Венчурлық капитал компаниялары
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ВЕНЧУРЛЫҚ КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Венчурлық кәсіпкерлік түсінігі, маңызы және инновациялық жүйенің
экономикадағы
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Шағын венчурлық
кәсіпкерлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 7
1.3 Венчурлық капиталдың қалыптасу
көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2. ҚАЗАҚСТАНДА ВЕНЧУРЛЫҚ БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанда венчурлық бизнестің даму жағдайы, жаңашылдық
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2 Қазпочта акционерлік қоғамының жаңашылдық әрекеті, жалпы экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 17
2.3 Қазпочта акционерлік қоғамының инновациялық қызметін
талдау ... ... ..26
3. ҚАЗАҚСТАНДА ВЕНЧУРЛЫҚ БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстан Республикасында венчурлық кәсіпкерлікті қаржыландыру көздері
және даму
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .29
3.2 Инновациялық даму
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 31
3.3 Венчурлық қаржыландыруды
дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 32
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 37
КІРІСПЕ
Тәуелсiздiк алғаннан кейiн Қазақстан жаhандық экономикада әлемдiк
тауар рыноктарына мұнай, газ, қара, түстi, жерде сирек кездесетiн және
қымбат металдар мен уран өнiмдерiн шығаратын ел ретiнде қарастырылады.
Қазiргi уақытта Қазақстанда пайдалы қазбалардың iрi қорларының болуы оның
салыстырмалы экономикалық артықшылығы екені сөзсіз, дегенмен ол
классикалық экономика сценарийiнен алысқа бармайды. Бұл экономиканың бір
жақты дамып отырғанының белгісі. Экономиканың шикiзат секторларынан едәуiр
табысқа иe болып, мемлекет пен жекe сектор экономиканың жаңа салаларын
дамытуға ынталанбайды. Алайда ұзақ мерзiмдi келешекте шикiзат қоры
сарқылады, бұл пайдалы қазбалардың кен орындары толықтай пайдаланылғаннан
кейiн тұрақты даму тұрғысынан алғанда елеулi проблемалар туғызады.
Әлемдiк тәжiрибе көрсеткендей, шикiзат ресурстарына бай кейбiр дамушы
елдер тұрақты экономикалық дамуға қол жеткiзбей, шикiзаттың әлемдiк тауар
рыноктарындағы өзгерiстерге тым тәуелдi болып қала бередi. Қысқасы біз
экономикамызды әртараптандармасақ, болашақта әлемдік жаһандану үрдісінде
өзінің бірегей орнымен ерекшеленетін ұлттық экономикамызды қалыптастыра
алмаймыз.
Қазақстанның қазiргi таңдағы экономикасында мынадай проблемалар орын
алуда:
- экономиканың шикiзат бағыттылығы;
- әлемдiк экономикаға ықпалдасудың әлсiздiгi;
- ел iшiндегi салааралық және өңiраралық экономикалық ықпалдасудың
босаңдығы;
- өңдеушi өнеркәсiп өнiмдiлiгiнiң төмендiгi;
- кәсiпорындардың жалпы техникалық және технологиялық тұрғыдан артта
қалуы;
- ғылым мен өндiрiс арасында ұтымды байланыстың болмауы;
- отандық ғылымның нарықтық экономика жағдайларына нашар бейiмделуi;
- ғылыми-техникалық өнiмдi тауар деңгейiне дейiн жеткiзудiң ықпалды
тетiктерiнiң болмауы, соның салдарынан тұтастай алғанда инновациялық
ұсыныстар деңгейiнiң төмен болуы.
ХХ-шы ғасырдың ортасынан бастап үлкен пайда алып келетін адами-
зияткерлік құндылықтырға бағытталған жаңа бизнестің түрі пайда болып,
тиісінше ҒТП-ң дамуына айтарлықтай үлесін қосты. Бүгінгі таңда бұл бизнес -
венчурлық қаржыландыру атымен танымал. Ол ғылыми сыйымды әрі жоғары
технологияларға негізделген шағын және орта кәсіпкерлікке тікелей
инвестиция салуымен ерекшеленеді. Венчурлықтың біздің ел үшін әлі де
белгісіздеу, жұмбақтау бизнестің түрі екендігінде дау жоқ. Өйткені оның
соншалықты дамып кететініндей уақыт та өте қойған жоқ. Алғашқы венчурлық
бизнес Қазақстанда осыдан үш жылдай бұрын ғана құрылды. Оның жұмыс нәтижесі
туралы айтуға әлі ертерек. Себебі венчурлық қор бір жобаға инвестиция
салып, оны аяғынан тік тұрғызып, өзі жобадан шығып кетуі үшін кемінде бес
жыл қажет болады. Венчурлық капиталдың мақсаты – тәуекелге бел буған
кәсіпорынның аяғынан тұруына сол кәсіпорын акцияларының белгілі бір бөлігін
иемдене отырып, қаржы жағынан көмектесу. Кәсіпорын акциясының белгілі бір
бөлігін иемдене отырып, қорлар венчурлық кәсіпорындардың тұрақты акционері
болуға ұмтылмайды. Араға 5-8 жыл салып, олар бұл ойыннан шығады. Осы арада
олар қалай шығады деген сауалдың туындауы заңды. Ереже бойынша, шығу
технологиясы өте көп. Соның бір жолы – акцияларды құнды қағаздардың екінші
рыногы арқылы өзгелерге сату.
Курстық жұмыстың негізгі мақсатына венчурлық кәсіпкерліктің теориялық
және ғылыми-тәжірибелік проблемаларын зерттеу, Қазақстан экономикасындағы
Ұлттық инновациялық жүйенің басымдықтарын анықтау, елімізде венчурлық
кәсіпкерліктің дамуы мен кәсіпорынның инновациялық қызметіне талдау жасау.
Венчур еліміздің экономикасына үлкен пайда алып келетіні сөзсіз.
Сонымен қатар бүкіл әлемдік деңгейде Қазақстанды үшінші қатарлы елдер
санатынан алып шығып, индустриялды мемлекеттер қатарына қосып, бірегей
ұлттық экономиканың негізін қалайтыны сөзсіз.
1. ВЕНЧУРЛЫҚ КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Венчурлық кәсіпкерлік түсінігі, маңызы және инновациялық жүйенің
экономикадағы рөлі
ХХ-шы ғасырдың ортасына дейін мұнай, қару-жарақ, анаша саудасы, ірі
ойынханалар үлкен пайда алып келетін бизнестің түрлері болып есептелді. Бұл
бизнес түрлерінің бағыты мен табиғаты өте ауыр, әрі соңында адамдардың
физикалық, психологиялық, моральды құлдырауына алып келеді.
Алайда 50-ші жылдардан соң үлкен пайда алып келетін адами-зияткерлік
құндылықтырға бағытталған жаңа бизнестің түрі пайда болып, тиісінше ҒТП-ң
дамуына айтарлықтай үлесін қосты. Бүгінгі таңда бұл бизнес - венчурлық
қаржыландыру атымен танымал. Ол ғылыми сыйымды әрі жоғары технологияларға
негізделген шағын және орта кәсіпкерлікке тікелей инвестиция салуымен
ерекшеленеді. Венчур сөзі бір жағынан кәсіпорын, екінші жағынан тәуекел
деген мағынаны білдіреді. Венчурлық бизнес дегеніміз – пайда табу
мақсатында біреуі қаражатымен, екіншісі идеясымен инновациялық ғылыми
сыйымды өнім шығаруға бағытталған үлкен тәуекелге баратын кәсіпкерлердің
бірлескен жұмысы.
Венчурлық қаржыландыру акцияға қаражат салумен, биржалық ойынмен
байланысты болады.
Қаражат акциялары әлі қаржы нарығына шығарылмаған кәсіпорынға
салынады.
Венчурлық капитал шағын жоғарытехнологиялық кәсіпорынға салынады.
Венчурлық капитал жаңа компанияларға орта және ұзақ мерзімге беріледі,
әрі өмірлік цикл аяқталғанға дейін венчурлық капиталистің қалауымен қаражат
қайта алынбайды.
Венчурлық қаржыландыру үлкен табыс алып келіп тұрған компанияға емес,
потенциялды даму мүмкіндігі бар жас компанияларға беріледі.
Венчурлық капитал дәстүрлі емес, жаңа компанияларды қолдауға
жұмсалады. Бұл бір жағынан тәуекелді арттырса, бір жағынан үлкен пайда алып
келеді.
Венчурлық капиталист, 5-7 жылдан кейін өзінің қаражатын компаниядан
қалай алатынын анықтап алуы тиіс.
Қаржыландырудың жетістігі компанияның акциясының құнының өсуімен
анықталады.
Венчурлық қаржыландыру басқа қаржыландырулардан, соның ішінде банктік
несиеден қандай айырмашылығы болуы мүмкін:
1. Инвестор өз қаржысын акцияға салады.
2. Инвестор жаңа кәсіпорынға көмектеседі (кеңес береді, тәжірибесімен
бөліседі, таныстар табады).
3. Тоқсандық, жылдық пайыздық төлем талап етпейді.
4. Банктер тәуекелі жоғары әрі ұзақ мерзімге қаржы беруден сақтанады.
5. Венчурлық капитал беруші акционері ретінде сәтсіздіктерді де,
жауапкершілікті өзінің мойнына алады. Кәсіпорынның негізін қалаушы мен
инвестор әріптес ретінде жұмыс істейді.
Егерде венчурлық инвестордың қаражаты жетпейтін болса, онда ол
компаниямен бірге бес тәуекелі жоғары деңгейлерді өткенше жаңа, қайта жаңа
қаржы көзерін іздейді. Бес даму деңгейінен кез келген жоғары технологиялы
компания өтеді:
1. Компанияның пайда болуы.
2. Алғашқы маңызды инвестициялық венчурлық капиталды тарту.
3. Ғылыми сыйымды өнім шығарған дейінгі компанияның дамуы.
4. Компанияның жоғары рентабельді болғанынша кеңеюі, жоғары пайда алып
келуі мен акцияларының қорбиржасында сатылуы пайдалы болғанынша.
5. Компанияның қор нарығында(немесе арнайы биржаларда) акцияларының
сатылуы және көп мөлшерде пайда алып келуі.
Мысал келтірсек, Хьюлетт пен Паккардтың тарихы көпке танымал. Олар
өздерінің өлшеуіш приборларын ескі гаражда ойлап тапқан. Бұл гаражды олар
таныстарынан аз ғана ақшаға жалдап отырған еді. Кейін олар осы приборды
өндіру үшін венчурлық капиталды тартқан болатын. Бұдан кейін бұл екеуі
активтері біршама млрд. долл. құрайтын, әлемге танымал компютерлік
компанияның негізін қалады.
Бұған қарап отырып венчурлық қаржыландыру жоғары эффектілі бизнес және
жоғары технологиялы компанияларды қаржыландырушы ғана емес, сонымен қатар
қаржы жүйесі мен экономиканың нақты секторымен конструктивті арақатынасы
көрсетеді.
Венчурлық капиталдың басқа қаржыландыру көздерінен жоғары технологиялы
компаниялар үшін келесідей басымдық артықшылықтары бар:
❖ Компанияның болашақтағы дамуы үшін және барлық этаптардан сәтті өтуі
үшін, ол қаржылық база құрады.
❖ Ғылыми сыйымды өнімді өндіретін компаниялар үшін ұзақ мерзімді
қаржыландырылады.
❖ Компания брлық этаптардан өткенше венчурлық капиталистаер пайыздық
төлемдер талап етпейді.
❖ Жоғары технологиялы компанияларға инвестицияланған венчурлық капитал,
өте жоғары табыс алып келеді, тіпті кей жағдайларда 10 есеге көп
болады.
❖ Инвестор өз ақшасын сала отырып, нағыз іскер әріптес болады. Ол тек
қана қаржылық көмек көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар
консультативтік, эксперттік, ұйымдастырушылық көмегін тигізеді.
❖ Ең маңыздысы венчурлық капитал ғылыми-техникалық сфераның
коммерциялануына ықпал жасайды.
❖ Венчурлық капитал шағын жоғары технологиялы компаниялардың қызметі
үшін арнайы орта мен ыңғайлы жағдайлар жасайды.
1.2 Шағын венчурлық кәсіпкерлік
Шағын кәсіпкерлік деген түсінік кәсіпкерліктің құрамдас бөлігінің
бірі ретінде, ең алдымен кәсіпорынның көлемділік сипатымен байланысты.
Кәсіпкерлік шағын кәсіпкерлікке, айналым көлеміне, жұмысбасытлар санына,
кіріс немесе табыс көлемінің бағасына қарай жатқызылуы мүмкін. Шаруашылық
есепке алу дамымаған және инфляция жоғары болған жағдайда жұмысбастылар
саны ең керекті критерий болып табылады.
Ресей Федерациясындағы шағын кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан қолдау
туралы заңында жұмысастылар саны төмендегідей болып келетіндерді шағын
кәсіпорындарға жатқызуды ұсынады:
❖ өнеркәсіпте – 200 адамға дейін;
❖ құрылыста – 100 адамға дейін;
❖ көтерме саудада – 50 адамға дейін;
❖ ауыл шаруашылығында – 50 адамға дейін;
❖ ғылымда және өндірістік емес өрісте – 25 адамға дейін;
❖ бөлшек саудада – 15 адамға дейін.
Сондай-ақ шағын бизнес сферасына өздерінің тәуелсіз меншігі бар,
шаруашылық еркіндікке ие және өз қызметі сферасында үстемдік етпейтін
фирмалар жатады. Көптеген шетелдік зерттеулер шағын кәсіпорындарға 50
адамнан аспайтын жұмысшылар бар және сату көлемі 20 млн доллардан аспайтын
фирмаларды жатқызады. Бірақ бұл көрсеткіштер шартты болып табылмайды.
Шағын кәсіпорындар, үнемі жаңарып тұратын номенклатурасымен және
ассартиментімен, аз ғана партияда өнім дайындау, шектеулі тұтынушылар
жағдайында елеусіз материалдар мен шикі затты қолдану қажет болған жағдайда
пайда болады. Сонымен, шағын кәсіпорындар нарықтың салыстырмалы толған
кезінде жекелеген тапсырыстарды есепке алып өнімді аяқтайды, яғни ұсақ –
түйек өнімдер өндіріледі. Сонымен қатар, шағын кәсіпорындар қызметтің
барлық саласында нолдік нәтиже алумен байланысты жоғары тәуекелге ие болып
табылады. Бұл әрі инновациялық қызмет, әрі жаңа технологияны игеру. Өнімнің
жаңа түрін игеру. Шағын кәсіпорындардың капиталымен тәуекел, іріге
қарағанда қоғамға аз шығындар алып келеді, сондықтан мемлекет шағын
кәсіпорындарды құру және дамыту үшін арнайы жеңілдіктер тәртібін тағайындау
керек.
Шағын бизнестің артықшылықтары мен ерекшеліктеріне көптеген адамдардың
ойы бойынша, нарыққа тек ірі капиталы бар кәсіпорындар ғана қол жеткізулері
мүмкін, ал шағын кәсіпорындар үшін орын жоқ. Басты аргумент ретінде шағын
бизнестің қуатты ірі компаниялармен бәсекелестікке түсе алмаитындығы. Ал,
егер дұрыс тұрғыдан қарастырсақ, шағын бизнестің тиімді бәсекелес болуының
бірнеше себебін көрсетуге болады. Біріншіден, шағын кәсіпорындыр үшін 0,5 –
1 жыл ішінде өздерінің стратегияларын өзгерту қиындық тудырмаиды, ал ірі
кәсіпорындар үшін 5 – 6 жыл қажет. Екіншіден көпшілігі қателесіп инновация
ірі кәсіпорындардан жүреді деп ойлайды. Шағын кәсіпорындардың ірі
кәсіпорындарға қарағанда капиталының күйіп кету тәуекелі төменірек, және де
әртүрлі инновациялық технологияларды енгізуден қорықпайды.
Шағын венчурлық компаниялардың артықшылықтары:
□ Жұмыс орындарын тез көбейтеді.
□ Ғылым мен өнеркәсіп арасында байланысты күшейтеді. Ғылым –
технология - өнеркәсіп – нарық.
□ Елдің ғылыми-техникалық потенциялының дамуына қаржылық та рухани
тұрғыда да көмегін тигізеді.
□ Өнеркәсіптің инновациялық бағытталуын өрістетеді.
□ Ғылыми сыйымды тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін көтереді.
□ Аймақтарда өндіріс инфрақұрылымдарының дамуына, әлеуметтік-
экономикалық жағдайдың жақсаруына септігін тигізеді
□ Ғылыми білімге деген сұранысты жоғарлатады.
□ Шағын фирмалардың шығарған технологиялары, ірі фирмалар мен
корпорациялардың дамуына жағдай жасайды.
□ Жаңа тауарларға деген тұрғындардың сұранысын оперативті түрде
қанағаттандыруына жол ашады.
□ Экономиакалық, энергетикалық, ақпараттық, экологиялық, сатушылық,
сонымен қатар елдің қорғаныс қабілеттілігін жаңа бір деңгейге
көтереді.
16
Өтімділікті
қамтамасыз ету
кезеңі
12
13 14 15
11
10
Тұрақты даму кезеңі
9
8
7
Жаңа даму
кезеңі
6
5
4
Алғашқы қадамға Алғашқы
қадам
дейінгі кезең
3
1 2
1-сурет. Венчурлық компанияның өмірлік циклі.
Шағын жоғары технолдогиялы компанияның графикалық өмірлік циклі 1-
суретте көрсетілген. Қаржылық экономикалық жағдайының құлдырауы,
басшыларының қате стратегия қолдануынан немесе тұтынушыларда сол тауарға
деген сұраныстың төмендеуінен болуы мүмкін.
Кез келген шағын жоғары технологиялы компанияның дамуы венчурлық
қаржыландырумен тығыз байланысты. Венчурлық кәсіпорынның қаржылындырылуы
үш этаптан тұрады:
1) инвестицияға дейінгі;
2) инвестициялау кезіндегі;
3) инвестициядан кейінгі.
Бұлардың әр қайсысының өзінің құрылымы, ерекшеліктері бар.
Инвестицияға дейінгі кезең:
1) жобалық идеяны дайындау;
2) ұсынысты реттеп, қаржыны іздеу;
3) потенциялды инвесторларды іздеу;
4) бастапқы бизнес-жоспарды дайындау;
5) потенциялды инвесторлармен алдын-ала сұхбат жүргізу;
6) бизнес-жоспарды толық дайындау;
7) инвестиция көлемі туралы келісім-шартты дайындау.
Инвестициялау кезіндегі:
а) компанияны ұйымдастырудың алғашқы этапы;
б) іскерлік моделін дайындау;
в) маркетингті ұйымдастыру;
г) өнімнің алғашқы партиясын шығару;
д) нарықтың белгілі бір сегментін жаулап алу;
е) өнімді жарнамалау;
ж) инвестициядан шығу үшін қаржы іздеу;
з ) инвестициядан шығуға дайындық;
и) инвестормен бірге инвестициядан шығудың ең ұтымды жолын таңдау;
к) инвестордың қаражаты мен табысын алуы, компания басшылығының ары
қарайғы жұмысын
жоспарлау.
Инвестициядан кейінгі кезең:
Кәсіпкер мен басшылары үшін:
а) компанияның өз бетімен дамуы немесе ірі кәсіпорынға мүше болуы;
ә) қыметінің сәл өзгеруімен жаңа компанияның құрылуы;
б) мүлдем жаңа компанияның құрылуына дайындық.
Бұрынғы инвестор үшін:
а) қайтып келген венчурлық капиталдың бағытталуы;
ә) одан да ірі жобаларды қаржыландыруға қатысуы;
б) жаңа технологияларға жеке инвестиция жасауы.
жылдар
5
4
3
2
1
0 1 2 3 4
5 6 этаптар
2-сурет. Шағын жоғары технологиялы компаниялардың өмірлік циклі
Белгілердің түсініктемесі:1) Алғашқы қадамға дейінгі кезең; 2)
Алғашқы қадам; 3) Жаңа даму кезеңі; 4) Тұрақты даму кезеңі; 5)
Өтімділікті қамтамасыз ету кезеңі; 6) Инвестициядан шығу кезеңі.
Компанияны кеңейту үшін қаражат көздерін көп уақыт іздеуге тура
келеді, компания басшылығымен инвестор компанияны сату мен инвестициядан
шығуды немесе акцияны ашық жариялауы шарт. Соған қарамай әр этаптың
ұзақтығы қалыптасқан тәртіп бойынша 5-7 жылдан аспайды. Тек кейбір
жағдайларда венчурлық капиталистпен өзара келісімге байланысты он жылға
созылып кетуі мүмкін. Бірақ бұл өте сирек болады, себебі компанияның
рентабельді болып жоғары дәрежедегі өтімділігін қамтамасыз ету үшін 7 жыл
жеткілікті.
Жалпы венчур туралы айтқан кезде инновация ұғымынан алшақ кетуге
болмайды. Себебі бұл екеуі өмірлік кезеңдерінде бір-бірінен ажырамай
ұштасып жатады. Инновацияны кең ұғым ретінде қарастырсақ, ал венчур оны
тудырушы. Инновация магнитофон болса, венчур оның батарейкасы сияқты,
инновация үлкен машина болса, венчур оның аккумуляторы, инновация қоғамның
соғып тұрған жүрегі болса, венчур оның күре тамыры десем қателеспеспін.
Себебі, венчурсыз инновацияның дамуын елестету қиын, венчур инновацияның
дамуына өзіндік рең қосады, сонымен қатар ол базалық инновацияның негізі
болып саналады. Сонымен инновация дегеніміз не? Оның қандай экономикалық
мәні бар? Деген сұрақтарға жауап іздесек.
Инновация түсінігі алғаш рет XIX ғасырдың ғылыми зерттеу
жұмыстарының кейбір элементтерінің бір мәдениеттен екіншілеріне енгізулерін
білдірген. Мұндағы негізгі ой ол еуропа дәстүрін ұлттық африкалық және
азиялық қоғамға бағыттау болды. Тек XX ғасырда ғана техникалық инновация
заңнамаларын зерттей бастады.
1.3 Венчурлық капиталдың қалыптасу көздері
Венчурлық капиталдың қалыптасу көздерін 2 топқа бөліп қарастыруға
болады: формалдық (венчурлық фирмалар, институционалды инвесторлар және
банктер) және формалдық емес (жеке тұлғалар, бизнес періштелері, жекеменшік
бірлестіктер және т.б.).
Формалдық секторға келесідей құрылымдарды жатқызуға болады:
1. Венчурлық капитал фирмалары.
2. Венчурлық капитал қорлары.
3. Ғылыми техникалық қызметті жүзеге асыратын шағын компанияларды
қолдауға құрылған арнайы қорлар.
4. Инвестициялық компаниялар.
5. Институционалдық қаржылық инвесторлар, мысалы, жинақтаушы зейнетақы
қорларымен сақтандыру компаниялары.
6. Қаржылық емес корпорациялар.
7. Қаржылық-өнеркәсіптік топтар.
8. Ұлттық банк.
9. Комерциялық банктер.
10. Трансұлттық венчурлық қорлар.
Формалдық емес сектор:
1. Кәсіпкердің жинақтаған қаражаты.
2. Отбасының және достарының жинақтаған қаражаты.
3. Қарызға алынған қаражат.
4. Гранттар.
5. Қорлардың сыйға берген қаражаты.
6. Меценаттардың қаржылық көмегі.
7. Демеушілердің қаражаты.
8. Ғылымды, иновацияны және технологияның дамуына арналған қорлардың
қаражаты.
9. Академиялық және салалық базалық институттар және конструкторлық
бюролар, сонымен қатар ғылыми-техникалық мекемелердің қаржысы.
10. Бизнес инкубаторлар.
11. Бизнес періштелерінің қаржысы.
12. Венчурлық капиталисттердің синдикатталған қаражаттары.
Формалдық емес сектор
Кәсіпкердің жинақтаған қаражаты. АҚШ пен Ұлыбританияда кәсіпкердің
жинақтаған қаражатыалғашқы дән егу кезеңімен бастапқы кезеңге дейін жетіп
артылады (бұлар негізінен әртүрлі бағамен, яғни 59-74% кездеседі). Ал
Ресейде 1996 жылы бұл көрсеткіш басқа қаржыландыру көздерінің жоқ болуына
байланысты өте жоғары болған. Жеке жинақтаған қаражаттың шектеулі болуына
қарамастан кәсіпкерлер көп жағдайда өздерінің қаражатымен тікелей шыққысы
келеді. Бұл олардың болашақта компания акциясының көп бөлігінің иесі
болуына үлкен септігін тигізеді. Бірақта, өзіңнің жеке қаражатың
таусылғаннан кейін басқа қаржыландыру көздерін іздеуге тура келеді.
Отбасының және достарының жинақтаған қаражаты. Бұл қаражаттар орта
мерзімді пайыздық үстемесіз несиеге ұқсайды. Бұлай қарызға ақша алудың
артықшылығы ол кәсіпкерді жақсы танитын және адамдық қасиеттеріне сенетін
таныстарынан ақша тартудың жеңілдігінде. Бұның ең басты кемшілігі жақын
адамдарыңның сенің бизнесіңе қатыса аламын деген сенімнің пайда болуында,
сонымен бірге бизнесіңді жүргізу туралы ақыл-кеңес беруінде.
Базалық институттар, бизнес инкубаторлармен инновациялық парктердің
қаражаты. Дән егу кезеңінде өнімді өндіруге көп қаражат керек емес.
Дегенмен, жобаның авторының, оның отбасының, достарының, таныстарының
қаражаты, тіпті, жеке инвесторлардың қаражаты да жетпей қалуы мүмкін. Осы
кезде мемлекеттік гранттармен әртүрлі ұйымдардың қайырымдылық гранттары
көмектеседі. Сонымен қатар жаңа компанияның қаржылық жағдайын жақсартуға
базалық институт қаржылай көмектеседі. Бұл қаражаттар ақшалай емес
натуралды түрде беріледі. Мысалы, институт директорлар кеңесі компания
негізін қалаушыға құрал-жабдықтарды,байланыс құралдарын, компьютерлерді
береді. Сонымен қатар әріптес мамандарда кейбір теориялық және техникалық
қажеттіліктерді шешуге көмектеседі.Әрине бұлардың барлығы тегін емес,
кәсіпкердің басқа жерден офис ашып, лаборатория құрғанынан гөрі әлдеқайда
шығыны аз. Бұданда ыңғайлы жағдайды кәсіпкерге бизнес инкубаторлар жасап
береді.
Венчурлық капиталға көңіл бөлген кезде әрине ұзақ мерзімді
қаржыландыру көзін тауып алғаны дұрыс. Алайда бұлай әрқашан бола бермейді.
Көп жағдайда жаңа әрі қайта жаңа инвестиция көздерін іздеуге тура келеді.
Мысалы, жаңа компанияны құруға ынталы адам өзнің бизнес-жоспарымен
инвесторға келгенде, олар бұл жобаның перспективті екенін мойындайды,бірақ
олар тек нақтырақ жоба жасап келгенде ғана қаржыландырамыз деседі.
Бизнес періштелері. Экономикасы дамыған көптеген елдің тәжірибесінде
көрсеткендей жаңа жоғары технологиялық компанияның ерте даму кезінде,
бизнес періштелері деп аталатын индвидуалды венчурлық капиталистердің
инвестиция құюуы өте маңызды орынды иеленеді. Олардың көбі сауда-саттық пен
делдалдық операцияға қатыса бастады. Олар алыпсатарлықтан миллиондап қаржы
тауып, сол қаржының біраз көлемін ғылыми-зерттеу және ғылыми-конструкторлық
жұмыспен айналысып бастаған әріптестеріне бөлді. Әрине, жайдан-жай емес,
қайтарымына жоғары технологиялық компанияны дамыту үшін.
Мәселенің мәнісі, салынған қаражат ұзағынан жақсы экономикалық
көрсеткіш бермейтіні анық, себебі ресейлік жеке меншік инвесторлары
батыстық бизнес періштелерінен өздерінің ерекше менталитетімен айқындалып
тұрды.
Негізінен бизнес періштелері - өз бизнесі арқылы көп табыс тапқан,
жеке компаниясы үшін керек емес еркін қаражатты иемденетін, жаңа бизнес ашу
үшін жеткіліксіз қаражаты бар ауқатты адамдар. Сол себепті олар бар
қаражатын жоғары технологиялы кәсіпкерлік жобаларды қаржыландыруға
дайын.Біреудің бизнесін қаржыландыру арқылы бизнес періштелер біртіндеп өз
бизнесінің бір бөлігіне айналдырады немесе одан үлкен пайда алады немесе
олар биржалық ойындарды жақсы көретін тәуекелшіл адамдар. Бір нәрсені атап
өту керек бизнес періштелер басқа венчурлық капиталистерден әлдеқайда
жоғары тәеукелге барады. Екінші бір ерекшелігі олар компанияның ерте даму
кезінде қаржыландырады. Осыған байланысты тәуекел ең жоғары кезде, өте көп
емес қаражат салу арқылы, көп пайда табуға болатын сфера бизнес
періштелердің мекені. Оларды жайден-жай венчурлық капиталдың формалдық емес
секторының негізі деп атамаса керек.
Бизнес періштелерінің синдикаталған қаржылары. Әдетте индевидуалды
бизнес періште(10мыңнан 100мың доллар аралығында) үш жылдық мерзімге бір
немесе екі инвестиция жасайды. Бірақ кейінгі уақыттарыиндевидуалдық
инвестициялар бірлескен венчурлық капитал иегерлеріне жол бере бастады. Бұл
үшін өзіндік ерекшелігі бар инвестициялық синдикаттар құрылады – бірнеше
инвестициялардың бір жерге топтасуы. Бұның нәтижесінде жаңа компанияға әлде
қайда көп қаражат салу мүмкіндігі туады, индивидуалды тәуекел төмендейді.
Сонымен бірге синдицияланған венчурлық капитал ғылыми-техникалық және
өнеркәсіптік сфераның барлық этаптарына қаржы көзі ретінде тартыла алады.
Сонда да көпнесе басталу кезеңіне, ерте даму және кеңею кезеңдерін
қаржыландыруға тартылады.
Формалдық сектор
Венчурлық капитал фирмалары. Венчурлық капитал фирмаларының
функциялары мен мақсаттарының әртүрлі формада бола алады:қорлар,
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер, компаниялар тағы басқалар. Олардың
арасында білміне қатысты болсын, жоғары технологиялы комапниялармен
іскерлік қарым қатынаста да айырмашылықтары бар.Оларды жеке, жеке
қарастырған дұрыс. Ең бастысы оларды бір нәрсе біріктіреді – ол жас
компаниялардың кейінгі этаптарын қаржыландырады.
Венчурлық капитал фирмаларының екі ерекшелігі бар. Біріншіден,
венчурлық капитал фирмаларыкомпанияны бақылауға алуға тырыспайды. Компания
негізін қалаушылардың фирмаға деген бақылауды жоғалтып аламын деп
қорықпауына болады. Олардың мақсаты – салынған қаражатты мүмкіндігінше
тиімді түрде жұмсап, максималды пайда түсіруге көмектесу. Екіншіден,
қалыптасқан заңдылық бойынша венчурлық капитал индустриялдық секторларға
бағытталған. Ең бастысы компанияның бизнес-жоспарында негізгі үш жағдай
қарастырылуы керек: басқару командасының біліктілігі,сапалы тауардың болуы
менсенімді нарықтық перспективалардың болуы. Ал бұл тұрақты даму кезеңі,
өтімділікті қамтамасыз ету кезеңі, инвестициядан шығу кезеңі сияқты
белгілер сәйкес келеді. Бір жағынан тәуекел аз болғаннан кейін, жаңа
инвестициялар тартуға өте ыңғайлы.
Венчурлық капитал фирмаларының синдикаты. Керек қаражаттың көлемі өте
жоғары әрі тәуекел жоғары болса, біршама венчурлық капитал фирмалары
бірігіп мәмле жасауы мүмкін. Мұндай жағдайда бір фирма жетекші рөлді
атқарады. Инвестицияның тәуекел деңгейінің төмендету арқылы, синдикациялау
ірбір фирмаға артықшылық жасап береді:
- Акция пакетінің көп бөлігінің бір адамда кетіп қалуынан
сақтайды;
- Венчурлық мәмледегі барлық әріптестердің жиынтық іскерлік
тәжірибе жинақтауына көмектеседі;
- Көп көлемде қаржы тартудың мүмкіндігі;
- Жаңа инвестиция тартуға өте жағымды жағдайлардың жасалуы;
Венчурлық капитал қорларының қаражаты. Ұзақ мерзімді және қысқа
мерзімді жобаларды қаржыландыру үшін заңды және жеке тұлғалардың
қаражаттарын біріктіруі. Сонымен бірге қорлар ашық және жабық болуы мүмкін.
Жалпы қорларды қаражат көлемі мен акционерлердің саны қатаң бақыланылады.
Бұндай қорлар 5-10 жылға дейін жұмыс атқарады. Ашық қорларды жаңа
акционерлердің қосылуына байланысты капитал көлемі ұлғайа беруі мүмкін.
Бұндай қорлардың мерзімі шектелмеуі мүмкін.
Сонымен қатар венчурлық қорлар келесідей бөлінеді:
а) өзінің өтімділігін қамтамасыз ететін қорлар – бұл қорлар
нақты жобаны қаржыландыруға арналған. Бұл жоба аяқталған соң, инвесторлар
өз қаражатын қайтып алады. Бұндай қорлар 10 жылға жуық жұмыс атқарады.
ә) Мәңгі жасыл қорлар - жобадан кейін алынған қаражат келесі
жобаға қайта қаржыландырады. Бұл тұрақты қорды қалыптастырады.
б) Клубтық инвестициялар – инвесторлар қандай да бір компанияға
белгілі бір жобаға қаражат салуға тапсырма беру арқылы жүзеге асатын
формалдық емес қорлар.
Венчурлық капиталды трансұлттық қорлар. Компания құратын кәсіпкер
біраз жағдайларда көп қаражатқа мұқтаж болуы мүмкін. Олар үлкен әлемдік
нарықтан – АҚШ, Англия мен Жапония сияқты елдерден инвесторлар тартуды
көздейді.Денсаулық сақтау мен компютерлік технологиялар саласындағы
көптеген жобаларды қаржыландыру әлемдік деңгейде жүзеге асады, яғни
бірталай мемлекеттердің инвесторларынан құралады.
Венчурлық капитал компаниялары. Бұлар негізінен институционалдық пен
арасында жеке қаражаттарды басқаратын, әрі шағын жоғары технологиялы
кәсіпорындарды қаржыландыру мен инвестицияларды басқаратын профессионалдық
ұйымдар.
Қаржылық емес корпорациялар. ХХ-шы ғасырдың 60-шы жылдарынан бастап,
әсіресе 80-90-шы жылдары венчурлық қаржыландыруға ірі қаржылық
емес(өнеркәсіптік) корпарациялар көңіл бөле бастады.Бұның негізгі себебі аз
ғана қаражат жұмсап, өндіріс орындарын жоғары технологиялы, супер жаңа
инженерлік-конструкторлық шешімдермен қамтамасыз етуге жол ашуында болды.
Бұндай қаржыландырудың тиімділігін әлемдегі мынан алып компаниялар
мойындған еді: Du Pont, Ford, Texas Instruments, Union Carbide, Exson.
Сонымен қатар Xerox 55 млн. долларды құрайтын арнайы қор құрса, General
Electrik бүгінге дейін венчурлық қаржыландыруға әрқашан 200 млн доллар
резервтейді.
Коммерциялық банктер. Көптеген елдердің задары мен банктердің
жарғылары өздерінің инвестицияларының бағытын шектейді(тек арнайы
мамандандырылған инвестициялауға арналған инвестициялық банктерден
басқалары). Жоғары технологиялы кәсіпорындарды қаржыландыруда
банктерәрқашан да негізгі орындарды иеленген. Әсіресе бұл коммерциялық
банктер, көбісі филиал ретінде венчурлық қолар құрады, бұл өз ретінде
венчурлық бизнестің дамуына өзіндік жағдайлар жасайды.
Құнды қағаздар биржасы. Шағын компанияның қор нарығына шығуы тек қана
қиын емес, сонымен қатар қымбат. Егер де оның активтерінің нарықтық бағасы
10-20 млн. доллардан аспаса, ода мұндай компаниялар қор нарығына
жіберілмейді. Сондықтан қор нарығында венчурлық компаниялардың 15-20%-н
құрайды. Сонымен қатар бұл кәсіпкерлер үшін де, компания басшылары үшін де,
инвесторлар үшін де компанияның нарықтағы бағасы өскенде акцияларды сату
арқылы қорытынды табысты алу мотивация болып табылады.
Дәл осы венчурлық қаржыландыру жүйесінің пайда болуы жоғары
технологиялы компанияның негізін қалаушыны да, инвесторды да қызықтырды.
Бұл өз ретінде ғылыми-техникалық және технологиялық үрдістің жылдам
дамуымен қатар постиндустриялды кезеңге өтудің негізін қалады.
2. ҚАЗАҚСТАНДА ВЕНЧУРЛЫҚ БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанда венчурлық бизнестің даму жағдайы, жаңашылдық
принциптері
Қазіргі кезде Ұлттық инновациялық қор қазақстандық жеке
серіктестермен бірлесіп, бес венчурлық қорлардың құрылуын бастады. Осы
қорлардың инвестициялық саясаты IT-технологиялар, жаңа құрылыс
материалдары, фармацевтика және экспортқа бағытталған басқа болашағы зор
салалардағы жобаларды іздеу мен тартуға бағытталған. Қазіргі кезде құрылған
бес қазақстандық венчурлық қорлардың жарғылық капиталдары 110 млн. АҚШ
долларын құрайды. Венчурлық капитал (англ. Venture Capital) — жаңа, дамып
келе жатқан немесе нарықтағы орын үшін күресетін кәсіпорындар мен
фирмаларды қаржыландыруға арналған және осыған байланысты жоғарғы немесе
салыстырмалы жоғарғы қаупі бар инвесторлардың капиталы; жоғарғы табысты
күтуде қаупі бар құнды қағаздарға немесе кәсіпорындарға салынған ұзақ
мерзімді инвестициялар. Венчурлық инвестициялар - бұл, әдетте, орташа
деңгейден жоғары табыстылығы бар тәуекел инвестициялары. Жақында KazVenture
венчурлық капитал мен тікелей инвестициялардың қазақстандық қауымдастығы
құрылды.Ұлттық Инновациялық Қор өз жұмысын 2011 жылдың бірінші тоқсанында
бастайтын Қазақстанның венчурлық қорларының Қауымдастығын құрудың
бастамашысы болды. Қауымдастықтың құрылу мақсаты болып Қазақстан
Республикасында венчурлық қаржыландыруды дамытуға көмектесу, венчурлық
бизнестің дамуы үшін оңтайлы жағдайлар жасау, венчурлық қаржыландырудың
механизмін жасап шығару, отандық және шет елдік капиталдың қатысуымен
венчурлық қаржыландырудың жүйесін қалыптастыру болып табылады.
Қауымдастықтың міндеттері:
• Қауымдастық мүшелерінің құқықтарын қорғау;
• Венчурлық индустрияның қазақстандық оң тәжірибесін анықтау және тарату;
• Салалық теріс тәжірибелерді зерттеу және жүйелеу;
• Венчурліық бизнестің қатысушыларының мүдделерін қорғау;
• Венчурліық индустрияның жақсы әлеуметтік беделін жасау;
• Алдыңғы қатарлы шет елдік тәжірибені тарту;
• Венчурлық нарықтың қатысушылары үшін ақпараттық қамтамасыз ету және
коммуникативтік алаңды жасау;
• Қазақстанға болуы мүмкін инвесторлар мен технологияларды тарту;
• Басқарудың кәсіби стандарттарын жасау және енгізу;
• Венчурлық бизнес компаниялары үшін білікті мамандардың тобын қалыптастыру
Ұлттық инновациялық қор 2007 жылдан бері венчурлық инвестициялардың
Еуропалық және Сингапурлік қауымдастықтарының мүшесі болып табылады. Олар:
1. EVCA – венчурлық инвестициялаудың еуропалық қауымдастығы
2. SVCA – венчурлық инвестициялардың сингапурлік қауымдастығы
2.2 Қазпочта акционерлік қоғамының жаңашылдық әрекеті, жалпы экономикалық
сипаттамасы
Қазпочта ТМД аумағында бірінші болып пошта-жинақ жүйесін
құрастырып енгізген бірден-бір пошта әкімшілігі болып табылады. Қазпочта
АҚ-ның сапалы пошта-жинақ жүйесін құрастырудағы жұмысының нәтижелері
байланыс саласындағы аймақтық достастықпен сәтті деп танылды. Ал
Қазақстандағы жаңа пошта жүйесінің үлгісі Достастық елдері пошта
әкімшіліктері үшін болашағы мол даму жолы ретінде атап өтілді. Бүгінгі күні
қазақстандық пошта 21 000-ға жуық қызметкер, республика бойынша 3200
байланыс бөлімшелері, 14 облыстық және 4 республикалық мәндегі филиалдан
тұрады. Қазіргі кезде қазақстандық поштаны көп функционалды қаржылық
супермаркетке айналдыру үрдісі жедел іске асырылуда. Мұнда жақын арада
пошталық, қаржылық және басқа да қызметтер көрсетіледі. Қазақстан сияқты
үлкен мемлекетте ақпараттық қоғамның дамуы жағдайында әмбебап логистикалық
операторының қызметінсіз мүмкін емес. Пошта саласында жүріп жатқан
өзгерістер, тұтастай алғанда компанияның алға жылжуына негіз қалады.
Standard & Poor's халықаралық рейтингтік агенттігі 2007 жылы Қазпочта
АҚ-ға ұзақ мерзімді несиелік ВВ+ Тұрақты рейтингісін берді. Бұл
компанияның тұрақты дамып келе жатқан кәсіпорын екенін дәлелдейді.
Қазпочта АҚ 2010 жылдың қаңтарынан Самұрық мемлекеттік холдингісіне
кіреді. Бұл даму институтын құрғанда алға қойған басты мақсаттар
корпоративтік басқару, мемлекеттің қызығушылығын қорғау мен
макроэкономикалық тұрақтылықты одан әрі қолдау болды. Бір жыл ішінде алға
қойған міндеттер мен мақсаттарды орындауда бірлесіп жасалған жұмыстар
жемісті болды. Директорлар кеңесінде жай ғана поштаның даму тұжырымдамасын
емес, сонымен қатар ұлттық пошта операторының инфрақұрылымын жаңартатын
бағдарламаны қамтитын 2011-2011 жылдарға дамудың стратегиялық бағыттары
бекітілді. Мұндай жаңартудың негізгі міндеттері пошта байланысы
бөлімшелерінің жеке желісін оларды жан-жақты қамтып, техникалық нығайту мен
ақпараттық коммуникациялық және банктік жабдықтармен қамту арқылы жетілдіру
болып табылады. Қазпочта АҚ 2010 жылдың қаңтарынан Самұрық мемлекеттік
холдингісіне кіреді. Бұл даму институтын құрғанда алға қойған басты
мақсаттар корпоративтік басқару, мемлекеттің қызығушылығын қорғау мен
макроэкономикалық тұрақтылықты одан әрі қолдау болды. Бір жыл ішінде алға
қойған міндеттер мен мақсаттарды орындауда бірлесіп жасалған жұмыстар
жемісті болды. Осы уақыт ішінде осындай мемлекеттің шешімін дұрыс қабылдау
мен түсінуде келді. Директорлар кеңесінде жай ғана поштаның даму
тұжырымдамасын емес, сонымен қатар ұлттық пошта операторының инфрақұрылымын
жаңартатын бағдарламаны қамтитын 2011-2011 жылдарға дамудың стратегиялық
бағыттары бекітілді. Мұндай жаңартудың негізгі міндеттері пошта байланысы
бөлімшелерінің жеке желісін оларды жан-жақты қамтып, техникалық нығайту мен
ақпараттық коммуникациялық және банктік жабдықтармен қамту арқылы жетілдіру
болып табылады. Бұл шаралар көптеген стратегиялық маңызды міндеттерді
орындауды ұйғарады. Бірінші кезекте қаржыландыру көздерін аймақтық желіні
қалалық, аудандық, ауылдық деңгейде дамытуға толық мобилизациялау қажет.
Бұл жан-жақты әрі ақпараттық-техникалық жабдықтау деңгейінде стандартты
пошта-жинақтау қызметтерінің тізімін сапалы негізде көрсетуге мүмкіндік
береді. Екіншіден, бұл қайта жабдықталған пошта байланысы бөлімшелерінде
электронды үкімет жүйесіне қосылу, несиелеу, тұрғын үй салу жинақтарын
жасау үшін теле және ақпараттық-коммуникациялық қызметтерді дамыту есебінен
көрсетілетін қызметтер аясын кеңейтуге мүмкіндік береді. Компанияның даму
жоспарын іске асыру пошта-жинақтау қызметтерін көрсету деңгейін көтеруге,
пошта жөнелтімдерін тасымалдау жиілігін арттыру, сонымен қатар тұтастай
алғанда аймақтық желі мен тораптық бағдарларды оңтайландыратын тораптық
бағыттар бойынша пошталық жөнелтімдерді жеткізу мерзімін қысқартуға
септігін тигізеді.
Қазпочта АҚ қызметінің тағы бір оңды нәтижесі клиенттер мен
әріптестер жағынан компания қызметтеріне деген жоғары қызуғышылық болып
табылады. Пошта – Қазақстан халқының бәріне дерлік қол жетімді бірегей
күшті желілік құрылым. Қазпочта ең пәрменді филиалдық желіге ие.
Республикада мұндай желіге іспеттес желі жоқ. Қазпочтаның барлық облыстық
филиалдарында K-mobile мен K-cell ұялы байланыс қызметтері үшін
төлемдерді қабылдаудан жаңа жобаларды іске асыру бойынша бағдарламалық
өнімдер сәтті қолданылып келеді.
2010 жылдың мамырында Қазпочта құнды қағаздар рыногында трансфер-
агенттік қызметті іске асыруға лицензияны алды. Бұл компанияның трансфер-
агенттік қызметтерді көрсетудегі жұмысын кеңейтуге мүмкіндік берді. Қазіргі
кезде Қазпочта АҚ өзінің қызметін құнды қағаздар рыногында белсенді түрде
дамытуда. Мұнда негізгі екі бағытты атап өтуге болады.
Біріншісі пошта секторында Казпост-секьюритиз деп аталатын
бірегей жобаны қамтиды. Ол бүгінде Қазпочтада енгізілуде. Мұнда Алматы
қаласы Аймақтық қаржы орталығы алаңында құнды қағаздармен түрлі
операцияларды жүргізу ұйғарылады.
Екінші бағыт Қазпочта АҚ құнды қағаздар рыногында трансфер-
агенттік желіні дамытуды айқындайды. Осыған байланысты Самұрық
мемлекеттік холдингінің Қазақтелеком АҚ-ның 4,6% жай акциялары
мемлекеттік пакетін Қазпочта АҚ трансфер-агенттік пункттері арқылы сату
тәжірибесі сәтті болды. Қазпочтаның трансфер-агенттік пункттері инвесторлар
мен сатушылар арасында байланыстырушы түйін қызметін атқарады. Трансфер
агенттік желі арқылы акцияларды сатып алу өтініштері бүкіл Қазақстан
бойынша қабылданды. Аймақтардағы инвесторлар акцияларды сатып алу келісімін
өздері тұрған жерден-ақ жүзеге асырды. Бұл жобаны іске асыру трансфер
агенттік желіні қолданудың инвесторлар үшін де, Қазпочта үшін де тиімді
екенін көрсетті. Бұған дейін трансфер агенттік қызмет қор рыногында табысты
қызмет түрлеріне жатпайды деп есептелген.
Бірінші тәжірибе сәтті өткендіктен бұл бағыт одан әрі де белсенді дами
береді. Жақын болашақта халыққа Қазпочта АҚ-ның барлық ірі қалалық және
аудандық пошта байланысы тораптарында орналасқан трансфер агенттік
пункттері арқылы акциялар сату жоспарлануда.
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы аумағында ішкі және халықаралық
жөнелтімдерді бақылау автоматтандырылған жүйесін енгізу арқылы қазақстандық
пошта халықаралық EMS қызметі сапасын сәтті дамытуда. Бұл сертификаттау
деңгейінде өз үлесін тигізді. 2010 жыл қорытындылары бойынша EMS-Kazpost
қола деңгейіне қол жеткзді.
Қазіргі кезде IPS-Light халықаралық бақылау жүйесі барлық облыс
орталықтарында орналастырылған. 2010 жылы EDI форматында жөнелтімдер
бойынша мәліметтерді жөнелту арқылы бақылау жүйесін жетілдіру жөніндегі іс-
шаралар жүзеге асырыла басталды. Бұл жұмыс International Post Corporation
компаниясымен бірлесіп атқарылуда.
EMS Таңертеңгі 10 10 бағыт бойынша және 4 бағыт бойынша 12-ге
дейін жеткізу қызмет түрлерін көрсету аясы кеңейтілді.
2010 жылдың қазанында Алматыда қазақстандық-эстондық бірлескен
кәсіпорын Электронпост.kz ашылды. Ол ақпараттық логистика қызметін, соның
ішінде пошталық жөнелтімдерді басып шығару мен конверттеуді қамтиды.
Siemens компаниясының көліктік-сұрыптаушы логистикасымен танысу
мақсатында Будапешт қаласы (Венгрия) мен Констанце қаласында (Германия)
келіссөздер өтті. Компанияның тәжірибесі біздің республикада Алматы және
Астана қалаларында сұрыптау орталықтарын салу кезінде қолданылмақ.
Компанияда қолданыстағы өндірістік қорларға ерекше назар аударылады. 2010
жылы пошта-жинақтау инфрақұрылымын дамытуға 2,5 млрд. теңгеден астам
қаражат бөлінді. Бұл өндірістік объектілердің жан-жақты қамтылуына, жеке
желінің компьютерлендірілуіне, пошта жабдықтары мен көлік паркінің
жаңаруына септігін тигізді. 2010 жылы ұзақ мерзімді салалық бағдарлама
аясында жұмыс сапасын жақсартуға бағытталған бірқатар жобалар жүзеге
асырылды. Біріншіден пошта байланыс бөлімшелерін күрделі жөндеуден өткізу
жобасы. Бюджеттік инвестициялар есебінен 2011 жылы 111 жаңа ауылдық пошта
байланысы бөлімшелері салынып, бүкіл республика бойынша қалалық пошта
байланысы бөлімшелері күрделі жөндеуден өтті. Барлық пошта байланысы
бөлімшелерінің ішкі жабдықталуы да қазіргі заманғы критерийлерге сай келеді
– жиһаз, электронды құрал-жабдықтар, компьютерлік техника, пошталық-
кассалық құрал-жабдықтармен толық қамтылған. Қазіргі ақпараттық
технологияларды қолдану арқылы көрсетілетін қызмет түрлері аясы кеңейтіліп,
мыңнан астам жұмыс орны жасалынды. Тағы бір маңызды жоба – Қазпочта жүйесі
арқылы электронды сауда мүмкіндіктерін дамыту. Бұл мәні зор тапсырманы
Самұрық мемлекеттік холдингі коллегиясының мәжілісінде Қазпочта АҚ
басшылығына ҚР Премьер министрі К. Мәсімов жүктеген еді. Жобаны орындау
шеңберінде Қазпочта АҚ 2011 жылдың тамызында электронды сауда алаңын
енгізу бойынша жұмыстарын бастады. Оны ұйымдастыру кезінде ұсынылатын
тауарлар мен қызметтерді екіге бөлу – заңды тұлғалар мен жеке
кәсіпкерлермен ұзақ мерзімді негізде бизнес – бизнес ұстанымы бойынша
көрсетілетін қызметтер мен тауарлар және қысқа мерзімді жеке тұлға –
тұтынушы ұстанымына негізделген жеке тұлғалармен ұсынылатын тауарлар мен
қызметтер. Бұл механизм қорғалған қызметтер мен тауарларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ВЕНЧУРЛЫҚ КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Венчурлық кәсіпкерлік түсінігі, маңызы және инновациялық жүйенің
экономикадағы
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Шағын венчурлық
кәсіпкерлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 7
1.3 Венчурлық капиталдың қалыптасу
көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2. ҚАЗАҚСТАНДА ВЕНЧУРЛЫҚ БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанда венчурлық бизнестің даму жағдайы, жаңашылдық
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2 Қазпочта акционерлік қоғамының жаңашылдық әрекеті, жалпы экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 17
2.3 Қазпочта акционерлік қоғамының инновациялық қызметін
талдау ... ... ..26
3. ҚАЗАҚСТАНДА ВЕНЧУРЛЫҚ БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстан Республикасында венчурлық кәсіпкерлікті қаржыландыру көздері
және даму
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .29
3.2 Инновациялық даму
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 31
3.3 Венчурлық қаржыландыруды
дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 32
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 37
КІРІСПЕ
Тәуелсiздiк алғаннан кейiн Қазақстан жаhандық экономикада әлемдiк
тауар рыноктарына мұнай, газ, қара, түстi, жерде сирек кездесетiн және
қымбат металдар мен уран өнiмдерiн шығаратын ел ретiнде қарастырылады.
Қазiргi уақытта Қазақстанда пайдалы қазбалардың iрi қорларының болуы оның
салыстырмалы экономикалық артықшылығы екені сөзсіз, дегенмен ол
классикалық экономика сценарийiнен алысқа бармайды. Бұл экономиканың бір
жақты дамып отырғанының белгісі. Экономиканың шикiзат секторларынан едәуiр
табысқа иe болып, мемлекет пен жекe сектор экономиканың жаңа салаларын
дамытуға ынталанбайды. Алайда ұзақ мерзiмдi келешекте шикiзат қоры
сарқылады, бұл пайдалы қазбалардың кен орындары толықтай пайдаланылғаннан
кейiн тұрақты даму тұрғысынан алғанда елеулi проблемалар туғызады.
Әлемдiк тәжiрибе көрсеткендей, шикiзат ресурстарына бай кейбiр дамушы
елдер тұрақты экономикалық дамуға қол жеткiзбей, шикiзаттың әлемдiк тауар
рыноктарындағы өзгерiстерге тым тәуелдi болып қала бередi. Қысқасы біз
экономикамызды әртараптандармасақ, болашақта әлемдік жаһандану үрдісінде
өзінің бірегей орнымен ерекшеленетін ұлттық экономикамызды қалыптастыра
алмаймыз.
Қазақстанның қазiргi таңдағы экономикасында мынадай проблемалар орын
алуда:
- экономиканың шикiзат бағыттылығы;
- әлемдiк экономикаға ықпалдасудың әлсiздiгi;
- ел iшiндегi салааралық және өңiраралық экономикалық ықпалдасудың
босаңдығы;
- өңдеушi өнеркәсiп өнiмдiлiгiнiң төмендiгi;
- кәсiпорындардың жалпы техникалық және технологиялық тұрғыдан артта
қалуы;
- ғылым мен өндiрiс арасында ұтымды байланыстың болмауы;
- отандық ғылымның нарықтық экономика жағдайларына нашар бейiмделуi;
- ғылыми-техникалық өнiмдi тауар деңгейiне дейiн жеткiзудiң ықпалды
тетiктерiнiң болмауы, соның салдарынан тұтастай алғанда инновациялық
ұсыныстар деңгейiнiң төмен болуы.
ХХ-шы ғасырдың ортасынан бастап үлкен пайда алып келетін адами-
зияткерлік құндылықтырға бағытталған жаңа бизнестің түрі пайда болып,
тиісінше ҒТП-ң дамуына айтарлықтай үлесін қосты. Бүгінгі таңда бұл бизнес -
венчурлық қаржыландыру атымен танымал. Ол ғылыми сыйымды әрі жоғары
технологияларға негізделген шағын және орта кәсіпкерлікке тікелей
инвестиция салуымен ерекшеленеді. Венчурлықтың біздің ел үшін әлі де
белгісіздеу, жұмбақтау бизнестің түрі екендігінде дау жоқ. Өйткені оның
соншалықты дамып кететініндей уақыт та өте қойған жоқ. Алғашқы венчурлық
бизнес Қазақстанда осыдан үш жылдай бұрын ғана құрылды. Оның жұмыс нәтижесі
туралы айтуға әлі ертерек. Себебі венчурлық қор бір жобаға инвестиция
салып, оны аяғынан тік тұрғызып, өзі жобадан шығып кетуі үшін кемінде бес
жыл қажет болады. Венчурлық капиталдың мақсаты – тәуекелге бел буған
кәсіпорынның аяғынан тұруына сол кәсіпорын акцияларының белгілі бір бөлігін
иемдене отырып, қаржы жағынан көмектесу. Кәсіпорын акциясының белгілі бір
бөлігін иемдене отырып, қорлар венчурлық кәсіпорындардың тұрақты акционері
болуға ұмтылмайды. Араға 5-8 жыл салып, олар бұл ойыннан шығады. Осы арада
олар қалай шығады деген сауалдың туындауы заңды. Ереже бойынша, шығу
технологиясы өте көп. Соның бір жолы – акцияларды құнды қағаздардың екінші
рыногы арқылы өзгелерге сату.
Курстық жұмыстың негізгі мақсатына венчурлық кәсіпкерліктің теориялық
және ғылыми-тәжірибелік проблемаларын зерттеу, Қазақстан экономикасындағы
Ұлттық инновациялық жүйенің басымдықтарын анықтау, елімізде венчурлық
кәсіпкерліктің дамуы мен кәсіпорынның инновациялық қызметіне талдау жасау.
Венчур еліміздің экономикасына үлкен пайда алып келетіні сөзсіз.
Сонымен қатар бүкіл әлемдік деңгейде Қазақстанды үшінші қатарлы елдер
санатынан алып шығып, индустриялды мемлекеттер қатарына қосып, бірегей
ұлттық экономиканың негізін қалайтыны сөзсіз.
1. ВЕНЧУРЛЫҚ КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Венчурлық кәсіпкерлік түсінігі, маңызы және инновациялық жүйенің
экономикадағы рөлі
ХХ-шы ғасырдың ортасына дейін мұнай, қару-жарақ, анаша саудасы, ірі
ойынханалар үлкен пайда алып келетін бизнестің түрлері болып есептелді. Бұл
бизнес түрлерінің бағыты мен табиғаты өте ауыр, әрі соңында адамдардың
физикалық, психологиялық, моральды құлдырауына алып келеді.
Алайда 50-ші жылдардан соң үлкен пайда алып келетін адами-зияткерлік
құндылықтырға бағытталған жаңа бизнестің түрі пайда болып, тиісінше ҒТП-ң
дамуына айтарлықтай үлесін қосты. Бүгінгі таңда бұл бизнес - венчурлық
қаржыландыру атымен танымал. Ол ғылыми сыйымды әрі жоғары технологияларға
негізделген шағын және орта кәсіпкерлікке тікелей инвестиция салуымен
ерекшеленеді. Венчур сөзі бір жағынан кәсіпорын, екінші жағынан тәуекел
деген мағынаны білдіреді. Венчурлық бизнес дегеніміз – пайда табу
мақсатында біреуі қаражатымен, екіншісі идеясымен инновациялық ғылыми
сыйымды өнім шығаруға бағытталған үлкен тәуекелге баратын кәсіпкерлердің
бірлескен жұмысы.
Венчурлық қаржыландыру акцияға қаражат салумен, биржалық ойынмен
байланысты болады.
Қаражат акциялары әлі қаржы нарығына шығарылмаған кәсіпорынға
салынады.
Венчурлық капитал шағын жоғарытехнологиялық кәсіпорынға салынады.
Венчурлық капитал жаңа компанияларға орта және ұзақ мерзімге беріледі,
әрі өмірлік цикл аяқталғанға дейін венчурлық капиталистің қалауымен қаражат
қайта алынбайды.
Венчурлық қаржыландыру үлкен табыс алып келіп тұрған компанияға емес,
потенциялды даму мүмкіндігі бар жас компанияларға беріледі.
Венчурлық капитал дәстүрлі емес, жаңа компанияларды қолдауға
жұмсалады. Бұл бір жағынан тәуекелді арттырса, бір жағынан үлкен пайда алып
келеді.
Венчурлық капиталист, 5-7 жылдан кейін өзінің қаражатын компаниядан
қалай алатынын анықтап алуы тиіс.
Қаржыландырудың жетістігі компанияның акциясының құнының өсуімен
анықталады.
Венчурлық қаржыландыру басқа қаржыландырулардан, соның ішінде банктік
несиеден қандай айырмашылығы болуы мүмкін:
1. Инвестор өз қаржысын акцияға салады.
2. Инвестор жаңа кәсіпорынға көмектеседі (кеңес береді, тәжірибесімен
бөліседі, таныстар табады).
3. Тоқсандық, жылдық пайыздық төлем талап етпейді.
4. Банктер тәуекелі жоғары әрі ұзақ мерзімге қаржы беруден сақтанады.
5. Венчурлық капитал беруші акционері ретінде сәтсіздіктерді де,
жауапкершілікті өзінің мойнына алады. Кәсіпорынның негізін қалаушы мен
инвестор әріптес ретінде жұмыс істейді.
Егерде венчурлық инвестордың қаражаты жетпейтін болса, онда ол
компаниямен бірге бес тәуекелі жоғары деңгейлерді өткенше жаңа, қайта жаңа
қаржы көзерін іздейді. Бес даму деңгейінен кез келген жоғары технологиялы
компания өтеді:
1. Компанияның пайда болуы.
2. Алғашқы маңызды инвестициялық венчурлық капиталды тарту.
3. Ғылыми сыйымды өнім шығарған дейінгі компанияның дамуы.
4. Компанияның жоғары рентабельді болғанынша кеңеюі, жоғары пайда алып
келуі мен акцияларының қорбиржасында сатылуы пайдалы болғанынша.
5. Компанияның қор нарығында(немесе арнайы биржаларда) акцияларының
сатылуы және көп мөлшерде пайда алып келуі.
Мысал келтірсек, Хьюлетт пен Паккардтың тарихы көпке танымал. Олар
өздерінің өлшеуіш приборларын ескі гаражда ойлап тапқан. Бұл гаражды олар
таныстарынан аз ғана ақшаға жалдап отырған еді. Кейін олар осы приборды
өндіру үшін венчурлық капиталды тартқан болатын. Бұдан кейін бұл екеуі
активтері біршама млрд. долл. құрайтын, әлемге танымал компютерлік
компанияның негізін қалады.
Бұған қарап отырып венчурлық қаржыландыру жоғары эффектілі бизнес және
жоғары технологиялы компанияларды қаржыландырушы ғана емес, сонымен қатар
қаржы жүйесі мен экономиканың нақты секторымен конструктивті арақатынасы
көрсетеді.
Венчурлық капиталдың басқа қаржыландыру көздерінен жоғары технологиялы
компаниялар үшін келесідей басымдық артықшылықтары бар:
❖ Компанияның болашақтағы дамуы үшін және барлық этаптардан сәтті өтуі
үшін, ол қаржылық база құрады.
❖ Ғылыми сыйымды өнімді өндіретін компаниялар үшін ұзақ мерзімді
қаржыландырылады.
❖ Компания брлық этаптардан өткенше венчурлық капиталистаер пайыздық
төлемдер талап етпейді.
❖ Жоғары технологиялы компанияларға инвестицияланған венчурлық капитал,
өте жоғары табыс алып келеді, тіпті кей жағдайларда 10 есеге көп
болады.
❖ Инвестор өз ақшасын сала отырып, нағыз іскер әріптес болады. Ол тек
қана қаржылық көмек көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар
консультативтік, эксперттік, ұйымдастырушылық көмегін тигізеді.
❖ Ең маңыздысы венчурлық капитал ғылыми-техникалық сфераның
коммерциялануына ықпал жасайды.
❖ Венчурлық капитал шағын жоғары технологиялы компаниялардың қызметі
үшін арнайы орта мен ыңғайлы жағдайлар жасайды.
1.2 Шағын венчурлық кәсіпкерлік
Шағын кәсіпкерлік деген түсінік кәсіпкерліктің құрамдас бөлігінің
бірі ретінде, ең алдымен кәсіпорынның көлемділік сипатымен байланысты.
Кәсіпкерлік шағын кәсіпкерлікке, айналым көлеміне, жұмысбасытлар санына,
кіріс немесе табыс көлемінің бағасына қарай жатқызылуы мүмкін. Шаруашылық
есепке алу дамымаған және инфляция жоғары болған жағдайда жұмысбастылар
саны ең керекті критерий болып табылады.
Ресей Федерациясындағы шағын кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан қолдау
туралы заңында жұмысастылар саны төмендегідей болып келетіндерді шағын
кәсіпорындарға жатқызуды ұсынады:
❖ өнеркәсіпте – 200 адамға дейін;
❖ құрылыста – 100 адамға дейін;
❖ көтерме саудада – 50 адамға дейін;
❖ ауыл шаруашылығында – 50 адамға дейін;
❖ ғылымда және өндірістік емес өрісте – 25 адамға дейін;
❖ бөлшек саудада – 15 адамға дейін.
Сондай-ақ шағын бизнес сферасына өздерінің тәуелсіз меншігі бар,
шаруашылық еркіндікке ие және өз қызметі сферасында үстемдік етпейтін
фирмалар жатады. Көптеген шетелдік зерттеулер шағын кәсіпорындарға 50
адамнан аспайтын жұмысшылар бар және сату көлемі 20 млн доллардан аспайтын
фирмаларды жатқызады. Бірақ бұл көрсеткіштер шартты болып табылмайды.
Шағын кәсіпорындар, үнемі жаңарып тұратын номенклатурасымен және
ассартиментімен, аз ғана партияда өнім дайындау, шектеулі тұтынушылар
жағдайында елеусіз материалдар мен шикі затты қолдану қажет болған жағдайда
пайда болады. Сонымен, шағын кәсіпорындар нарықтың салыстырмалы толған
кезінде жекелеген тапсырыстарды есепке алып өнімді аяқтайды, яғни ұсақ –
түйек өнімдер өндіріледі. Сонымен қатар, шағын кәсіпорындар қызметтің
барлық саласында нолдік нәтиже алумен байланысты жоғары тәуекелге ие болып
табылады. Бұл әрі инновациялық қызмет, әрі жаңа технологияны игеру. Өнімнің
жаңа түрін игеру. Шағын кәсіпорындардың капиталымен тәуекел, іріге
қарағанда қоғамға аз шығындар алып келеді, сондықтан мемлекет шағын
кәсіпорындарды құру және дамыту үшін арнайы жеңілдіктер тәртібін тағайындау
керек.
Шағын бизнестің артықшылықтары мен ерекшеліктеріне көптеген адамдардың
ойы бойынша, нарыққа тек ірі капиталы бар кәсіпорындар ғана қол жеткізулері
мүмкін, ал шағын кәсіпорындар үшін орын жоқ. Басты аргумент ретінде шағын
бизнестің қуатты ірі компаниялармен бәсекелестікке түсе алмаитындығы. Ал,
егер дұрыс тұрғыдан қарастырсақ, шағын бизнестің тиімді бәсекелес болуының
бірнеше себебін көрсетуге болады. Біріншіден, шағын кәсіпорындыр үшін 0,5 –
1 жыл ішінде өздерінің стратегияларын өзгерту қиындық тудырмаиды, ал ірі
кәсіпорындар үшін 5 – 6 жыл қажет. Екіншіден көпшілігі қателесіп инновация
ірі кәсіпорындардан жүреді деп ойлайды. Шағын кәсіпорындардың ірі
кәсіпорындарға қарағанда капиталының күйіп кету тәуекелі төменірек, және де
әртүрлі инновациялық технологияларды енгізуден қорықпайды.
Шағын венчурлық компаниялардың артықшылықтары:
□ Жұмыс орындарын тез көбейтеді.
□ Ғылым мен өнеркәсіп арасында байланысты күшейтеді. Ғылым –
технология - өнеркәсіп – нарық.
□ Елдің ғылыми-техникалық потенциялының дамуына қаржылық та рухани
тұрғыда да көмегін тигізеді.
□ Өнеркәсіптің инновациялық бағытталуын өрістетеді.
□ Ғылыми сыйымды тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін көтереді.
□ Аймақтарда өндіріс инфрақұрылымдарының дамуына, әлеуметтік-
экономикалық жағдайдың жақсаруына септігін тигізеді
□ Ғылыми білімге деген сұранысты жоғарлатады.
□ Шағын фирмалардың шығарған технологиялары, ірі фирмалар мен
корпорациялардың дамуына жағдай жасайды.
□ Жаңа тауарларға деген тұрғындардың сұранысын оперативті түрде
қанағаттандыруына жол ашады.
□ Экономиакалық, энергетикалық, ақпараттық, экологиялық, сатушылық,
сонымен қатар елдің қорғаныс қабілеттілігін жаңа бір деңгейге
көтереді.
16
Өтімділікті
қамтамасыз ету
кезеңі
12
13 14 15
11
10
Тұрақты даму кезеңі
9
8
7
Жаңа даму
кезеңі
6
5
4
Алғашқы қадамға Алғашқы
қадам
дейінгі кезең
3
1 2
1-сурет. Венчурлық компанияның өмірлік циклі.
Шағын жоғары технолдогиялы компанияның графикалық өмірлік циклі 1-
суретте көрсетілген. Қаржылық экономикалық жағдайының құлдырауы,
басшыларының қате стратегия қолдануынан немесе тұтынушыларда сол тауарға
деген сұраныстың төмендеуінен болуы мүмкін.
Кез келген шағын жоғары технологиялы компанияның дамуы венчурлық
қаржыландырумен тығыз байланысты. Венчурлық кәсіпорынның қаржылындырылуы
үш этаптан тұрады:
1) инвестицияға дейінгі;
2) инвестициялау кезіндегі;
3) инвестициядан кейінгі.
Бұлардың әр қайсысының өзінің құрылымы, ерекшеліктері бар.
Инвестицияға дейінгі кезең:
1) жобалық идеяны дайындау;
2) ұсынысты реттеп, қаржыны іздеу;
3) потенциялды инвесторларды іздеу;
4) бастапқы бизнес-жоспарды дайындау;
5) потенциялды инвесторлармен алдын-ала сұхбат жүргізу;
6) бизнес-жоспарды толық дайындау;
7) инвестиция көлемі туралы келісім-шартты дайындау.
Инвестициялау кезіндегі:
а) компанияны ұйымдастырудың алғашқы этапы;
б) іскерлік моделін дайындау;
в) маркетингті ұйымдастыру;
г) өнімнің алғашқы партиясын шығару;
д) нарықтың белгілі бір сегментін жаулап алу;
е) өнімді жарнамалау;
ж) инвестициядан шығу үшін қаржы іздеу;
з ) инвестициядан шығуға дайындық;
и) инвестормен бірге инвестициядан шығудың ең ұтымды жолын таңдау;
к) инвестордың қаражаты мен табысын алуы, компания басшылығының ары
қарайғы жұмысын
жоспарлау.
Инвестициядан кейінгі кезең:
Кәсіпкер мен басшылары үшін:
а) компанияның өз бетімен дамуы немесе ірі кәсіпорынға мүше болуы;
ә) қыметінің сәл өзгеруімен жаңа компанияның құрылуы;
б) мүлдем жаңа компанияның құрылуына дайындық.
Бұрынғы инвестор үшін:
а) қайтып келген венчурлық капиталдың бағытталуы;
ә) одан да ірі жобаларды қаржыландыруға қатысуы;
б) жаңа технологияларға жеке инвестиция жасауы.
жылдар
5
4
3
2
1
0 1 2 3 4
5 6 этаптар
2-сурет. Шағын жоғары технологиялы компаниялардың өмірлік циклі
Белгілердің түсініктемесі:1) Алғашқы қадамға дейінгі кезең; 2)
Алғашқы қадам; 3) Жаңа даму кезеңі; 4) Тұрақты даму кезеңі; 5)
Өтімділікті қамтамасыз ету кезеңі; 6) Инвестициядан шығу кезеңі.
Компанияны кеңейту үшін қаражат көздерін көп уақыт іздеуге тура
келеді, компания басшылығымен инвестор компанияны сату мен инвестициядан
шығуды немесе акцияны ашық жариялауы шарт. Соған қарамай әр этаптың
ұзақтығы қалыптасқан тәртіп бойынша 5-7 жылдан аспайды. Тек кейбір
жағдайларда венчурлық капиталистпен өзара келісімге байланысты он жылға
созылып кетуі мүмкін. Бірақ бұл өте сирек болады, себебі компанияның
рентабельді болып жоғары дәрежедегі өтімділігін қамтамасыз ету үшін 7 жыл
жеткілікті.
Жалпы венчур туралы айтқан кезде инновация ұғымынан алшақ кетуге
болмайды. Себебі бұл екеуі өмірлік кезеңдерінде бір-бірінен ажырамай
ұштасып жатады. Инновацияны кең ұғым ретінде қарастырсақ, ал венчур оны
тудырушы. Инновация магнитофон болса, венчур оның батарейкасы сияқты,
инновация үлкен машина болса, венчур оның аккумуляторы, инновация қоғамның
соғып тұрған жүрегі болса, венчур оның күре тамыры десем қателеспеспін.
Себебі, венчурсыз инновацияның дамуын елестету қиын, венчур инновацияның
дамуына өзіндік рең қосады, сонымен қатар ол базалық инновацияның негізі
болып саналады. Сонымен инновация дегеніміз не? Оның қандай экономикалық
мәні бар? Деген сұрақтарға жауап іздесек.
Инновация түсінігі алғаш рет XIX ғасырдың ғылыми зерттеу
жұмыстарының кейбір элементтерінің бір мәдениеттен екіншілеріне енгізулерін
білдірген. Мұндағы негізгі ой ол еуропа дәстүрін ұлттық африкалық және
азиялық қоғамға бағыттау болды. Тек XX ғасырда ғана техникалық инновация
заңнамаларын зерттей бастады.
1.3 Венчурлық капиталдың қалыптасу көздері
Венчурлық капиталдың қалыптасу көздерін 2 топқа бөліп қарастыруға
болады: формалдық (венчурлық фирмалар, институционалды инвесторлар және
банктер) және формалдық емес (жеке тұлғалар, бизнес періштелері, жекеменшік
бірлестіктер және т.б.).
Формалдық секторға келесідей құрылымдарды жатқызуға болады:
1. Венчурлық капитал фирмалары.
2. Венчурлық капитал қорлары.
3. Ғылыми техникалық қызметті жүзеге асыратын шағын компанияларды
қолдауға құрылған арнайы қорлар.
4. Инвестициялық компаниялар.
5. Институционалдық қаржылық инвесторлар, мысалы, жинақтаушы зейнетақы
қорларымен сақтандыру компаниялары.
6. Қаржылық емес корпорациялар.
7. Қаржылық-өнеркәсіптік топтар.
8. Ұлттық банк.
9. Комерциялық банктер.
10. Трансұлттық венчурлық қорлар.
Формалдық емес сектор:
1. Кәсіпкердің жинақтаған қаражаты.
2. Отбасының және достарының жинақтаған қаражаты.
3. Қарызға алынған қаражат.
4. Гранттар.
5. Қорлардың сыйға берген қаражаты.
6. Меценаттардың қаржылық көмегі.
7. Демеушілердің қаражаты.
8. Ғылымды, иновацияны және технологияның дамуына арналған қорлардың
қаражаты.
9. Академиялық және салалық базалық институттар және конструкторлық
бюролар, сонымен қатар ғылыми-техникалық мекемелердің қаржысы.
10. Бизнес инкубаторлар.
11. Бизнес періштелерінің қаржысы.
12. Венчурлық капиталисттердің синдикатталған қаражаттары.
Формалдық емес сектор
Кәсіпкердің жинақтаған қаражаты. АҚШ пен Ұлыбританияда кәсіпкердің
жинақтаған қаражатыалғашқы дән егу кезеңімен бастапқы кезеңге дейін жетіп
артылады (бұлар негізінен әртүрлі бағамен, яғни 59-74% кездеседі). Ал
Ресейде 1996 жылы бұл көрсеткіш басқа қаржыландыру көздерінің жоқ болуына
байланысты өте жоғары болған. Жеке жинақтаған қаражаттың шектеулі болуына
қарамастан кәсіпкерлер көп жағдайда өздерінің қаражатымен тікелей шыққысы
келеді. Бұл олардың болашақта компания акциясының көп бөлігінің иесі
болуына үлкен септігін тигізеді. Бірақта, өзіңнің жеке қаражатың
таусылғаннан кейін басқа қаржыландыру көздерін іздеуге тура келеді.
Отбасының және достарының жинақтаған қаражаты. Бұл қаражаттар орта
мерзімді пайыздық үстемесіз несиеге ұқсайды. Бұлай қарызға ақша алудың
артықшылығы ол кәсіпкерді жақсы танитын және адамдық қасиеттеріне сенетін
таныстарынан ақша тартудың жеңілдігінде. Бұның ең басты кемшілігі жақын
адамдарыңның сенің бизнесіңе қатыса аламын деген сенімнің пайда болуында,
сонымен бірге бизнесіңді жүргізу туралы ақыл-кеңес беруінде.
Базалық институттар, бизнес инкубаторлармен инновациялық парктердің
қаражаты. Дән егу кезеңінде өнімді өндіруге көп қаражат керек емес.
Дегенмен, жобаның авторының, оның отбасының, достарының, таныстарының
қаражаты, тіпті, жеке инвесторлардың қаражаты да жетпей қалуы мүмкін. Осы
кезде мемлекеттік гранттармен әртүрлі ұйымдардың қайырымдылық гранттары
көмектеседі. Сонымен қатар жаңа компанияның қаржылық жағдайын жақсартуға
базалық институт қаржылай көмектеседі. Бұл қаражаттар ақшалай емес
натуралды түрде беріледі. Мысалы, институт директорлар кеңесі компания
негізін қалаушыға құрал-жабдықтарды,байланыс құралдарын, компьютерлерді
береді. Сонымен қатар әріптес мамандарда кейбір теориялық және техникалық
қажеттіліктерді шешуге көмектеседі.Әрине бұлардың барлығы тегін емес,
кәсіпкердің басқа жерден офис ашып, лаборатория құрғанынан гөрі әлдеқайда
шығыны аз. Бұданда ыңғайлы жағдайды кәсіпкерге бизнес инкубаторлар жасап
береді.
Венчурлық капиталға көңіл бөлген кезде әрине ұзақ мерзімді
қаржыландыру көзін тауып алғаны дұрыс. Алайда бұлай әрқашан бола бермейді.
Көп жағдайда жаңа әрі қайта жаңа инвестиция көздерін іздеуге тура келеді.
Мысалы, жаңа компанияны құруға ынталы адам өзнің бизнес-жоспарымен
инвесторға келгенде, олар бұл жобаның перспективті екенін мойындайды,бірақ
олар тек нақтырақ жоба жасап келгенде ғана қаржыландырамыз деседі.
Бизнес періштелері. Экономикасы дамыған көптеген елдің тәжірибесінде
көрсеткендей жаңа жоғары технологиялық компанияның ерте даму кезінде,
бизнес періштелері деп аталатын индвидуалды венчурлық капиталистердің
инвестиция құюуы өте маңызды орынды иеленеді. Олардың көбі сауда-саттық пен
делдалдық операцияға қатыса бастады. Олар алыпсатарлықтан миллиондап қаржы
тауып, сол қаржының біраз көлемін ғылыми-зерттеу және ғылыми-конструкторлық
жұмыспен айналысып бастаған әріптестеріне бөлді. Әрине, жайдан-жай емес,
қайтарымына жоғары технологиялық компанияны дамыту үшін.
Мәселенің мәнісі, салынған қаражат ұзағынан жақсы экономикалық
көрсеткіш бермейтіні анық, себебі ресейлік жеке меншік инвесторлары
батыстық бизнес періштелерінен өздерінің ерекше менталитетімен айқындалып
тұрды.
Негізінен бизнес періштелері - өз бизнесі арқылы көп табыс тапқан,
жеке компаниясы үшін керек емес еркін қаражатты иемденетін, жаңа бизнес ашу
үшін жеткіліксіз қаражаты бар ауқатты адамдар. Сол себепті олар бар
қаражатын жоғары технологиялы кәсіпкерлік жобаларды қаржыландыруға
дайын.Біреудің бизнесін қаржыландыру арқылы бизнес періштелер біртіндеп өз
бизнесінің бір бөлігіне айналдырады немесе одан үлкен пайда алады немесе
олар биржалық ойындарды жақсы көретін тәуекелшіл адамдар. Бір нәрсені атап
өту керек бизнес періштелер басқа венчурлық капиталистерден әлдеқайда
жоғары тәеукелге барады. Екінші бір ерекшелігі олар компанияның ерте даму
кезінде қаржыландырады. Осыған байланысты тәуекел ең жоғары кезде, өте көп
емес қаражат салу арқылы, көп пайда табуға болатын сфера бизнес
періштелердің мекені. Оларды жайден-жай венчурлық капиталдың формалдық емес
секторының негізі деп атамаса керек.
Бизнес періштелерінің синдикаталған қаржылары. Әдетте индевидуалды
бизнес періште(10мыңнан 100мың доллар аралығында) үш жылдық мерзімге бір
немесе екі инвестиция жасайды. Бірақ кейінгі уақыттарыиндевидуалдық
инвестициялар бірлескен венчурлық капитал иегерлеріне жол бере бастады. Бұл
үшін өзіндік ерекшелігі бар инвестициялық синдикаттар құрылады – бірнеше
инвестициялардың бір жерге топтасуы. Бұның нәтижесінде жаңа компанияға әлде
қайда көп қаражат салу мүмкіндігі туады, индивидуалды тәуекел төмендейді.
Сонымен бірге синдицияланған венчурлық капитал ғылыми-техникалық және
өнеркәсіптік сфераның барлық этаптарына қаржы көзі ретінде тартыла алады.
Сонда да көпнесе басталу кезеңіне, ерте даму және кеңею кезеңдерін
қаржыландыруға тартылады.
Формалдық сектор
Венчурлық капитал фирмалары. Венчурлық капитал фирмаларының
функциялары мен мақсаттарының әртүрлі формада бола алады:қорлар,
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер, компаниялар тағы басқалар. Олардың
арасында білміне қатысты болсын, жоғары технологиялы комапниялармен
іскерлік қарым қатынаста да айырмашылықтары бар.Оларды жеке, жеке
қарастырған дұрыс. Ең бастысы оларды бір нәрсе біріктіреді – ол жас
компаниялардың кейінгі этаптарын қаржыландырады.
Венчурлық капитал фирмаларының екі ерекшелігі бар. Біріншіден,
венчурлық капитал фирмаларыкомпанияны бақылауға алуға тырыспайды. Компания
негізін қалаушылардың фирмаға деген бақылауды жоғалтып аламын деп
қорықпауына болады. Олардың мақсаты – салынған қаражатты мүмкіндігінше
тиімді түрде жұмсап, максималды пайда түсіруге көмектесу. Екіншіден,
қалыптасқан заңдылық бойынша венчурлық капитал индустриялдық секторларға
бағытталған. Ең бастысы компанияның бизнес-жоспарында негізгі үш жағдай
қарастырылуы керек: басқару командасының біліктілігі,сапалы тауардың болуы
менсенімді нарықтық перспективалардың болуы. Ал бұл тұрақты даму кезеңі,
өтімділікті қамтамасыз ету кезеңі, инвестициядан шығу кезеңі сияқты
белгілер сәйкес келеді. Бір жағынан тәуекел аз болғаннан кейін, жаңа
инвестициялар тартуға өте ыңғайлы.
Венчурлық капитал фирмаларының синдикаты. Керек қаражаттың көлемі өте
жоғары әрі тәуекел жоғары болса, біршама венчурлық капитал фирмалары
бірігіп мәмле жасауы мүмкін. Мұндай жағдайда бір фирма жетекші рөлді
атқарады. Инвестицияның тәуекел деңгейінің төмендету арқылы, синдикациялау
ірбір фирмаға артықшылық жасап береді:
- Акция пакетінің көп бөлігінің бір адамда кетіп қалуынан
сақтайды;
- Венчурлық мәмледегі барлық әріптестердің жиынтық іскерлік
тәжірибе жинақтауына көмектеседі;
- Көп көлемде қаржы тартудың мүмкіндігі;
- Жаңа инвестиция тартуға өте жағымды жағдайлардың жасалуы;
Венчурлық капитал қорларының қаражаты. Ұзақ мерзімді және қысқа
мерзімді жобаларды қаржыландыру үшін заңды және жеке тұлғалардың
қаражаттарын біріктіруі. Сонымен бірге қорлар ашық және жабық болуы мүмкін.
Жалпы қорларды қаражат көлемі мен акционерлердің саны қатаң бақыланылады.
Бұндай қорлар 5-10 жылға дейін жұмыс атқарады. Ашық қорларды жаңа
акционерлердің қосылуына байланысты капитал көлемі ұлғайа беруі мүмкін.
Бұндай қорлардың мерзімі шектелмеуі мүмкін.
Сонымен қатар венчурлық қорлар келесідей бөлінеді:
а) өзінің өтімділігін қамтамасыз ететін қорлар – бұл қорлар
нақты жобаны қаржыландыруға арналған. Бұл жоба аяқталған соң, инвесторлар
өз қаражатын қайтып алады. Бұндай қорлар 10 жылға жуық жұмыс атқарады.
ә) Мәңгі жасыл қорлар - жобадан кейін алынған қаражат келесі
жобаға қайта қаржыландырады. Бұл тұрақты қорды қалыптастырады.
б) Клубтық инвестициялар – инвесторлар қандай да бір компанияға
белгілі бір жобаға қаражат салуға тапсырма беру арқылы жүзеге асатын
формалдық емес қорлар.
Венчурлық капиталды трансұлттық қорлар. Компания құратын кәсіпкер
біраз жағдайларда көп қаражатқа мұқтаж болуы мүмкін. Олар үлкен әлемдік
нарықтан – АҚШ, Англия мен Жапония сияқты елдерден инвесторлар тартуды
көздейді.Денсаулық сақтау мен компютерлік технологиялар саласындағы
көптеген жобаларды қаржыландыру әлемдік деңгейде жүзеге асады, яғни
бірталай мемлекеттердің инвесторларынан құралады.
Венчурлық капитал компаниялары. Бұлар негізінен институционалдық пен
арасында жеке қаражаттарды басқаратын, әрі шағын жоғары технологиялы
кәсіпорындарды қаржыландыру мен инвестицияларды басқаратын профессионалдық
ұйымдар.
Қаржылық емес корпорациялар. ХХ-шы ғасырдың 60-шы жылдарынан бастап,
әсіресе 80-90-шы жылдары венчурлық қаржыландыруға ірі қаржылық
емес(өнеркәсіптік) корпарациялар көңіл бөле бастады.Бұның негізгі себебі аз
ғана қаражат жұмсап, өндіріс орындарын жоғары технологиялы, супер жаңа
инженерлік-конструкторлық шешімдермен қамтамасыз етуге жол ашуында болды.
Бұндай қаржыландырудың тиімділігін әлемдегі мынан алып компаниялар
мойындған еді: Du Pont, Ford, Texas Instruments, Union Carbide, Exson.
Сонымен қатар Xerox 55 млн. долларды құрайтын арнайы қор құрса, General
Electrik бүгінге дейін венчурлық қаржыландыруға әрқашан 200 млн доллар
резервтейді.
Коммерциялық банктер. Көптеген елдердің задары мен банктердің
жарғылары өздерінің инвестицияларының бағытын шектейді(тек арнайы
мамандандырылған инвестициялауға арналған инвестициялық банктерден
басқалары). Жоғары технологиялы кәсіпорындарды қаржыландыруда
банктерәрқашан да негізгі орындарды иеленген. Әсіресе бұл коммерциялық
банктер, көбісі филиал ретінде венчурлық қолар құрады, бұл өз ретінде
венчурлық бизнестің дамуына өзіндік жағдайлар жасайды.
Құнды қағаздар биржасы. Шағын компанияның қор нарығына шығуы тек қана
қиын емес, сонымен қатар қымбат. Егер де оның активтерінің нарықтық бағасы
10-20 млн. доллардан аспаса, ода мұндай компаниялар қор нарығына
жіберілмейді. Сондықтан қор нарығында венчурлық компаниялардың 15-20%-н
құрайды. Сонымен қатар бұл кәсіпкерлер үшін де, компания басшылары үшін де,
инвесторлар үшін де компанияның нарықтағы бағасы өскенде акцияларды сату
арқылы қорытынды табысты алу мотивация болып табылады.
Дәл осы венчурлық қаржыландыру жүйесінің пайда болуы жоғары
технологиялы компанияның негізін қалаушыны да, инвесторды да қызықтырды.
Бұл өз ретінде ғылыми-техникалық және технологиялық үрдістің жылдам
дамуымен қатар постиндустриялды кезеңге өтудің негізін қалады.
2. ҚАЗАҚСТАНДА ВЕНЧУРЛЫҚ БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанда венчурлық бизнестің даму жағдайы, жаңашылдық
принциптері
Қазіргі кезде Ұлттық инновациялық қор қазақстандық жеке
серіктестермен бірлесіп, бес венчурлық қорлардың құрылуын бастады. Осы
қорлардың инвестициялық саясаты IT-технологиялар, жаңа құрылыс
материалдары, фармацевтика және экспортқа бағытталған басқа болашағы зор
салалардағы жобаларды іздеу мен тартуға бағытталған. Қазіргі кезде құрылған
бес қазақстандық венчурлық қорлардың жарғылық капиталдары 110 млн. АҚШ
долларын құрайды. Венчурлық капитал (англ. Venture Capital) — жаңа, дамып
келе жатқан немесе нарықтағы орын үшін күресетін кәсіпорындар мен
фирмаларды қаржыландыруға арналған және осыған байланысты жоғарғы немесе
салыстырмалы жоғарғы қаупі бар инвесторлардың капиталы; жоғарғы табысты
күтуде қаупі бар құнды қағаздарға немесе кәсіпорындарға салынған ұзақ
мерзімді инвестициялар. Венчурлық инвестициялар - бұл, әдетте, орташа
деңгейден жоғары табыстылығы бар тәуекел инвестициялары. Жақында KazVenture
венчурлық капитал мен тікелей инвестициялардың қазақстандық қауымдастығы
құрылды.Ұлттық Инновациялық Қор өз жұмысын 2011 жылдың бірінші тоқсанында
бастайтын Қазақстанның венчурлық қорларының Қауымдастығын құрудың
бастамашысы болды. Қауымдастықтың құрылу мақсаты болып Қазақстан
Республикасында венчурлық қаржыландыруды дамытуға көмектесу, венчурлық
бизнестің дамуы үшін оңтайлы жағдайлар жасау, венчурлық қаржыландырудың
механизмін жасап шығару, отандық және шет елдік капиталдың қатысуымен
венчурлық қаржыландырудың жүйесін қалыптастыру болып табылады.
Қауымдастықтың міндеттері:
• Қауымдастық мүшелерінің құқықтарын қорғау;
• Венчурлық индустрияның қазақстандық оң тәжірибесін анықтау және тарату;
• Салалық теріс тәжірибелерді зерттеу және жүйелеу;
• Венчурліық бизнестің қатысушыларының мүдделерін қорғау;
• Венчурліық индустрияның жақсы әлеуметтік беделін жасау;
• Алдыңғы қатарлы шет елдік тәжірибені тарту;
• Венчурлық нарықтың қатысушылары үшін ақпараттық қамтамасыз ету және
коммуникативтік алаңды жасау;
• Қазақстанға болуы мүмкін инвесторлар мен технологияларды тарту;
• Басқарудың кәсіби стандарттарын жасау және енгізу;
• Венчурлық бизнес компаниялары үшін білікті мамандардың тобын қалыптастыру
Ұлттық инновациялық қор 2007 жылдан бері венчурлық инвестициялардың
Еуропалық және Сингапурлік қауымдастықтарының мүшесі болып табылады. Олар:
1. EVCA – венчурлық инвестициялаудың еуропалық қауымдастығы
2. SVCA – венчурлық инвестициялардың сингапурлік қауымдастығы
2.2 Қазпочта акционерлік қоғамының жаңашылдық әрекеті, жалпы экономикалық
сипаттамасы
Қазпочта ТМД аумағында бірінші болып пошта-жинақ жүйесін
құрастырып енгізген бірден-бір пошта әкімшілігі болып табылады. Қазпочта
АҚ-ның сапалы пошта-жинақ жүйесін құрастырудағы жұмысының нәтижелері
байланыс саласындағы аймақтық достастықпен сәтті деп танылды. Ал
Қазақстандағы жаңа пошта жүйесінің үлгісі Достастық елдері пошта
әкімшіліктері үшін болашағы мол даму жолы ретінде атап өтілді. Бүгінгі күні
қазақстандық пошта 21 000-ға жуық қызметкер, республика бойынша 3200
байланыс бөлімшелері, 14 облыстық және 4 республикалық мәндегі филиалдан
тұрады. Қазіргі кезде қазақстандық поштаны көп функционалды қаржылық
супермаркетке айналдыру үрдісі жедел іске асырылуда. Мұнда жақын арада
пошталық, қаржылық және басқа да қызметтер көрсетіледі. Қазақстан сияқты
үлкен мемлекетте ақпараттық қоғамның дамуы жағдайында әмбебап логистикалық
операторының қызметінсіз мүмкін емес. Пошта саласында жүріп жатқан
өзгерістер, тұтастай алғанда компанияның алға жылжуына негіз қалады.
Standard & Poor's халықаралық рейтингтік агенттігі 2007 жылы Қазпочта
АҚ-ға ұзақ мерзімді несиелік ВВ+ Тұрақты рейтингісін берді. Бұл
компанияның тұрақты дамып келе жатқан кәсіпорын екенін дәлелдейді.
Қазпочта АҚ 2010 жылдың қаңтарынан Самұрық мемлекеттік холдингісіне
кіреді. Бұл даму институтын құрғанда алға қойған басты мақсаттар
корпоративтік басқару, мемлекеттің қызығушылығын қорғау мен
макроэкономикалық тұрақтылықты одан әрі қолдау болды. Бір жыл ішінде алға
қойған міндеттер мен мақсаттарды орындауда бірлесіп жасалған жұмыстар
жемісті болды. Директорлар кеңесінде жай ғана поштаның даму тұжырымдамасын
емес, сонымен қатар ұлттық пошта операторының инфрақұрылымын жаңартатын
бағдарламаны қамтитын 2011-2011 жылдарға дамудың стратегиялық бағыттары
бекітілді. Мұндай жаңартудың негізгі міндеттері пошта байланысы
бөлімшелерінің жеке желісін оларды жан-жақты қамтып, техникалық нығайту мен
ақпараттық коммуникациялық және банктік жабдықтармен қамту арқылы жетілдіру
болып табылады. Қазпочта АҚ 2010 жылдың қаңтарынан Самұрық мемлекеттік
холдингісіне кіреді. Бұл даму институтын құрғанда алға қойған басты
мақсаттар корпоративтік басқару, мемлекеттің қызығушылығын қорғау мен
макроэкономикалық тұрақтылықты одан әрі қолдау болды. Бір жыл ішінде алға
қойған міндеттер мен мақсаттарды орындауда бірлесіп жасалған жұмыстар
жемісті болды. Осы уақыт ішінде осындай мемлекеттің шешімін дұрыс қабылдау
мен түсінуде келді. Директорлар кеңесінде жай ғана поштаның даму
тұжырымдамасын емес, сонымен қатар ұлттық пошта операторының инфрақұрылымын
жаңартатын бағдарламаны қамтитын 2011-2011 жылдарға дамудың стратегиялық
бағыттары бекітілді. Мұндай жаңартудың негізгі міндеттері пошта байланысы
бөлімшелерінің жеке желісін оларды жан-жақты қамтып, техникалық нығайту мен
ақпараттық коммуникациялық және банктік жабдықтармен қамту арқылы жетілдіру
болып табылады. Бұл шаралар көптеген стратегиялық маңызды міндеттерді
орындауды ұйғарады. Бірінші кезекте қаржыландыру көздерін аймақтық желіні
қалалық, аудандық, ауылдық деңгейде дамытуға толық мобилизациялау қажет.
Бұл жан-жақты әрі ақпараттық-техникалық жабдықтау деңгейінде стандартты
пошта-жинақтау қызметтерінің тізімін сапалы негізде көрсетуге мүмкіндік
береді. Екіншіден, бұл қайта жабдықталған пошта байланысы бөлімшелерінде
электронды үкімет жүйесіне қосылу, несиелеу, тұрғын үй салу жинақтарын
жасау үшін теле және ақпараттық-коммуникациялық қызметтерді дамыту есебінен
көрсетілетін қызметтер аясын кеңейтуге мүмкіндік береді. Компанияның даму
жоспарын іске асыру пошта-жинақтау қызметтерін көрсету деңгейін көтеруге,
пошта жөнелтімдерін тасымалдау жиілігін арттыру, сонымен қатар тұтастай
алғанда аймақтық желі мен тораптық бағдарларды оңтайландыратын тораптық
бағыттар бойынша пошталық жөнелтімдерді жеткізу мерзімін қысқартуға
септігін тигізеді.
Қазпочта АҚ қызметінің тағы бір оңды нәтижесі клиенттер мен
әріптестер жағынан компания қызметтеріне деген жоғары қызуғышылық болып
табылады. Пошта – Қазақстан халқының бәріне дерлік қол жетімді бірегей
күшті желілік құрылым. Қазпочта ең пәрменді филиалдық желіге ие.
Республикада мұндай желіге іспеттес желі жоқ. Қазпочтаның барлық облыстық
филиалдарында K-mobile мен K-cell ұялы байланыс қызметтері үшін
төлемдерді қабылдаудан жаңа жобаларды іске асыру бойынша бағдарламалық
өнімдер сәтті қолданылып келеді.
2010 жылдың мамырында Қазпочта құнды қағаздар рыногында трансфер-
агенттік қызметті іске асыруға лицензияны алды. Бұл компанияның трансфер-
агенттік қызметтерді көрсетудегі жұмысын кеңейтуге мүмкіндік берді. Қазіргі
кезде Қазпочта АҚ өзінің қызметін құнды қағаздар рыногында белсенді түрде
дамытуда. Мұнда негізгі екі бағытты атап өтуге болады.
Біріншісі пошта секторында Казпост-секьюритиз деп аталатын
бірегей жобаны қамтиды. Ол бүгінде Қазпочтада енгізілуде. Мұнда Алматы
қаласы Аймақтық қаржы орталығы алаңында құнды қағаздармен түрлі
операцияларды жүргізу ұйғарылады.
Екінші бағыт Қазпочта АҚ құнды қағаздар рыногында трансфер-
агенттік желіні дамытуды айқындайды. Осыған байланысты Самұрық
мемлекеттік холдингінің Қазақтелеком АҚ-ның 4,6% жай акциялары
мемлекеттік пакетін Қазпочта АҚ трансфер-агенттік пункттері арқылы сату
тәжірибесі сәтті болды. Қазпочтаның трансфер-агенттік пункттері инвесторлар
мен сатушылар арасында байланыстырушы түйін қызметін атқарады. Трансфер
агенттік желі арқылы акцияларды сатып алу өтініштері бүкіл Қазақстан
бойынша қабылданды. Аймақтардағы инвесторлар акцияларды сатып алу келісімін
өздері тұрған жерден-ақ жүзеге асырды. Бұл жобаны іске асыру трансфер
агенттік желіні қолданудың инвесторлар үшін де, Қазпочта үшін де тиімді
екенін көрсетті. Бұған дейін трансфер агенттік қызмет қор рыногында табысты
қызмет түрлеріне жатпайды деп есептелген.
Бірінші тәжірибе сәтті өткендіктен бұл бағыт одан әрі де белсенді дами
береді. Жақын болашақта халыққа Қазпочта АҚ-ның барлық ірі қалалық және
аудандық пошта байланысы тораптарында орналасқан трансфер агенттік
пункттері арқылы акциялар сату жоспарлануда.
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы аумағында ішкі және халықаралық
жөнелтімдерді бақылау автоматтандырылған жүйесін енгізу арқылы қазақстандық
пошта халықаралық EMS қызметі сапасын сәтті дамытуда. Бұл сертификаттау
деңгейінде өз үлесін тигізді. 2010 жыл қорытындылары бойынша EMS-Kazpost
қола деңгейіне қол жеткзді.
Қазіргі кезде IPS-Light халықаралық бақылау жүйесі барлық облыс
орталықтарында орналастырылған. 2010 жылы EDI форматында жөнелтімдер
бойынша мәліметтерді жөнелту арқылы бақылау жүйесін жетілдіру жөніндегі іс-
шаралар жүзеге асырыла басталды. Бұл жұмыс International Post Corporation
компаниясымен бірлесіп атқарылуда.
EMS Таңертеңгі 10 10 бағыт бойынша және 4 бағыт бойынша 12-ге
дейін жеткізу қызмет түрлерін көрсету аясы кеңейтілді.
2010 жылдың қазанында Алматыда қазақстандық-эстондық бірлескен
кәсіпорын Электронпост.kz ашылды. Ол ақпараттық логистика қызметін, соның
ішінде пошталық жөнелтімдерді басып шығару мен конверттеуді қамтиды.
Siemens компаниясының көліктік-сұрыптаушы логистикасымен танысу
мақсатында Будапешт қаласы (Венгрия) мен Констанце қаласында (Германия)
келіссөздер өтті. Компанияның тәжірибесі біздің республикада Алматы және
Астана қалаларында сұрыптау орталықтарын салу кезінде қолданылмақ.
Компанияда қолданыстағы өндірістік қорларға ерекше назар аударылады. 2010
жылы пошта-жинақтау инфрақұрылымын дамытуға 2,5 млрд. теңгеден астам
қаражат бөлінді. Бұл өндірістік объектілердің жан-жақты қамтылуына, жеке
желінің компьютерлендірілуіне, пошта жабдықтары мен көлік паркінің
жаңаруына септігін тигізді. 2010 жылы ұзақ мерзімді салалық бағдарлама
аясында жұмыс сапасын жақсартуға бағытталған бірқатар жобалар жүзеге
асырылды. Біріншіден пошта байланыс бөлімшелерін күрделі жөндеуден өткізу
жобасы. Бюджеттік инвестициялар есебінен 2011 жылы 111 жаңа ауылдық пошта
байланысы бөлімшелері салынып, бүкіл республика бойынша қалалық пошта
байланысы бөлімшелері күрделі жөндеуден өтті. Барлық пошта байланысы
бөлімшелерінің ішкі жабдықталуы да қазіргі заманғы критерийлерге сай келеді
– жиһаз, электронды құрал-жабдықтар, компьютерлік техника, пошталық-
кассалық құрал-жабдықтармен толық қамтылған. Қазіргі ақпараттық
технологияларды қолдану арқылы көрсетілетін қызмет түрлері аясы кеңейтіліп,
мыңнан астам жұмыс орны жасалынды. Тағы бір маңызды жоба – Қазпочта жүйесі
арқылы электронды сауда мүмкіндіктерін дамыту. Бұл мәні зор тапсырманы
Самұрық мемлекеттік холдингі коллегиясының мәжілісінде Қазпочта АҚ
басшылығына ҚР Премьер министрі К. Мәсімов жүктеген еді. Жобаны орындау
шеңберінде Қазпочта АҚ 2011 жылдың тамызында электронды сауда алаңын
енгізу бойынша жұмыстарын бастады. Оны ұйымдастыру кезінде ұсынылатын
тауарлар мен қызметтерді екіге бөлу – заңды тұлғалар мен жеке
кәсіпкерлермен ұзақ мерзімді негізде бизнес – бизнес ұстанымы бойынша
көрсетілетін қызметтер мен тауарлар және қысқа мерзімді жеке тұлға –
тұтынушы ұстанымына негізделген жеке тұлғалармен ұсынылатын тауарлар мен
қызметтер. Бұл механизм қорғалған қызметтер мен тауарларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz