Дене шынықтыру жүйесінің негіздері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

І. Кіріспе . . . 3-5

ІІ. Негізгі бөлім

2. 1. Дене шынықтыру жүйесінің мақсат-міндеттері . . . 6-9

2. 2. Дене шынықтыру жүйесінің қағидалары мен бағыттары . . . 10-16

2. 3. Дене шынықтыру жүйесінің негізгі белгілері . . . 17-18

2. 4. Дене шынықтыру құралдары . . . 19-27

2. 5. Мектептегі дене шынықтыру құралдары . . . 28-32

ІІІ. Практикалық бөлім . . . 33-37

IV. Қорытынды . . . 38

V. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 39

І. Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: «Ойын - өсіп келе жатқан бала организмінің қажеті. Ойында баланың дене күші артады, қолы қатайып, денесі шыңдала түседі, көзі қырағыланады, зеректігі тапқырлығы, ынтасы артып, жетіле түседі. Ойында балалардың ұйымдастырушылық дағдылары қалыптасып шыңдалады. Ұстамдылығы жағдайларды салыстырып бағдарлау іскерлігі тағы басқа жетіле түседі», - деп аса үздік педагог Надежда Константиновна Крупская айтып кеткендей, әрине бала тәрбиесіндегі қимыл-қозғалыс ойындары балалар үшін ең маңызды дүние.

«Ойын мектеп жасына дейінгі баланың физкультурасының негізгі тұтқасы болуы тиіс» - деп жазды Е. А. Аркин. Демек, ойындар арқылы бала өзіне райдалы қозғалыс әрекеттерін меңгереді және оған жаттығады. Қимылды ойындар арқылы бала өзіне пайдалы қозғалыс әрекеттерін меңгереді және оған жаттығады. Қимылды ойындар балалардың өздерінің білімдері мен ептіліктерін ойындарының құбылмалы жағдайларында нақтылы қимылдық тапсырыстарды орындау үшін қолдануына мүмкіндік береді. Күш, ептілік, жылдамдық, төзімділік сияқты сапалар қимылды ойындар процесінде әсіресе жарыс элементтерін өткізілгенде өседі және жетіледі.

Осы тұрғыдан келгенде курсытық жұмысымыздың тақырыптық өзектілігіне тоқталсақ, мектепке дейінгі балаларға қимыл-қозғалыс ойындарын үйрету әдістемесіне нақты дәлелдемелерге сүйене отырып, жан-жақты зертеп, ғалымдардың пікірімен санаса келе, қимылды ойындардың бала өміріне пайдалы тұстарын молынан жеткізу болашақ жастар үшін өзекті мәселеге айналып отыр.

Мақсаты мен міндеті: Дене шынықтыру ойындары арқылы баланың физикалық және психикалық дамуының осы тығыз байланысын қазіргі заманғы ғылыми зерттеулерде көрсетілгендей оны практика жүзінде де дәлелдеу басты мақсат, сонымен қатар, қимылды ойындар шартын орындаудың міндеттілігі балаларды тәртіптендіреді, еркіндікке тәрбиелейді. Ойын мақсатына жету үшін қимыл тәсілдерін өз бетінше таңдап ала білудің қажеттілігі өзіндіктің, жеке басының және басқа салаларының қалыптасуына жағдай жасайды.

Зерттеу объектісі: Дене шынықтыру ойындары ғылым жолында да, практикалық тәжірибеде де арнайы зерттеліп жүрген тақырып. Көптеген қимылды ойындардың танымдық мәні бар, өйткені олар хайуанаттарға, құстарға еліктеумен, адамдардың нақтылы әдістерін жаңғыртумен байланысты.

Қимылды ойындарда тәрбиешінің балалармен араласуға кең мүмкіншілігі бар. Тәрбиеші ойынның мазмұнын, оның шартын әңгімелейді. Балалар жаңа сөздердің мәнін біледі, сөзге белсене араласу, сондай-ақ тексті және әнді айта жүріп ойнауларын қалыптастырады.

Дене шынықтыру сабағы мектеп жасына дейінгі балаларға дене тәрбиесін беру масқатында өткізілетін ойындарды шамамен екі түрге бөліп қарастырады: 1) қимылды ойындар: сюжетті және сюжетсіз; 2) спорттық ойындар, элементтері бар ойындар, баскетбол, стол теннисі, футбол, хоккей және басқалары. Белгілі бір сюжеті және белгіленген шарты бар қимылды ойындар анағұрлым күрделірек болады. Мұнда ойындардың творчестволық әрекеттері орындайтын рөлдеріне байланысты болады. Творчестволық рөлдік қимылды жиындардың шарты балалардың ойын кезіндегі мінез-қылықтарын реттейді, ойындардың өзінің жүргізу барысын нақтылайды. Қимылды ойындар бала денесінің жан-жақты өзіне ықпал еткенімен, программада олар негізгі қимыл түрлері бойынша жүйеленеді: жүру және жүгіру, еңбектеу және өрмелеу, секектеу және секірулер, лақтыру және қағып алу, сондай-ақ кеңістіктегі бағдарлау ойындары.

Ойындарды жоғары, орташа және аз қимылдар деп бөледі. Қозғалғыштық дәрежесі баланың ойындағы қозғалыс интенсивтілігімен және оның белсенділігімен, сондай-ақ ойында белсенді әрекет жасаушы балалардың санасына қарай анықталады.

Зерттеудің теориялық және методологиялық негізі: Зерттеуге спорттық ойындарын үйретудің методиканың ғылым саласындағы дәлелдер арқылы соңғы кезде орын алған теориялық және методикалық әдіс-тәсілдер негізге алынады: жүйелілік, біртұтастық, салыстырмалылық, жинақтау, саралау, талдау, т. б.

Курстық жұмыстың құрылымы: Кіріспе, негізгі бөлім, қорытындылардан тұрады. Негізгі бөлім төрт тараушадан тұрады. Сонымен қатар жұмысты жазу барысындағы жоспар мен жұмыстың соңында пайдаланған әдебиеттер тізімі берілген.

Көрнекі ғалымдардың бірі П. Ф. Лесгафттың қимыл-қозғалыс ойындарының теориясы мен методикасын жасаудағы еңбектеріне сүйенсек, әйгілі орыс педагогы Россияда дене тәрбиесінің өзіндік жүйесін талдап, қимыл-қозғалыс ойындарына көп мән берген. Ойынды Лесгафт жаттығу ретінде тұжырымдайды, оның көмегімен бала өмірге дайындалады. Ол дербес әрекет болып табылады, онда баланың жеке өзінің инициативасы дамиды, оның адамгершілік қасиеті қалыптасады.

«Әрбір ойынның, - деп атап көрсетеді Лесгафт, - белгілі мақсаты болуы керек, ол ойынның формасы - сол мақсатқа жауап беруі керек. Ойын кезіндегі әрекет баланың өзін-өзі билеу білуімен сай келуі және рахат сезімінің шарықтауына туғызуы қажет; бұл әрекеттер жүйелі түрде өткізілетін жағдайларда алдын-ала күшейтіледі. Ойындарды мазмұны мен ережесі жөнінен күрделендіру қажет». Лесгафт ойындардың жаңа шарттар, жаттығулар, әрекеттер варианттарын енгізуді ұсынады. Осы арқылы неғұрлым жоғары талаптар қойып, өзі білетін әрекеттерді қайталауға, сондай-ақ ойындарға баланың қызығушылығын сақтай отырып, олардың балаға жүйелі түрде әсер етуіне жетуге болады.

Демек, осы аталған ғаламның қағидалары қимыл-қозғалыс ойындарының теориясы мен практикасын одан әрі дамыту үшін негіз жасайды. Бір ғана Лесгафт емес, басқа да ғалымдардың қимыл-қозғалыс ойындарының балалар үшін маңызды ережелерін оқи, әрі ескере отырып, негізгі бөлімімізде әр саланы жеке-жеке күрделендіре, әр дастағы және топтағы ойынның, соның ішінде қимыл-қозғалыс ойындарының балалар үшін маңыздылығына толығырақ нақты тоқталып өту міндет және ғалымдар көзқарасын талдау қажет.

2. 1. Дене шынықтыру жүйесінің міндеттері мен мақсаттары

Дене шынықтыру жүйесі дегеніміз - әлеуметтік, экономикалық, құқықтық, ғылыми-әдістемелік, нормативтік бағдарлама негіздерінің жиынтығы және республикадағы дене шынықтыру мәселесіне жауапты ұйымдар мен мекемелер жеткілікті. Дене шынықтыру жүйесінің басты мақсаты - күш-қуаты мықты, жан-тәні сау, елімізді қорғауға әзір, шығармашылық жұмысқа құштар, жан-жақты дене шынықтыру дайындығынан өткен азаматтар тәрбиелеу. Бұл мақсат төмендегі жалпы міндеттерге негізделеді:

1. Білім беру міндеттері - қимылдың ептілігі мен дағдысын меңгеру және дене шынықтыру көлемінде арнайы білім беру.

2. Сауықтыру міндеттері - дене тәрбиесі жаттығулары көмегімен денсаулықты күшейту.

3. Тәрбиелік міндеттер - адамгершілік, жігерлілік қасиеттерді қалыптастыру, өнегелік көркемдік танымдарды үйрету.

Дене шынықтыру жүйесінің негіздері

Дене тәрбиесі әдістемесінің мазмұны қоғамның әлеуметтік-экономикалық, құқықтық, ғылыми-әдістемелік, бағдарлама-нормативтік және ұйымдастыру негіздерінен көрінеді.

Әлеуметтік-экономикалық негіз. Дене тәрбиесі қоғамымыздың басқа әлеуметтік-экономикалық жүйелерімен, саясатпен, ғылыммен, мәдениетпен тығыз байланысты. Бұл байланыстардың объективті негізі - дене тәрбиесі жүйесінің қоғамдық өндіріске кіретіндігінде. Жүйе қоғамдық өнім шығармаса да, сол ортаға өндірістік қатынастардың негізі - адам арқылы әсер етеді. Ол адамның әлеуметтік жағдайын қалыптастырып, қоғамдық қатынастарды жетілдіреді.

Құқықтық негіз. Дене тәрбиесі жүйесі өз жұмысы реттеуде құқықтық күші бар көптеген нормативтік актілерге сүйенеді. Ол Қазақстан Республикасы конституциясының 23-бабында нақты көрсетілген.

Ғылыми-әдістемелік негіз. Жалпы дене тәрбиесі жүйесі ғылыми-әдістемелік негізде құрылады. Оның барлық теориялық және тәжірибелік ұсыныстары ғылыми түрде баяндалады.

Дене шынықтыру жүйесін қоғамдық, психологиялық, педагогикалық, әдістемелік-биологиялық ілімдер, гигиена, физиология, спорттық медицина, т. б. зерттейді. Осылардың ішінде негізгі орынды дене тәрбиесі ілімі мен әдістеме пәні алады.

Оқушыларды дене шынықтыруға тәрбиелеуде президенттік сынамалардың маңызы өте зор.

«Қазақстан Республикасындағы халықтардың дене шынықтыру даярлығының президенттік сынамалары туралы» ереже Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылғы 24 маусымдағы № 774 қаулысымен қабылданды.

Президенттік сынамалар - халықтың оқуға, еңбекке, әскери қызметке дайындығының жалпы деңгейін анықтайтын әр түрлі сынақ-жаттығулар жиынтығы.

12-ден 23-ке дейінгі жас шамасындағы жастарға арналған сынамалар президенттік және ұлттық деңгейден тұрады.

1. Президенттік деңгей жан-жақты дене қуаты даярлығы бар, дені сау адамдарға арналған.

2. Ұлттық даярлық деңгейі оқу немесе жұмыс орны, тұрғылықты жері бойынша спорттық секцияларда, топтарда дене тәрбиесі және спортпен жүйелі түрде айналысатын адамдар үшін арналған.

23 жастан асқан адамның денсаулығын айқындайтын президенттік сынамаға дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған адам ағзасы қызметін бағалаудың неғұрлым сенімдігі тәсіліндегі 1, 5 милге (2400 м) жүгіру нәтижелері енгізіледі.

Президенттік сынамалар түрлері бойынша жарыстар жалпы білім беретін мектептердің 5, 9, 11-сыныптарында, кәсіби-техникалық мектептердің, колледждер мен жоғары оқу орындарының соңғы курстарында өткізіледі.

Жастар үшін дене шынықтыру-сауықтыру бағытындағы жарыстар өткізіледі.

Президенттік сынамалар түрлері бойынша жарыстарды қалалық, аудандық жастар ісі мен саяхат және спорт басқармалары бекіткен ережелерге сәйкес, әр оқу орнының, кәсіпорынның дене шынықтыру мұғалімдерінен, жаттықтырушыларынан, спорт нұсқаушыларынан құрылған төрешілер алқасы өткізіледі.

Президенттік сынамалардың республикадағы, облыстардағы, аудандардағы, қалалардағы орындалуы жөніндегі жұмысқа басшылық және бақылау жасау ісін Қазақстан Республикасының жастар ісі мен саяхат және спорт басқармалары (комитеттері), Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің дене тәрбиесі басқармалары жүзеге асырады.

Президенттік сынамалар бойынша жарысты ұйымдастырудың жауапкершілігі жалпы білім беретін мектептердің, кәсіби-техникалық мектептердің, колледждердің, жоғары оқу орындары мен кәсіпорындардың әкімшіліктеріне жүктелген.

Президенттік сынамалар бойынша негізгі тәжірибелік жұмыстарды жүргізу оқу орындарында - дене шынықтыру мұғалімдеріне, медициналық қызметкерлерге, ал кәсіпорындар мен ұйымдарда спорт мамандарына, спорт жөніндегі нұсқаушыларға, жаттықтырушылар мен медициналық қызметкерлерге жүктелген.

Президенттік сынамаларға енгізілген сынақтардың түрлері: 60, 100, 1000, 2000, 3000 метрге және 1, 5 милге (2400 м) жүгіру, тұрған орнынан ұзындыққа секіру, биік кермеге тартылу, шалқалап жатқан қалыптан кеудені көтеру, мылтық ату, шаңғымен жүгіру, қол добын лақтыру жаттығулары.

Тағы да бір маңызды сынамалық негіз - спорттық топтастыру. Республикалық спорттық топтастыру дегеніміз - жасөспірімдер дәрежесінен бастап халықаралық дәрежедегі спорт шебері атағын беру, соның ережесін бекітіп, тәртібі мен сынамаларын белгілеу. Ол спортта жоғары жетістіктерге жетуге, жаттықтырушы жұмысын жетілдіруге, мектептердің, спорт қоғамдарының жұмысын жақсартуға ықпал етіп, Қазақстан спортының дамуына негіз болады. Спорттық топтастыру КСРО-да 1935 жылы қабылданды. Қазақстан Республикасының егеменді ел болып, тәуелсіздік алуына байланысты қазір елімізде топтастыру мазмұны мен құрылымы көп өзгерді, әлі де жетілдіріліп келеді. Дене шынықтыру жүйесі мемлекеттік және қоғамдық негізде мектепке дейінгі балалар мекемелерінде, мектептерде, орта және жоғары оқу орындарында, әскери бөлімдерде, емханаларда және басқа да мемлкеттік, қоғамдық мекемелерде ұйымдастырылады.

Сабақ мемлкеттік бағдарламада көрсетілген ресми кесте бойынша жүргізіледі. Ол үшін арнайы уақыт белгіленіп, қаржыландыру мәселесі шешіліп, материалдық негіз жасалады. Республикамызда дене шынықтыру жұмысын басқарып, бағыт беріп отыратын арнаулы мемлекеттік ұйымдар бар.

Дене шынықтыру сабақтарын белгілі спорт саласының арнайы мамандандырылған мұғалімдері, оқытушылары, сондай-ақ, кәсіби жаттықтырушы, нұсқаушылары жүргізеді. Қоғамдық ұйымдастыру әр жастағы адамдарды дене шынықтыруына неғұрлым көбірек тартуға бағытталған. Қоғамдық ұйымдастыру түрінің ең басты ұйымы - спорт клубы. Дене шынықтыру және спорт қозғалыстарын кәсіподақтық және ведомостволық ерікті спорт қоғамдары басқарады. Ерікті спорт қоғамдарын басқару демократиялық, орталықтан басқару қағидасы бойынша, сайлау арқылы өтеді. Кейінгі жылдары жеке жаттығу түрінің маңызы артты. Денсаулық сақтауға бағытталған көптеген қозғалыстар, клубтар пайда болды. Жеке жаттығу ұйымдары әрбір адамның қалауындағы спорт түрімен айналысуына мүмкіндік береді. Мемлекеттік және жеке меншік спорттық ұйымдар бірін-бірі толықтырып отырады.

Дене шынықтыру қызметінің негізгі бағыттары мен шарттары

Дене шынықтыру жүйесінің негізгі үш бағыты бар: жалпы дене шынықтыру, кәсіптік қолданбалы және спорттық дайындық.

Жалпы дене шынықтыру денсаулықты нығайтуға, дене қуатын арттырып, қимыл ептілігін дамытуға негізделген арнайы спорттық дайындық шаралары. Дене шынықтыруға әр түрлі дене тәрбиесі амалдары, жаттығулары және санитарлық-гигиеналық факторлар жатады.

Кәсіптік қолданбалы дене шынықтыру дайындығы дегеніміз - еңбек пен әскери іс-әрекеттерге тікелей бағытталған дене тәрбиесінің арнайы мамандану үрдісі. Кәсіптік дене шынықтыру дайындығына ең алдымен, кәсіптік іс түріне ұқсас жаттығулар қолданылады.

Кәсіптік дене шынықтыру дайындығы тәсілдерін қолдану еңбектегі қимыл ептілігі мен дағдысының қалыптасуын тездетеді. Еңбек өнімділігін арттырады, адам ағзасының сыртқы қолайсыз факторларға қарсылығын күшейтеді.

Адамның өзі қалаған спорт түрі бойынша жоғары нәтижелерге жету жолындағы ізденістері мен талпыныстарын спорт дайындығы дейміз.

2. 2. Дене шынықтыру жүйесінің қағидалары

Қағида - бастапқы негіз, қандай да бір теория ілімінің даму заңдылығы. Дене тәрбиесі қағидаларына адамның үйлесімді дамуы, дене шынықтыру қағидаларының еңбек ету мен Отан қорғау тәжірибесі мен үйлесімі; дене шынықтыруының денсаулықты нығайту пәрменділігі жатады.

Адамның жан-жақты үйлесімді даму қағидасы екі бағытқа бөлінеді:

1. Дене шынықтыру тәрбиенің басқа түрлерімен тығыз байланыста болып, жастарды өнегелі тәрбиеге баулиды, зейінділік, еңбексүйгіштік қасиеттерін қалыптастырады, адамның көркемдік-әсемдік танымына әсерін тигізеді.

2. Дене шынықтырудың әр түрлілігі. Дене күшін жан-жақты дамытуға арналған жаттығулар дене шынықтыру үрдісі кезінде спортшылардың қимыл шеберлігін, дағдысын жетік игеруіне көмектесуі керек. Дене шынықтыру қағидасының еңбек ету және Отан қорғау тәжірибесі мен үйлесуі дене шынықтырудың жеткіншек ұрпақты еңбекке және Отан қорғауға бейімдейтін қолданбалы ерекшелігін көрсетеді. Қазір азаматтың және әскери мамандық адамының дене күшін көп талап етеді. Дене шынықтыру жаттығуларымен айналысу адамның денсаулығын нығайтып, қимыл ептілігі мен дағдысын меңгеруге көмектеседі. Жұмыс істеуге ынтасын арттырады. Дене тәрбиесі және спортпен айналысқан адамдар мамандық игеруге, спортпен айналыспаған адамдармен салыстырғанда уақытты 1, 5 - 2 есе аз жұмсайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.