Кәсіпкерлік қызметтің қаржылық қызметімен байланысты табыстар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 КӘСІПКЕРЛІК ТАБЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ...5

1.1 Кәсіпкерлік табысының мәні мен мазмұны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

1.2 Компания табысын құру мен бөлу негіздері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8

1.3 Кәсіпкерліктің қаржылық қызметімен байланысты
табыстар ... ... ... ... ... ... ... ... .10

2 КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ ТАБЫСТЫЛЫҒЫНЫҢ КӨРСЕТКІШТЕРІН

ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

2.1АҚ Қазақстан қағазы кәсіпорнының өндірістік-шаруашылық қызметінің
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .11

2.2 АҚ Қазақстан қағазы кәсіпорнының табысын бөлуді 2011-2012 жж бойынша
талдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14

3 ТАБЫСТЫЛЫҚТЫ ӨСІРУДІҢ
НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .21

3.1 Табысты қалыптастыру мен пайдалануды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ..21

3.2 Қаржылық тәуекелдердің компания табысына
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .24

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 27

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

КІРІСПЕ

Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі нарық жағдайында кәсіпкерлік
қызметтің өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізі оның
қаржы тұрақтылығы болып табылады. Сондықтан кәсіпкерлік қызметтің қаржылық
жағдайын бағалау керек. Кәсіпкерлік қызметтің қаржы тұрақтылығы ақша
қаражаттарын еркін орын алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен
өнімді өндіру мен сатудың үздіксіз процесін қамтамасыз ете алатын өзінің
қаржы ресурстары жағдайын көрсетеді. Қаржылық тепе-теңдікке жету
кәсіпкерлік қызметті шаруашылық жүйесінің тұрақты звеносы ретінде
қарастыруға болады, бұл экономиканың нақты секторының дамуының маңызды
факторы болып табылады.Қаржының тұрақтылығы мен рентабельділікке талдау
жүргізу мәліметтері ұйымдардың жедел басшылық жұмысы және олардың
құрылымдық бөлімдері үшін қолданылады, мемлекеттік қаржылық есеп беруді
құрастыру үшін, экономикалық болжамды және ағымдағы жоспарды, қорыта келе,
еліміздің экономикасын дамыту заңдылықтарын оқып білу және зерттеу
қажет.Нарықтық қатынастар жағдайларында корпорацияның қоршаған ортадағы
өзгерістер, сондай-ақ, осы өзгерістерден туындайтын қосымша мүмкіндіктер
мен тәуекелдер де тұрақты өсіп отырады. Сондықтан кәсіпорынды басқару
стратегиясы осы өзгерістерден мүмкіндіктерді алу мүмкіндіктерін,
шаруашылықты жүргізу үшін барлық қосымша мүмкіндіктерді және тәуекелдерді
қамтитындай болуы керек.
Бәсекелестік ортада кәсіпкерлік қызметтің қаржы менеджменті оның
нарықтық және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқару қызметінің басты
буыны болып табылады. Осы жағдайға байланысты қаржы менеджменті кәсіпкерлік
қызметтің өндірістік барысы қаржы ресурстарымен қажетті көлемде қамтамасыз
етілуін, тартылған қаржы ресурстарын өндіріске тиімді орналастырылуын,
өндірілген өнімнің шығындарын барынша азайтуды, нәтижесінде кәсіпкерлік
қызметтен табыс алуды қамтамасыз етуге байланысты міндеттерді
атқарады.Табыстың кәсіпкерлік қызмет қызметіндегі атқаратын ролі үлкен, ол
кәсіпкерлік қызметтің мүлкінің ұлғаюының, қарыз қаражаттар тартудың, жалпы
әлеуметтік-экономикалық дамуының алғы шарты болып табылады. Табыс таппай
кәсіпкерлік қызмет кредиторлар мен инвесторлар тарапынан қосымша қаражаттар
тарту мүмкіндігіне үміт арта алмайды. Сонымен қатар, табыс кәсіпкерлік
қызметтің ішкі қаржылық мұқтаждықтарының негізгі көзі болып қоюмен шектеліп
қана қоймайды, ол қоғам өмірінде, мемлекеттік бюджет ресурстарының,
бюджеттен тыс қорлардың және қайырымдылық қорларының қаражаттарының
қалыптасуында да үлкен роль атқарады.
Кәсіпкерлік қызметтің өндіріске салынған активтерінің табыстылық
деңгейі инвестициялық шешімдер қабылдау барысында, қаржылық жоспарлау
жұмыстарында, жоспарлық көрсеткіштерді нақты көрсеткіштермен салыстыру және
үйлестіру, сондай-ақ шаруашылық қызметі мен оның нәтижесін бақылау мен
бағалауда маңызды роль атқарады. Үлгілі басқарылатын кәсіпкерлік
кәсіпкерлік қызметлар табыстың қалыптасуын, оның әрбір орталықтары бойынша
қатаң түрде бақыланып отырады және сәйкесінше, осы нәтижелер негізінде
құрылымдық басшыларға сыйақылар беріледі, бұл өз кезегінде олардың өз
қызметіне деген ынтасын арттыруға септігін тигізеді. Өндірістік активтерге
немесе инвестициялық жобаларға жаңа қаржы салымдарын салу қажеттілігін
бағалаған кезде, олардан алынатын табыс есептеледі және бұл есептер
қаржылық сипаттағы шешімдер қабылдауда негіз болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты кәсіпкерлік қызмет табысын белсенді құру мен
оны ұтымды бөлу жолдарын іздестіру болып табылады. Осы мақсатқа қол жеткізу
үшін жұмыс өзінің алдына келесідей сұрақтарға жауап беруді көздейді:
кәсіпкерлік қызмет табысының экономикалық негіздерін қарастыру;
кәсіпкерлік қызмет табысының талдау және жоспарлау әдістемелерін қарастыру;
кәсіпкерлік қызметтегі табыстың артуын түрлі факторлардың және қаржылық
тәуекелдердің әсерін анықтау.
Зерттеу объектісі ретінде кәсіпкерлік қызметтің өндірістік,
инвестициялық, қаржылық және басқа да қызмет түрлерінің табыстылық
нәтижелері қарастырылады.Жұмыс үш тараудан тұрады. Бірінші тарауда
кәсіпкерлік қызметтің табысының жалпы ұғымына және оның кәсіпкерлік
қызметіндегі ролі мен функцияларына, сондай-ақ табыстың қалыптасу және
орналастыру тәртіптері қарастырылады.
Екінші тарау барысында кәсіпкерлік қызметтің жалпы қаржылық
көсеткіштеріне талдау жүргізіледі. Соның ішінде оның абсолют тік
көрсеткіштеріне толық тоқталамыз.
Үшінші тарауда қазіргі таңдағы кәсіпкерлік кәсіпкерлік қызметлардың
табыстылығын арттырудың негізгі жолдары мен табыстың көлеміне әсер етуші
қаржылық тәуекелдерді және олардың алдын алу шаралары қарастырылады.
Курстық жұмыс барысында отандық және шет елдік танымал ғалымдардың
еңбектері, оқулықтары, сондай-ақ еліміздегі мерзімді баспасөз беттерінде
жарияланған ғылыми мақалалардың мәліметтері қолданылды.

1 КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ ТАБЫСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Кәсіпкерлік қызмет табысының мәні мен мазмұны

Экономикалық көзқарас бойынша табыс дегеніміз – бұл ақша шығыстары мен
кірістерінің айырмасы болып табылады. Шаруашылық тұрғыдан қарастыратын
болсақ, табыс – бұл кәсіпкерлік қызметтің есепті кезеңнің басындағы және
соңындағы мүліктік жағдайының айырмасы болып табылады. Бұл жерде табыс
ұғымы кәсіпкерлік қызметтің өзінің қаржылық-шаруашылық қызметінен алатын
алуан түрлі табыстарының шығындар көлемінен басым болатын жағдайын
білдіреді.
Кәсіпкерлік қызмет табыстары оларды алудың және қолданудың сипаттамасы
мен шарттарына байланысты негізгі екі түрге бөлінеді:
негізгі қызметтен алынған табыс;
өзге де табыстар.
Негізгі қызметтен алынған табыс өнімді өткізумен, қызметтер көрсетумен
және жұмыстар орындаумен байланысты қаражат кірістерін қамтиды.
Өзге табыстарға өткізілімнен тыс операциялардан, мүлікті сатудан түскен
қаражаттар, сондай-ақ, төтенше жағдайлардан алынған табыс жатады.
Бухгалтерлік есеп теорияшылары табыс ұғымымен байланысты келесідей
мәселелерді атап көрсетеді. [1,22 б]
Тауарлар жөнелтілді, өнімдер сатылды, қызметтер көрсетілді, жұмыстар
орындалды, алайда олар әлі төленген жоқ, демек кәсіпкерлік қызмет әлі табыс
алған жоқ. Бұл мәселе кәсіпкерлік қызметтің өндіріс барысына салынған,
алайда әлі бітпеген капитал айналымының экономикалық мәні мен меншіктік
құқықтың сәйкес келмеуінен туындайды.
Тауарлар жөнелтілді, өнімдер сатылды, қызметтер көрсетілді, жұмыстар
орындалды, алайда олар әлі төленген жоқ, алайда кәсіпкерлік қызметтің
балансында табыс көрсетіледі. Бұл жағдайда құндылықтар толық құны бойынша
дебиторлық борыш құрамында тіркеледі. Қаржылық тұрғыдан қарастырғанда
кәсіпкерлік қызметтің өзінің алған табысын пайдалануға нақты мүмкіндіктері
жоқ.
Кәсіпкерлік қызмет өзінің табыс сомасына үлкен сомаға ірі көлемдегі
құндылықтар сатып алды. Бухгалтерлік есеп бойынша табыс бар, алайда кассада
немесе есеп-шоттарда нақты ақша қаражаттары жоқ. Бұл жағдайда кәсіпкерлік
қызмет ақша қаражаттарымен қамтамасыз етілмеген салықтық, пайыздық,
дивидендтік төлемдерді жүзеге асыруына тура келеді.
Жоғарыда аталған жағдайдың шегіне жеткен нұсқасы – бухгалтерлік есепте
табыс көрсетілген кәсіпкерлік қызмет банкрот деп жарияланады. Мұндай жағдай
кәсіпкерлік қызмет өзінің шаруашылық қызметі нәтижесінде алынған табысты
өтімсіз активке салумен сипатталады. Нәтижесінде кәсіпкерлік қызметтің
өтімділігі жойылады да, банкроттық жағдайға ұшырайды.
Кәсіпкерлік қызметтің мүлкі есепті кезеңде ұлғайғанымен, табыс жоқ.
Құндылықты қайтарымсыз және өтелімсіз берген жағдайларда кәсіпкерлік
қызметтің табысы емес, қосымша капиталы ұлғаяды. Мұндай жағдай мүлікті
қайта бағалау немесе инвентаризация барысында артық құндылықтарды анықтау
нәтижесінде де кездеседі.
Кәсіпкерлік қызмет нақты түрде шығын көруде, бірақ бухгалтерлік есепте
номиналды есептік табысты көрсетеді. Мысалға, кәсіпкерлік қызмет қандай да
бір өндірістік активке ірі көлемдегі қаражаттар салды, ал бұл актив бірнеше
жылдан кейін ғана толық өтеледі. Нәтижесінде, активтік бүкіл өтелім кезеңі
бойында кәсіпкерлік қызмет зиян көруде болады, ал бухгалтерлік есеп
тұрғысынан осы кезеңдер ішінде ай сайын табыс көрсетіледі.
Кәсіпкерлік қызметтің біртұтас тұлға ретіндегі құны мен оның активтерінің
құнының жиынтығының арасында айырмашылықтар болады. Бұл көрсеткіштердің
айырмасы гудвилл немесе фирманың құны деген ұғыммен белгілі. Әдетте бұл
көрсеткіш оң нәтижені көрсетеді, яғни кәсіпкерлік қызметны бөлшектеп сатқан
жағдайда оны толық сатқандағы жағдаймен салыстырғанда көп қаражат өндіріп
алуға болады.
Табыспен байланысты барлық көзқарастарды зерттеудің нәтижесінде
ғалымдар мынадай қорытындыға келді: бухгалтерлік есепте көрсетілген табыс
қаржылық-шаруашылық қызметтің нақты нәтижелерін көрсетпейді. Бұл, өз
кезегінде, бухгалтерлік және экономикалық табыс деген түсініктерді бөліп
қарастыру керек деген тұжырымға алып келді. Біріншісі – тауарлар мен
қызметтерді өткізудің нәтижесі деп қарастырылса, екіншісі – капиталдың
жұмыс істеуінің нәтижесі деп қарастырылады. [6,9-11бб]
Табыстың осындай екі түрлі тұжырымдамасы батыс елдерінде кеңінен даму
алды. Батыстық негіздерге сүйенсек, табыс концепциясы үш түрлі мақсат үшін
маңызды:
салықтарды есептеу үшін;
кредиторлар мен акционерлердің мүдделерін қорғау үшін;
тиімді инвестициялық саясатты жүзеге асыру үшін.
Табыстың бухгалтерлік тұжырымдамасы тек бірінші мақсатқа қол жеткізу
үшін ғана қолайлы және үшінші мақсатты қамтамасыз ету үшін мүлдем қолайсыз
болып табылады.
Табыстың түрлі ғылыми тұжырымдамаларын талдай отырып, табыс ұғымына
келесідей анықтама беруге болады. Табыс деп тауарды өткізу, қызметтер
көрсету және жұмыстар атқару нәтижесінде қалыптасқан қосылған құнды айтады.
Өзге мүліктерді сату, өткізілімнен тыс операциялардан түскен қаражаттар
және басқа да қаражат кірістері кәсіпкерлік қызметтің пайдасын арттырады.
Бүкіләлемдік банктің бухгалтерлік есеп, қаржылық есеп беру және аудит
бойынша әдістемелік нұсқаулығында табыс ұғымы келесідей түрде анықталады.
Табыс дегеніміз – қаржының келуі немесе активтердің құнының өсуі, не
болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың
ұлғаюы болып табылады; бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа
жағдайдағы капиталдың өсуіне алып келеді.
Ықшамдалған түрде бұл ұғым 1995-жылдың 26-желтоқсанында Қазақстан
Республикасы Президентінің заңдық күші бар Бухгалтерлік есеп және қаржылық
есеп беру туралы №2732 Жарлығында анықталған. Жарлықтың 13-бабы былай
дейді: Табыстар – бұл есепті кезеңдегі активтердің ұлғаюы немесе
міндеттемелердің азаюы болып табылады.[6,8-9бб]
Нарықтық экономикада кәсіпкерлік қызмет табысының ролі оның атқаратын
функцияларымен анықталады. Экономикалық нарықтық қатынастардың маңызды
категориясы ретінде ретінде табыс бірқатар маңызды функцияларды атқарады.
Біріншіден, табыс кәсіпкерлік қызмет қызметінің тиімділігін білдіретін
көрсеткіш болып табылады. Басқаша айтар болсақ, кәсіпкерлік қызметтің
табыстылығы деген деректің өзі оның қызметінің тиімділігінің айғағы болып
табылады. Алайда, бұл көрсеткіш кәсіпкерлік қызмет иелері мен кредиторлары
үшін нақты бір қолайлы жағдайдың дәлелі бола ала ма? Әрине, жоқ, себебі
кәсіпкерлік қызметға кез-келген бір табыс қажет емес, оның барлық мүдделі
тұлғалардың (кәсіпкерлік қызмет иелерінің, қызметкерлердің, кредиторлардың)
қажеттіліктерін қанағаттандырарлық мөлшері қажет. Табыс мөлшері көптеген
факторлармен анықталады, олардың кейбіреулері кәсіпкерлік қызметнияның
өзіне байланысты болса, кейбіреулері кәсіпкерлік қызметтің қолынан
келмейтін шаралар болып табылады.
Екіншіден, табыс ынталандырушы функция қызмет атқарады. Кәсіпкерлік
кәсіпкерлік қызметлардың қорытынды қаржылық-экономикалық нәтижесі бола
отырып, табыс нарықтық шаруашылық өмірде шешуші роль атқарады. Табыс
комапниялардың басты мақсаты деген дәрежеге ие екенін білеміз. Бұл
шаруашылық субъектілерінің экономикалық әрекеттерінің алғы шарты болып
табылады, ал бұл әрекеттердің игіліктерге ұласуы табыстың мөлшеріне,
сонымен қатар ұлттық экономикада қалыптасқан оны үлестіру тәртіптеріне
(соның ішінде салық салу жүйесіне де) байланысты.
Табыс – меншікті капитал өсімінің бірден-бір көзі. Нарықтық қатынастар
жағдайларында акционерлер мен қаржы менеджерлері, кәсіпкерлік қызмет
қарамағында қалатын табыс мөлшеріне икемделе отырып, кәсіпкерлік қызметтің
даму перспективаларына сәйкес дивидендтік және инвестициялық саясаттар
бойынша шешімдер қабылдайды.Нарықтық экономикада табыс - өндірістік
активтердің және өндірілетін өнімнің қозғаушы күші болып табылады. Тағы да
айта кететін жағдай – табыс кәсіпкерлік қызмет жұмысшыларының әлеуметтік
игіліктерінің көзі болып табылады. Салықтарды, дивидендтерді және басқа да
бірінші кезектегі төлемдерді өтегеннен кейін кәсіпкерлік қызмет қарамағында
қалатын табыс жұмысшыларға материалдық жәрдемақы төлеуге, оларға әлеуметтік
жеңілдіктер жасауға, әлеуметтік сала объектілерін қаржыландыруға жұмсалады.
Үшіншіден, табыс мемлекеттік бюджет қаражаттарының қалыптасу көзі болып
табылады. Табыс мемлекеттік бюджет қазынасына салықтар түрінде, сондай-ақ
экономикалық санкциялар түрінде түседі. Бұл қаражаттар, өз кезегінде,
бюджеттің шығыстық баптарымен қарастырылған және заңды түрде бекітілген
мақсаттарына бағытталады.[1,221-223бб]
Сонымен, кәсіпкерлік қызметтің табысы – оның экономикалық және
әлеуметтік дамуының негізгі факторы болып табылады. Бұл қорытынды
кәсіпкерлік қызметтің түпкі мақсатынан келіп туындайды.

1.2 Кәсіпкерлік қызмет табысын құру мен бөлу негіздері

Кәсіпкерлік қызмет табысының қалыптасуы және оның орналастырылуы
(үлестірілуі, пайдаланылуы) оның кәсіпкерлік қызметінің ерекшеліктерімен
және стратегиялық мақсаттарымен анықталады.
Кәсіпкерлік қызметтің жалпы табысы оның ағымды кезеңдегі негізгі,
қаржылық, инвестициялық қызметтерден, төтенше жағдайлардан алған
табыстарының жиынтығынан қалыптасады. Сурет 1-де кәсіпкерлік қызметтің
жалпы табысының қалыптасу үлгісі берілген.

1-сурет. Кәсіпкерлік қызметтің жалпы табысының қалыптасуы [2, 15б]

Жалпы табыстың құрамында кәсіпкерлік қызметтің барлық қызмет түрлерінен
алынған табыстары кіреді. Бірінші кезекте жалпы табыс өнімді өткізуден,
яғни негізгі қызметтен алынған табысты қамтиды. Бұл табыс жалпы өнімді
өткізуден түскен сомадан қосылған құн салығы мен акциздерді және өнімді
өндіруге, өткзуге кеткен шығындарды шегеріп тастау арқылы анықталады.
Екіншіден, жалпы табыстың құрамына тауарлық емес өнімдерді сатудан
алынған табыс, яғни кәсіпкерлік қызметтің балансында есептелетін қосалқы
өндірістердің (ауыл шаруашылық өндірісінің, көлік шаруашылығының және басқа
да шаруашылықтардың) табыстары кіреді.
Үшіншіден, жалпы табыстың құрамына негізгі қорларды және өзге де
мүліктерді сатудан түскен табыс кіреді.
Сондай-ақ, жалпы табыс өткізілімнен тыс алынған табыстар мен
шығындарды, яғни тауарды немесе қандай-да бір активті сатудан тыс
операциялардың нәтижесін, қамтиды. [5,115 б]
Кәсіпкерлік қызметтің қарамағында қалатын жалпы табысы әрі қарай
үлестіру объектісі ретінде қарастырылады. Оны үлестіруді табыстың бір
бөлігін мемлекеттік бюджетке және басқа да міндеттемелерді өтеуге, ал
қалған бөлігін кәсіпкерлік қызметтің стратегиялық мақсаттарына сәйкес
мүдделеріне бағыттау деп түсінуге болады. Табысты үлестіру заңдылығы –
салықтар мен басқа да міндетті төлем шарттары түрінде түрлі деңгейдегі
бюджетке түсетін бөлігі. Содан кейін қалатын табысты үлестірудің бағытын
анықтау кәсіпкерлік қызметтің құзіретіне жатады.
Табысты үлестірудің негізгі принциптері келесілер:
кәсіпкерлік қызметтің өндірістік-шаруашылық, қаржылық және инвестициялық
қызметтерден алынған табысы шаруашылық субъектісі ретінде мемлекет пен
кәсіпкерлік қызмет арасында бөлінеді;
мемлекет қазынасына түсетін табыстың бөлігі салықтар және алымдар ретінде
мемлекеттік бюджетке түседі. Салықтардың құрамы, мөлшерлемелері және сәйкес
деңгейдегі бюджеттердің есебіне түсу тәртібі заңды түрде белгіленеді;
салықтардан кейін шаруашылық субъектінің қарамағында қалатын табыс мөлшері
өндіріс көлемінің арттыруға және өндірістік-шаруашылық, қаржылық,
инвестициялық қызметінің жақсаруына, сонымен қатар, кәсіпкерлік қызметтің
қаржы қызметінің жақсаруына мүдделілігін арттыруға жетерліктей болуы керек;
шаруашылық субъектінің қарамағында қалатын табыс әуелі кәсіпкерлік
қызметтің әрі қарай дамуын қамтамасыз ететін қорларға, ал қалған бөлігі тек
тұтыну қорларына кетеді.
Кәсіпкерлік қызмет қарамағында қалатын табыс (таза табыс) екі бөлікке
бөлінеді. Бірінші бөлігі тұтыну қорларына, екінші бөлігі жинақтау қорларына
бағытталады.Тұтыну қорларына бағытында қолданылатын табыс кәсіпкерлік
қызметтің мүлкін арттыру мақсатында өндірістік активтерді, жаңа
технологияларды енгізуге, сондай-ақ, қосымша еңбек ресурстарын тартуға
жұмсалады. Кәсіпкерлік қызметтің капиталын ұлғайтуға орналастырылған табыс
өндірілген өнімнің көлемін арттыруға, өнімнің өзіндік құнын төмендетуге,
түптеп келгенде шаруашылық субъектінің келешектегі әлуетті (потенциалды)
табыстылығын арттырудың алғы шарты болып табылады. [1,136-139бб]
Сондай-ақ, табыс тек өндіріс процессіне орналастырылып қана қоймай,
сонымен қатар, жұмысшылар мен қызметкерлердің әлеуметтік мұқтаждықтарын
қамтамасыз етуге, олардың біліктілігі мен жауапкершілігін арттыруға, оларға
қосымша сыйақылар төлеуге, басқа да әлеуметтік сала объектілерін
қаржыландыруға жұмсалады. Бұл, өз кезегінде, қызметкерлер тарапынан еңбекке
деген ынтасын арттыруға септігін тигізеді.

1.3 Кәсіпкерлік қызметтің қаржылық қызметімен байланысты табыстар

Кәсіпорын қызметінің сипаты мен бағытына қарай табыстар келесі
түрге бөлінеді:
1. қарапайым қызметтен алынатын табыстар;
2. операциялық табыстар;
3. өнім өткізуден тыс табыстар;
4. төтенше табыстар.
Жекелеген табыстың қандай да бір табыс түріне жатқызу критерийлері:
1) кәсіпорын қызметінің ерекшелігіне сәйкестігі;
2) ұйымның шаруашылық қызметінің нәтижелерінің әсері бар деңгейін
көрсетеді.
Қарапайым қызметтен алынатын табыс – бұл кәсіпорын қызметінің негізгі
ерекшелігіне байланысты шаруашылық операциялардың нәтижесінде пайда болатын
табыстар. Оларды түсім немесе сатылымдар деп те атайды.
Операциялық табыстарға жататындар уақытша берілген кәсіпорын
активтерін пайдаланумен байланысты түсімдер, шығармашылық-өнеркәсіптік үлгі
және тағы басқа интеллектуалды меншік түрлеріне құқық берумен байланысты
түсімдер. Бағалы қағаздар бойынша пайыздар, негізігі құралдар мен басқа да
активтерді сатудан түскен түсімдер, ақшалай қаражаттарды пайдалануға
беруден алатын пайыздар.
Өнім өткізуден тыс табыстарға жататындар айыппұлдар, келісім шартты
бұзғаны үшін төлемдер, есептік жылда ескерілетін бұрыңғы жылдың пайдасы,
келтірілген шығындардың орнын толтыру шығындары, қайтарымсыз алынған
активтер.
Төтенше табыстарға жататындар төтенше жағдайдың салдарынан пайда
болатын түсімдерді, яғни сақтандыру төлемдері, қалпына келтіру және одан
әрі пайдалануға келмейтін активтерді есептен шығарғаннан кейін қалатын
материалдық құндалақтардың құны.
Кәсіпорын табыстылығы абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштермен
сипатталады. Талдау барысында келесі көрсеткіштер зерттеледі:
1. өндіріс және өнім өткізу шығындарының өзгеріс динамикасы;
2. сатудан түскен түсім;
3. жалпы және таза пайда;
4. рантабельділік деңгейі және оған әсер ететін факторлар немесе пайдаға
әсер ететін факторлар;
5. өзіндік құн;
6. өнім өткізу көлемі;
7. ағымдық баға.[12]

2 КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ ТАБЫСТЫЛЫҒЫНЫҢ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ

2.1 АҚ Қазақстан қағазы кәсіпорыны туралы

АҚҚазақстан қағазы – Қазақстан және Орталық Азиядағы жетекші
индустриялық кәсіпкерлік компаниялырдың бірі. Қазақстан қағазы бұл
акциялары Лондон қор биржасының негізгі алаңында орналастырылған және
сатылатын жария кәсіпкерлік қызмет.Кәсіпкерлік қызмет қызметінің негізгі
бағыттары - логистика, қағаз және гофрыдыс өндірісі және өнеркәсіптік
жерлердің девелопменті болып табылады.

Кесте 1 - АҚҚазақстан қағазы кәсіпорнының даму тарихына хронологиялық
кесте[10]

Жылдар Оқиғалар
2001 "Қазақстан Қағазы" АҚ құрылды.
2002 Бірінші қағаз жасау машинасының монтажы басталды.
Горфқаптама өнідірісіне арналған жабдық жеткізіліміне келісім-шартқа
қол қойылды.
2003 "Қазақстан Қағазы" АҚ қағаз және картоннан қаптама материал
коммерциялық өндірісін бастады.
2004 Логистика және индустриялық коммерциялық жылжымайтын мүлікті дамыту
топтың стратегиялық бағыттары ретінде белгіленді.
2005 "Қазақстан Қағазы" АҚ жергілікті облигациялар шығарды. Облигациялар
Қазақстан Қор Биржасында "А" санатында сатуға рұқсат етілді.
Картон өндірісі бойынша зауыттың құрылысы басталды.
Кәсіпкерлік қызмет жылжымайтын мүлік алаңында кәсіпті дамыту үшін
жерлерді алу үдерісін және олардың аумағында негізгі инфрақұрылымды
құру жөніндегі жұмыстарды жүргізуді бастады.
2006 Екінші қағаз жасау машинасы іске қосылды. Қағаз өндірісі көлемі екі
еселенді. Картон өндірісі бойынша жаңа заманауи зауыт іске қосылды.
Кәсіпкерлік қызмет "РЕАК" логистикалық орталығы құрылысының бірінші
сатысының (Б сыныбы қоймалар) құрылысын бастады.
2007 Топ Лондон биржасында 273.5 миллион АҚШ доллары сомасына IPO жүргізді
"РЕАК" логистикалық орталығы құрылысының 1. сатысы аяқталды.
Топ қағаз кәсібін дамыту үшін Еуропа Даму және Қайта құру Банкімен
және Казкоммерцбанкпен жалпы сомасы 90 миллион АҚШ долларына қаржылық
келісімге қол қойды.

Кесте 1-дің жалғасы
2008 Қағаз өндірісі зауыты ISO 14001:2004 және OHSAS 18001:2007 стандарттары
бойынша сертификатталды. Астана Контракт АҚ-нан логистикалық орталық
алынды. Алматы қаласы маңында РЕАК индустриялық паркінің құрылысы үшін
жер алынуы және инфрақұрылымды жүргізу бойынша жұмыстардың басталуы.
2009 Топ өз қаржылық міндеттемелері бойынша дефолтқа жол берді.
Топ өз қаржылық міндеттемелерін қайта құрылымдау үдерісін бастатты.
Топтың бақылаушы акционерлері ауысты.
2010 Қаржылық берешектің бір бөлігі қайта құрылымданды. Операциялық қызметтің
оңтайландырылуы және қайта құрылымдануы жүргізілді. Қойма жайларының
толуы айтарлықтай артты. Логистикалық кәсіпте ірі клиенттер тартылды.
2011 Несиегерлер және облигация иелерінің көпшілігімен келісімге қол
жеткізілді.
Кәсіпкерлік қызметтің облигациялары КАСЕ сауда тізіміне қайтарылды.
Автор құрастырушы

Өнімдері және қызметтері. "Қазақстан Қағазы" тобына ең заманауи және
жоғары сапалы өнімдерді ұсынатын "Kagazy Recycling" және "PEAK" кәсіпкерлік
компаниясы кіреді."Kagazy Recycling" компаниясы Орталық Азия және
Қазақстандағы қағаз және гофрленген картоннан жасалған өнімнің ең ірі
өндірушілерінің бірі болып табылады.Кәсіпкерлік қызметтің иелігінде қағаз,
гофрленген картон және одан жасалған бұйымдар өндірісі бойынша толық
айналым заманауи зауыт бар. Кәсіпкерлік қызметтің клиенттері Қазақстанның
жетекші кәсіпкерлік кәсіпкерлік қызметлары болып табылады, олардың ішінде
азық-түлік өнімдері, сусындар, тұрмыстық химия және жеке гигиена құралдары
өндірушілері барКәсіпкерлік қызмет қызметтерін фармацевтикалық, автомобиль
жасау, химия және көптеген басқа салалардан жетекші әлемдік кәсіпкерлік
кәсіпкерлік қызметлар қолданады. Кәсіпкерлік қызметтің есеп шоттары Альянс
банкі мен АТФ банктерінде ашылған. Оның есеп шотының нөмірі – 009941236. Ал
салық төлеушінің тіркеу нөмірі (СТТН) – 361400001287
Кесте 2 - АҚҚазақстан қағазы кәсіпкерлік қызметінің міндеті, ұстанымы
және стратегиясы
Міндеті Біздің клиенттеріміз,әріптестеріміз, қызметкерлеріміз және
акционерлеріміз үшін қосымша құн туындататын сапалы және
бәсекелестік өнімдер және қызметтерді ұсыну

Кесте 2-нің жалғасы
Ұстанымы Халықаралық және жергілікті бизнес әріптестер үшін шектеулі
таңдау кәсіпкерлік қызметсы болу.
Стратегиясы:
-қағаз кәсібі сапасы ең жақсы және ең кең сұрыптамадағы өнімдер және
қызметтерді ұсына отырып, нарықтық тұрғыларын нығайту
-логистикалық кеңейтілген географиялық қатысумен сапасы ең жақсы қызметтерді
кәсіп ұсына отырып, саладағы нарық үлесін арттыру және көшбасшы
тұрғыларға қол жеткізу
-жер банкі топтың жер банкін жергілікті және халықаралық кәсіпкерлік
кәсіпкерлік қызметлардың өнеркәсіптік қажеттіліктері үшін
әзірлеу
Автор құрастырушы

АҚҚазақстан қағазы кәсіпорнының айғақтары және сандарын сипаттайтын
графиктер
Инвесторлар үшін төмендегі диаграммалардың маңызы өте зор. Себебі бұл
диаграммаларда АҚҚазақстан қағазы кәсіпкерлік қызметсының қаржылық, соның
ішініде табыстылық көрсеткіштері көрсетілген. Төмендегі сурет 2-де
АҚҚазақстан қағазы кәсіпкерлік қызметсының 2008- 2011 жылдардағы
табысының құбылмалы түрде қсіп кемуі көрсетілген.

Сурет 2 - АҚҚазақстан қағазы кәсіпорнының табысының өсу динамикасы[13]

Байқап отырғанымыздай кәсіпкерлік қызметтің табысы 2008 жылдан
2009 жылға дейін 19%-ға кеміген. Ал 2010 жылы 2009 жылға қарағанда 2%-ға
өсіп, 2011 жылы ол көрсеткіш 2010 жылға қарағанда 16%-ға кенет өскен.
Ал сурет 3-те кәсіпкерлік қызметтің 2008-2011 жылдардағы жалпы
табыстары жайлы мәліметтер берілген.

Сурет 3 - АҚҚазақстан қағазы кәсіпкерлік қызметсының жалпы табысының өсу
динамикасы[13]

2009 жылы АҚҚазақстан қағазы кәсіпкерлік қызметсының жалпы табысы
15365008 долларды құраған, бұл көрсеткіш 2010 жыл (9863982 доллар) мен 2011
жылға (9805163) қарғанда едәуір жоғары болып табылады. Себебі 2009 жылы
АҚҚазақстан қағазы кәсіпкерлік қызметсы Алматы қаласы маңында РЕАК
индустриялық паркінің құрылысы үшін жер алды және инфрақұрылымды жүргізу
бойынша жұмыстарды бастады, бұл өз кезегінде кәсіпкерлік қызметтің жалпы
табысының жоғарғы көрсеткішіне септігін тигізді. Көріп отырғанымыздай, 2012
жылы кәсіпкерлік қызметтің табысы кенеттен 9805163 доллардан 20105022
долларға өскен. Бұл АҚҚазақстан қағазы кәсіпкерлік қызметсының жоғары
дәрежедегі табыстылық деңгейінің нышаны болып табылады.

2.2 АҚ Қазақстан қағазы кәсіпорнының табысын бөлуді 2011-2012 жж бойынша
талдау

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпкерлік қызметтің қаржылық-
шаруашылық қызметінің негізгі және түпкі мақсаты табыс алу болғандықтан,
барлық назарды төмендегі көрсеткіштерге аудару керек.
Табыстылықтың бірінші абсолютті көрсеткіші - өнімді (қызметтерді,
жұмыстарды) өткізуден алған табыс. Ол қаржылық шаруашылық қызметтің
нәтижелері туралы есепте қосымша құн салығы, акциздер және т.с.с. салықтар
мен міндетті төлемдерді, сондай-ақ қайтарылған тауарлардың құнын, сату және
баға шегерімдерін алып тасталып көрсетіледі.Табыс құрылымында ең үлкен
үлесті өнімдер мен тауарларды өткізуден түсетін табыс алады, оның мөлшері
өнім өндіру деңгейімен, оның сапасымен және басқа да факторлармен
анықталады.Кәсіпкерлік қызметда өнімді өткізуден түскен табыс жоспарланған
тауар өндірісінен және бұйымдардың (дайын өнімдер, сатып алушының жауапты
сақталуындағы тауарлар) өтпеген бөлігінің қалдықтарының өзгерісінен шығуы
керек. Бірақ өнімді өткізуден түсетін табыс көлемі жоспарының төмендеуі,
ауыспалы тауарлық-материалдық қорлардың тым артуы есебінен болатын
жағдайлар да кездеседі. [6,89 б]. 3-кестеде өнімді өткізуден түскен табысты
алу жоспанының негізделуін тексеру жөнінде мәліметтер келтірілген.

Кесте 3 - Өнімді өткізуден түскен табыс жоспарының негізделуін бағалау[11]

№ Көрсеткіштер 2011жыл
доллар
1 Өткізілмей қалған дайын өнімнің нақты қалдығы 2345677
2 Тауарлы өнім шығару 16673249
3 Өткізілген өнімнің жыл соңындағы қалдығы 1587622
4 Өнімді өткізуден алынуы мүмкін табыс (1 + 2 – 3) 17431304
5 Жоспар бойынша өнімді өткізуден алынатын табыс 16799567
6 Ауытқуы (4 – 5) 631737
Автор құрастырушы

Кестеден кәсіпкерлік қызметтің өнімді өткізуден түсетін табыс көлемін
631737 долларға төмендеткені көрінеді. Жоспар жасаған кезде жыл соңындағы
өтпеген өнімнің шамадан тыс қалдықтарын ескерген болуы керек. Өнімді
өткізуден түсетін табыс 16673249 долларды емес, 631737 долларға көп, яғни
17431304 құрауы керек еді. Басқаша айтқанда, жоспарды артық орындау болмас
еді.
Өтпеген өнімнің қалдықтары келесі себептерге байланысты құралады. Дайын
өнімнің бір бөлігі оларды буып-түю, орау, тиеуге дайындау, есеп айырысу
құжаттарын жазу үшін заңды түрде қоймада жиналып қалады. Осы жерде дайын
өнімнің қалдықтарының мөлшерден тыс өсуіне кәсіпкерлік қызметтің қаржы
қызметі көңіл аударуы қажет. Өнім шаруашылық байланыстарының үзілуіне
байланысты өткізілмей қалуы немесе, басқа себептерге байланысты сұарнысқа
ие болмауы мүмкін. Бұндай жағдай заттық нысандағы өнім өндіруші
компаниыларды орын алады. Қызмет көрсетуші және жұмыстар атқарушы
кәсіпкерлік кәсіпкерлік қызметларда қоймадағы өнім қалдықтары бола алмайды.
Көп жағдайда тауарлар сатып алушының жауапты сақтауында болады, яғни өнім
тиеліп жіберіліп сатып алушыға келіп түседі, бірақ сатып алушы заңды
негізде оны төлеуден бас тартады. Төлеуден бас тартуының себебі
жабдықтаушының жеткізу шарттарын сақтамағандығынан болуы мүмкін.Есептеу
әдісіне көшу өнімді өткізуден түсетін табыс оған келіп түскен төлем
сомасының мөлшері бойынша емес, оның тиеліп жіберілген көлемімен
анықталуына әкелді. Бұл талдаушылар тиелген тауарлар үшін ақшаның келіп
түсуіне көңіл бөлмеуі тиіс деген сөз емес. Тиелген тауарлардың бір бөлігін
сатып алушылардың уақытында төлемейтіні белгілі. Бұл жағдайда ақшалардың
түспеуі жабдықтаушыға байланысты емес. Өкінішке орай бұл жағдай әдетке
айналған. Төлемеушілік көлемі азайған жоқ, алайда корпорацияға ақша алу
бағытында жұмыс жасау керек. Ол үшін сатып алушыға тауарды тиеп беруді
тоқтату, оны есеп айырысудың аккредитивті нысанына ауыстыру, төлемсіздікті
өндіріп алу бойынша банкке талап қою, коммерциялық несиені толтыру
қажет.[7,355б]
Нарық жағдайында тиеліп жіберілген өнімдер үшін есеп айырысудың алдын ала
төлеу нысаны да қолданылады. Алдын ала төлем жүргізу төлем мерзімі өткен
тиелген тауарлардың қалдығын болдырмайды. Тиелген өнімдер үшін есеп
айырысудың бұл нысаны көптеген кәсіпкерлік қызметда қолданылады. Алайда
оның кемшіліктері де бар:
біріншіден, бұл нысан жабдықтаушылар үшін тиімді;
екіншіден, белгілі бір дәрежеде өндірілген өнім сапасын бақылау
төмендейді, әсіресе егер жабдықтаушы корпорация тауарлар мен қызмет
көрсетулер нарығында монополиялық орын алатын болса;
үшіншіден, тұтынушы төлем жүргізгеннен кейін, тауарды қажетті
санынан аз алуы мүмкін (мысалы, тоннамен және басқамен өлшенетін шикізаттар
мен материалдар сатып алу жүргізілген уақытта).
Табыстылықтың екінші абсолюттік көрсеткіші – жалпы табыс. Ол өнімді
өткізудің қаржылық нәтижесін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.