Қаржылық менеджменттің механизмі
.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МӘНІ, МАҚСАТЫ ЖӘНЕ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
1.1. Қаржылық менеджменттің мәні,
оның эволюциясы және қазіргі
парадигма ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.2.Қаржылық менеджменттің мақсаты мен
тапсырмалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .
2. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ, ОБЪЕКТІЛЕРІ МЕН СУБЪЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ
МЕХАНИЗМІ
2.1. Қаржылық менеджменттің объектілері
мен
субъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
2.2. Қаржылық менеджменттің функциялары ... ... ... ... ... ... ..
2.3. Қаржылық менеджменттің механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қаржылық менеджмент туралы айтпас бұрын, қаржы терминіне анықтама
беріп кетейік. Financia термині 13-15 ғ. Италияның сауда қалаларында пайда
болған және алғашқыда барлық түрдегі ақшалай төлемдерді көрсеткен. Әрі
қарай пайдалану – ақша қаражатының мемлекеттік қорын құру жөнінде тұрғындар
мен мемлекеттің арасында ақша қатынасы жүйесінің байланысын түсіндіреді.
Сонымен, бұл термин мынаны көрсетеді:
1. Екі субъектінің арасындағы ақша қатынасы;
2. Осы қатынас кезінде субъектілер әр түрлі қылықтарға ие болады;
3. Осы қатынас кезінде ақша қаражатының жалпымемлекеттік қоры – бюджет
құрылды. Яғни, бұл қатынастар қордық мақсаттар алды.
4. Қаражаттың бюджетке үнемі түсуін салыққа, түсімдерге және басқа да
мемлекеттік-еріксіз түрдегі төлемдерге берусіз қамтамасыз ету мүмкін емес
еді.
Осылар қаржының негізгі белгілері болып табылады, бұл арқылы қаржыны
ақшалай қатынастардың барлық жинағанынан қатесіз ажыратуға болыды. Мысалы,
азаматтар арасындағы, адамдар мен жеке сауда арасындағы ақшалай
қатынастарды қаржыға жатқызуға болмайды. Сонымен, қаржы – бұл әр кезде
ақшалай қатынас, бірақ ақшалай қатынастардың барлығы емес, әр кезде де
қаржылай қатынас бола алады.
Қаржы – экономикалық, әлеуметтік және саяси міндеттерді жүзеге асыру
үшін ақшалай қаражаттың жалпы мемлекеттік қорын құру мен пайдалануды іске
асыру үшін мемлекетепн ұйымдастаралған ақшалай қатынастардың жиынтығы болып
табылады.
Қаржылық менеджмент дегеніміз – бұл кәсіпорындағы қаржы ресурстарын
қалыптастыруға, үлестіруге және қолднуға, сонымен қатар оның ақшалай
қаражаттары айналымын ұйымдастыруға қатысты басқарушылық шешімдерді әзірлеу
және оны жүзеге асыру қағыдалары мен әдістерінің жиынтығы болып табылады.
Кәсіпорындағы қаржылық шешімдері тұрғысынан қарастырғанда, қаржылық
менеджментті – кәсіпкерлік қызметтерді инвестициялау мен қаржыландыру
процестерін басқару нысаны деп ұйғаруға болады. Қаржы менеджменті ғылым
саласы ретінде, біршама негіздеме қалаушы тұжырымдамаларға негізделеді:
1. Ақшалай ағымының тұжырымдамасы;
2. Ақшалай ресурстардың уақытша құндылық тұжырымдамасы;
3. Қауіп – қатер мен табыстылық араларындағы өзара ымыралы
келісімге келу тұжырымдамасы;
4. Капитал бағасының тұжырымдамасы;
5. Капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасы;
6. Агенттік қатынас тұжырымдамасы;
7. Үйлесімсізді ақпарат тұжырымдамасы;
8. Ақшалай шығындар тұжырымдамасы.
Бұл тұжырымдамаларды толығырақ курстық жұмыстың бірінші бөлімінде
қарастырамыз. Сонымен қатар, қаржы менеджментінің мақсаттары, функциялары,
міндеттері және кәсіпорын қаржылық қызметінің тиімді басқарылуының бірқатар
қағидаларын қарастырып өтеміз. Курстық жұмыстың мақсаты: Қаржылық
менеджмент ұғымын тереңінен зерттеп, оның пайда болу эволюциясын, даму
тенденциялары мен қызмет ету құралдарын ашып көрсету болып табылады.
Курстық жұмыс кіріспе, екі негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланылған
әдбиеттерінен тұрады.
1 ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МӘНІ, МАҚСАТЫ ЖӘНЕ
ЭВОЛЮЦИЯСЫ
1.1 Қаржылық менеджменттің мәні,оның эволюциясы және қазіргі
парадигма
Кез – келген кәсіпорын қызметінің алуан қырлы тұстарын басқару
жүйесінде қазіргі замандағы аса күрделі және жауапты буыны ретінде қаржыны
басқару болып табылады. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде, мұндай
басқарудың қағидалары мен әдістері әлгі ХІХ – ХХ ғасырлар тоғысында, ал
кейінірек, қаржылық менеджмент деп аталатын арнайы білім саласы ретінде
қалыптасты. Қаржы менеджменті саласындағы белгілі американ маманы –
Ю.Бригхем, ұғым атауы дербес ғылыми пәні ретінде тұңғыш АҚШ – та, ХІХ
ғасырдың 90 – жылдарында қалыптасқандығымен байланыстырады.
Қаржылық менеджмент - бұл кәсіпорындағы қаржы ресурстарын
қалыптастыруға, үлестіруге және қолднуға, сонымен қатар оның ақшалай
қаражаттары айналымын ұйымдастыруға қатысты басқарушылық шешімдерді әзірлеу
және оны жүзеге асыру қағыдалары мен әдістерінің жиынтығы болып табылады.
Өзінің өмір сүруінің жүз жылдан астам кезеңінде қаржылық менеджмент
бірнеше даму кезеңдерінен өтті. Бұл кезеңдердің дүркіндігі, көбінесе,
кәсіпорын қызметінің экономикалық шарттарының өзгерісі және олардың
қаржылық қатынастарының формаларының ұлғаюымен байланысты болды.
Өзінің құрылуының алғашқы кезеңінде (1890 – 1930 ж.ж.) қаржылық
менеджмент төмендегідей негізгі проблемаларды шешуге бағытталған:
❖ жаңа фирмалар мен кәсіпорындарды құру кезінде капиталды тарту
жағдайлары мен көздерін анықтау;
❖ акциялар мен облигацияларды эмиссиялау сияқты сыртқы көздері есебінен
кәсіпкерлікті кеңейту кезінде қаржылық ресурстарды ұлғайту
мүмкіндіктерін зерттеу;
❖ басқа компанияларды біріктіру формалары мен қаржылық аспектілерді
қарастыру;
❖ облигациялардың және басқа да міндетті төлемдердің, кейіннен
акциялардың да рейтингілік бағалау жүйесін қалыптастыру. Мұндай
бағалаудың көрсеткіштерін, алғаш рет Мудис (Moody`s Investors
Service), Стандарт және Пур (Standart and Poor Corporation) сияқты
маманданған компаниялары өңдеп шығарды.
❖ қаржылық нарық жағдайының динамикасын және негізгі индикаторларының
жүйесін қалыптастыру.
Қаржылық менеджмент дамуының екінші кезеңі (1931 – 1950 ж.ж.) 1930 ж.
Ұлы дағдарыстың жағымсыз нәтижелерін жеңумен және соғыстан кейінгі
экономикалық құлдыраумен байланысты болды. Бұл кезеңде инфляцияның
жоғарылауы, кәсіпорындардың жаппай банкротқа ұшырауы, инвестициялық
белсенділіктің төмендігі өрши түсті.
* кәсіпорындарды қаржылық дағдарыстан құтқарудың негізгі
бағыттарын анықтау, сонымен қатар, қалпыну келтіру және банкроттықтан
құтқару процедураларын реттеу әдістері және формаларын зерттеу.
* қаржылық инвестициялаудың негізгі құралдарын, оның
эмиссиясының ережелері мен шарттарын сәйкестендіру;
* ұйымдастырылған қаржы нарығындағы шаруашылық субъектілер
тәртібінің нормалары мен ережелерін сәйкестендіру;
* инвестициялаудың негізгі қаржылық құралдарының нақты нарақтық
құн бағасының көрсеткіштері мен әдістерін қалптастыру.
Қаржылық менеджмент дамуының үшінші кезеңінде (1951 – 1980 ж.ж.) оның
тұжырымдамалық негіздерінің көркеюі байқалды. Мұнда кәсіпорынның қаржылық
қызметінің негізгі аспектілерімен басқару әдістері, менеджмент теориясы
зерттеле бастады. Бұл кезеңде қаржылық менеджмент саласындағы ғылыми
зерттеулер төмендегідей негізгі проблемаларды шешуге бағытталды:
* кәсіпорын қаржылық қызметініңбасты мақсатын теориялық тұрғыдан
негіздеу және оның дамытудың жалпы мақсаттарының жүйесіндегі орнын анықтау;
* қаржылық инвестиция портфелінің нәтижелі қалыптасу шарттарын
көрсету;
* қаржылық нарықтың барлық қатысушыларының тең дәрежеде ақпарат
көздеріне қол жеткізуін қамтамасыз ету;
* түрлі қаржы көздерінен тартылған капитал құнын бағалау
әдістерін өңдеу;
* қаржылық жоспарлау мен бюджеттеу әдістерінің негізін
қалыптастыру;
* кәсіпорынның бірігу, бөліну немесе қайта құрылудың басқа
формаларының қаржылық аспектілерін зерттеу.
Жоғарыда аталған проблемалар, олардың жаңашылдығы және өңделу тереңдігі
мынадай шешім қабылдауға негіз бола алады. Яғни, қаржылық менеджменттің
қазіргі парадигмасының* негізі осы екінші кезеңде қалыптасқан деуге болады.
Қаржылық менеджменттің дамуының төртінші, яғни қазіргі кезеңі (1981
жылдан қазіргі кезге дейін) экономиканың ғаламдану процестерінің күшеюімен,
ғылыми – технкалық прогрестің өсу темпінің күшеюімен сипатталады. Бұл
кезеңде қаржылық менеджменттің дамуы келесі негізгі проблемаларды шешуге
бағытталған:
* қаржылық менеджментті басқаруға негізгі сәйкестендірілген
көзқарасы бойынша түрлі ғылыми мектептердің (американдық, европалық,
жапондық және т.б.) теориялық нәтижелерін біріктіру;
Парадигма – зерттеу есептерінің үлгілері ретінде қабылданған теория.
* кәсіпорынның тұрақты өсімін қаржылық қамтамасыз ететін
әдістері мен принциптерін негіздеу;
* қаржылық кәсіпорындарды басқару саласында жаңа қаржылық
құралдар мен қаржылық технологияларды белсенді түрде өңдеу; қаржылық
ғылымның жаңа бағытын қалыптастыру, яғни қаржылық инженерияны.
* қаржылық нарық пен кәсіпоырндар саласында ақпараттық
технологияларды әрі қарай дамыту; қаржылық менеджмент пен басқармалық
есептің әдістемелік аппаратын және теориялық нәтижелерді біріктіру;
* өндірістік бағалық қағаздардың инвестициялық тартымдылығын
бағалау әдістерін тереңдету;
Осылайша, қаржылық менеджмент өзінің даму кезеңінде зерттелетін
проблемалар ауқымын кеңейтті – егер оның құрылуы кезінде ол негізінен жаңа
фирмалар мен компанияларды құрудың қаржылық сұрақтарын қарастырса, ал
нәтижесінде – қаржылық инвестицияларды басқару мен банкротқа ұшырау
проблемаларын қарастырды. Ал қазіргі кезде ол кәсіпорын қаржысын басқарудың
барлық бағыттарын қарастырады.
Қаржылық менеджменттің қазіргі парадигмасы көптеген ғылыми пәндердің
теориялық нәтижелерінде негізделеді және кәсіпорын қаржылық менеджментінің
механизмі және қаржылық нарық құралдары мен қызмет ету механизмдері тығыз
қарым – қатынаста болады.
Қаржылық менедженттің қазіргі парадигмасының негізін құрайтын маңызды
теориялық тұжырымдамалар мен моделдер жүйесін үш топқа бөлуге болады:
1.кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі параметрлерін және
мақсатын анықтайтын тұжырымдамалар мен моделдер.
2.таңдау кезінде инвестициялаудың қаржылық құралдарының нақты
нарықтық бағасын қамтамасыз ететін тұжырымдамалар мен моделдер.
3.қаржылық нарықтың қатысушыларын ақпараттық қамтамасыз етумен
байланысты және нарықтық бағаны қалыптастырудың тұжырымдамалары.
І. Кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі параметрлерін және мақсатын
анықтайтын тұжырымдамалар мен моделдер жүйесінде төмендегілердің маңызы
зор:
1. Меншіктенушілердің экономикалық мүддесінің басымдылығының
тұжырымдамасы. Мұны алғаш рет американдық экономист Герберт Саймон, өзі
қалыптастырған коммерциялық ұйымдарда шешім қабылдау теориясы негізінде
ұсынды. Максималды пайда мен табысты көздеген ұйым секілді фирманың
классикалық және неоклассикалық ұсынымын жоққа шығарып, ол
меншіктенушілердің мүддесін қанағаттандыру қажеттілігін тұжырымдайтын
альтернативті мақсатты тұжырымдамасын қалыптастырды. Бұл теориялық
тұжырымдаманы қаржылық ғылым өкілдері қолдап, қаржылық менеджменттің басты
мақсатына айналды, яғни кәсіпорын меншіктенушілерінің жағдайын барынша
жақсарту болып табылады. Басқаша оны кәсіпорынның нарықтық құныны барынша
көбейту деп те атайды. 1978 жылы Г.Саймонға экономика бойынша Нобель
сыйлығы тағайындалды.
2. Қазіргі портфелді теория. 1952 жылы Портфель таңдауы атты
жұмысында осы тұжырымдаманың негізгі принциптерін көрсеткен Гарри Марцкович
бұл тұжырымдаманың негізін қалаған. Қаржылық менеджменттің осы теориялық
тұжырымдамасының негізінде, меншіктенушілердің жағдайын барынша жақсарту
критерийі бойынша инвестициялық портфельді қалыптастыруда қаржылық
инвестициялаудың тәуекелдік құралдарының табыстылығы мен тәуекел деңгейінің
қатынасын оңтайландыру және статистикалық талдаудың әдістемелік принциптері
жатады. Кейіннен осы теорияны өңдеуге Нобель сыйлығының лауреаттары –
Джеймс Тобин және Уильям Шарп белсене қатысты.
3. Капитал құрылысының тұжырымдамасы. Мұны Франко Модильяни және Мертон
Миллер ұсынып, олардың Капитал құны, корпоративті қаржылар және инвестиция
теориялары атты еңбегінде (1958 ж.) жазылды. Бұл тұжырымның негізінде -
кәсіпорынмен таңдалған меншікті және қарызға алынған капитал ара
қатынасының оның нарықтық құнының көрсеткішіне әсер ету механизмі жатады.
Қаржылық менеджменттің теориялық тұжырымдамалары мен моделдерінің
қысқаша мазмұны 1.1. суретте көрсетілген.
Сурет 1 - Қаржылық менедженттің қазіргі парадигмасының негізін
құрайтын маңызды теориялық тұжырымдамалар мен моделдер жүйесі
4. Дивидендтті саясат теориясы. Мұның негізін 1956 жылы американдық
экономист Джон Линтнер қалады. Ол өзінің Корпоративті табысты дивиденд,
капитал және салық арасында бөлу атты еңбегінде жазылды. Дивидендті
саясаттың теориялық негізінде кәсіпорынның нарықтық құнына және оның
акцияларының бағасына әсер ету механизмі қарастырылады.
5. Кәсіпорынның тұрақты өсімін қаржылық қамтамасыз ету моделі. Алғаш
рет бұл можелді 1988 жылы американ экономисті Джеймс Ван Хорн шығарды және
оның Тұрақты өсімділікті моделдеу атты еңбегінде көрсетілді. Кейіннен,
кәсіпорынның тұрақты өсімінің күрделенген моделдері Роберт Хиггинспен
өңделді. Олар оның Фирма өзіне өсімнің қандай қарқынына мүмкіндік бере
алады деген еңбегінде жазылған. Еңбек 1997 жылы жарық көрді.
ІІІ. Таңдау кезінде инвестициялаудың қаржылық құралдарының нақты
нарықтық бағасын қамтамасыз ететін тұжырымдамалар мен моделдержүйесінде
төмендегілердің маңызы зор:
1. Нарықтың тиімділігінің болжамы. Бұл болжам 1970 жылы американдық
экономист Юджин Фамамен ұсынылды. Бұл болжам, қор нарығының бағалық
тиімділігінің, оның қатысушыларын ақпаратпен қамтамасыз ету деңгейіне
тәуелділігін көрсетеді.
2. Агенттік қатынас тұжырымдамасы. Мұның авторлары американдық
зерттеушілер – Майкл Дженсен және Уильям Меклинг болып табылады. Бұл
тұжырымдаманың пайда болу себебі: иелену функциясы мен компанияның қызметін
басқару және бақылау функциясы араларындағы алшақтықтың болуында жатыр.
Осығае орай тұжырымдаманың мәні бойынша компания иелері сол компанияның
күнделікті басқарудың ұсақ мәселелеріне араласуға тіпті міндетті емес
делінеді.
3. Ассиметриялық (үйлесімсізді) ақпарат тұжырымдамасы. Авторлары –
Стюарт Майерс және Николас Майджлаф болып табылады. Бұл капитал нарығының
тиімділік тұжырымдамасымен тығыз байланысты. Оның мәні бойынша, кейбір өзге
адамдар барлық нарыққа қатысушылары тең түрде қол жеткізе бермейтін
ақпаратты иелену мүмкін.
4. Баға белгілеудің арбитраждық тұжырымдамасы. Бұл 1976 жылы Стефан
Россонмен ұсынылды. Мұның негізіне арбитраж, бәсекелес қаржылық
нарықтарында, қаржылық активтердің , оның тәуекелділігі мен табыстылық
деңгейіне сәйкес нақты нарықтық баға түзетулерін қамтамасыз етеді. Басқаша
айтқанда, арбитраж механизмі әр түрлі қаржылық нарықтарда бағалық
тұрақтылықты қамтамасыз етеді.
Кәсіпорын қаржылық қызметінің тиімді басқарылуы бірқатар қағидаларды
жүзеге асыру барысында ғана қамтамасыз етіледі. Олардың негізгілері
мыналар:
1. Кәсіпорынды басқарудағы жалпы жүйемен біртұтас байланысқандығы.
Кәсіпорынның қандай қызмет саласында болсын шаруашылық шешім
қабылданбасын, олар ақшалай ағымдардың қалыптасуына және қаржы
қызметінің нәтижесіне тікелей немесе жанама түрде әсер етеді. Қаржы
менеджменті өндірістік менджментімен, инновациялық менджментімен,
қызметкерлер және басқа да менеджмент түрлерінемн тікелей байланысты.
Ал бұл қаржы менеджментінің кәсіпорындағы жалпы басқару жүйесімен
түпкілікті біріктірілгендігінің қажеттілігін анықтайды.
2. Басқарушылық шешемдері қалыптасуының кешендік сипаты. Кәсіпорынның
қаржы ресурстарының қаоыптасу, үлестірілуі мен пайдалану және оның
ақшалай айналымын ұйымдастыру салаларындағы барлық басқарушылық
шешемдері тығыз байланысқан және оның қаржылық қызметі нәтижесіне
тікелей немесе жанама түрде әсер етеді. Сондықтан қаржы менеджментінің
өзара байланысқан басқарушылық шешеімдерді әзірлеуін қамтамасыз ететін
кешенді басқарушы жүйесі ретінде қарастырған жөн.
3. Басқарудың жоғары серпінділігі. Кәсіпорынның қаржы ресурстарының
құрылуы мен пайдалануы және ақшалай айналымының оңтайландырылуы
мәселелері өткен кезеңдердегі әзірленген және жүзеге асырылған ең
тиімді қаржылық шешімдері де сол кәсіпорынның қаржылық қызметінің
кейінгі кезеңдерінде әрдайым қолдау таба бермеуі мүмкін. Мұның басты
себебі, сыртқы ортадағы алуан түрлі факторлардың өзгергіштігіне,
әсіресе қаржы нарығы конъюктурасының өзгергіштігі. Сондықтан, қаржы
менеджментіне сыртқы орта факторларының өзгерісін ескере алатын жоғары
серпінділік тән болуы мүмкін.
4. Өзге басқарушылық шешімдерді даялаудағы көзқарасының таңдау
барысындағы қалыптасуы. Бұл қағиданы жүзеге асыру үшін қаржы
ресурстарының қалыптасуы мен пайдалануы және ақшалай айналымының
ұйымдастырылуы салаларындағы әр басқарушылық шешімдердің даярлануында
іс – қимылдардың баламалы мүмкіндіктері ескерілгені жөн болады.
5. Кәсіпорын дамуының стратегиялық мақсаттарына орай бағытталғандығы.
Қаржылық қызмет саласындағы басқарушылық шешімдер қаншалықты тиімді
болса да, егер олар кәсіпорынның стратегиялық бағытына қайшы келіп,
экономикалық базаның қалыптасуын бұзатын болса, онда ол шешімдер
қабылданбайды.
Қаржылық менеджметтің басты мақсаты – ағымдағы және келешек
кезеңдердегі кәсіпорын иелерінің әл – ауқат жағдайларының жақсаруын
қамтамасыз ету болып саналады. Бұл мақсат нақты өз шешімін бизнестің
нарықтық құнын барынша өсіруді қамтамасыз ету арқылы табады және өз иесінің
ақырғы қаржылық мүддесін іске асырады.
Микроэкономикалық теорияның дамуымен кәсіпорын қызметінің басты
мақстын анықтаудағы экономистердің әдістері өзгере бастады. Бұл әдістердің
ішінен кәсіпорын қызметінің басты мақсатының негізгі моделдерін ерекшелеп
көрсетуге болады. Оларға:
6. Табысты барынша көбейту моделі;
7. Трансакциялық шығынды барынша азайту моделі;
8. Сату көлемін барынша ұлғайту моделі;
9. Кәсіпорын өсімінің қарқынын барынша арттыру моделі;
10. Бәсекелестік тиімділігін қамтамасыз ету моделі;
11. Қосылған құнды барынша арттыру моделі;
12. Кәсіпорынның нарықтық бағасын барынша көбейту моделі.
Айтылған моделдердің ең соңғысы, жаңа моделдердің бірі болып
табылады. Кәсіпорынның нарықтық бағасын барынша көбейту моделі – кәсіпорын
қызметінің иелерінің жағдайын барынша жақсарту деген мағына береді. Соңғы
он жылдықта, бұл тұжырымдама АҚШ – та, Европада және Жапонияда дамып, оны
нарықтық экономикасы дамыған елдердегі компаниялар мен фирмалардың
басшылары қолдап отырды.
Сурет 1.2. Қаржылық менеджменттің негізгі қағидалары.
1.2.Қаржылық менеджменттің мақсаты мен
тапсырмалары
Бұл модель қысқаша бағаға бағытталған модель деп аталады және оны
басқа моделдерден ерекшелейтін негізгі белгілері 1.3. суретте көрсетілген.
Бұл моделдің мәні мен еркшеліктерін қарастыру барысында, оны
нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның тиімді мақсатты қызметі
екеніне көзіміз жетіп отыр. Осы моделді жүзеге асыру барысында көптеген
ролді кәсіпорынның қаржылық қызметі алып отырғанын ескерсек, онда ол
қаржылық қызметті басқарудың басты мақсаты ретінде қабылданып, былайша
қалыптаса алады:
Қаржылық менеджменттің басты мақсатына - ағымдағы және келешек кезеңде,
оның нарықтық құнын барынша арттыру жолымен қамтамасыз етілген, кәсіпорын
меншіктенушілерінің жағдайын барынша жақсарту жатады. Қаржылық менеджмент
өзінің басты мақстын жүзеге асыру барысында келесі негізгі тапсырмаларды
орындауға бағытталады (1.1. кесте).
1.1-кесте Қаржылық менеджменттің басты мақсатын жүзеге асыру үшін
бағытталған негізгі тапсырмалар жүйесі
Қаржылық Қаржылық менеджменттің басты мақсатын жүзеге асыру үшін
менеджменттіңбағытталған негізгі тапсырмалары
басты мақсаты
1. Алдағы кезеңдегі кәсіпорын дамуының тапсырмаларына
КӘСІПОРЫННЫҢ сәйкес қаржылық ресурстардың жеткілікті көлемін
НАРЫҚТЫҚ қалыптастыруды қамтамасыз ету.
ҚҰНЫН БАРЫНША2. Кәсіпорын қызметінің негізгі бағыттарына сәйкес қаржы
АРТТЫРУДЫ ресурстарының қалыптасқан көлемін тиімді түрде бөлу және
ҚАМТАМАСЫЗ пайдалануды қамтамасыз ету.
ЕТУ 3. Ақша айналымын оңтайландыру.
4. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде
кәсіпорын табысын барынша молайтуды қамтамасыз ету.
5. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде
кәсіпорын табысын барынша азайтуды қамтамасыз ету.
6. Кәсіпорын даму кезеңінде оның тұрақты қаржылық тепе –
теңдігін қаматамысз ету.
7. Шаруашылық қызметті жүзеге асыру барысында сыртқы және
ішкі жағдайларының өзгерісі болғанда, капиталды тез
арада қайта инвестициялауды қамтамасыз ету.
... жалғасы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МӘНІ, МАҚСАТЫ ЖӘНЕ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
1.1. Қаржылық менеджменттің мәні,
оның эволюциясы және қазіргі
парадигма ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.2.Қаржылық менеджменттің мақсаты мен
тапсырмалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .
2. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ, ОБЪЕКТІЛЕРІ МЕН СУБЪЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ
МЕХАНИЗМІ
2.1. Қаржылық менеджменттің объектілері
мен
субъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
2.2. Қаржылық менеджменттің функциялары ... ... ... ... ... ... ..
2.3. Қаржылық менеджменттің механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қаржылық менеджмент туралы айтпас бұрын, қаржы терминіне анықтама
беріп кетейік. Financia термині 13-15 ғ. Италияның сауда қалаларында пайда
болған және алғашқыда барлық түрдегі ақшалай төлемдерді көрсеткен. Әрі
қарай пайдалану – ақша қаражатының мемлекеттік қорын құру жөнінде тұрғындар
мен мемлекеттің арасында ақша қатынасы жүйесінің байланысын түсіндіреді.
Сонымен, бұл термин мынаны көрсетеді:
1. Екі субъектінің арасындағы ақша қатынасы;
2. Осы қатынас кезінде субъектілер әр түрлі қылықтарға ие болады;
3. Осы қатынас кезінде ақша қаражатының жалпымемлекеттік қоры – бюджет
құрылды. Яғни, бұл қатынастар қордық мақсаттар алды.
4. Қаражаттың бюджетке үнемі түсуін салыққа, түсімдерге және басқа да
мемлекеттік-еріксіз түрдегі төлемдерге берусіз қамтамасыз ету мүмкін емес
еді.
Осылар қаржының негізгі белгілері болып табылады, бұл арқылы қаржыны
ақшалай қатынастардың барлық жинағанынан қатесіз ажыратуға болыды. Мысалы,
азаматтар арасындағы, адамдар мен жеке сауда арасындағы ақшалай
қатынастарды қаржыға жатқызуға болмайды. Сонымен, қаржы – бұл әр кезде
ақшалай қатынас, бірақ ақшалай қатынастардың барлығы емес, әр кезде де
қаржылай қатынас бола алады.
Қаржы – экономикалық, әлеуметтік және саяси міндеттерді жүзеге асыру
үшін ақшалай қаражаттың жалпы мемлекеттік қорын құру мен пайдалануды іске
асыру үшін мемлекетепн ұйымдастаралған ақшалай қатынастардың жиынтығы болып
табылады.
Қаржылық менеджмент дегеніміз – бұл кәсіпорындағы қаржы ресурстарын
қалыптастыруға, үлестіруге және қолднуға, сонымен қатар оның ақшалай
қаражаттары айналымын ұйымдастыруға қатысты басқарушылық шешімдерді әзірлеу
және оны жүзеге асыру қағыдалары мен әдістерінің жиынтығы болып табылады.
Кәсіпорындағы қаржылық шешімдері тұрғысынан қарастырғанда, қаржылық
менеджментті – кәсіпкерлік қызметтерді инвестициялау мен қаржыландыру
процестерін басқару нысаны деп ұйғаруға болады. Қаржы менеджменті ғылым
саласы ретінде, біршама негіздеме қалаушы тұжырымдамаларға негізделеді:
1. Ақшалай ағымының тұжырымдамасы;
2. Ақшалай ресурстардың уақытша құндылық тұжырымдамасы;
3. Қауіп – қатер мен табыстылық араларындағы өзара ымыралы
келісімге келу тұжырымдамасы;
4. Капитал бағасының тұжырымдамасы;
5. Капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасы;
6. Агенттік қатынас тұжырымдамасы;
7. Үйлесімсізді ақпарат тұжырымдамасы;
8. Ақшалай шығындар тұжырымдамасы.
Бұл тұжырымдамаларды толығырақ курстық жұмыстың бірінші бөлімінде
қарастырамыз. Сонымен қатар, қаржы менеджментінің мақсаттары, функциялары,
міндеттері және кәсіпорын қаржылық қызметінің тиімді басқарылуының бірқатар
қағидаларын қарастырып өтеміз. Курстық жұмыстың мақсаты: Қаржылық
менеджмент ұғымын тереңінен зерттеп, оның пайда болу эволюциясын, даму
тенденциялары мен қызмет ету құралдарын ашып көрсету болып табылады.
Курстық жұмыс кіріспе, екі негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланылған
әдбиеттерінен тұрады.
1 ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МӘНІ, МАҚСАТЫ ЖӘНЕ
ЭВОЛЮЦИЯСЫ
1.1 Қаржылық менеджменттің мәні,оның эволюциясы және қазіргі
парадигма
Кез – келген кәсіпорын қызметінің алуан қырлы тұстарын басқару
жүйесінде қазіргі замандағы аса күрделі және жауапты буыны ретінде қаржыны
басқару болып табылады. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде, мұндай
басқарудың қағидалары мен әдістері әлгі ХІХ – ХХ ғасырлар тоғысында, ал
кейінірек, қаржылық менеджмент деп аталатын арнайы білім саласы ретінде
қалыптасты. Қаржы менеджменті саласындағы белгілі американ маманы –
Ю.Бригхем, ұғым атауы дербес ғылыми пәні ретінде тұңғыш АҚШ – та, ХІХ
ғасырдың 90 – жылдарында қалыптасқандығымен байланыстырады.
Қаржылық менеджмент - бұл кәсіпорындағы қаржы ресурстарын
қалыптастыруға, үлестіруге және қолднуға, сонымен қатар оның ақшалай
қаражаттары айналымын ұйымдастыруға қатысты басқарушылық шешімдерді әзірлеу
және оны жүзеге асыру қағыдалары мен әдістерінің жиынтығы болып табылады.
Өзінің өмір сүруінің жүз жылдан астам кезеңінде қаржылық менеджмент
бірнеше даму кезеңдерінен өтті. Бұл кезеңдердің дүркіндігі, көбінесе,
кәсіпорын қызметінің экономикалық шарттарының өзгерісі және олардың
қаржылық қатынастарының формаларының ұлғаюымен байланысты болды.
Өзінің құрылуының алғашқы кезеңінде (1890 – 1930 ж.ж.) қаржылық
менеджмент төмендегідей негізгі проблемаларды шешуге бағытталған:
❖ жаңа фирмалар мен кәсіпорындарды құру кезінде капиталды тарту
жағдайлары мен көздерін анықтау;
❖ акциялар мен облигацияларды эмиссиялау сияқты сыртқы көздері есебінен
кәсіпкерлікті кеңейту кезінде қаржылық ресурстарды ұлғайту
мүмкіндіктерін зерттеу;
❖ басқа компанияларды біріктіру формалары мен қаржылық аспектілерді
қарастыру;
❖ облигациялардың және басқа да міндетті төлемдердің, кейіннен
акциялардың да рейтингілік бағалау жүйесін қалыптастыру. Мұндай
бағалаудың көрсеткіштерін, алғаш рет Мудис (Moody`s Investors
Service), Стандарт және Пур (Standart and Poor Corporation) сияқты
маманданған компаниялары өңдеп шығарды.
❖ қаржылық нарық жағдайының динамикасын және негізгі индикаторларының
жүйесін қалыптастыру.
Қаржылық менеджмент дамуының екінші кезеңі (1931 – 1950 ж.ж.) 1930 ж.
Ұлы дағдарыстың жағымсыз нәтижелерін жеңумен және соғыстан кейінгі
экономикалық құлдыраумен байланысты болды. Бұл кезеңде инфляцияның
жоғарылауы, кәсіпорындардың жаппай банкротқа ұшырауы, инвестициялық
белсенділіктің төмендігі өрши түсті.
* кәсіпорындарды қаржылық дағдарыстан құтқарудың негізгі
бағыттарын анықтау, сонымен қатар, қалпыну келтіру және банкроттықтан
құтқару процедураларын реттеу әдістері және формаларын зерттеу.
* қаржылық инвестициялаудың негізгі құралдарын, оның
эмиссиясының ережелері мен шарттарын сәйкестендіру;
* ұйымдастырылған қаржы нарығындағы шаруашылық субъектілер
тәртібінің нормалары мен ережелерін сәйкестендіру;
* инвестициялаудың негізгі қаржылық құралдарының нақты нарақтық
құн бағасының көрсеткіштері мен әдістерін қалптастыру.
Қаржылық менеджмент дамуының үшінші кезеңінде (1951 – 1980 ж.ж.) оның
тұжырымдамалық негіздерінің көркеюі байқалды. Мұнда кәсіпорынның қаржылық
қызметінің негізгі аспектілерімен басқару әдістері, менеджмент теориясы
зерттеле бастады. Бұл кезеңде қаржылық менеджмент саласындағы ғылыми
зерттеулер төмендегідей негізгі проблемаларды шешуге бағытталды:
* кәсіпорын қаржылық қызметініңбасты мақсатын теориялық тұрғыдан
негіздеу және оның дамытудың жалпы мақсаттарының жүйесіндегі орнын анықтау;
* қаржылық инвестиция портфелінің нәтижелі қалыптасу шарттарын
көрсету;
* қаржылық нарықтың барлық қатысушыларының тең дәрежеде ақпарат
көздеріне қол жеткізуін қамтамасыз ету;
* түрлі қаржы көздерінен тартылған капитал құнын бағалау
әдістерін өңдеу;
* қаржылық жоспарлау мен бюджеттеу әдістерінің негізін
қалыптастыру;
* кәсіпорынның бірігу, бөліну немесе қайта құрылудың басқа
формаларының қаржылық аспектілерін зерттеу.
Жоғарыда аталған проблемалар, олардың жаңашылдығы және өңделу тереңдігі
мынадай шешім қабылдауға негіз бола алады. Яғни, қаржылық менеджменттің
қазіргі парадигмасының* негізі осы екінші кезеңде қалыптасқан деуге болады.
Қаржылық менеджменттің дамуының төртінші, яғни қазіргі кезеңі (1981
жылдан қазіргі кезге дейін) экономиканың ғаламдану процестерінің күшеюімен,
ғылыми – технкалық прогрестің өсу темпінің күшеюімен сипатталады. Бұл
кезеңде қаржылық менеджменттің дамуы келесі негізгі проблемаларды шешуге
бағытталған:
* қаржылық менеджментті басқаруға негізгі сәйкестендірілген
көзқарасы бойынша түрлі ғылыми мектептердің (американдық, европалық,
жапондық және т.б.) теориялық нәтижелерін біріктіру;
Парадигма – зерттеу есептерінің үлгілері ретінде қабылданған теория.
* кәсіпорынның тұрақты өсімін қаржылық қамтамасыз ететін
әдістері мен принциптерін негіздеу;
* қаржылық кәсіпорындарды басқару саласында жаңа қаржылық
құралдар мен қаржылық технологияларды белсенді түрде өңдеу; қаржылық
ғылымның жаңа бағытын қалыптастыру, яғни қаржылық инженерияны.
* қаржылық нарық пен кәсіпоырндар саласында ақпараттық
технологияларды әрі қарай дамыту; қаржылық менеджмент пен басқармалық
есептің әдістемелік аппаратын және теориялық нәтижелерді біріктіру;
* өндірістік бағалық қағаздардың инвестициялық тартымдылығын
бағалау әдістерін тереңдету;
Осылайша, қаржылық менеджмент өзінің даму кезеңінде зерттелетін
проблемалар ауқымын кеңейтті – егер оның құрылуы кезінде ол негізінен жаңа
фирмалар мен компанияларды құрудың қаржылық сұрақтарын қарастырса, ал
нәтижесінде – қаржылық инвестицияларды басқару мен банкротқа ұшырау
проблемаларын қарастырды. Ал қазіргі кезде ол кәсіпорын қаржысын басқарудың
барлық бағыттарын қарастырады.
Қаржылық менеджменттің қазіргі парадигмасы көптеген ғылыми пәндердің
теориялық нәтижелерінде негізделеді және кәсіпорын қаржылық менеджментінің
механизмі және қаржылық нарық құралдары мен қызмет ету механизмдері тығыз
қарым – қатынаста болады.
Қаржылық менедженттің қазіргі парадигмасының негізін құрайтын маңызды
теориялық тұжырымдамалар мен моделдер жүйесін үш топқа бөлуге болады:
1.кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі параметрлерін және
мақсатын анықтайтын тұжырымдамалар мен моделдер.
2.таңдау кезінде инвестициялаудың қаржылық құралдарының нақты
нарықтық бағасын қамтамасыз ететін тұжырымдамалар мен моделдер.
3.қаржылық нарықтың қатысушыларын ақпараттық қамтамасыз етумен
байланысты және нарықтық бағаны қалыптастырудың тұжырымдамалары.
І. Кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі параметрлерін және мақсатын
анықтайтын тұжырымдамалар мен моделдер жүйесінде төмендегілердің маңызы
зор:
1. Меншіктенушілердің экономикалық мүддесінің басымдылығының
тұжырымдамасы. Мұны алғаш рет американдық экономист Герберт Саймон, өзі
қалыптастырған коммерциялық ұйымдарда шешім қабылдау теориясы негізінде
ұсынды. Максималды пайда мен табысты көздеген ұйым секілді фирманың
классикалық және неоклассикалық ұсынымын жоққа шығарып, ол
меншіктенушілердің мүддесін қанағаттандыру қажеттілігін тұжырымдайтын
альтернативті мақсатты тұжырымдамасын қалыптастырды. Бұл теориялық
тұжырымдаманы қаржылық ғылым өкілдері қолдап, қаржылық менеджменттің басты
мақсатына айналды, яғни кәсіпорын меншіктенушілерінің жағдайын барынша
жақсарту болып табылады. Басқаша оны кәсіпорынның нарықтық құныны барынша
көбейту деп те атайды. 1978 жылы Г.Саймонға экономика бойынша Нобель
сыйлығы тағайындалды.
2. Қазіргі портфелді теория. 1952 жылы Портфель таңдауы атты
жұмысында осы тұжырымдаманың негізгі принциптерін көрсеткен Гарри Марцкович
бұл тұжырымдаманың негізін қалаған. Қаржылық менеджменттің осы теориялық
тұжырымдамасының негізінде, меншіктенушілердің жағдайын барынша жақсарту
критерийі бойынша инвестициялық портфельді қалыптастыруда қаржылық
инвестициялаудың тәуекелдік құралдарының табыстылығы мен тәуекел деңгейінің
қатынасын оңтайландыру және статистикалық талдаудың әдістемелік принциптері
жатады. Кейіннен осы теорияны өңдеуге Нобель сыйлығының лауреаттары –
Джеймс Тобин және Уильям Шарп белсене қатысты.
3. Капитал құрылысының тұжырымдамасы. Мұны Франко Модильяни және Мертон
Миллер ұсынып, олардың Капитал құны, корпоративті қаржылар және инвестиция
теориялары атты еңбегінде (1958 ж.) жазылды. Бұл тұжырымның негізінде -
кәсіпорынмен таңдалған меншікті және қарызға алынған капитал ара
қатынасының оның нарықтық құнының көрсеткішіне әсер ету механизмі жатады.
Қаржылық менеджменттің теориялық тұжырымдамалары мен моделдерінің
қысқаша мазмұны 1.1. суретте көрсетілген.
Сурет 1 - Қаржылық менедженттің қазіргі парадигмасының негізін
құрайтын маңызды теориялық тұжырымдамалар мен моделдер жүйесі
4. Дивидендтті саясат теориясы. Мұның негізін 1956 жылы американдық
экономист Джон Линтнер қалады. Ол өзінің Корпоративті табысты дивиденд,
капитал және салық арасында бөлу атты еңбегінде жазылды. Дивидендті
саясаттың теориялық негізінде кәсіпорынның нарықтық құнына және оның
акцияларының бағасына әсер ету механизмі қарастырылады.
5. Кәсіпорынның тұрақты өсімін қаржылық қамтамасыз ету моделі. Алғаш
рет бұл можелді 1988 жылы американ экономисті Джеймс Ван Хорн шығарды және
оның Тұрақты өсімділікті моделдеу атты еңбегінде көрсетілді. Кейіннен,
кәсіпорынның тұрақты өсімінің күрделенген моделдері Роберт Хиггинспен
өңделді. Олар оның Фирма өзіне өсімнің қандай қарқынына мүмкіндік бере
алады деген еңбегінде жазылған. Еңбек 1997 жылы жарық көрді.
ІІІ. Таңдау кезінде инвестициялаудың қаржылық құралдарының нақты
нарықтық бағасын қамтамасыз ететін тұжырымдамалар мен моделдержүйесінде
төмендегілердің маңызы зор:
1. Нарықтың тиімділігінің болжамы. Бұл болжам 1970 жылы американдық
экономист Юджин Фамамен ұсынылды. Бұл болжам, қор нарығының бағалық
тиімділігінің, оның қатысушыларын ақпаратпен қамтамасыз ету деңгейіне
тәуелділігін көрсетеді.
2. Агенттік қатынас тұжырымдамасы. Мұның авторлары американдық
зерттеушілер – Майкл Дженсен және Уильям Меклинг болып табылады. Бұл
тұжырымдаманың пайда болу себебі: иелену функциясы мен компанияның қызметін
басқару және бақылау функциясы араларындағы алшақтықтың болуында жатыр.
Осығае орай тұжырымдаманың мәні бойынша компания иелері сол компанияның
күнделікті басқарудың ұсақ мәселелеріне араласуға тіпті міндетті емес
делінеді.
3. Ассиметриялық (үйлесімсізді) ақпарат тұжырымдамасы. Авторлары –
Стюарт Майерс және Николас Майджлаф болып табылады. Бұл капитал нарығының
тиімділік тұжырымдамасымен тығыз байланысты. Оның мәні бойынша, кейбір өзге
адамдар барлық нарыққа қатысушылары тең түрде қол жеткізе бермейтін
ақпаратты иелену мүмкін.
4. Баға белгілеудің арбитраждық тұжырымдамасы. Бұл 1976 жылы Стефан
Россонмен ұсынылды. Мұның негізіне арбитраж, бәсекелес қаржылық
нарықтарында, қаржылық активтердің , оның тәуекелділігі мен табыстылық
деңгейіне сәйкес нақты нарықтық баға түзетулерін қамтамасыз етеді. Басқаша
айтқанда, арбитраж механизмі әр түрлі қаржылық нарықтарда бағалық
тұрақтылықты қамтамасыз етеді.
Кәсіпорын қаржылық қызметінің тиімді басқарылуы бірқатар қағидаларды
жүзеге асыру барысында ғана қамтамасыз етіледі. Олардың негізгілері
мыналар:
1. Кәсіпорынды басқарудағы жалпы жүйемен біртұтас байланысқандығы.
Кәсіпорынның қандай қызмет саласында болсын шаруашылық шешім
қабылданбасын, олар ақшалай ағымдардың қалыптасуына және қаржы
қызметінің нәтижесіне тікелей немесе жанама түрде әсер етеді. Қаржы
менеджменті өндірістік менджментімен, инновациялық менджментімен,
қызметкерлер және басқа да менеджмент түрлерінемн тікелей байланысты.
Ал бұл қаржы менеджментінің кәсіпорындағы жалпы басқару жүйесімен
түпкілікті біріктірілгендігінің қажеттілігін анықтайды.
2. Басқарушылық шешемдері қалыптасуының кешендік сипаты. Кәсіпорынның
қаржы ресурстарының қаоыптасу, үлестірілуі мен пайдалану және оның
ақшалай айналымын ұйымдастыру салаларындағы барлық басқарушылық
шешемдері тығыз байланысқан және оның қаржылық қызметі нәтижесіне
тікелей немесе жанама түрде әсер етеді. Сондықтан қаржы менеджментінің
өзара байланысқан басқарушылық шешеімдерді әзірлеуін қамтамасыз ететін
кешенді басқарушы жүйесі ретінде қарастырған жөн.
3. Басқарудың жоғары серпінділігі. Кәсіпорынның қаржы ресурстарының
құрылуы мен пайдалануы және ақшалай айналымының оңтайландырылуы
мәселелері өткен кезеңдердегі әзірленген және жүзеге асырылған ең
тиімді қаржылық шешімдері де сол кәсіпорынның қаржылық қызметінің
кейінгі кезеңдерінде әрдайым қолдау таба бермеуі мүмкін. Мұның басты
себебі, сыртқы ортадағы алуан түрлі факторлардың өзгергіштігіне,
әсіресе қаржы нарығы конъюктурасының өзгергіштігі. Сондықтан, қаржы
менеджментіне сыртқы орта факторларының өзгерісін ескере алатын жоғары
серпінділік тән болуы мүмкін.
4. Өзге басқарушылық шешімдерді даялаудағы көзқарасының таңдау
барысындағы қалыптасуы. Бұл қағиданы жүзеге асыру үшін қаржы
ресурстарының қалыптасуы мен пайдалануы және ақшалай айналымының
ұйымдастырылуы салаларындағы әр басқарушылық шешімдердің даярлануында
іс – қимылдардың баламалы мүмкіндіктері ескерілгені жөн болады.
5. Кәсіпорын дамуының стратегиялық мақсаттарына орай бағытталғандығы.
Қаржылық қызмет саласындағы басқарушылық шешімдер қаншалықты тиімді
болса да, егер олар кәсіпорынның стратегиялық бағытына қайшы келіп,
экономикалық базаның қалыптасуын бұзатын болса, онда ол шешімдер
қабылданбайды.
Қаржылық менеджметтің басты мақсаты – ағымдағы және келешек
кезеңдердегі кәсіпорын иелерінің әл – ауқат жағдайларының жақсаруын
қамтамасыз ету болып саналады. Бұл мақсат нақты өз шешімін бизнестің
нарықтық құнын барынша өсіруді қамтамасыз ету арқылы табады және өз иесінің
ақырғы қаржылық мүддесін іске асырады.
Микроэкономикалық теорияның дамуымен кәсіпорын қызметінің басты
мақстын анықтаудағы экономистердің әдістері өзгере бастады. Бұл әдістердің
ішінен кәсіпорын қызметінің басты мақсатының негізгі моделдерін ерекшелеп
көрсетуге болады. Оларға:
6. Табысты барынша көбейту моделі;
7. Трансакциялық шығынды барынша азайту моделі;
8. Сату көлемін барынша ұлғайту моделі;
9. Кәсіпорын өсімінің қарқынын барынша арттыру моделі;
10. Бәсекелестік тиімділігін қамтамасыз ету моделі;
11. Қосылған құнды барынша арттыру моделі;
12. Кәсіпорынның нарықтық бағасын барынша көбейту моделі.
Айтылған моделдердің ең соңғысы, жаңа моделдердің бірі болып
табылады. Кәсіпорынның нарықтық бағасын барынша көбейту моделі – кәсіпорын
қызметінің иелерінің жағдайын барынша жақсарту деген мағына береді. Соңғы
он жылдықта, бұл тұжырымдама АҚШ – та, Европада және Жапонияда дамып, оны
нарықтық экономикасы дамыған елдердегі компаниялар мен фирмалардың
басшылары қолдап отырды.
Сурет 1.2. Қаржылық менеджменттің негізгі қағидалары.
1.2.Қаржылық менеджменттің мақсаты мен
тапсырмалары
Бұл модель қысқаша бағаға бағытталған модель деп аталады және оны
басқа моделдерден ерекшелейтін негізгі белгілері 1.3. суретте көрсетілген.
Бұл моделдің мәні мен еркшеліктерін қарастыру барысында, оны
нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның тиімді мақсатты қызметі
екеніне көзіміз жетіп отыр. Осы моделді жүзеге асыру барысында көптеген
ролді кәсіпорынның қаржылық қызметі алып отырғанын ескерсек, онда ол
қаржылық қызметті басқарудың басты мақсаты ретінде қабылданып, былайша
қалыптаса алады:
Қаржылық менеджменттің басты мақсатына - ағымдағы және келешек кезеңде,
оның нарықтық құнын барынша арттыру жолымен қамтамасыз етілген, кәсіпорын
меншіктенушілерінің жағдайын барынша жақсарту жатады. Қаржылық менеджмент
өзінің басты мақстын жүзеге асыру барысында келесі негізгі тапсырмаларды
орындауға бағытталады (1.1. кесте).
1.1-кесте Қаржылық менеджменттің басты мақсатын жүзеге асыру үшін
бағытталған негізгі тапсырмалар жүйесі
Қаржылық Қаржылық менеджменттің басты мақсатын жүзеге асыру үшін
менеджменттіңбағытталған негізгі тапсырмалары
басты мақсаты
1. Алдағы кезеңдегі кәсіпорын дамуының тапсырмаларына
КӘСІПОРЫННЫҢ сәйкес қаржылық ресурстардың жеткілікті көлемін
НАРЫҚТЫҚ қалыптастыруды қамтамасыз ету.
ҚҰНЫН БАРЫНША2. Кәсіпорын қызметінің негізгі бағыттарына сәйкес қаржы
АРТТЫРУДЫ ресурстарының қалыптасқан көлемін тиімді түрде бөлу және
ҚАМТАМАСЫЗ пайдалануды қамтамасыз ету.
ЕТУ 3. Ақша айналымын оңтайландыру.
4. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде
кәсіпорын табысын барынша молайтуды қамтамасыз ету.
5. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде
кәсіпорын табысын барынша азайтуды қамтамасыз ету.
6. Кәсіпорын даму кезеңінде оның тұрақты қаржылық тепе –
теңдігін қаматамысз ету.
7. Шаруашылық қызметті жүзеге асыру барысында сыртқы және
ішкі жағдайларының өзгерісі болғанда, капиталды тез
арада қайта инвестициялауды қамтамасыз ету.
... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz