаңару циклы, буындар
алмасуының ырғағынан оза отырып, 6-8 жылды құрайды, бірақ рет және бүкіл
ғұмырға білім беру мүмкін еместігіне әкеледі (А. Ю. Единак). Бұл, демек,
АҚТ-дың техникалық дамуы соншалықты динамикалық түрде болады, ақпараттың
ескіруі мен жаңаруы орта мектепте оқытудың аяқталғанына қарағанда елеулі
тезірек болатындықтан, бүгінгі мектеп оқушыларының болашақ өміріне қандай
білімдер мен біліктер керек болатынын алдын ала болжау қиын.
Бүгінгі таңда мектеп қабырғасынан шығатын қазіргі заманғы буын
бұрынғыдай бүкіл еңбек іс-әрекетінің ағымында өзіне бар болғаны бір кәсіпті
иелік етуге мүмкіндік бермейді. Болашақ әркімнен жан-жақты болу дайындығын
және ғұмыр бойы оқуды жалғастыруды талап етеді. Адамдардан, ағылшын
мәтелінде айтылғандай, to think globally and act locally ауқымды түрде
ойлау мен жеткілікті әрекет етуді талап ететін болады. Болашақ маманның
тұлғалығын қалыптастыру үздіксіз білім беруді, кәсіптік іс-әрекеттің
білімдерін, мазмұны мен құрылымын тұрақты дамытуды қамтамасыз ететін
процесс болуы тиіс [62].
Кез келген еңбек іс-әрекеті түрінің сипаты мен мазмұнынындағы тұрақты
өзгерістер, мектептік оқытудың тетіктері мен мазмұнын қайта қарау
қажеттілігіне байланысты біздің кезеңнің бөлінбес сипаттамасы болды. Жалғыз
амал мектеп бітірушілердің жаңаны өздері игеру қабілетін қамтамасыз етуден
тұрады. Бастысы, мектепте біз неге үйретуге тиіспіз – бұл ойлау, салыстыру,
талдау, сұрақтар қою қабілеттілігіне; болмысты түрлендіру тәсілдерін
игеруге және өзіндік білім алудың құралдары мен әдістеріне, үйрену
біліктілігіне ие болуға адамзаттың өткендегі тәжірибесінің тек үлгілерін
ғана жаңғыртумен, оқу тәрбие процесін қайта бағдарлау қажет.
Ю. Н. Афанасьев, білім беру, ең алдымен, нақтының барлық көріністерін
тұлғаның өзіндік ұғыну қабілеттілігін қалыптастыруға бейімделген, өмірдің
өзіндік мәнін түсіну үшін барлық оқушыларға мүмкін болғанша үлкен
мүмкіндікті беру қажет деп есептейді. Сол кезде осы ойды тек жариялап қана
қоймай, осының мәнін түсіну үшін құрал ұсыну қажет. Мәнісі бойынша, барлық
осы үрдістердің әрекеті мектептегі оқыту парадигмасының алмасуын да,
оқытудың репродуктивтік әдістердің басым болуынан және оқушының селқос
рөлінен де бас тартуды талап етеді. Сусыз жүзуді үйренуге болмайтындай,
ақпараттық қатынастық өрістен, ақпараттық білімдік ортадан тыс тұрып,
ақпаратпен және оның ағымдарымен жұмыс істеуді үйренуге болмайды.
Интернеттің дамуының арқасында, қазіргі қоғам қатынастардың саны мен
сапасы үздіксіз өсіп отыратын, олардың кезектесуі тоқтаусыз үдеп отыратын,
барлық көптеген адамдар қатынастық процеске тартылатын, жеке қатынастардың
арасындағы өзара байланыс барған сайын кеңейе беретін, желісі ауқымды
мөлшерге жететін қашықтықтан әрекет ететін қатынастар өсе беретін бір
кішкене ауыл болады. Қатынастардың өсуі адамдарды бұрынғы шектеулерден,
әлеуметтік бақылау жүйелерінен және мәжбүрлеуден босататын жаңа
мүмкіндіктерді ашады [84]. Бұл шекараның ашықтығына, бір елде өмір сүре
отырып – еңбек, білім беру нарығының кеңеюіне әкеледі, басқа елде оқуға
немесе жұмыс істеуге болады. Осыған өсіп келе жатқан буынды тағы да
мектепте дайындау қажет.
АҚТ-дың негізінде оқытуды технологияландыру мәселелеріне арналған
оқытудың жаңа парадигмасының әдіснамалық негізін дайындау көптеген
халықаралық ғылыми-практикалық алқалы жиындардың көру өрісінде жатыр.
Тунисте 2005 жылы ұлттық мақсаттарда АҚТ-ды пайдалану саласында, оның
ішінде білім беру сапасына қойылатын жоғары талаптарды анықтаған
ұсыныстарды белгілеген, ақпараттық қоғамды құру мәселеріне арналған әлемдік
саммит (World Summit on the Information Society) болды.
Сегіздер тобы, Бразилия, Үндістан, Қытай, Мексика, Оңтүстік Африка
мемлекеттері-қатысушылары басшыларының, ТМД мемлекеттері басшылары
Кеңесінің Төрағасының, Африкалық Одақтың төрағасының және ХХІ ғасырдағы
инновациялық қоғамдар үшін білім беру халықаралық ұйымдары жетекшілерінің
Біріккен мәлімдемесінде айтылғандай: Сегіздер тобы ауқымды ақпараттық
қоғамының Окинав хартиясының және Тунистегі Бүкіләлемдік саммиттің
қорытындысы бойынша ақпараттық қоғам туралы Мәлімдемесіне сәйкес біз білім
беруде АҚТ-ды аса тиімді пайдалану міндеттемемізді қайтадан бекітеміз. АҚТ
жоғары технологиялық экономиканың білімдік мұқтаждықтарын қанағаттандыну
ісінде шешуші рөл атқарады. Қол жетерлік білімдік ресурстар – тым әділетті
және тиімді ауқымды ақпараттық ортаны құрудың маңызды құралы.
Сөз барған сайын жиірек АҚТ-ға негізделген жаңа білімдік парадигма
туралы айтылады. Сөз бойынша, білім беруді ақпараттандырумен байланысты оқу
ісінің мазмұнындағы, әдістері мен ұйымдастыру формаларындағы өзгерістер –
жеке педагогтардың ойдан шығарғаны емес, ақпараттық қоғамның қалыптасуы
тудырған экономиканы ауқымдандыруға, тұлғаға қойылатын талаптардың артуына
және өмір сүрудің күрделенуіне мектептің мәжбүрленген жауабы [А.В. Уваров,
97].
Біз ақпараттық қатынастық технологиялар негізінде ара қашықтықтан
өзараәрекеттестікке және кәсіптік ынтымақтастыққа қабілетті ғаламшарлық
ойлауы бар адамдардың жаңа түрленуін қалыптастыруға бағытталған,
философиясы ақпарқатынастық өзараәрекеттестігі болып саналатын, білімдік
процес субъектілерін оқытудың ақпарқатынастық парадигмасы туралы мәлімдеу
қажет деп есептейміз [Г.К. Нургалиева, Е.В. Артыкбаева, ].
АҚТ-дың қабілеттілігі оқу процесінің ақпараттық кеңістігін елеулі
кеңітеді және оңтайландырады, оқытудың вербаллдық-сөздік әдістерінен білім
алушылардың өзіндік жұмыс қорларын кеңінен пайдаланып, ғылыми ізденіс,
мәселелік элементтерді енгізе отырып, тұлғалық іс-әрекетке өтуді жүзеге
асыратыны туралы Б. Баймухановтың, Е. Ы. Бидайбековтың,
Я. А. Ваграменконың, Б. С. Гершунскийдің С. Г. Григорьевтің,
В. В. Гриншкуннің, Н. А. Завалконың, В. А. Кайминнің, Ж. А. Караевтың,
В. С. Киселевтің, М. П. Лапчиктің, А. В. Осиннің, С. Паперттің,
Е. С. Полаттың, И. В. Роберттің, А. Л. Семеновтың, А. Н. Тихоновтың,
С. А. Христочевскийдің және басқа зерттеушілердің жұмыстарында атап
өтіледі.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар деп ақпаратты пайдаланушылардың
мүдделері үшін оны жинау, өңдеу, сақтау, тарату, бейнелеу және пайдалану
мақсатымен ұштасқан әдістердің, өндірістік процестердің және бағдарламалық
техникалық құралдардың жиынтығы түсініледі.
Оқытудың ақпарқатынастық парадигмасы, шүбәсіз, білім беру мазмұны үшін
жаңа талаптарды анықтайды. Білім беру мазмұны ғылыми білімдердің,
практикалық біліктер мен машықтардың, сондай-ақ әлемдік көзқарас пен
адамгершілік-эстетикалық идеялардың, оқыту процесінде меңгеруге қажетті
әлеуметтік, танымдық және шығармашылық тәжірибенің жүйесі болып табылады.
Білім беру мазмұнын (ұсыну формаларын) тасымалдаушылар болып оқу
жоспары, оқулықтар, әдістемелік құралдар, жеке оқу пәнін сипаттайтын құжат
ретінде оқу бағдарламасы саналады.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында білім беру көздері, АҚТ-ды
пайдалану есебінен, тек өз түрін ғана емес, маңызын да елеулі өзгертеді,
осы көздердің бірқатары және ақпараттың көлемі іс жүзінде шектелмейтін
болады: СD, DVD-де де, сондай-ақ Интернетте де таратылатын цифрлық
білімдік ресурстардың әр түрлі типтері; ақпараттық білімдік порталдар;
бейнеалқалы жиындар және б. Мектеп оқушылары бар уақыттың көпшілігін
дәстүрлі оқулықтағы емес, ауқымды желідегі, онлайын кітапханаларындағы
керекті ақпаратты іздестіруге жұмсайды.
Мазмұнды іске асыруда іс-әрекеттілік жай-жапсардың маңыздылығы артады,
біліктіліктерді қалыптастыру – шынайы жағдайда оқушылардың практикалық
есептерді шешу үшін тек оқулық қоршамындағыны ғана емес, игерілгенді
қолдану қабілеттілігі [97].
Оқытудың ақпарқатынастық парадимасында басымдылық оқытудың
интерактивтік әдістеріне, оқушылардың өзіндік оқу-танымдық іс-әрекеттеріне
беріледі. Мұғалім тек ақпаратты тасушы, нормалар мен дәстүрлерді сақтаушы
ғана емес, оқушының тұлғалығын қалыптастырушы және дамытушы, оны білімге
тарту шамасына тәуелсіз осы тұлғалылықты құрметтейтін болуы тиіс [92].
Ақпарқатынастық парадигма оқушының тұлғалығын және оның дамуын негізге
қоятын, оқытуды тұлғалық-бағдарланған ететін, инновациялық оқытуды өзекті
етеді. Инновациялық оқыту деп өнімді шығармашылық іс-әрекет ретінде оқуды
құрылымдауға мүмкіндік беретін сол әдістерді және алдымен бірлескен, ал
содан кейін өзін-өзі ұйымдастыратын оқу-тәрбие процесінің барлық
кезеңдерінде әлеуметтік түрде толық құнды өнім жетістіктерімен байланысты
оқытушыларды да, оқушыларды да түсінеді [55, 87].
Сонымен, жалпы білімдік мектептегі барлық оқу процесі – мақсаттан
нәтижеге дейін – ақпараттық қатынастық технологиялармен өтетін болуы тиіс.
Оқытудың ақпарқатынастық парадигмасына өту ақпараттық қоғамның объективті
мұқтаждығы болып саналады. Оқыту парадигмасының өзгерісін
детерминациялайтын факторлар:
− өмір сүру мен іс-әрекеттің барлық саласына ақпараттық қатынастық
технологиялардың енуі мектеп отырғышынан осы технологияларды иелік
ету қажеттілігімен байланысты;
− ақпараттық ағындардың артуы, білімдердің пәлен көлемін еске
сақтамау қажеттілігімен байланысты ақпаратты үнемі жаңарту,
ақпаратпен жұмыс істеу біліктіліктерін қалыптастыру, ғұмыр бойы
білім алу қағидасын іске асыру үшін оны іздестіру, іріктеу, өңдеу
және т.б.;
− қатынастық құралдар мен тәсілдердің қарқынды дамуы, Интернеттің
ауқымды желісінің кеңеюі, мемлекеттер арасында шекарасыз бірыңғай
ашық ақпараттық кеңістіктің дамуы, болашақ маманның бәсекелестік
қабілетін анықтайтын болатын қоршаған әлеммен ара қашықтықтық
ақпарқатынастық өзараәрекеттестікке дайындықты қалыптастыруды
детерминациялайтын маңыздылығы және т.б.
болып саналады.
Сонымен оқытудың жаңа парадигмасына өту тетігі электрондық оқыту болып
саналады.
Информатика пәнін оқытудың шетелдік тәжірибесі
ЮНЕСКОНЫҢ Қоғамдық білімге деген баяндамасында ұлттық білімдік
жүйелерді жаңарту мен дамытуда электрондық оқулыққа (e-Learning) маңызды
рөл беріледі. 2008 жылы ЮНЕСКО өткізген білім берудің озат жетекшілерінің
Форумында ЮНЕСКОның бас директоры мырза К. Матсуура электрондық оқыту (e-
learning) мен ара қашықтықтық оқытуды қазіргі әлемдегі білім беруді дамыту
үрдісінің маңыздыларының бірі ретінде бөліп айтты.
Электрондық оқыту динамикалық бәсекеге қабілетті білімге негізделген
экономиканы құрудың, бүкіл ғұмыр бойы оқыту кеңістігін және Еуроодақты
құрудың құралы екендігі 2000-2010 жылдарда Лиссабон стратегиясында
мойындалды. Осы стратегияның ауқымында Еуропада 2004-2006 жж. (2003) білім
беруде АҚТ-ды Кіріктіру бағдарламасы, 2007-2013 жж. (2006) Ғұмыр бойы оқыту
бағдарламасы, білім беру саласындағы, ең алдымен, электрондық оқыту
бойынша, бар барлық кіріктіретін бағдарламалар қабылданды.
Бүгінгі таңда электрондық оқытуға барлық әлемнің педагогикалық
жұршылығының назары ауып отыр. Болашаққа сеніммен қарау болжамы бойынша
біртіндеп e-learning-тен е әрпі жоғалатын болады, өйткені оқыту үшін
электрондық қолдау табиғи, ескермейтіндей және әлбетте өзінен өзі
қабылданғандай болады (Woodill [111, 16 б]).
Бірқатар елдерде ақпараттық технологиялар пәндерін оқыту бойынша арнайы
ұлттық бағдарламалар қабылданды.
Осы процесте топ жарған Сингапурда өмір сүрудің барлық саласына
ақпараттандыруды кең ауқымда енгізу 1980 жылдан бастап ең жоғары басымдылық
міндеті болды. Комьютерлер мен олар үшін құрамдас бөліктер өндірісін,
электрондық және телеқатынастық құралдарды, лазерлік оптиканы,
биотехнологияларды енгізе отырып, жоғары технологияларды пайдаланып ғылыми
ауқымды салаларды дамытуға болатын тірекке сәйкес Мемлекеттік ұлттық
компьютерлендіру комитеті құрылды, Civil Service Computerization
Programme (1981 г.) Мемлекеттік қызметті компьютерлендіру бағдарламасы,
Ақпараттық технологиялар бойынша ұлттық жоспар (National Information
Technology Plan (1986 г.), АТ 2000 жоспары – Парасатты аралдар IT 2000
– Intelligent Island (1991 г.), жалпыұлттық кең жолақты желілерді құру
жобасы Singapore ONE - One Network for Everyone – Сингапур 1 – Барлығы
үшін Бір Желі (1996 г.), ICT-21 Masterplan бағдарламасы қабылданды.
30 жыл бұрын Сингапурдың білім беру саласында ақпараттандырудың жай-
күйі қазіргі Қазақстанда қандай байқалса, шамамен сондай болды: мектептер
компьютерлермен жеткілікті мөлшерде жабдықталмады, электрондық оқытуды
қолдау үшін мазмұн дайындалмады, ал ең бастысы – мұғалімдердің жаңа
технологияларды ендіруге жеткілікті дайындығы байқалмады, олардың көпшілігі
компьютерлік сауаттылықтың қажетті деңгейіне ие болмады және сабақтарда
техникаларды қолдану алдында психологиялық бөгетті бастан кешірді, әсіресе
ерекше аға буын мұғалімдер. Сондықтан мемлекеттік бағдарламаға сәйкес
елеулі күш, бірінші кезекте, мұғалімдерді оқытуға және цифрлық білімдік
ресурстарды дайындауға бағытталған болатын.
1997 жылы оқытудың құралдары ретінде компьютерлерді пайдалануды
қарастыратын Білім беруде АТ-ды дамытудың негізгі жоспары мектептік білім
беруді ақпараттандыру бағдарламасы қабылданған болатын. Үкіметтің міндеті
мынаған саяды, әрбір оқушы – оның отбасы өзіне компьютер ала ала ма немесе
жоқ па – қазіргі заманғы АҚТ-ға қатынас құруы және олардың көмегімен ойлау
мен жасап шығаруды үйренуі керек.
Казір сингапурліктердің өсіп келе жатқан буындарын тәрбиелеу мен білім
беру саласында АҚТ кеңінен пайдаланылады. Сингапур Интернетке тегін қатынас
құруға барлық қоғамдық орындары жабдықталған әлемдегі бірінші мемлекетке
айналды. Наутбугі немесе Интернетке шыға алатын телефоны бар Сингапурдың
әрбір тұрғыны сауда орталықтарында, кітапханаларда, клубтарда,
мейманханаларда және мемлекеттік мекемелерде ауқымды желіге әбден тегін
қосыла алады. Әрбір мектеп оқушысы тегін электрондық мекен-жай алды, демек
бұл оқу материалдары бар мәліметтер базасына қосылу және қарым-қатынас
жасау мүмкіндігін білдіреді.
Қазіргі уақытта Сингапурде мектептердің қазіргі заманғы компьютерлік
техникамен жабдықталуы екі оқушыға бір компьютер. Компьютерлерден басқа
мектептерді АҚТ-дың, әр түрлі пәндерде АҚТ-ды қолдану үшін қағидалы түрде
бар болатын, басқа құралдарымен: проекторлармен, цифрлық өлшеуіш
құралдарымен және т.б. жабдықтауға үлкен көңіл бөлінеді. Іс жүзінде
Сингапурдың барлық мектептерінің цифрлық өлшеуіш аспаптардан бергіштерден
мәліметтерді компьютерге енгізуге арналған құралдары бар. Мектептердің
үштен екісінде виртуальдық зертханалар бар.
Сингапурдың мектептерді компьютерлендіру дәрежесі оқу процесін АҚТ
негізінде құруға мүмкіндік береді, әлбетте компьютер аясы тар мақсат
ретінде емес, оқыту құралы ретінде алға шығады. Біз үшін өте маңызды
болатыны, мемлекеттік бағдарламаға сәйкес міндетті талап мектептегі оқу
бағдарламасының 30%, оның ішінде электрондық оқулықтар мен Интернет
ресурстар АҚТ-дың көмегімен игерілуі болып саналады.
Сингапурдың Ұлттық білім беру институтының Болашақтың мектебі жобасы
мектептік білім беруде электрондық оқытуды енгізудің тиімді жолдарын
анықтауға бағытталған. Бұл мектепте оқу процесі дәстүрліден түбегейлі
ерекшеленеді, өйткені толығымен АҚТ-ды пайдалануға сүйенеді. Оқушыларда
дәстүрлі оқулықтар мен дәптерлер жоқ, олардың орнына – оқытуды басқарудың
ортақ жүйесі мен Интернетке сымсыз қатынас құруы бар электрондық планшеттер
қолданылады. Мұғалім оқушылардың белсенді іс-әрекетін ұйымдастырушы, оның
міндетіне қызықты сұрақтар беру, мектеп оқушылары айналысатын шешімдерді
іздестіретін мәселені қою жатады. Тапсырмалар оқушылардың әр түрлі ақпарат
көздерімен, оның ішінде және Интернет желісімен, өзіндік жұмыс істеуін
ұйымдастыру, ақпаратпен сауатты жұмыс істеу, оның ішінде ана және шет
тілдерінде қажетті ақпаратты іздестіру, тұлғалық маңызды ақпаратты іріктеу,
оның пайдалылығы мен ақиқаттығын бағалау, оны логикалық өңдеу, пәнге
назарды шоғырландыруға қабілеттілік біліктерін; байланыстық пен тілдік
біліктерін дамыту мақсатын көздейді. Егерде тақырыптарды оқып білу кезінде
білікті мамандардың бірімен байланыс жасау қажеттілігі бар болса, онда, ол
қай елде тұрғанына тәуелсіз түрде, онлайн режімінде желі бойынша оны
істеуге болады. Осындай жағдайда мұғалім мен оқушының жұмысы шынайы
ынтымақтастыққа артады да бірлескен күш салумен туындаған қиындықтарды
жеңуге, пікірлер алмасуға, алынған білімдер мен деректерге сүйене отырып,
пайымдауға мүмкіндік береді.
Сонымен, Сингапурдегі электрондық оқыту ақпараттық қатынастық пен
педагогикалық технологиялар кірігу жолы бойынша бара жатыр, ақпараттандыру
бағдарламасы техникаларды жеткізу және инфрақұрылымды дамыту шешімдерімен
шектелмейді.
Оңтүстік Кореяда басым түрде, атап айтқанда, мектептік білім беруге
саятын нәтижелі мемлекеттік саясат жүргізіледі. Экономикалық ынтымақтастық
пен даму ұйымының (ЭЫДҰ) мәліметі бойынша Корея үкіметі жылына бір оқушыға
шамамен 2000 АҚШ долларын жұмсайды [101].
Кореяда оқу процесіне АҚТ енгізуге ерекше назар аударады. Cyber Home
Learning System жобасын жүзеге асыру 1998 жылы басталды, оған 1,1 млрд
долларға жуық бюджет қаржысы жұмсалды. Нәтижесінде, Оңтүстік Корея өз
мектептерін компьютерлермен және Интернетке қатынас құрумен толық
жасақтаған Сингапурден кейінгі әлемдегі екінші мемлекет болды [41]. 2004
жылы қаңтарда электрондық оқытудың индустриясын дамуы туралы заң
қабылданған болатын. Қазір Cyber Home Learning System жүйесі бренд болып
саналады. Бұл жүйе өзіндік жұмыс кезінде оқушылардың он-лайн Интернет
қолдауын қамтамасыз етуге саяды. 2008 жылы жүйеге бүкіл ел бойынша 3 млн-
нан аса мектеп оқушылары, сондай-ақ 60 мың сибер-оқытушылар мен тьютерлер
қосылған болатын. Күн сайын жүйеде 304 236-ға жуық пайдаланушылар жұмыс
істейді. Жүйені пайдаланатын оқушылардың 80,2%-ы оқыту үшін жүйенің
пайдасын мойындайды, ал 71,7% -ы мектеп сыныбындағы дәстүрлі оқуға
қарағанда жүйе аса пайдалы деп есептейді. Әлеуметтік сауалнама (ақпарат
көзі – KERIS, 2007 жыл) мынаны көрсеткен, сұралғандардың 13,3%-ы
репетитерлік пен жеке меншік сабақтарды қажет етуді тоқтатқан, 48,4%
респонденттер негізгі оқуға қосымша жүйе арқылы оқытуды талап етеді деп
есептейді, ал 10%-ы басқа қосымша оқытуды талап етпейді деп есептейді. Бұл
жоба, ресми мәліметтер бойынша, мектеп оқушыларының білім деңгейін 40%-ға
дейін арттыруға мүмкіндік берді [8]. Бұл жүйенің тиімділігін біз тек кең
жолақты арнамен қамтамасыз етілгенімен ғана емес, мектеп оқушылары осы
канал бойынша қандай мазмұн алғанымен, осы кезде олар қандай іс-әрекеттерді
орындағанымен байланыстырамыз. Біздің көзқарасымызда, мұнда іс-әрекеттің
ақсиологиялық әдістерінің орны бар, құндылықтық бағдардың: іздестіру –
бағалау – таңдау – проекция тетігі жұмыс істейді.
2011 жылы Оңтүстік Кореяда электрондық оқулықтарға digital textbooks
толық өтудің 5-жылдық бағдарламасы қабылданды. Болжам жасалатын
инвестицияның сомасы 2 млрд долларды құрайды
(http:ru.euronews.net20110725 korea-s-digital-schoolbook-drive).
Малайзияда 1997 жылы Multimedia Super Corridor[1] компаниясының жеті
стратегиялық жобаларының бірі ретінде смарт-мектептерді ашу бойынша жобаны
іске асыру басталған болатын (http:www.mscmalaysia.my). 1999 жылдан 4
кезеңге ұйғарылған Смарт-мектептер (1999-2020 гг.) жобасын іске асыру
басталды:
1 кезең – 1999-2005 жж. – АҚТ-ды пайдаланып мектептік басқару мен
сабақ берудің озат практикасы бар модельдік мектеп ретінде 88 смарт-
мектеп пилоттық жобасы, бұл мектептер электрондық оқытудың техникалық және
бағдарламалық құралдарымен жабдықталған;
2 кезең – 2002-2005 жж. – смарт-мектептер қағидаларын нығайту (пост-
пилот);
3 кезең – 2005-2010 жж. – елдің барлық 10000 мектебінің базасында смарт-
мектепті құру;
4 кезең – 2010-2020 жж. – смарт-мектептердің технологияларын
тұрақтандыру.
АҚТ-ды енгізудің техникалық қолдауын CCS (Content Creating System), CMS
(Content Management System), LMS (Learning Management System), AMS
(Authoring Management System), SMS (School Management System), M-learning е-
модульдері іске асырады.
Жобаны іске асыру мен енгізу бойынша білім беру ұйымдарының нәтижелігін
сараптау және бағалау үшін KPI индикаторы анықталынды және 1 ден 5ке дейін
жұлдыздармен бағаланатын төрт параметр: системаны пайдаланудың жай-күйі,
адамзаттық капитал, пайдаланылатын қосымша бағдарламалар, техникалық
инфрақұрылым бойынша Smart School Qualification Standards негізінде бағалау
жүйелері енгізілді.
Егерде 2007 жылы пилоттық жобаның 88 мектебінен 25 мектеп 5-жұлдызды,
17 мектеп 4-жұлдызды, 17 мектеп 3-жұлдызды, 21 мектеп 2- жұлдызды, 8 мектеп
біржұлдызды болса, ал 2008 жылың желтоқсанында 88 мектептің барлығының 5-
жұлдыздылығы мойындалды. Тұтастай алғанда елдегі мектептердің жалпы саны
бойынша 5-жұлдызды – 500 мектеп (жалпы санның 5%-ы), 4-жұлдызды – 2000
мектеп немесе 20% , 3-жұлдызды – 7500 мектеп немесе 75% болды.
Сонымен, әрбір мектеп озат смарт-мектебіне арналған 5 жұлдызды алуға
және бағаны ұстап тұруға талаптанады.
Австралияда әлдеқашан 20 жыл бұрын, 1990 жылы мектептің барлық
оқушыларын шағын компьютерлермен-ноутбуктармен жасақтаудың бірінші
бағдарламасы қабылданған болатын. Бұл ел 1 оқушы : 1 колмпьютер
қозғалысының пионері болып саналады. Өткен ғасырдың соңғы он жылдығы ішінде
барлық мектептерде ноутбуктардың көмегімен оқытуға жоғары қызығушылық
байқалды, осылайша 2001 жылға 45 мың австралиялық мектеп оқушылары мен 60
мың оқытушылар оларды білім беруде пайдалана бастады. Тегі осындай жоғары
ырғақты инновацияларды мына жағдаймен байланыстыруға болады, Австралия
мектептерінің 40%-ы жеке меншік мектептер, осы кезде және мемлекет әрбір
мұғалімге ноутбук алуға жылына 150 доллар бөле отырып, оларға елеулі қолдау
көрсетеді. Австралия бағдарламасының негізіне 1:1 идеясы жатады, мектепте
бала пайдаланатын ноутбукке меншіктік құқық болғандықтан, мектеп емес оның
отбасы ие болуға тиіс (ноутбукті иемдену немесе арендаға алу сияқты
нұсқалар пайдаланылады). Негізгі нәтижелер ретінде 1 оқушы : 1 компьютер
ортасын құру ынтымақтастық машықтарын жақсарту және жазба сөзді дамыту,
сондай-ақ сындарлық ойлауды игеру деп аталады. Бұл оқушылар оқытуға аса
жауапты түрде қарайды және оқу материалын өзінің өзіндік ырғағында игеру
мүмкіндігін алады.
Одан басқа, жоғары саяси деңгейде құжаттар қабылданған болатын: 2004-
2006 жылдарға ақпараттық экономиканың австриялық стратегиалық негізі
ретінде Ақпараттық дәуірдің мүмкіндіктері мен мәселелері; 2005-2007
жылдарға ақпараттық экономика үшін білім беру және кадрларды дайындау
саласындағы әрекеттер жоспары Білімдер мәдениетін құру, онда негізгі
мәселе ретінде электрондық оқыту анықталған.
АҚШ-та ғасырдың басында білім берудің базалық мақсаты ақпараттық
ғасырда табысқа жетуге, ақпараттық процестердегі оқыту мен тәрбиелеуді
дамитын экономиканың талаптарына бейімдеуге, ең дарынды оқушыларды іріктеп
алуға мүмкіндік беретін, білімдердің сондай капиталын меңгерген
азаматтарды дайындау ретінде анықталатын Әлемдік деңгейдегі білім беруді
әрбір балаға ұғынықты ету керек ұранымен Білім беру жүйесіндегі
элеектрондық технологиялар Бас жоспары (2000) қабылданған болатын.
Ақпараттық технологияларды пайдалану білімдік қызметке кіруді және олардың
сапасын арттыруды қамтамасыз ететін тиімді құрал ретінде бекітілген, осымен
байланысты барлық оқушылар оқуға тағайындалған АҚТ-ды меңгерудің базалық
машықтарына ие болуы, және бұл талап елдің алдында тұрған бірінші кезектегі
міндетке айналуы тиіс.
АҚШ-тың Бас жоспарында АҚТ-ды енгізудің 5 мемлекеттік мақсаты қойылған
болатын:
1. Барлық оқушылар мен оқытушылардың сыныпта, мектепте, шағын ауданда
және үйде АҚТ-ға қатынас құруы бар болуы тиіс;
2. Оқушылардың білімдік стандарттарға сәйкес білім алуы үшін барлық
оқытушылар білімдік технологияларды пайдалануы тиіс;
3. Барлық оқушылар жаңа технологиялармен жұмыс істеу машықтарын
игеруі және ақпараттық сауаттылықты меңгеруі тиіс;
4. Зерттеу жүргізу оқу процесіндегі технологиялардың келесі буынын
қолдануды жетілдіру мен кеңейтуге мүмкіндік туғызуы тиіс;
5. Цифрлық мазмұн мен желілік қосымша бағдарламалар оқу процесін
түрлендіруі тиіс.
Сол уақытта АҚШ-тың мектептік білім беруіндегі электрондық оқыту тек
өзінің сондайлық алғашқы қадамын ғана жасайды. Мәселен, орта мектеп
бағдарламасы бойынша электрондық оқытуға арналған Sloan Consortium
есебінде, 63 млн кіші жастағы мектеп оқушыларының миллионнан астамы онлайн
курстарын таңдағанымен, электрондық оқыту әзірше ерте кезеңінде тұрғаны
бекітілді. Калифорния мектептерінде, штаттың білім министрі Г. Томастың
2009 жылдың 11 тамызында хабарлағанындай, орта мектептер үшін алғашқы
электрондық оқулықтар пайда болды. Бақылаушылар Калифорния жобасын АҚШ
президенті Б. Обаманың білім беру саласындағы инновацияларды қаржыландыруға
4,35 млрд доллар бөлу уәдесімен байланыстырады. Б. Обаманың сөзі бойынша,
бұл АҚШ тарихындағы білім беру жүйесіндегі инвестициялардың ең ірілерінің
бірі.
Сондай-ақ ТМД елдерінде де жалпы орта білім беру жүйесіндегі
электрондық оқытудың материалдық базасын қолдау мен жасаудың мемлекеттік
үрдісі ұйғарылды.
Ресейде мектептер үшін, ауқымында одақтық порталдар жүйесіне
орналастырылған, Цифрлық білімдік ресурстардың бірыңғай топтамасы
дайындалынған Бірыңғай білімдік ақпараттық ортаны дамыту (2001 - 2005
жж.) Одақтық мақсатты бағдарлама қабылданған болатын. Бұл – мәдениет
шығармаларының, табиғат құбылыстарының, өсімдіктер мен жануарлар әлемі
өкілдерінің, тарихи оқиғалардың, оқулықтар мәтінінің, көркем шығармалардың,
ғылыми жұмыстар мен мұрағаттық құжаттардың, физикалық құбылыстар мен
процестердің интерактивтік моделдерінің және т.б.; сондай-ақ оқу іс-
әрекеттерінің цифрлық құрал-жабдықтарының және білімдік процесті
ұйымдастыру құралдарының цифрлық кескіндері. Білімдік ресурстарға қатынау
үшін одақтық порталдар жүйесі құрылған: Ресейлік білім беру
(http:edu.ru), Ресейлік жалпы білімдік портал (http:school.edu.ru);
Цифрлық білімдік ресурстардың бірыңғай топтамасы (http:school-
collection.edu.ru); Білімдік ресурстарға қатынаудың бірыңғай терезесі
(http:window.edu.ru), Ақпараттық-білімдік ресурстардың Одақтық орталығы
(http:fcior.edu.ru), НП Телемектеп (http:internet-school.ru) және
б..
Белоруссияда 1998–2006 жылдары Білім беру жүйесін ақпараттандыру
Республикалық бағдарламасы іске асырылған болатын, қазіргі уақытта 2007-
2010 жж. білім беру жүйесін кешенді ақпараттандыру бағдарламасы мен нақты
оқу пәні бойынша білімдік процестің барлық кезеңдерінде пайдаланылатын
электрондық оқыту құралдарын (ЭОҚ) – бағдарламалық әдістемелік жасақтаманы
білімдік процесте қолдану арқылы АҚТ-ды тиімді пайдалану есебінен білім
беру сапасын арттыруға бағытталған, ұлттық ақпараттық білімдік ресурстарды
дайындау мен енгізу алдын ала қарастырылған, 2007-2010 жж. білім беру
жүйесі үшін электрондық білімдік ресурстарды дайындау бойынша Электрондық
оқулық арнайы салалық бағдарлама іске асырылып жатыр. ЭОҚ-ның алуан түрі
(ақпараттық іздестіру жүйелері, виртуальдық зертханалар, электрондық
энциклопедиялар, мәтіндік орталар, тренажерлер, дайындамалардың құрал-
жабдықтық орталары жән т.б.) нақты пән бойынша оқу құралы (оқулық)
материалының негізінде бірыңғай жүйеге біріктірілген және оқыту процесінің
дидактикалық циклының барлық буындарында АҚТ құралдарының дидактикалық
мүмкіндіктерін жүзеге асыратын электрондық оқу-әдістемелік кешен (ОӘК-ді)
құрастырылған болатын. Осы бағдарламаның ауқымында 2010 жылы орта мектеп
үшін 75 оқулықты және орта кәсіптік техникалық училишелер үшін 9 оқулықты
дайындау ұйғарылған. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz