Иінді шатунды механизмнің қозғалатын бөлшектер тобы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе

АВТОМОБИЛЬДЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ЖҮРІС БӨЛІГІ . . . Атомобильдердің жалпы құрылысы

Автомобильдердің жүріс бөлігі

2. Өндіріс мекемесі

3. Қозғалтқыштың құрылысы

4. Қозғалтқыштың ақауы

5. Қозғалтқышқа техникалық қызмет көрсету

6. Қолданлатын құрал-жабдықтар

7. Техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын құрал

8. Қауіпсіздік техникалық ережесі

9. Еңбекті қорғау

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Жалпы автомобиль тарихы ежелден басталады. Адам баласы өз жұмысын жеңілдетумен қатар өнімділігін арттыру үшін көптеген ізденістердің нәтижесінде автомобиль жасалған. Қазіргі таңда автомобиль көлігінсіз бірде - бір тасымалдау жұыстары атқарылмайды немесе тракторсыз бірде - бір ауыр жұмыс істелмейді. Сондықтанда олардың халық шаруашылығында алатын орны ерекше.

Халық шаруашылығында автомобильдерді төрт түрлі жағдайларда пайдаланады. Олар ауыр жүктерді тасымалдау, көптеген жолаушыларды тасымалдау, көлік орнына пайдалану және спорттық мақсаттарда қолдану.

Қазақстан республикасындағы соңғы он жылдыққа автомобилдiк, жүк таситын және жолаушылар көлiк басты мән алады. Автомобиль көлiгiнiң жылжымалы құрамының бағы кенет өзгередi, қалалар, қала аралық және халықаралық қатынастардың жол көлiк желiсi дамиды, тасымал процессiнiң сапаға қойылатын талабы, жүктердi сақталу және жолаушылардың сапарларының жайлылықтары жоғарылайды. Сонымен бiрге көлiктiң экологиялық тазалығына талап, тасымалдаулардың барлық түрлерiн қауiпсiздiктiң қамтамасыз етулерiне жоғарылайды. Жүктер және жолаушылардың тасымалдауларымен мүлтiксiз формалардан астам басқаруға автомобиль көлiгi, оның жұмысының айқын ұйымы, тасымал процессiнiң технологиялықтығының жоғарылатуы және оның жұмысының ұйымы, тасымал процессiнiң технологиялықтығының жоғарылатуы және жасаудың тиiмдi қолданудан астам жылжымалы құрамдары бұның барлық талап етедi.

І - ТАРАУ. АВТОМОБИЛЬДЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ЖҮРІС БӨЛІГІ

Автомобильдер атқаратын жұмыс түрлеріне қарай жүк машинасы, автобустар, жеңіл машиналар және спорттық автомобильдер болып бөлінеді. Осыған байланысты олардың әрқайсысы жеке - жеке түр - түрге бөлінеді. Себебі жүк машинасының бір түрін жеңіл машинаның сондай бір түрімен мүлде болмайды. Олай болса төменде сондай түрлендірудің мағынасы келтірілген.

Жеңіл машиналарды двигателінің жұмыс көлеміне (литражы деп атайды) байланысты бірнеше түрге (класқа) бөлінеді де соған байланысты оның индексін белгілеу маркасына кіргізеді. Ол мына төменгідей:

Түрленуі: Түрленуі

Литражы: Литражы

Индексі: Индексі

Түрленуі: Өте жеңіл класс

Литражы: 1, 2 - ге дейін

Индексі: 11

Түрленуі: Кіші класс

Литражы: 1, 3 - 1, 8

Индексі: 21

Түрленуі: Орташа класс

Литражы: 1, 9 - 3, 5

Индексі: 31

Түрленуі: Жоғарғы класс

Литражы: көрсетілмейді

Индексі: 41

Сонымен женіл машиналарды түрлендіріп, олардың маркасын белгілегенде оның индексі көрсетілмейді. Мысалы маркасы ВАЗ - 2106 болса, алдында әріптермен шығаратын заводтың белгісі қойылады, сол белгіден кейін класы индекспен белгіленеді, яғни класы 21 - кіші класс, ал әрі қарай моделінің рет нөмірі келтіріледі (6 - модель) . Осылайша жеңіл машиналарының маркалары арқылы біраз мағлұмат алуға болады.

Жүк машиналары толық салмағына қарай ( яғни өзінің бос кезіндегі салмағы мен таситын жүктің салмағын қосып есептегенде) жеті түрлі класқа бөледі және олардың индексін 1 - ден 7 - ге дейін санмен белгілейді. Сондағы жүк машиналардың түрленуі мына төмендегідей болады:

ТолықСалмағы, т.:

Толық

Салмағы, т.

1, 2 - гедейін:

1, 2 - ге

дейін

1, 3-2, 0: 1, 3-2, 0

2, 1-8, 0: 2, 1-8, 0

9, 0-14, 0: 9, 0-14, 0

15, 0 - 20, 0: 15, 0 - 20, 0

21, 0 - 40, 0: 21, 0 - 40, 0

40, 0 жоғары: 40, 0 жоғары

ТолықСалмағы, т.:

Индексі:

Бортты

Платформа

1, 2 - гедейін: 13

1, 3-2, 0: 23

2, 1-8, 0: 33

9, 0-14, 0: 43

15, 0 - 20, 0: 53

21, 0 - 40, 0: 63

40, 0 жоғары: 73

ТолықСалмағы, т.:

Үстіне

қондыратын

тартқыш

1, 2 - гедейін: 14

1, 3-2, 0: 24

2, 1-8, 0: 34

9, 0-14, 0: 44

15, 0 - 20, 0: 54

21, 0 - 40, 0: 64

40, 0 жоғары: 74

ТолықСалмағы, т.:

Өздігінен

түсіретін

1, 2 - гедейін: 15

1, 3-2, 0: 25

2, 1-8, 0: 35

9, 0-14, 0: 45

15, 0 - 20, 0: 55

21, 0 - 40, 0: 65

40, 0 жоғары: 75

ТолықСалмағы, т.: Цистерналы

1, 2 - гедейін: 16

1, 3-2, 0: 26

2, 1-8, 0: 36

9, 0-14, 0: 46

15, 0 - 20, 0: 56

21, 0 - 40, 0: 66

40, 0 жоғары: 76

ТолықСалмағы, т.: Фургон

1, 2 - гедейін: 17

1, 3-2, 0: 27

2, 1-8, 0: 37

9, 0-14, 0: 47

15, 0 - 20, 0: 57

21, 0 - 40, 0: 67

40, 0 жоғары: 77

ТолықСалмағы, т.: Арнаулы

1, 2 - гедейін: 19

1, 3-2, 0: 29

2, 1-8, 0: 39

9, 0-14, 0: 49

15, 0 - 20, 0: 59

21, 0 - 40, 0: 69

40, 0 жоғары: 79

Осылайша, жүк машиналарының да белгілеу маркасынан ол туралы біраз мағлұмат білуге болады. Мұнда да алдыман шығаратын заводтың белгілі әріптермен, ал соңынан индексі қойылады.

Автобустар жалпы ұзындығына қарай бірнеше түрге бөлінеді. Оларға да осыф ұзындығына байланысты индекс тағайындайды. Олар:

Ұзындығы, м: Ұзындығы, м

5-ке дейін: 5-ке дейін

6, 0 - 7, 5: 6, 0 - 7, 5

8, 0 - 9, 5: 8, 0 - 9, 5

10, 5 - 16, 0: 10, 5 - 16, 0

6, 5-тен жоғары: 6, 5-тен жоғары

Ұзындығы, м: Индексі

5-ке дейін: 22

6, 0 - 7, 5: 32

8, 0 - 9, 5: 42

10, 5 - 16, 0: 52

6, 5-тен жоғары: 62

Осыларға қосымша, автомобильдер басқа да бір ерекше қасиеттеріне қерай түрленуі мүмкін. Бірақ ондай түрлендіру автомобиль көрсеткіштеріне онша әсер ете қоймайды. Ондай автомобильдерді көбінесе жылжымалы арнаулы құрам деп атайды. Мысалы өрт сөндіретін, көше тазалайтын, автокрандар т. с. с, Мұндай арнаулы жылжымалы құрамдар жүк тасымалдау жұмысымен емес, арнаулы жұмыстадың бір түрін ғана атқаруға арналады.

1. 1. Атомобильдердің жалпы құрылысы

Автомобильдер, құрылысы жағынан өте күделі машиналар қатарына жатады. Өйткені оың құрамына бірнеше механизмдер мен жүйелер кіреді және олардың құрылыстары әртүрлі болады. Дегенменде, ондағы негізгі механизмдер мен жүйелердің жұмыстары белгілі бір принцип пен заңдылыққа бағынатындықтан, құрылыстары да ұқсас болады. Жүк машиналарының жалпы құрылысы 1. 3 - суретте, ал жеңіл машиналардікі 1. 4 - суретте көрсетілген.

Автомобиль негізіне үш бөліктен тұрады. Олар: кузов. Двигатель және шасси.

Кузов тасылатын жүкті орналастыруға арналған. Сондықтанда ол таситын жүктің түріне қарай әртүрлі болады. Мысалы жүк таситын машиналардың кузовы науа тәрізді жасалып, жүргізуші отыратын кабина жасалады. Ал адам таитын жеңіл машина мен автобустардың кузовына орындықтар қойылып, тиісті санитарлық жағдайлармен қамтамасыз ететін қондырғылар орнатылады.

Двигатель автомобильдің жүруіне және басқа жұмыстарға арналған қажетті қуатты тудыратын бөлігі. Оның негізгі жұмыс принципі, энергияның бір түрін

( көбінесе жылуды) екінші түріне (механикалық энергияға) айналдыру болып табылады. Осы двигательден алынған механикалық энергия автомобильдің жүргізгіш дөңгелегіне беріледі де ол жол бетімен жанасып, автомобильді қозғайтын күш тудырады. Сөйтіп автомобиль жол бетімен жүруге мүмкіндік береді. Сондықтанда двигательдің басқа осындай жұмыс атқаратын генератордан айырмашылығы, двигательден тек қана механикалық энергия алынады, ал генераторларда энергияның басқа түрлері де алынуы мүмкін.

Шасси деп автомобильдің жол бетімен жүруге арналған бірнеше қондырғыларын біріктірген бөлігін айтады. Оған трансмиссия, алдыңғы және артқы белдемелер жүретін дөңгелектерімен, машина тұғыры, дөңгелек аспалары, рульдік және тежегіш қондырғылар кіреді. Осы қондырғылардың әрқайсысы белгілі бір жұмысты атқаратын, бірнеше механизмдер мен жүйелерден тұратын күрделі қондырғы болып табылады.

Трансмиссия - двигателден келген қуатты машинаның жүретін дөңгелегіне жеткізіп беретін қондырғы. Ол тек қуатты тасымалдап қана қоймайды, оны машина қажетіне қарай түрлендіріп - өзгертіп береді. Себебі машинаға жүргізуге қажетті күш көп болған жағдайда, оның жылдамдығын азайтады немесе керісінше. Оның үстіне машина жүріс бағытын да өзгертуі мүмкін. Сондай жағдайда автомобильдің артқа қарай жүруін де қамтамасыз етеді. Сөйтіп трансмиссия көптеген қызмет атқаратын күрделі қондырғы.

Алдыңғы және артқы белдемелер - негізінен автомобильдің салмғын дөңгелектер арқылы жол бетіне түсіру қызметін атқарады. Осыған қосымша ол белдемелерде бірнеше түрлі механизмдер орналасады. Мысалы артқы жетекші белдемеде трансмиссияның, аспаның, тежегішті т. с. бөлшектер орналасады, ал алдыңғы басқаратын белдемеде де басқару механизмдері сияқты қосымша бөлшектер орналасады. Олар 1. 3 және 1. 4 - суреттерде белгіленген.

Машина тұғыры - автомобильдің шасси бөлігінің барлық механизмдерімен қоса, двигатель мен кузовты да бекітуге арналған қондырғы. Ол өздерінің құрылысына қарай әртүрлі болады. Кейбіреуі арнаулы рамадан жасалып, көбінесе жүк машиналарында бөлек қондырғы құүраса, кейбіреуі кузовпен бірге (жеңіл машиналарда) жасалады. Осы ек іжағдайда да бірдей оның қызметі автомобильдің барлық бөлшектерін біріктіріп, бекітетін қондырғы болып табылады.

Дөңгелек аспалары - алдыңғы және артқы белдемелерді машина тұғырына бекітіп қана қоймайды, жүріс кезінде автомобильдің жүрісін жұмсарту қызметін атқарады. Себебі жүріс дөңгелектері жол бетінің бедерімен жанасқан кезде неше түрлі күштер туып, автомобильді тербеліске келтіреді. Егер ол тербелістің амплитудасын азайтып, жиілігін бір қалыпқа келтірмесе, машинаның жүріс жұмсақтығы бұзылады. Сөйтіп оның жұмыс өнімділігіне кері әсерін тигізеді.

Басқару жүйесі * көптеген механизмдерден құралады. Олардың негізгісі - машинаның жүріс бағытын басқаратын рульдік механизм. Сол рульдік механизм арқылы автомобильдің жүрісін берілген траектория арқылы бағыттап отырады.

Тежеу жүйесі - автомобильдің жылдамдығын азайтып, тіпті тоқтату қызметін атқарады. Сондықтанда бұл механизм арқылы автомобильдің барлық жүріс дөңгелектерінде орналасып, оның айналуын тежеу арқылы ауырлатады да жүріс жылдамдығын азайтуға мүмкіндік жасайды.

Автомобильдің осы айтылған бөліктерінің орналасу әртүрлі болуы мүмкін. Оның негізгі себебі, олардың эксплуатациялық қасиеттерін жақсарту болып табылады.

1. 2 Автомобильдердің жүріс бөлігі

Жүріс дөңгелектері. Жүріс дөңгелектері автомобильді жол бетімен байланыстыратын торап болып табылады. Олар атқаратын қызметтеріне қарай жетекші және басқару дөңгелектері болып бөліңнеді. Осы екі түрі де автомобильдің салмағын жол бетіне таратады. Осыған қосымша, жетекші дөңгелектер двигательден трансмиссия арқылы келген моментті автомобильді тарту күшіне айналдырады, ал басқару дөңгелектері машинаның жүріс бағытын өзгертеді. Егер автомобильде жетекші дөңгелек алдыңғы дөңгелектер болатын болса, онда алдыңғы дөңгелектер әрі жетекші әрі басқарушы дөңгелектердің қызметін атқарады. Ол кезде артқы дөңгелектер әрі жетекші, әрі басқарушы дөңгелектердің қызметін атқарады. Ол кезде артқы дөңгелектер тек ұстап тұрушы дөңгелектер ғана болады.

Автомобильдердің жүріс дөңгелектері үшін пневматикалық дөңгелектер қолданылады. Оның құрылысы тұғырдан, құрсаудан, екеуінің аралығын жалғастыратын дискіден және пневматикалық шинадан тұрады. Мұндағы пневматикалық шинадан басқа бөлшектері қатты металлдан жасалып, машина белдемесіне бекітіледі. Ал пневматикалық шина ішіне ауа толтырылған қуыс тәрізді. Олар камералы немесе камерасыз болып екі түрлі жасалады. Камералы шиналарда ауа арнаулы бітеу жасалған камера ішіне қысыммен үрленеді де ол шинаны берік етіп ұстап тұрады. Ал камерасыз шиналарда ол өзі дөңгелек құрсауымен тығыз беттесіп, ішіндегі қысыммен айдалған ауаны ұстап тұрады.

Пневматикалық шинаның негізгі міндеті, жол бетінде кездесетін ойлы - қырлы жерлердің әсерінен пайда болатын күштерді автомобиль тұғырына жұмсартып беру болып табылады. Яғни ол өзі сол күштердің әсерінен майысып, олардың әсерін азайтады. Пневматикалық шиналардың құрылыстары өте күрделі болады және қолданылатын автомобиль түрлеріне қарай бірнеше түрлі болып жасалады.

Автомобидь жүріс дөңгелектерінің жұмысы олардың орналасу жағдайларына тікелей байланысты. Егер орналасу жағдайларына тікелей байланысты. Егер орналасу жағдайлары алғашқы жасаушы завод қойған мөлшерден алшақтап кететін болса, онда олардың жүріске көп зияны тиюі мүмкін. Сондықтанда, әрбір техникалық күтім кеөзінде, сол дөңгелектердің жағдайын қарастырып, тексеріп отырады.

Дөңгелек аспалары. Дөңгелек аспаларының негізгі қызметі жер бетінен жүріс дөңгелектері арқылы келетін күштерді жұмсартып, сол күштердің әсерінен автомобильдің тербелісін азайту болып табылады. Сондықтанда олар негізінен екі түрлі элеменгттен тұрады: серпімді және жұмсартқыш элементтер.

Серпімді элементтер, жол бетіне келген әсер күштерін өздеріне жинап алып, ол күштер әсерін тоқтатқан кезде қайтарып береді. Ал осы күштер серіппеге берілерде онымен қатар жұмыс істейтін жұмсартқыштар да оларды әлсіретеді, яғни оның энергиясын жұтып алады.

Дөңгелек аспаларының осы екі элементі, машина түрлеріне қарай әртүрлді жағдайларда жұмыс істейді және бірнеше түрлерге бөлінеді. Солардың түрлері 4. 2 - суретте көрсетілген.

ДВИГАТЕЛЬДІҢ ТҮРЛЕРІ. ІШТЕН ЖАНАТЫН ПОРШЕНЬДІ ДВИГАТЕЛЬДЕРДІҢ ЖҰМЫС ПРИНЦИПТЕРІ

Двигатель деп энергияның кез - келген бір түрін тек механикалық энергияға айналдырып беретін қондырғыны айтады. Олай болса двигательдер қолданылатын энергия түріне қарай бірнеше түрге бөлінеді. Олардың негізгілері жылу, электр, жел, су және т. с. түрлері.

2. 1 Іштен жанатын поршеньді двигательдердің жұыс принциптері

Іштен жанатын поршеньді двигательдердің жұмыс принциптері мына төмендегідей ретпен жүретін процестерге негізделген (2. 1 - сурет) . Цилиндр ішінде поршень ілгері - кейінді қозғалып тұрады. Соның қозғалысының салдарынан цилиндр ішінде неше түрлі құбылыс пайда болады. Ал цилиндр үсті цилиндр баласымен бекітілген, ал оның сыртпен қатысуы соратын, шығаратын клапандар арқылы жүргізіледі. Енді осы поршеньнің жүрісін рет - ретімен қарастырылады.

Поршень жоғарыдан төмен қарай жылжиды, яғни поршеньнің үстіндегі кеңістік көбейеді. Олай болса оның ішіндегі газ қысымы азайып, вакуум пайда болады. Сол кезде соратын клапан ашылады да сырттан ауа немесе арнаулы дайындалғанг жану қоспасы кіреді. Бұл процесті сору процесі деп атаймыз

(2. 1 а - сурет) . Оның ұзақтығы поршень төмен түскенге дейін созылады.

Поршеньнің ендігі жүрісі төменнен жоғары қарай бағытталады (2. 1. б - сурет) . Сол кезде екі бірдей клапандар жабық болғандықтан, цилиндр ішіндегі газ қысылады, яғни көлемі азаяды. Мұны қысу процесі деп атаймыз. Қысылғанг газдың қасиеті бойынша оның көлемі азайып, температурасы көтеріледі.

2. 1. -сурет. Іштен жанатын төрт тактылы двигательдің жұмыс схемасы:

а-сору; б-қысу; в-ұлғаю: г-шығару.

Поршень жоғары жеткен кезде (2. 1. в - сурет) қысылыптұрған, қызып тұрған жану қоспасына электр ұшқынын беріп тұтандырады немесе қызып тұрған ауаға жанар май шашылады да ол тұтанып жанады. Сонымен қысу процесінің соңында жану процесі іске асады.

Жанған газ өте үлкен жылу бөліп шығарады да ол газдың температурасы көтеріледі, ал температура көтерілсе, оның қысымы да артады. Енді осы қысым поршеньді төмен қарай итереді. Мұны ұлғаю процесі деп атаймыз. Бұл ұлғаю процесі де поршень төмен келгенше созылады (2. 1. г - сурет) .

Жанған газ ұлғайып біткеннен кейін поршень төменнен жоғары қарай қозғалады. Осы кезде шығаратын клапан ашылады да жанған газ сыртқа қарай поршеньмен итеріліп шығарылады. Бұл процесті - шығару процесі деп атаймыз. Енді әрі қарай осы процестер қайталана береді.

Сонымен, іштен жанатын поршеньді двигательдердіңғ жұмысы поршеньнің жүрісіне байланысты атқарылатын сору, қысу, ұлғаю және шығару процестеріне байланысты екен. Олай болса поршеньнің бір жүрісін бір такт деп атасақ, мұндай двигательдерді төрт тактылы двигатель деп атауға болады. Себебі барлық жұмыс төрт тактыда атқарылып бітеді. Ал осы жұмыстар поршеньнің екі жүрісіне атқарылатын болса, онда ондай двигательдерді екі тактылы іштей жанатын двигатель деп атайды.

Екі тактылы двигатель іштей жанатын двигателдерде клапандар болмайды

(2. 2 - сурет) . Олардың орнына цилиндрдің орта шенінен шығаратын және соратын тесіктер жасайды. Сол тесіктерді поршень өзі жауып, ашып тұрады. Сонда поршеньнің жарты жүрісінде бір процесс орындалады.

Екі тактылы двигательдердің жұмысы мына ретпен атқарылады. Поршень төменнен жоғары қарай қозғалғанда соратын тесіктер арқылы ауа немесе жану қоспасы айдап кіргізіледі, яғни сору процесі поршень тесікті жапқанша жүреді. Поршень соратын және шығаратын тесіктерді жапқаннан кейін, қысу процесі басталады. Ал сол процестің соңында, жоғарыда айтылған төрт тактылы двигательдегі сияқты жану мен ұлғаю процесі іске асады. Ал ұлғаю поршеньнің жарты жүрісіне дейін, яғни шығару тесігін поршень ашқанша ғана жүреді. Әрі қарай ашылған тесіктен жанған газ өз қалдық қысымы арқылы сыртқа шығады. Одан әрі жоғарыдағы қимылдар қайталана береді. Яғни, екі тактылы двигательдің төрт тактылы двигательден айырмашылығы, барлық процесс поршеньнің екі жүрісіне аяқталады.

2. 2. -сурет. Екі тактылы іштен жанатын дигательдің жұмыс схемасы:

1-блок картері; 3-желдеткіш; 4-кіретін терезе; 5-цилиндр басы; 6-оттық; 7-шығатын терезе; 8-поршень.

Жоғарыда айтылған жұмыс процесінде, цилиндр ішіне сору кезінде ауа немесе жану қоспасы сорылады делінген. Осыған байланысты двигательдер тағы да екі түрге бөлінеді. Егер сору процесі кезінде сырттан тек ауа ғана сорылып кіріп, қысу процесінің соңында оған жанар май шашып араластырып, қызған газдың температурасы арқылы тұтандыратын болсақ, онда ондай двигательдерді дизельді двигательдер деп атайды. Ал егер жану қоспасын цилиндр сыртында орналасқан, арнаулы аспапта дайындап, сору кезінде цилиндр сыртында орналасқан, арнаулы аспапта дайындап, сору кезінде цилиндр ішіне сол дайындалған жану қоспасы толтырылып, оны арнаулы электр ұшқынымен тұтандыратын болсақ, онда оондай двигательдерді карбюраторлы двигательдер деп атайды. Өйткені ауа мен жанар майды осы , жану қоспасын жасайды.

Автомобильдерде осы дизельді және карбюраторлы двигательдердің екі түрі қолданылады.

2. 2 Двигательдің жалпы құрылысы

Автомобильдерде қолданылатын двигательдер мынандай бөліктер мен жүйелерден құралады:кривошипті - шатунды және газ тарату механизмдері, қоректендіретін, майлайтын, суытатын жүйелер және оталдыратын қондырғы.

Иінді - шатунды механизм. Иінді - шатунды механизмнің бөлшектерін қозғалатын және қозғалмайтын бөлшектер деп екі топқа бөлуге болады. Қозғалмайтын бөлшектерге цилиндрді, ал қозғалатын бөлшектерге поршень, шатун және иінді білік топтарының бөлшектері жатады. Сонымен двигательдердің иінді - шатунды механизм механизмдері мынандай бөлшектер тобынан құралады:цилиндрлер тобы, поршень тобы, шатун тобы және иінді білік тобы.

Осы көрсетілген бөлшектер тобының әрқайсысы белгілі бір қызметті атқарады. Цилиндрлер тобы - поршеньнің әрі - бері қозғалысы кезінде бағыттаушы қызметімен қоса, оның ішінде процестер жүру үшін қажетті көлем жасап тұрады. Поршень тобының бөлшектері цилиндр мен аралықтағы қозғалуға қажетті болатын саңылауды неғұрлым берәк бітеп, цилиндр ішінде жүретін процестерге байланысты газ қысымын қабылдау қызметтерін атқарады. Шатун тобының бөлшектері поршень мен иінді білікті жалғастырып, поршеньде пайда болған газ қысымының күшін иінді білікке жеткізеді, ал керек болғанда иінді біліктегі күшті поршеньге жеткізеді. Сөйтіп, поршеньнің түзу сызықты қозғалысын, иінді біліктің айналмалы қозғалысына ауыстыру қызметін атқарады. Иінді білік тобы шатуннан келген күштің әсерінен өзі айналмалы қозғалысқа келеді де, сырттағы трансмиссия арқылы жүргізетін дөңгелектерді айналдырады.

Цилиндрлер арнаулы құйылып жасаған блоктағы ұяларға бекітіледі. Егер цилиндр “дымқыл” болса, онда оның төменгі және жоғарғы беттері ғана ұяға жанасады. Ол жерді арнаулы аралыфқ төсемдермен, сұйық ақпайтындай етіп бітейді. Ал құрғақ цилиндрлерді өн бойында бітеу жасалған ұяларға престеп орнатады.

Иінді шатунды механизмнің қозғалатын бөлшектер тобы 2. 5 - суретте көрсетілген.

2. 5. сурет. Иінді шатунды механизмнің қозғалатын бөлшектер тобы.

Оларды мынандай бөлшектер тобына бөлуге болады: поршень, шатун тобы және иінді - білік тобы. Олар бір - бірімен арнаулы бөлшектер арқылы жалғасады.

Поршень тобына поршенннің өзі (15), сақиналары және саусағы (6) жатады. Поршень саусағы (6) (2. 5 - сурет) шіші қуыс түтік тәрізді болаттан шыңдап жасалады. Ол екі ұшымен поршеньдегі қалың құйылмаға (3) тығыз кіріп тұрады да, ортасында шатуннның жоғарғы басы (7) (2. 5 - сурет) орналасады. Сонда сол саусақ арқылы шатун бұрылып, бұлғақтаған қозғалыс жасай алады.

Шатун тобының бөлшектері негізгі шатуннан, жоғарғы және төменгі басындағы подшибниктерінен (ішпектерінен) құралады. Шатунның өзі ішінде ішпегі бар жоғарғы басынан (7), сол сияқты төменгі басынан (10, 11) және өзегінен (8) құралады. Жоғарғы басы, ішіндегі ішпегімен (көбінесе қоладан жасалады) поршень саусағына кіріп тұрады да оны поршеньмен жалғастырады. Ол үнемі өзара қозғалып тұратындықтан, үйкелетін саусақ пен ішпек беттерін майлайтын тесік жасалады. Шатун өзегі екі қырлы етіп жасалады.

Шатунның төменгі басы екіге жарылып (10, 11) жасалғандықтан, оны иінді біліктің мойнына кигізуге мүмкіндік туады. Сол сияқты оның ішпегі (4) де екі жартыдан құралады. Шатунның төменгі бөлігін оың қақпағы деп атайды және ол болттар (9) арқылы иінді білік мойнына киілгеннен кейін, шатун басының екінші жартысына бекітіледі.

Қозғалатын бөлшектер тобындағы ең күрделісіне иінді біліктің бөлшектер тобы жатады. Бұлар иінді біліктен, оның ішпектерінен, маховиктен және басқа жүйелердегі механизмдерді іске қосатын шестерня (31) мен шкивтен (33) құралады.

Иінді біліктің негізгі қызметі шатуннан келген күшті иін түрінде жасалған шатун мойны (3, 13) арқылы қабылдап, тірек мойындары (29, 12, 24, 19) арқылы айналмалы қозғалыс жасайды. Тірек мойындары мен шатун мойындарымен жақтау (25) арқылы жалғасып тұрады. Кейбір жақтауларға тірек мойындарын ортадан тебетін күштерден жеңілдету үшін қарсы жүктер (28, 17) бекітіледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.