Қант қызылшасы басқадай тамыржемістілер сияқты екі жылдық өсімдік

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1. Қызылшаның маңызы

1. 1. Халық шаруашылығындағы маңызы

1. 2. Морфологиялық сипаттамасы, биологиялық ерекшеліктері, сорттары

2. Технологиялық бөлім

2. 1. Қант қызылшасы тамыржемісінің (бірінші жылғы) өсіру технологиясы.

2. 2. Топырақ өңдеу жүйесі.

2. 3. Тыңайтқыштар жүйесі.

2. 4. Тұқымды себуге дайындау және себу.

2. 5. Тұқымдық қызылша өсіру.

2. 6. Тұқымдық қант қызылшасын қайта отырғызбай өсіру.

3. Технологиялық талаптар

3. 1. Тамыр жемістерге қойылатын технологиялық талаптар

3. 2. Мал азықтық қант қызылшасын сақтау

4. Қызылша-қант кешенінің объективті қажеттілігі, маңызы, мәні мен мазмұны

5. Қызылша-қант өндірісінің 2015 жылға дейінгі даму концепциясы

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Қант қызылшасы біздің еліміздің егістігіндегі ең маңызды техникалық дақылдардың бірі. Әйтсе де, қазіргі кездегі алып қант өндірісі тамыржемістің қантсыздығынан және түсімнің төмендеуінен туындайтын дағдарыстан қасірет шегіп отыр. Басқа да егістік дақылдары атап айтқанда бидай, картоп секілді, қант қызылшасын егудің де тиімді екенін әлемдік тәжірибе көрсетеді. Мысалы, 1990 жылы Германия астық дақылдарының 56, 6%-ін айдалған жерден алды, ол ел табысының 9, 5%-ін құрады. Сол уақыттарда қант қызылшасының 5, 3%-ы айдалған жерден алынды және ол ел табысының 4, 3% үлесін құрады.

Қант қызылшасы тамақ өнеркәсібінде қант алу үшін пайдаланылады, өйткені оның тамыр жемісінде 17 - 19%-дай қант болады. Қант қызылшасы - жылу сүйгіш өсімдік. Қант қызылшасының тұқымы қант заттарында дайындалады. Мұнда тазаланған тұқым 2 фракцияға (3, 5 - 4, 5 мм және 4, 5 - 5, 5 мм) бөлінеді. Негізінен тұқым себуді топырақтың 10 см тереңдіктегі температурасы 5, 6°С жылынғанда бастайды. Бұл кезең көбінесе наурыздың үш - он күндігі мен сәуірдің 1-жартысына сәйкес келеді. Органикалық заттарға бай, құнарлы қара топырақта жақсы өседі. Оған топырақтың қышқылдау немесе бейтарап болғаны дұрыс (рН 6, 5 - 7, 5) . Қазақстанның суғармалы жерлерінде негізінен қатар аралығы 60 см кең қатарлы себу әдісі қолданылады. Қазақстанда қант қызылшасы Жамбыл, Алматы облыстарының суғармалы жерлерінде өсіріледі. 1991 жылдан Қазақстанда қант қызылшасының бір тұқымды жаңа сорттары аудандастырылып, себілді. Қант қызылшасын бір танапта ұзақ жылдар бойы ауыстырмай сепкенде, оның зиянкес жұмыр құрты мен тамыр биті көбейеді. Сондықтан қант қызылшасын түрлі аурулар мен зиянкестерден қорғауда, оның өнімділігін арттырып, қанттылығын көтеруде ауыспалы егістің маңызы зор. Мал азықтық қант қызылшасының (Beta vulgarіs z. v. crassa) құрамында көмірсулар, витаминдер, тұздар, азотсыз экстракты заттар бар. Сондықтан ол жоғары сапалы және жұғымды мал азықтық дақыл. Бұл қызылша Қазақстанның барлық облыстарында өсіріледі.

Қант өндірісін көтеру - өте күрделі технологиялық процесс, ол егілген қант қызылшасы сұрыптарының өнімділігіне және төзімділігіне, алынған шикізаттың сапалы өндірісіне байланысты. Жоғары қаттылықты және салмағы үлкен тамыржемісті қант қызылшасының төзімді сұрыптарын алуға бағытталған селекциялық жұмыстарда, қант жинауды арттыруда агротехникалық шаралармен қатар егілу ауданы да негізгі рөл атқарады.

Қант қызылшасының селекциялық процесі өте күрделі және қиын, сонымен бірге екіжылдық айқас тозаңданушы дақыл. Сонымен қатар, жаңа сұрыптар үш талапты қанағаттандыруы тиіс: жоғары өнімділікті, әртүрлі фитопатогендерге төзімділікті және қоршаған ортадағы экстремальді жағдайларды. Биотикалық және абиотикалық стрестерге төзімді селекциялық мәселелерді шешуде биотехнологиялық әдістер үлкен рөл атқарады.

Өсімдік селекциясының ағзалық деңгейден жасушалық деңгейге алмастырылуында, сонымен қатар орасан көп өсімдік ағзалары жасушаларында, селективті ортадан керекті түрдің іріктелуінде микробиологиялық әдістер қолданылады. Жасушалық сұрыптаудың алғышарты болып қант қызылшасының ұсақ дисперсті суспензиялық культурасы табылады.

Өсімдіктің суспензиялық культурасын алудың негізгі әдісі - каллусты ұлпаны қоректік ортада фрагменттеу және өсіру болып табылады.

Қазіргі кезде қызылшақант кешенін құрудың қажеттігі еліміздің ауыл шаруа-шылығын дағдарыстан шығару, оның экономикалық жағдайын тұрақтандыру, өнді-рістік шаруашылық байланысты қалпына келтіру қажеттілігімен, шаруашылық субъектілердің барлық салаларының мүдделерін сақтау, экономиканың осы сферасында өндірістік - экономикалық процесстерді басқаруды жетілдірумен анықталған.

Қызылшақант кешенін құрудың маңызы, оның шығаратын өнімінің стратегиялық маңыздылығымен қамтылған. Қант өсімдік жаратылысты картоп, өсімдік майлары тәрізді тұтынуы әлем халқын физиологиялық энергияның көп бөлігімен қамтамасыз ететін азық-түліктің негізгі жаппай түрінің тобына кіреді. Тамақ өнімдерінің ішінде қант маңызды орындардың бірін алады. Мұндай тұжырым осы өнімнің ұзақ мерзім сақтауға жарамдылығына, еліміздің аймақтары арасында үлкен көлемде тасымалдауға ыңғайлылығына, оны жеміс-жидек өнімдерін өңдеуде шикізат компоненті ретінде пайдалануға, адаммен жеңіл және тез сіңірілуіне, өндірістік запастарды қалыптастыруда қажеттілігіне негізделген.

Республикадағы қант өндірісі қант қызылшасын өсіру мен қант-шикізатының оптималды көлемін әкелуді ұтымды үйлестіру негізінде кешенді дамуы қажеттігін атап өту қажет. Бұл келесі себептермен қамтылған, біріншіден «Қазақстан өз мүмкіндіктерін толығымен пайдаланғанда ішкі рыноктың қажетін өз шикізаты есебінен кем дегенде 25-30%- дейін қамтамасыз етеді . . . »; екіншіден, қызылшадан қантты қайнату процесінің маусымдылығы қант зауытының өндірістік қуатын 6, 3 %-дан 36, 4%-дейін пайдалануды жорамалдайды, үшіншіден, қант-шикізатын өңдеу халықтың қантқа қажетін, қант зауыты өндірістік қуаты мен еңбек ресурстарын тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.

1. 1 Халық шаруашылығындағы маңызы

Қант қызылшасы бағалы техникалық дақыл. Республикада қантты негізінен қант қант қызылшасынан алады, өйткені оның тамыр жемісі көмірсуларға бай, құрамында 13-20% сахароза болады, сондықтан ол қант өнеркәсібінде шикізат болып саналады

Қантты сонымен қатар қант қамысынан (балқурай) өндіруді. Балқурай - тропикалық және субтропикалық белдеулердің көпжылдық өсімдігі, оны жер шарының 70-тен аса елдері өсіреді. Балқурай қантының үлесі әлем өндірісінің 60%-дан астамын құрайды. Балқурай қантының шығымдылығы қант қызылшасынан екі есеге жуықтай төмен.

Қанттың тамаша дәмдік қасиеті бар, ол кең таралған және ағза тез сіңіретін қуат көзі. Қатты шаршағанда қан құрамында қант мөлшері азаятыны белгілі. Қантты тағамдарды пайдалану - адам ағзасының жұмыс қабілетін, физикалық күш пен ой қуатын сақтау мен оны тез қалпына келтіретін негізгі факторлардың бірі.

Қант өңдеудегі қосымша өнімдер-жапырақтар, сығынды және сірнелердің құндылығы жоғары.

Қант қызылшасының жпырақтары, тамыр салмағының үштен бірінен жартысына дейінгі бөлігін құрайды. Және малазықтық құндылығы бойынша екпе шөптер көк балаусасынан кем түспейді: 5 кг ақуызбен жақсы қамтамасыз етілген (110г) жапырақтары бір малазықтық өлшемге тең. Қант қызылшасының бір 1 гектардағы 250-300ц/га жемісі тамыр өнімінде, оның тек жапырақтары шамамен 2000 малазықтық өлшем береді.

Қант қызылшасын зауытта өңдейден алынатын сығынды мен сірненің малазықтық маңызы зор. Қантсызданған қызылша жаңқасы болатын сығындыда 15% құрғақ заттар, оның ішінде 1, 3% шикі протейн және 10%жуық көмірсулар болады; 1ц. Шикі сығындының мал азықтық құндылығы 8 азықтық өлшемге тең; сығынды шығымы тамыр массасының 80 % құрайды.

Малазықтық сірнеде 60% деін қант болады және оның малазықтық құндылығы дәнге жақындайды, себебі оның 1 кг-да 0, 77 малазықтық өлшем және 45 г қорытылатын протейн бар. Сонымен қатар сірне кондитер және тағам өндірісіне шикізат та болады.

Қант қызылшасы 1 гектардан 250-300 ц тамыр мен 100-150ц жапырақ өнімін бергенде алынатын қосымша өнімдердің (жапырақтар, сығынды, сірнелер) мал азықтық құндылыңы 5000-ға жуық малазықтық өлшемді құрайды.

Дефекациялық лас қалдықтар (қызылша қантын өндірудегі қалдықтар) тыңайтқыш ретінде пайдаланылады.

100ц тамыржемісті өңдгенде 13-16ц қант, 83-90 ц сығынды және 3, 5-4, 0 ц сірне алынады.

Қант қызылшасы тамыржемісінің шамамен 40-50% мал азық болса, оны арнайы мал азық ретінде де өсіруге болады.

Демек, біздің елімізде қант қызылшасы техникалық дақыл ңана емес, маңызды мал азықтық дақыл. Малазықтық құндылығы бойынша қант қызылшасы мал азықтық қызылшадан екі еседен артыққа асып түседі: оның бір кг-да 0, 26 мал азықтық өлшем, 12 г. Қорытылатын протейн, 0, 5 кальций және 0, 5 г. фосфор болады. Басқа тамыржемістерге қараңанда қант қызылшасы біршама жақсы сақталады.

Қант қызылшасының агротехникалық маңызы да зор. Ауыспалы егістерге оны енгізуде егіншілік мәдениеті артады. Қант қызылшасының топырағын терең өңдеу мен өсіп, жетілу кезеңіндегі жүргізілетін күтіп, баптау шараларының арқасында, танап келесі егілетін дақылдар үшін рамшөптерден тазартылады және онда ылғал жиналады. Демек, қант қызылшасы көптеген ауылшаруашылық дақылдарына құнды алғы дақыл жіне ауыспалы егістердің жалпы өнімділігін көтереді.

Қант қызылшасын жер шарында 9, 5 млн гектарға өсіреді, оның жартысына жуығы ТМД мемлекеттерінің үлесіне тиеді (Украина, Ресей, Молдавия, Беларуссия) .

Қант қызылшасы Республиканың оңтүстік шығысында (Алматы және Жамбыл облыстары) суармалы жерлерде өсіріледі.

Егер 1991 жылға дейін Қазақстандағы қант қызылшасының егіс ауданы 57 мың гектар құраса, соңғы жылдары дақыл 20 мыңдай гектар құраса, соңғы жылдары дақыл 20 мыңдай гектар жерге ғана егіліп жүр. Республикада 7 қант зауыты бар, қант қызылшасы шикізатының аздығынан олар балқурайдан қант өндіруге қайта жабдықталған. Қант қызылшасы тамыр жемісінің орташа өнімділігі 210-230ц/га құрайды.

1. 2 Морфологиялық сипаттамасы, биологиялық ерекшеліктері, сорттары

Қант қызылшасы (Beta vulgaris L. V. Saccharifera) - Алабұталар тұқымдасы (Chenopodiaceae) қызылша туысының (Beta L. ) мал азықтық (v. Crassa), жапырақты (v. Cicla) және асханалық (v. Escultnta) түр тармақтары кіретін түрдің - екі жылдық өсімдігі. Мәдени екі жылдық қызылша б. э. д. 2000-1500 жылдардан әрі Алғы Азияда өсіре бастаған жабайы бір жылдықтан (Beta vulgaris) шықты. Өсірілетін өсімдіктердің ішінде қант қызылшасының шығу тегі салыстырмалы беріректе болуымен ерекшеленеді және ол толығымен адамның араласуымен жасалынған жалғыз ауыл шаруашылығы дақылы. Қант қызылшасының бірінші жылы жертаған жапырақтары мен тамыржемістері, екінші жылы - гүл түзіп, тұқым беретін өркендері өсіп жетіледі (Сурет 44) .

Қант қызылшасының ұзын жіңішке тамыршалары бар олар жан жағына 40-50 см тарайды, ал негізгі кіндік тамыры 2-2, 5 м топырақ тереңдігіне дейін енуге қабілетті. Оның орталық тамыры өсіп, толысып тамыржеміске айналады. Жетілген өсімдігінің тамыржеміс массасы 500-800 г және одан да жоғары болады.

Тамыржемісінің пішіні - конус тәрізді, құрылысы: басы, мойны және нағыз тамырдан тұрады. Басы - тамыржемістің үстіңгі бөлігі, түрі өзгерген сабақ, онда жапырақтар орналасады. Басында тамыржемістің басқа бөлігіне қарағанда қанттың мөлшері аз. Мойын - тамыржемістің басы мен нағыз тамырдың арасында орналасады. Онда жапырақтар мен тамыршалар болмайды. Тамырдың өзі - тамыржемістің төменгі конус тәрізді бөлігі. Тамырдың ұзына бойындағы жапырақшаларынан көп жанама тамыршалар тарайды. Қанттың көп мөлшері (19-20%) тамыржемістің ортаңғы бөлігінде болады.

Пісіп, жетілген тамыржемісте шамамен - 75% су, 25% құрғақ заттар (сорты мен өсіп, жетілу жағдайына қарай 16-24% қант) болады. Қанттылығына жоғары агротехника көп әсер етеді.

Қант қызылшасының жапырақтары ірі, бүтін, жүрек тәрізді, сағақты. Пішіндері жасына қарай өзгереді: жас жапырақтарының сағақтары қысқа және тақтасы дөңгелек, ал үлкейгендерінің сағақтары ұзарады да жүрек тәрізденеді. Жапырақ тақтасының толқынды, ойықты немесе тегіс болуы сорттық бөлігі мен өсіру жағдайына байланысты. Жеке жапырақтың ұзындығы 50-70 см дейін. Бірінші жылы өсімдік 60- қа таяу жапырақтар түзеді.

Қант қызылшасы тұқымды тіршілігің екінші жылы - қыста сақталған тамыржемісті көктемде топыраққа отырғызғанда гүлді өркендер пайда болғаннан кейін барып береді.

Гүлдері - қосжынысты, гүлсеріктері жасылдау. Гүлденуі 20-40 күнге созылады. Қант қызылшасы айқас тозанданады. Тозандануы жел мен насекомдар арқылы жүреді.

Жемісі - жаңғақша. Көп тұқымды қант қызылшасының жемістері 2-5 тұқыммен тізбектеліп шоғырланған. 1000 тұқымның массасы 20-дан 50г деін. Бір тұқымды қант қызылшасының жемістері бір жаңғақшадан тұрады, сондықтан механикалық себуге ыңғайлы.

Тұқымның сыртында бурыл жылтыр қабықша болады. Тұқымның ұрығы перисперманың (қоректік заттар орналасқан жер) айнала сақина тәрізді қоршап тұрады, ол екі тұқым жарнағынан, орталарында орналасқан бүйрекшеден және ұрық тамыршаларынан тұрады.

Биологиялық ерекшеліктері. Сорттары.

Қант қызылшасы басқадай тамыржемістілер сияқты екі жылдық өсімдік.

Қант қызылшасының бірінші жылындағы вгетациялық кезең ұзақтығы 150-170, ал екінші жылы - 100-130 күн. Алғашқы 50-60 күнде негізінен жапырақ өседі, келесі 50-60 күнде - тамыр, ал соңғы 50-60 күнде тамыржемісіне қанттар жиналады.

Қант қызылшасының тұқымы 3-4 *С өніп шыға бастайды. Тұқымның бөртуі үшін құрғақ тұқым массасымен салыстырғанда 130-150%ылғал қажет.

Қант қызылшасы тұқым жарнағын топырақтың бетіне шығаратындықтан, тұқым себер алдында топырақты өңдеулер мұқият жүргізіліп, өсімдік көгінің уақытында пайда болуына кедергі келтіретін топырақ қабыршақтары жойылу керек.

Тұқым жарнағының топырақ бетіне шығуы мен оның жасылдануы «қосқұлақтану» кезеңі деп аталады. Тұқымы өніп шыққаннан 8-10 күн өткеннен кейін, нағыз жапырақтардың бірінші жұбы пайда болады. Әрі қарай әр 2-3 күннен кейін үш жұпқа дейін жаңа жұп жапырақтар, сонан соң дара жапырақтар шығады. Барлығы 60-80, кейде одан да көп жапырақтар түзіледі.

Қант қызылшасы өсу жағдайына өте жоғары талап қояды. Қант қызылшасы тамырына жиналатын қанттың мөлшері жарық қарқынына тікелей байланысты болуынан, жауын шашынды бұлыңғыр ауа райында тамыржеміс өнімділігі мен оның қанттылығы төмен болады.

Қант қызылшасы ұзық күннің өсімдігі. Күн жарығының ұзақтығы мен қарқындылығы қызылшаның өсіп, жетілуіне, сондай-ақ қант, көмірсулар түзуіне көп әсер етеді. Жарық жақсы түсекн сайын, көмірсулар синтезделу үрдісі жақсы өтеді. Жарықтың жетіспеуінен қант қызылшасының өнімділігі мен қанттылығы күрт төмендейді.

Дақылдың жылуға талабы орташа. Вегетациялық кезеңіне қажетті белсенді температура жиынтығы - 2400*С. Өсіп, жетілуіне оңтайлы температура - 20-22*С.

Қосқұлақтану кезеңіндегі өскіндар - 3-4*С үсікті көтермейді, бірақ екі нағыз жапырақты кезеңінде - 6-7*С үсікке шыдамды.

Қант қызылшасы ылғалды көп қажет етеді. Оның транспирациялық коэффициенті 240-400 аралығында болғанмен, құралатын органикалық массасының жалпы мөлшері көп болғандықтан, жоғары өнім алу үшін топырақта ылғал жеткілікті болу керек. Өсімдіктің ылғалды көп қажет етуі жапырақтар мен тамырдың қарқынды өсу кезеңінде болады. Сонымен қатар, қант қызылшасы өзінің мықты тамыр жүесінің арқасында тпырақтың терең қабатынан өсімдіктерді ылғалмен қамтамасыз етуіне байланысты, құрғақшылыққа да төзімді өсімдікке жатады.

Қант қызылшасы жоғары өнімді жақсы жарық пен ылғал мол жағдайларда береді.

Бұл дақыл топырақ аэрациясына жоғары талап қояды. Ауа тұқымның өніп-өсуі мен тамыржемістер қалыптасуының барлық кезеңдерінде қажет. Ауыр, нашар өңдеоген топырақтарда ауанаң жеткіліксіз болуынан тамыржемістердің өсіп-жетілуі нашарлап, өнім төмендеп кетеді.

Топырақ қышқылдығына қант қызылшасы сезімтал. Оған топырақ ортасының реакциясы бейтарап және әлсіз сілтілі болй өте қолайлы (рН 6, 5-7, 5) .

Қант қызылшасы қоректік заттарға бай қара, қара-қоңыр топырақты жерлерде мол өнім береді.

Респупликада қант қызылшасы негізінен Алматы Жамбыл облыстарында кәдімгі сұр топырақты жерлерде өсіріледі. Елімізде оның 28 сортын өсіруге рұқсат етілген және кең тарағандары - Ялтушковская однасемянная, Ялтушковская однасемянная 30, Рекорд, Ризор, Роксанг, Амели, Венера, Георгина, Ленора және будандардан ЦКАЗМС-44, КазМС-19, КазСИБ-14 ж. б.

II Қант қызылшасы тамыржемісінің (бірінші жылғы) өсіру технологиясы.

2. 1 Ауыспалы егістегі орны және жақсы алғы дақылдары

Қант қызылшасы тәтті түбірінің өнімділігін және сапасын жоғарылатуда арнайы ауыспалы егісте дақылдың ауруларымен зиянкестерімен тиімді күресуге мүмкіндік туады. Қазақтың егіншілік ғылыми зерттеу институты қызылша өсіретін аудандарға 7-8 танапты (жоңышқа қызылшалы) арнайы ауыспалы егіс кескіндерін ұсынған болатын.

Қазіргі жағдайда фермерлік шаруашылықтарға арналып, екі үш танапты ауыспалы егістер енгізілуде (Байоразов А., 2006) . Мұнда қысқа ротациялы ауыспалы егісте қант қызылшасына жақсы алғы дақыл ретінде майбұршақ, картоп және мақсары ұсынылады.

Әрине, қант өызылшасынан жоғары өнім алу үшін оны арамшөптерден таза, ылғал мен қоректік заттар жеткілікті танаптарға орналастыру керек.

Қант қызылшасы топырақтан көп мөлшерде қоректік заттар пайдаланатындықтын және оның тамырында көптеген зиянды ұсақ ағзалар орналасуынан қайталама егісті нашар көтереді. Қант егісте қант қызылшасы зиянкестер мен аурулардан көп зардап шегеді, әсіресе тозған жерлерде.

Қант қызылшасын бәрінен бұрын жақсы өңделген, тыңайтылған ерте екпе сүрі жерден кейін орналастырған дұрыс. Егер күздіктер таза сүрі жерге себілген болса, онда ол танапты бірінші кезекте қант қызылшасына пайдалану қажет.

Ылғал жеткілікті аймақтарда қант қызылшасына, әдетте таза сүрі жерден кейін себілген күздіктер жақсы алғы дақыл болады. Бұршақ дақылдарынан кейін себілсе де, қант қызылшасы жақсы өнім береді.

Суармалы жердерде қант қызылшасының тамаша алғы дқылы жрңышқадан және сүрлемдік жүгеріден кейін себілген күздіктер болып есептелінеді. Бұл жерлерде сүрлемдік жүгері, картоп және көкеніс дақылдары да жаман алғы дақыл болмайды.

Қант қызылшасынан кейін жаздық дінді және бұршақты дақылдар жақсы өнім береді.

2. 2 Топырақ өңдеу жүйесі.

Қант қызлша танабы тереңге жыртылуы тиіс, өйткені өсімдік қуатты тамыр жүйесін қалыптастыруы және микробиологиялық үрдістердің белсенді жүруі, ылғал мен қоректік заттар қорының жиналуы топырақты өңдеуге тікелей байланасты.

Қант қызылшасы танабының топырағын өңдеу - негізгі (сүдігер) және тұқым себер алды өңдеулерден тұрады. Сүдігер жырту алғы дақылдар мен топырақ климат жағдайларына байланысты. Ол негізінен танапты арамшөптерден тазартуға және топырақта ылғал мен қоректік заттар жинауға бағытталуы тиіс.

Топырақты негізгі өңдеу - аңызды сыдыра жыртқыштармен өңдеу және тереңге сүдігер жыртудан тұрады. Аңызды мүмкіндігінше ерте сыдыра жыртқыштармен өңдеу үшін қант қызылшасын себуге арналған танаптағы сабандарды жиналған астықтармен бірге алып кету керек.

Сыдыра өңдеуді 10-12 см тереңдікке дискілі немесе түренді сыдыра жыртқыштармен, сүдігер жыртуды - мүмкіндігінше ерте, 30-32 см тереңдікке шолақ түренді соқамен атқарады. Ерте жырту топырақта ылғал мен қоректік заттардың мол жиналуына септігін тигізеді, құрғақ ауа райында топырықты соқамен жырту тығыздаумен бірге (шғыршықты таптауышпен бір агрегатта) атқарылады. Ол ылғалдың жақсы сақталуы мен арамшөптердің өсіп шығуына жағдай жасайды.

Жинаудан кейін жылы ауа райы ұзақ болатын жағжайда жақсартылған топырақты жартылай сүрілеп өңдеу жүйесін пайдалануға болады. Күздік бидайды жинағаннан кейін, дискілі сыдыра жыртқыштармен топырақты 7-8 см тереңдікке өңдейді, 10-12 кейін түренді сыдыражыртқыштармен 14-16 см тереңдікке екінші рет өңдейді. Немесе 18-020 см тереңдікке топырақтың жағдайына байланысты тісті тырма немесе шығыршықты таптауыштарды бір агрегатта пайдаланып, соқамаен қайта таяз жыртады. Сонан соң, арамшөптердің шығуына қарай топырақты тырмалайды немесе қопсытады. Терең жыртуды (30-32 см ) қыркүйек айында жүргізеді.

Мұндай топырақты өңдеу жүйесі арамшөптермен тиімді күресуді және топырақта ылғал мен қоректік заттардың жинақталуын қаматамасыз етеді.

Суармалы жерлерде алғы дақылдар өнімін жинағаннан кейін танаптарға жеңіл түрде тегістеу жүргізеді, сонан соң гектарына 1000-1200м мөлшерде жырту алдында суарады.

Егер қант қызылшасын дәнді дақылдардан кейін себетін болса, оларды жинағаннан кейін артынша суару жүргізіледі. Аңызды 7-10 см, содан соң 12-14 см тереңдікке сыдыра жыртып тыңайтқыштарды топыраққа сіңіреді. Сүдігерді 28-30 см тереңдікке жыртады.

Тұқымды себу алдындағы өңдеу - сүйреткісі бар тісті тырмамен (екі ізбен) тырмалау және 5-6 см тереңдікке себу алдындағы қопсыту мен тырмалаудан тұрады. Арамшөптермен ластанған топырақтарда екі қопсыту тырмалаумен бірге қолданылады: біріншісі 7-8 немесе 9-10см тереңдікке, екіншісі - себу алдыңдағы тұқым себу тереңдігіне тығыздаумен бірге жүргізіледі. Топырақты себу алдындағы дайындауына гектарына 4кг мөлшерінде эптам гербициді қолданылады.

2. 3 Тыңайтқыштар жүйесі.

Қант қызылшасы егісіне тыңайтқыштар қолданудың негізі, (өсімдікке қажетті қоректі заттардың басым бөлігі оның өсіп дамуының қарқынды кезеңінде берілуі қажет. Сондықтан қант қызылшасы танаптарында органикалық және минералдық тыңайтқыштарды күзде сүдігерді тартарда беру, ал минералдық тыңайтқыштардың қалғане бөлігін тұқыммен бірге және үстеме қоректендіру.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.