Міндетті салық төлемдері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
КІРІСПЕ 5
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ 8
1.1 Мемлекет эканомикасындағы салықтардың мәні мен рөлі 8
1.2 Салық жүйелерінің құрылу принціптері 10
1.3 Жамбыл облысы бойынша салық комитетіне ҚР ИСАЖ (ИНИС) жүйесін енгізу
жұмысы 12
1.4 Мұрағаттағы құжаттардың автоматты түрде тіркелу жобасы 15
1.5 Мұрағаттық құжаттардың тіркелімнің инфологиялық моделі 20
2 ПРОГРАММАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ПРОЦЕСІ 28
2.1 Программалық құралдарды таңдау 28
2.2 Мәліметтер қорының МҚБЖ бүтінділік ортасында бөлшектенуі 30
2.3 Программалық өнімнің интерфейсін өңдеу 32
3 АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН ҚАУІПСІЗДІГІ 42
3.1 Ақпараттық жүйенің қауіпсіздігі 42
3.2 Ақпаратты жүйенің экономикалық тиімділігі 46
3.3 Еңбекті қорғау мәні мен негізгі түсініктемелері 51
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 59

КІРІСПЕ

Соңғы жиырма жылда адам тіршілік әрекетінің барлыќ сферасындағы
аќпарат көлемі жене айналымы айтарлыќтай өсті: экономикалыќ, ќаржылыќ,
саясаттыќ, рухани. Және білімді жинау, өңдеу жене пайдалану процессі жылдам
дамып келеді. Сонымен ќатар ғалымдар аќпарат санының әрбір он жыл сайын екі
есе өсетінін дәлелдейді. Осыған байланысты мәліметтерді жинаќтауды
басќаруға, өңдеуге жене тиімді саќтауға мүмкіндік беретін
автоматтандырылған ќұралдарды пайдалануға ќажеттілік туындайды.
Ќазіргі уаќытта барлыќ мекемелер даму перспективасын жасаумен,
шаруашылыќќа әртүрлі формаларды ќолданудың тиімділігін бағалау
комплексімен, уаќытында басќару шешімдерін оперативті өңдеумен байланысты
аналитикалыќ жұмысты кеңейтуде табанды ќажеттілікті көреді.
Салыќ салу сферасына жене оның экономикалыќ ќұрамының бөлімдеріне
байланысты мұнда мәліметтерді талдау, өңдеу, баќылау, жинау жене
ќорытындысын шығару әртүрлі үлкен көлемді есептеумен орындалады: абсалютті
жене салыстырмалы ауытќу, орта көлемі, дисперсия, проценттік көлемі жене
т.б. Сонымен ќатар талдау барысында бастапќы мәліметтерді бағалаудың,
топтаудың, салыстырудың, сорттаудың әртүрлі түрі; басќа да әрекеттердің
максимальді жене минимальді маңыздылығын жене ќатарын табу орындалады.
Талдау ќорытындысы графикалыќ немесе кесте көрінісін ќажет етеді. Осы
барлыќ экономикалыќ аќпаратты өңдеудің аналитикалыќ түрі ќазіргі байланыс
ќұралдарын жене есептеу техникасын, әсіресе дербес ЭЕМ – ді ќолдануда
автоматтандырылған объект болып табылады.
Ќазіргі жағдайда экономикалыќ аќпараттыќ өңдеудің автоматтандырылған
жүйесінің негізгі ќойылымы - өте үлкен ќұжаттар жене аќпараттыќ ағымдармен
байланысты функциялардың есептеулерінің орындалуының тиімділігін көтереді.
Сонымен ќатар экономикалық ақпараттық өңдеудің автоматтандырылған жүйесі
шешімдерді ќабылдау оперативтігін жаќсартуға, еңбек өнімділігін көтеруге,
аќпараттарды өңдеуді автоматтандыру процессінде есептеу ќателерінің санын
азайтуды, аќпаратќа ену жене саќтаудың ќауіпсіздігі жене тиімді әрекет
етеді.
Экономикалық ақпараттық өңдеудің автоматтандырылған жүйесі маќсаты
болып салыќ салу жене төлемдер туралы аќпараттарды саќтау, өңдеу, талдау
жене пайдалануға тиімді мүмкіндік беретін біріңғай аќпараттыќ жүйе ќұру.
Жұмыстың негізінде Өндірістік емес төлемдер бөлімінің жұмысы
қарастырылады. Өндірістік емес төлемдердің қабылдануы, олардың уақытылы
түсуіне бақылау жүргізіледі. Осыған байланысты бөлімде атқарылатын жұмысын
автоматтандыру негізінде оның тиімділігі қарастырылады.
Курстық жұмыста Жамбыл облыстық салық комитетінде ақпараттық жүйені
жетілдіру талаптары тұжырымдалады, зерттелу облысына терең ақпараттық
талдау жүргізіледі, сонымен ќатар жүйені ќұру барысында негізгі талаптар
аталып өтіледі.
Аќпараттыќ жабдығында аќпараттыќ база ќұруда машина ішілік жене
машина сыртының аќпараттыќ жабдығын ұйымдастыру тәсілі сипатталады.
Мәліметтердің инфологиялыќ моделін ќұру да сущность-байланыс
диаграммасы өңделеді.
Математикалыќ жабдығында математикалыќ тәсілмен төлемдерді есептеу
келтіріледі.
Аќпараттыќ жүйенің жүйелік архитектурасы негізінде аќпараттыќ
жүйедегі аќпараттарды өңдеудің негізгі процедураларына, жалпы жене арнайы
түрде программалыќ жабдыќќа, өңделіп жатќан жүйеде аќпаратты ќорғаудың
ұйымдастыру тәсіліне сипаттама жүргізіледі.
Курстық жұмыста өңделген аќпараттыќ жүйеде ќұрылған программа
өндірістік емес төлемдер бөлімі үшін ќосымша программа ретінде
ќолданылады. Бұл өңделген программада ќандай әрекеттер орындалатыны курстық
жұмыста ќарастырылады.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ

1.1 Мемлекет эканомикасындағы салықтардың мәні мен рөлі

Салық – бюджетке түсетін міндетті төлемдер мен түсіндіріледі және де
бұл төлемдер заңды және жеке тұлғалардан алынады.
Салықтың ішкі құрамы мен әлеуметтік-эканомикалық мәні оның
функцияларынан көрінеді. Салық негізгі үш функцияны орындайды.
1. Мемлекеттік шығындарды қаржыландыру (фискалды функция);
2. Басқа жеке әлеуметтік топтардың табыстарынның ара-қатынасының тең
еместігін тегістеу арқылы, әлеуметтік тепе-теңдіктің өзгерістерін
ұстап қалу(әлеуметтік функция);
3. эканомиканы мемлекеттік реттеу (реттеу функиясы).
Барлық мемлекетте, қоғамда салық фискалды функцияны орындаған, яғни
біріншеден мемлекетті содан соң қоғамды қаржыландырған.
Барлық салықтар келесі элементтерден тұрады:
– салық объектісі- салық салынатын затты, мүлікті, кірісті айтады;
– салық субъектісі - заң бойынша салықты төлеуге міндетті, яғни кіріс
алатын немесе жеке тұлғаны айтады;
– салықтың қайнар көзі- кірістен төленетін салықтар;
– салық ставкасы- салық салынатын өлшем бірлігінен алынатын салық
мөлшері. Ставкалар тұрақты немесе пайызбен белгіленеді.
Тұрақты ставкалар- салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне байланысты
емес, өлшем бірлігімен тұрақты салыммен тағайындалады.
Пайыздық ставкалар үш түрге бөлінеді.
1. прогресивті (үдемелі)- салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұдайы
өсіп отырады.
2. пропорционалды ставкалар- салық салы объектісінің мөлшеріне
байланыссыз тұрақты бір пайызбен тағайындалады.
3. регрессивтік ставкалар-салық салынатын табыс азайған сайын салық
ставкасы өседі.
Егер үкімет еңбек ақы қорына регрессивті ставканы қолданса, яғни қор
мөлшері аз болған сайын салық көп төленеді. Заңды тұлғалар еңбек ақыны
көтеруге тырысады, өйткені қордағы қаражат мөлшері өссе, салық ставкасы да
азаяды. Салықты аздау төлеймін деген үміткерлер, салық төлеуші өэ
жұмысшыларының еңбек ақыларын көтереді.
Салықтар екі түрлі болады.
Бірінші түрі кіріспен мүлікке салынатын салық; корпорацияның табысына
салынатын салық (фирма); әлеуметтік сақтандыру мен төлем ақы қорына және
жұмыс күшіне салынатын салық(әлеуметтік салықтар деп аталатын әлеуметтік
төлемдер); мүлік жайындағфы салықтар, сонымен қатар өзіндік меншігіне
салынатын салықтар, осыған қоса жер және басқа жылжымайтын мүліктер; пайда
аударымдары мен шетел капиталдарына салынатын салықтар.Бұл салықтардың
барлығы белгілі бір заңды немес жеке тұлғалардан алынады. Бұл салықтар
тікелей салықтар деп аталады.
Екінші түрі – бұл тауарлардың, қызмет көрсетулердің, бағалары арқылы
жанама түрде алынған салықтар. Тауарларды сатқаннан кейін салық сомалары
тауарларды өндіріп сатқан тұлға арқылы мемлекетке аударылады (қосымша құн
салық, акциз, кедендік баждар); мұрагерлеріне салынатын салық; бағалы
қағаздар мен жылжымалы мүлікке және т.б. салынатын салықтар. Бұл жанама
салықтар. Тікелей салықтарды тұтынушыға жеткізу қиын. Лоардың ішінде ең
жеңілі жылжымалы мүлік салығы мен жер салығы. Олар арендалық және
квариралық төлемдерге қоса және ауылшаруашылық өнімдерін қосады.
Жанама салықтар- тауарлар мен қызметтерге сұраныс деңгейінің
икемділігіне қарамастан салық түпкі тұтынушыға аударылады. Сұраныс
икемділігі төмен болған сайын, салықтың көп бөлігі тұтынушыға салынады.
Ал ұсыныс икемділігі төмен болса, салықтың аз бөлігі тұтынушыға
жүктеліп, ал қалған көп бөлігі, пайдадан ұсталып төленеді. Ұсыныс икемділік
жоспарында тұтынушыға жанама салықтың көп бөлігі жүктеледі. Сұраныс
икемділігі мен жанама салықтың жоғарылауы тұтыным мөлшерінің құлдырауына
әкеп соғады, ал ұсыныс икемділігі жоғарыласа таза табыс құлдырайды, бұдан
капиталдарды басқа сфераға жұмсау мүмкін болмайды.
Салық –бұл ең негізгі эканомиканың тұтқасы болып табылады және сол
тұтқа арқылы мемлекет эканомикаға әскр етеді. Нарықтық эканомикада кез-
келген мемлекет салық саясатын нарықтағы кері әсерді реттеу үшін кеңінен
қолданылады.
Салық және салық жүйесі, нарық деңгейінде эканомиканы басқарудың
еңкүшті құралы болып табылады.
Салықты пайдалану бұл- эканомиканы басқару әдістерінің бірі болып болып
табылады және де бұл ортақ мемелекеттер мен кәсіптік қажеттіліктерін
байланыстырады.
Салықтың көмегімен кәсіпкерлердің (ара-қатынасы анықталады)
мекемелерді мемлекеттік және аймақтық бюджетттегі, банктегі және жоғары
ұйымдардағы барлық құрылымды мұралардың ара-қатынасын анықтайды.
Салықтың көмегімен сыртқы эканомикалық аймақ реттеледі және бұған
қоса шетелдік инвестицияның араласуы, мекеменің табысы мен төлемдік
кірістері құрылады.
Салық арқылы мемелекет ілгерінді саясат жүргізе алады, яғни
өндірістегі құлдыраған, тарап кеткен мекемелерді дамыту.

1.2 Салық жүйелерінің құрылу принціптері

Адамзат тарихынан мемлекеттің салықсыз өмір сүре алмайтындығы
көрінеді.
Салық тәжірибесі айтты- ең басты принціп салық салу: Алтын жұмыртқа
туатын тауықты соймау керек, яғни көптеген қаржылық қажеттіліктерді жабу
үшін салық төлеушінің шаруашылық маңында салықты үзбеу керек.
2. Салықтың кірісі біркелкі болу үшін, көп күш жұмсау керек. Табыс пен
капиталға салық бірнеше рет салына алмайды. Мысалы: Бұл дамыған елдерде
салық айналымы былай болған, бұл жерде жаңа өңделген өнімге оның бөлшекке
шыққанына дейін бір рет салық салынатын.
3. Міндетті салық төлемдері. Салық жүйесі- салық төлеушілерге
салықтан босатылатындай ой қалдырмау керек.
4. Салық жүйесінің төлеу процесі- салық төлеушілер мен салық жинайтын
мекемелерде, салық төлеу өте ыңғайлы әрі жеңіл болу керек.
5. Салық жүйесі – қоғамдық саясаттың қажеттіліктерінің өзгерісіне тез
үйренетін әрі иілгіш болу керек.
6. Салық жүйесі мемлекеттің эканомикалық саясатының әсерлі құрамы
болуы тиіс.
Салық заңдылығына сәйкес, баждар мен басқа төлемдер бюджетке түсетін
міндетті төлемдер мен түсіндіріледі, төлемдер белгілі заң актісіне сәйкес
салық төлеушілермен төленеді.
Салық құндылығы, алымдар, баждар және басқа төлемдер салық жүйесін
құрады.
Салық жүйесі- белгілі бір мемлекетке әлеуметтік саяси эканомикалық
және қаржы жағдайының әсері нәтижесінде пайда болған солардың өзара
байланысты жиынтығы. Әр мемлекеттің өзіне тән салық жүйесі бар. Салық
жүйесін Қазақстан Республикасының мемлекеттік салық қызметі басқарады, бұл
Қазақстанның мемлекеттік басқару органының орталық жүйесіне кіреді және де
Қазақстан Республикасының президентіне бағынышты болып, ранг министірлігі
мен басқарылады. Қазақстан Республикасының салық қызметінің негізгі басты
мақсаты, заңмен бекітілген мемлекеттік салықтар мен басқа да төлемдердің
толық, уақытылы бюджетке түсуін және де салық заңдылықтарының орындалуын
бақылау.
Қазақстан Республикасының салық заңдылығы нағыз үкімдерден тұрады,
олар салықтың міндетті төлемдерін бекітеді. Қазақстан республикасы мен
республикалық және аймақтық бюджеттің байланысын реттейді, бұл жерге ҚР-
ның кеден заңдылығы мен реттелетін кеден төлемдік сұрақтарын қоспағанда
және де мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорларының төлемдері, жұмыс пен
қамту қоры, ҚР басқармасы мен ҚР президентінің актілері және қаржы
министірлігі мен бекітілген мемлекеттің салық комитетінің актілері.
Осы төлемдерді тереңірек түсіну үшін, оның негізгі салық салу
принціптерін анықтау керек.
Салық жүйесін эканомикалық тұрғыдан қарағанда Адам Смит классикалық
принціппен төрт түрін қарастырып құрған, мұнымен басқа ғалым жазушылары
келіскен.
Олар келесіден тұрады;
1. Мемлекеттің қол сатындағылар, үкімет шығындарын төлеуге қатысу керек,
әр қайсысы өз кірістерін үкімет сақшылығын қолдануына қарай төлеу.
Осы жағдайларды сақтауына байланысты салық салынып отырады.
2. Әр адам төлейтін салық, алдын ала тура анықталу керек. Салық мөлшері,
төлеу әдісі, күні кез-келген салық төлеушіге түсінікті және анық болу
қажет.
3. Кез-келген салық, салық төлеушілерден өте ыңғайлы түрі мен күні мен
алыну керек.
4. Кез-келген салық былай орындалу керек, яғни салық төлеушінің
қалтасынан мүмкіндігінше аз ақша алу, яғни мемлекет кассасына түсіп
отырады.

1.3 Жамбыл облысы бойынша салық комитетіне ҚР ИСАЖ (ИНИС) жүйесін енгізу
жұмысы

ҚР МГД әлемдік банкінің заем шеңберінде ҚР ИСАЖ жүйесін енгізу
өңделген, енгізу әрекеті 2001 жылдың 1-қаңтарында бекітілген, бұл жүйе
салық төлеушілердің бір орталықта тіркелуін қамтамасыз етеді. Тіркеу жұмысы
Астана қ. Орталық деңгейінде орындалады.
ҚР.Президентінің үкімі орындалу үшін “Мемлекет программасында ҚР
ұлттық ақпараттын инфроқұрылымдарын дамытуын қалыптастыру” №573 16.03.2001
жылынан, мерекелік жоспарларды жүзеге асыру, мемлекеттік программаларда ҚР
ұлттық ақпараттық инфроқұрылымдарын дамытып қалыптастыру 2001-2003
аралығында және ҚР Кодексін іске асыру мақсатымен “салықтар және басқа
бюджетке түсетін міндетті төлемдер ”
№ 209-П. 12.06.2001ж (салық кодексі) ҚР МГД министрлігінде ақпараттық
технологияларды дамыту бағытында негізгі жоспарлар анықталған.
Салық кодексі жағдайын жүзеге асыруға арналған ақпараттық жүйе
жобасын құру.
Бұл тек ақпараттық технологиялардың негізінде салық басқармасында
жұмыс прцедураларының түсіндірмесін функцияға орналастыру арқылы мүмкін
болады. Яғни салық жүйесінің қызметі функцияға, салық төлеушінің салық
инспекциясына келіп, есепке тұруынанан бастап, оны өткізгеніне дейін және
салық есептемесінің өңделуі және нәтижесінде - өңдеу жұмыстарының
тексерулерін орналастырған.
Ақпарат-теңіз оның көлемі бара-бара үлкейтілетінін есепке ала тұра,
бұл мәселені (есепті) шешу керек: ақпарат ағымын оптималдау және жеңілдету,
қайталанған мәліметтерді шығарып тастау, яғни жүйе құру, өнімсіз жұмыстарды
босату арқылы максималды әрі оптималды жүйе құру, ақталмаған бөлім
аралықтарын жою.
Осылайша ҚР МГД 2001 ж қазан айында негізгі шарттарға қол қойылған.
СГДС, ИНИС-2, ЭКНА, ИСИД, ЭФНО, ИС НДС, ақпараттық жүйесінің жобасын құруға
ҚР және СНГ мұндай сияқты жобалар жоқ, сондықтан бұған
“ұшақтағы(пилотные)” деген ат берілді, оның әрі қарай өңделіп,
модернизациялануы үшін 1 қаңтардың 2003 ж бастап, ИСАЖ (ИНИС) екінші кезегі
пайдаланылады, оның құрамында басқа өндіріс функцияларынан басқа, автоматты
түрде адамдарды енгізе алады.2002ж 1-қазанында ИС НДС, ИСИД және ЭФНО
ақпараттық жүйелерінің салық есептемелерінде қалыптасып өңделуі мен
қабылдануының моделдері тираждалған болатын. Бұл үш жүйенің әрқайсысы өз
функция шеңберінде, өзінің салық есептеу тобымен жұмыс істейді.(жүйеге
барлық деклорациялар мен есептер кіреді- мүмкіндігінше толық және өнімді
бақылаужүргізу үшін, мүмкіндігінше салқы есептемелерін автоматты түрде 100
% пен енгізу). Осылайша біз 2001-2001 жыл аралығында өңделіп жатқан
ақпараттық жобаны, бүгінде ҚР ҚМ СК енгізіліп жатыр деп айта аламыз. Түпкі
мақсатымыз салық төлеушілер мен салық органдарына арналған ақпараттық жүйе
ведомостін құру. Жүйеде арифметикалық және логикалық көмектердің арқасында,
толтырулар мен қатар электронды деклорацияларды жіберуге болады және бірте-
бірте салық төлеушілермен алыс аралықтарда сөйлесуге мүмкіндік болады.
Көптеген салық көмитеттерінде жұмыс істеп жатқан арнайы залдар ашылған, ол
жерде салық төлеушілерінің есептемесін беріп, тіркелу жайлы анықтама алады.
Бұл бағыт әлі көркейіп дамып жатыр. Жамбыл облысы бойынша салық комитетінің
ақпараттық технологиясын басқару, бұл бір бөлім болып табылады, бұл жерде
басқарма алдында қойылған негізгі мәселермен есептерді шешетін,
министрлердің ақпараттық технологияларын дамыту бағытында жүзеге асыру.
Бұл біріншіден түрлі ведомствалық жүйелердің бір-бірімен қарым-
қатынасы, техникалық ұйым түріндегі мәселелер, ҚР ИСАЖ қолданушылардың
құқыларын басқару, қосымша дисктік кеңістікпен қамтамасыз ету, мәліметтер
қорының көлемін үлкейту, журнал транзакциялары мен КР ИСАЖ мәліметтер
қорының жиы сақталу жоспарын өңдеу, көмекшіні енгізу, орталықтанған және
сол сияқты мекемелерде, уақытылы есеп схемаларын сапалы жаңарту, салық
есептемесінің барлық формаларын өңдеп қабылдау ұйымы, деклорациялар мен
есептер, төменгі салық комитетінің салық есептемесінің барлық формаларын
өңдеп қабылдауды ұйымдастыру жұмыстары, салық есептемелерінің барлық
формаларының қабылдануына бақылау жасау және т.с.с. Облыстық салық
комитетінің председательдік бұйрығына сәйкес № 119-ОСП 10.07.2000 жыл
“Салық әкімшілігін модернизациялау” жобасын жүзеге асыру 2000 жыл
шілдесінде, аудандық салық комитетінде жұмыс топтары құрылған, олар ИСАЖ
жүйесін енгізгенге, ақпараттарды өңдеп дайындаған. Бұған қоса орындарда
этап бойынша техникалық дайндау программасы құрылған.
Мәліметтерді енгізу есебі, СГДС, ИС НДС, ИСИД, ИС ЭФНО, ИНИС-2,
ЭКНА, ақпараттық жүйелерін тираждау мақсатымен, салық комитетінің
председатель бұйрығына сәйкес аналогты жұмыс топтары құрылған. Облыс
бойынша салық төлеушілерге ПКМҚ қоры құрылған, ол “ИСПС”(патент және
куәлік жүйесін) актуалды режимде ұстап тұруфн қамтамасыз етеді. Осы
программа арқылы салық төлеушілерге мемлекеттік тіркелгені жайлы куәліктер
мен патенттер берілді. “ПКАЖ” мен “НДС” ақпараттық жүйелері барлық
аудандарға орналылып жұмыс істеп жатыр. Сонымен қатар “НДС” программасы мен
куәліктерді есепке қою 018 2002 жыл ақпанында ҚР ИСАЖ жаңа компоненттері
енгізілді “ қызметті түрлері бойынша есепке алу” және “жеке бөлек түрдегі
қызметтерді тіркеу”.

1.4 Мұрағаттағы құжаттардың автоматты түрде тіркелу жобасы

Курстық жұмысқа қатысты дайындалатын программалық жабдық Салық
комитетінде мұрағаттық құжат айналымының ақпараттық жүйесін өңдеу (Жамбыл
облысының салық комитеті негізінде), салық комитетінің мұрағат бөліміне
келіп түскен құжаттардың мұрағатта сақталуын автоматты түрде өңдеу, салық
инспекторларының жұмысын жеңілдету үшін қолданылады.
Салық комитетінде мұрағаттық құжат айналымының ақпараттық жұйесін
өңдеу тақырыбына сәйкес құрылатын программа салық комитетінде салық
инспекторының автоматтандырылған ақпараттық жұмыс орнын ұсынып,
қолданушыға қарапайым тапсырмаларды шешуге мүмкіндік береді.
Программа мәліметтер қорымен жұмыс істеуге негізделіп жасалады. Бұл
тақырыпты зерттеу барысында төрт кесте анықталады, олар: Заңды тұлғалар,
Жеке тұлғалар, Заңды тұлғалар мұрағаты, Жеке тұлғалар мұрағаты.

Кесте 1 – Заңды тұлғалар кестесі
Кесте параметрлері Типі Көлемі
Kod NK ± (Autoincrement) 15
Numder_Dela Number 15
RNN Number 15
Naimenovanie_Org Alpha 30
Bid_deatelosti Alpha 30
OKD Alpha 30
Data_S Date 15
Data_Do Date 15

Заңды тұлғалар кестесінде,( заңды тұлғалардың СТН,құжат нөмірі,
Мекеменің аты, ОКЭД,қандай мерзімге сақтауға жіберу керек), осы
мәліметтердің барлығы енгізіліп мұрағатқа жіберіліп отырады.
Жеке тұлғалар кестесі( СТН, аты, тегі, құжат нөмірі, маманы, сақтауға
жіберу уақыты), тіркеледі.
Кесте 2 – Жеке тұлғалар кестесі
Кесте параметрлері Типі Көлемі
Kod_NK ± (Autoincrement) 15
Number_dela Number 15
RNN Number 15
Familia Alpha 30
Name Alpha 30
Otcestva Alpha 30
Biznes Alpha 30
Vid_deat Alpha 30
Data_S Date 15
Data_Do Date 15

Заңды тұлғалар мұрағаты, заңды тұлғалар кестесінен келген құжаттарды
сақтайды. Жеке тұлғалар мұрағатының кестесі де келген құжаттарды сақтайды.

Кесте 3 – Заңды тұлғалар мұрағатының кестесі
Кесте параметрлері Типі Көлемі
Kod NK ± (Autoincrement) 15
Numder_Dela Number 12
RNN Number 15
Naimenovanie_Org Alpha 30
Bid_deatelosti Alpha 30
OKD Alpha 30
Hranit_S Date 15
Hranit_Do Date 15

Кесте 4 – Жеке тұлғалар мұрағатының кестесі
Кесте параметрлері Типі Көлемі
Kod_NK ± (Autoincrement) 15
Number_dela Number 15
RNN Number 15
Familia Alpha 30
Name Alpha 30
Otcestva Alpha 30
Biznes Alpha 30
Vid_deat Alpha 30
Hranit_S Date 15
Hranit_Do Date 15

Программалық жабдық салық комитетінің келесі бөлімдерімен байланысады:
1. Тіркеу бөлімі: салық органы салық төлеушілер туралы мәліметтерді салық
комитетінің қорына енгізеді (Аты-жөні, тегі, РНН, бизнесі,құжат нөмірі,
құжаттың сақталу мерзімі );
2. Мұрағаттағы құжаттарды көру бөлімі: бұл жерде енгізілген құжаттарды
көріп, оның қанша уақытқа сақтап жатқанын, белгілі бір мерзім уақыт
аралығын беру арқылы көруге болады.
3. Жеке тұлғалардың құжаттарды іздеу бөлімі: бұл бөлімде қолданушы көп
құжаттың ішінен өзінің құжатын көп уақыт іздемес үшін арнайы іздеу құралы
орнатылған. Іздеуді тегі бойынша немесе РНН бойынша тез арада тауып алуға
болады.
4. Заңды тұлғаларды іздеу бөлімі: бұл жерде енгізілген заңды тұлғалар
құжаттарын, мекеменің атын беру арқылы немесе СТН арқылы тез арада тауып
береді.
5. Енгізілген құжаттарды есептеме түрінде көру бөлімі: бұл жағдайда, яғни
белгілі уақыт аралығында қандай құжаттар сақталып жатыр соны көруге
болады.Заңды немесе жеке тұлғалардың есептемесін шығаруға болады. Салық
комитетінде қолданылатын программалық жабдыққа келесі талаптар тарауы
кіреді:
1. Функционалды-мінездеме талабы;
2. Программалық жабдықтың тұрақтылыққа талабы;
3. Пайдалану шарты;
4. Техникалық құрал параметрлер талабы;
5. Ақпарат және программа талабы;
6. Жүйенің қауіпсіздік талабы;
7. Қолданушы интерфейсі талабы;
Функционалды-мінездеме талабы: программалық жабдық барлық аудандық салық
комитеті қолдана алатындай етіп жасалуы қажет. Программалық жабдық салық
инспекторлары енгізген мәліметтерді сақтап, оларды өңдей білуі қажет.
Мұрағаттағы құжаттар, сұраныс жасағанда экран бетіне шығаруы тиіс. Кіріс
мәліметтері: салық төлеуші СТН, аты-жөні, тегі, салық коды, құжат нөмірі,
сақталу мерзімі.
Шығыс мәліметтері: салық төлеушінің есеп терезесі, салық комитетінде
құжаттарды дұрыстауға қайтару, берңлген құжаттарды басқа органдарға беру.
Программалық жабдықтың тұрақтылыққа талабы; салық инспекторы
мәліметтерді қате енгізсе, программалық жабдық қате жайында хабарлайды.
Пайдалану шарты: Программалық жабдық салық инспекторының компьютеріне
орнатылады. Программалық жабдыққа қосымша дербес компьютерлерде Microsoft
Office-нің Word, Excel текстік редакторлары және вирусқа қарсы программалар
орнатылуы қажет.
Техникалық құрал параметрлер талабы: серверде деректер қорымен жұмыс
істеу үшін, әрі мәліметтердің тез өңделуі үшін сервер деңгейі жоғары болуы
қажет. Сервердің ішкі құрамы: процессор жиілігі – 3,2 МГц, қатты диск
аумағы ең кемі 150 Гб және қосымша 80 Гб аумақты қатты диск, уақытша есте
сақтау құрылғы көлемі 1 Гб.
Салық инспекторының компьютерлерінің ішкі құрамы: IBM фирмасы шығарған
EGA(VGA) графикалық адаптері, қатты диск аумағы 20 Гб, уақытша есте сақтау
құрылғы көлемі 128 Мб.
Салық инспекторларының компьютерлерінің барлығы тышқанмен
қамтамысдандырылуы қажет.
Ақпараттық және программалық талабы: программалық жабдық Windows
операциялық жүйесінің барлық версиясында жұмыс істейді. Программа негізі
Delphi программалау тілінде жазылған. Ал кестелер мен оның жобасы Erwin
программасында құрылған, ал сұраныстар SQLServer тілінің көмегімен
жүргізіледі.
Жүйенің қауіпсіздік талабы: программалық жабдық және деректер қоймасы
әртүрлі қауіп – қатерден сақталуы қажет. Басты мақсат – ақпараттарды
жойылып кетуден сақтау.
Программалық жабдықты және деректер қоймасын қауіп – қатерден
сақтаудың бірнеше түрі бар:
1. Операциялық жүйе деңгейінде: операциялық жүйеге кіру үшін дұрыс
пароль санын теру;
2. Программалық жабдық деңгейі: пароль, салық инспекторының аты-жөні ;
3. ДҚБЖ деңгейінде;
4. Криптографиялық кілттің қолданылуы;
5. Арнайы программаның көмегімен: антивирус программалары.
Қолданушының интерфейсінің талабы: қолданушы интерфейсі қарапайым
түрде құрылады. Экран терезелерінің өлшемі бірдей, әрі экран түсі қолданушы
көзіне әсері қатты болмауы тиіс.
Программалық жабдық жоғарыда аталған талаптарға байланысты жасалады.

1.5 Мұрағаттық құжаттардың тіркелімнің инфологиялық моделі

Мәліметтер қорын жобалау үшін арнай программалар қолданылады. Біз
өзіміздің жағдайымызға байланысты Erwin программасын жобалау үшін
қолданамыз. ERWIN-EX3.2 программасы мәліметтер қорын жобалау үшін
қолданылатын – CASE құрал болып табылады. CASE- Computer- Aided
SoftwareSystem Engineering – ақпараттық жұйенің жобасын автоматтандыруға
арналған құрал дегенді білдіреді.
Зерттелетін Курстық тақырып бойынша автоматтандырылған жүйені
дайындау үшін үш кезеңнен өтеміз.
1. Концептуалды моделдеу - 2. Логикалық моделдеу - 3.Физикалық
моделдеу. Концептуалды моделдеу дегеніміз- қарастырылатын негізгі мәселелер
мен функциялардың анықталып өңделетін алғашқы ақпаратты талдау мен оның
құрылымын қарастырылады. Концептуаолық жобалау нәтижесінің бірі қойылған
мәселенің инфологиялық моделі- ERWIN-EX3.2 программасы болып табылады.
Логикалық жобалау барысында ER моделі негізінде реляциялық жүйелердің
мүмкіндігі ескерілген мәліметтердің логикалық моделі анықталады: мәліметтер
кестелерінің арасындағы көпке-көп, көпке бір және бірге көп байланыстарына
жіктеледі және кестелердің қанағаттандыру тәртібін қанағаттандыратындығын
тексереді.Физикалық жобалау кезінде нақты МҚБЖ-де физикалық модельге
түрлендіріледі. Бұл жұмыста реляциялық мәліметтер қоры кестелерін
қалыптастыру мәселелері қарастырылады. Модельде отырғанда оны автоматты
түрде кез –келген МҚБЖ генерация жасауға болады.
Кез-келген ақпараттық жүйені дайындау үшін , мәліметтер қорын жобалау
үшін, тақырыпты тереңірек зерттеу керек.
ER моделінде логикалық моделінде мәліметтер қорының кестелері дайындалады.
Салық комитетінің мұрағат бөлімінде құжаттардың мұрағатта сақталуын
автоматтандыру болып табылады. Яғни бұл мәселе бойынша төрт кесте
анықталады: заңды тұлғалар (Юридические лица), жеке тұлғалар
( физические лица),заңды тұлғалар мұрағаты( архив юр.лиц), жеке тұлғалар
мұрағаты( архив физ.лиц). Заңды тұлғалар кестесінің параметрлері: Код НК
Номер дела,Номер РНН,Наименование организации, Бизнес, Вид
деятельности,ОКЭД,Хранить С,Хранить ДО.
Жеке тұлғалар кестесінің параметрлері: Код НК, Номер дела, Номер РНН,
Фамилия, Имя, Отчество, Бизнес, Вид деятельности, ОКЭД, Хранить С,
Хранить ДО.
Заңды тұлғаларға арналған мұрағат кестесінің параметрлері мен жеке
тұлғаларға арналған мұрағат кестесінің параметрлері осындай болады.
Model1- файл аты оның қосымша аты. ER1. Main Subject Area Жұмыс
облысының аты. Display1 – сақталатын процедура аты. Erwin – екі модель
деңгейімен ауысып отырады. Яғни олар келесідей болады:
1. Логикалық деңгей
2. Физикалық деңгей
Бұл жерде логикалық деңгей мәліметтер қорын басқару жүйесімен байланысы
жоқ. Ал физикалық деңгей мәліметтер қорын басқару жүйесімен байланысы бар.
Erwin ToolBox панелін Ctrl+t пернелерін басу арқылы шақыруға болады. IDEF
1 методологиясында тәуелді және тәуелсіз сущностарды анықтауға болады,
олардың бір –бірі мен қатынасын анықтайды. (Идентифицирующи связ)- екі
сущностардың арасындағы байланыстары мен олардың бір-бірінсіз жұмыс істей
алмайтындығын көрсетеді. (Не идентифицирующая связ)- бұл екі тәуелсіз
сущностардың арасындағы байланысты көрсетеді.
Курстық тақырып бойынша ERWIN-EX3.2 программасында жобасын жасау үшін
келес этаптардан өтеміз:
1. ERWIN-EX3.2 программасын қосқанда келесі терезе шығады.(сурет-1)

Сурет 1. ERWIN-EX3.2 программасын қосқандағы көрінісі

Осы терезеде отырып екі деңгейді анықтаймыз. Яғни Маңыз деңгейі және
Атрибут деңгейі.Ол үішін келесі команданы береміз: Edit- Stored Display
командасын орындаған кезде келесі терезе шығады. Пайда болған терезе New
пернесін басу арқылы атрибуттар анықталады. Ол жерге біз маңыз деңгейін
немесе атрибут деңгейін беруіміз керек. сілген.

Сурет 2. Атрибут анықталып жатқан түрі

Атрибуттар Stored Display Editor терезесінде анықталады. Екі атрибуттың
анықталып біткен түрі (3- суретте) көрсетілген. Атрибуттарды анықтап
біткеннен кейін, олардың әр аттибут үшін Logical бөліміне кіріп құрамын
анықтау керек. Анықталған түрі 4 – суретте көрсетілген. Бұл атрибуттардың
әрқайсысының құрамына кіріп жөндеулер орнатуымыздың себебі, атрибыттың
түріне қарай құрамы да бөлек болу керек, сондықтан олардың атрибутына сәкес
құрамы да анықталады.

Сурет 3. Маңыз деңгейімен атрибуттар деңгейінің анықталған түрі

Маңыздран анықтап біткеннен кейін кестелер анықталады. Ол үшін кесе
анықтайтын арнайы құралын қолданамыз қолданамыз. Ол құрал программаның
ішінде Erwin Toolbox құралының ішінен Independed table деген пернесі
арқылы кестелер анықталады. Оның 4-суретте көрсетілген.

Сурет 4. кестені анықтайтын пернелер
Кестелерді қойғаннан кейін олардың атын зажу үшін, кестенің үстіне барып,
мышканың оң жақ бұрышын басқанда келесі терезе шығады. Entity Editor деген.
Осы арқылы кестелердің аттарын жазуға болады. (5- сурет)

Сурет 5. Кестенің атын жазатын команда
Арнайы кесте құратын пернемен қажетті кестелерді орнатамыз.
Кестелердің орнатылған түрі 6 суретте көрсетілген.

Сурет 6. Кестелердің орнатылған түрі

Кестелерді анықтап біткеннен кейін оларға алдына ла домендерді
анықтауға болады. Домендерді анықтау түрі келесі суретте
көрсетілген.(сурет7)

Сурет 7. Домендердің анықталу терезесі

Сурет 8. Жаңа домен анықталу түрі

Сол New Domain терезесінде отырып домендер анықталады. Домен деп
отырғанымыз кестелердің атрибуттарын анықтауды айтамыз. Яғни бұл жерде әр
атрибут үшін олардың құрамдары анықталады: Яғни Datetime, # Number, String
арқылы анықталады. Содан кейін домендерді кестелерге қою үшін, кестенің
үстіне барып, тышқанның оң жақ бұрышына барып, Column Editor командасын
беру арқылы, домендерді кестеге автоматты түрде қоюға болады.
Домендердің кестеге автоматты түрде қойылу түрі 10 суретте көрсетілген.

Сурет 9. Домендердің автоматты орнатылу түрі
Домендерді орнатып қойып біткеннен кейін, кестенің түрі келесідей болады .
(сурет 11). Барлық кестелер үшін осындай әрекеттерді орындалады және әр
кесте үшін кілттері де анықталады.

Сурет 10. Домендердің кестеге орнатылған түрі)

Содан кейін осы құралдың көмегімен кестелерді байланыстырамыз.
Байланыстың бірнеше түрі бар. Олардың бір өзіміздің кестемізге байланысты
сәйкес байланысты қолданамыз. Байланыстар тәуеді және тәуелсіз болап
бөлінеді. Бұл жерде Заңды тұлға мен жеке тұлға деген кестелерге тәуелсіз
байланыс қолданылды. Ал заңды тұлға мұрағаты мен заңзы тұлға кестелері
арасында тәуелді байланыс қолданылды. Өйткені заңды тұлға кестесінен шыққан
құжаттар заңды тұлғалар мұрағатына сақталады. Сол себепті тәелді байланыс
қолданылды. Дәл осындай байланыс жеке тұлға кесесімен жеке тұлға мұрағаты
арасына қойылды. Екі кесте арасындағы байланысқа сөз жазғымыз келсе,
байланыстың үстіне барып, тышқанның оң жақ бұрышын басып Relationship
Editor командасы арқылы жазуға болады.

Сурет 11. Кестенің атрибут деңгейінде байланысқан түрі

Сурет. 12 Кестелердің маңыз деңгейінде байланысқан түрі

Курстық тақырып бойынша осы тұрғыда ақпараттық жүйенің концептуалдық
моделі жасалып бітті. Енді әры қарай Делфи программыснда автоматтандыру
жұмыстары жасалады.

2 ПРОГРАММАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ПРОЦЕСІ

2.1 Программалық құралдарды таңдау

Қарастырылып отырған Курстық жұмыстың тақырыбына сәйкес, яғни Салық
комитетіндегі мұрағаттың құжат айналымының ақпараттық жүйесін өңдеу. Бұл
тақырыпты өңдеу үшін мен Delphi программасын қолдандым. Бұл программаның
көптеген нұсқалары жылдан жылға көркейіп жаңарып Delphi программасында
программа жазбас бұрын оның қабықшасы жасалады. Яғни ол келесі командалар
көмегімен жасалады. Ол үшін BDE Administrator командасын береміз, сонда
келесі диалогты терезе шығады (сурет1)

Сурет 13. BDE Administrator командасы арқылы программаның қабықшасын
жасау

Осы командадан кейін Object – New командасын береміз, сонда автоматты
түрде Standart деген терезе шығады. Бұл жерге біз өзіміздің мысалымызға
байланысты NK деген ат береміз. Ол келесі суретте көрсетілген.
Қабықшаны жасамас бұрын С дискісінде NK деген құжат арнап қойылу
керек. Егер мұндай құжат арналмаса, қабықша жасалмай қояды. Сондықтан ең
алдымен құжат арналуы керек.

Сурет 14. Қабықшаның жасалу түрі

Пәндік облыста біздің қолданатын мәліметтеріміз зерттеледі.
Берілген Курстық жұмыстың пәндік облысы салық комитеті болып табылады.

Басқару құрылымы

Жоғарыда басқару құрылымында айтылғандай,біз сәйкесінше негізгі
бағытты аламыз. Бұл сәйкесінше заңды және жеке тұлғалар болып табылады.
1. заңды тұлғалар бөлімі:
- Заңды тұлғалардың карточкаларының тіркелімі;
2. жеке тұлғалар бөлімі:
- Жеке тұлғалардың карточкаларының тіркелімі.
Берілген Курстық жұмыста заңды және жеке тұлғалардың салық
карточкаларының тіркеліміне арналған және тіркелім құражаттарының
мұрағатта сақталуы өңделіп шығады.
Анықталып отырған есеп, өңделіп отырған мәлемметтер қорының толықтығынан
тұрады, яғни, келесі архитектураның орындалуынан тұрады, салық карталарының
тіркелу бөлімінде іздеу жұмыстарын жүргізу жүйесіне басқа бөлімдер де
осындай іздеу жұмыстарын жүргізу, сонымен қатар шығатын ақпараттарды
қалыптастыру, ол бізге Салық комитетінің басқармасы басқарылу мағлұматтарын
алып отыруға арналған.
Ал енді қысқаша салық карталарының тіркелуі мен тексерілу бөліміннің
схемасын қарастырайық. Бөлімдегі оператор жоғарыда көрсетілген басқару
құрылымына сәйкес карталарды толтырады. Мәліметтер қорында мәндер басқарылу
құрылымына сәйкес енгізіліп отырады. (1 суретте көрсетілген). Құжаттар
сақталу мерзімінен асып кетіп отырса, олардың әр қайсысы мұрағатқа
жазылып(списываются) отырады..

2.2 Мәліметтер қорының МҚБЖ бүтінділік ортасында бөлшектенуі

Кестелердің өзін Delphi программалау ортасына кіретін Database Desktop
утилитінің көмегімен жасалады.

Сурет 15. Database Desktop утилитінің көрініс түрі

Кестені Paradox 7 жасаймыз. Ол үшін Database Desktop іске қосамыз.Бас
менюден File содан кейін New - Tabel тақташасын аламыз..

Сурет 16. File менюі
Алдымыздан жасауға болатын кестелердің барлық типтерінің терезесі шығады.

Сурет 17. Кестенің типін таңдау

Тізімнің ішінен беріліп отырған Paradox 7 таңдап OK пернесін
басамыз. Нәтижесінде кесте жасауға арналған жұмыс облысы шығады. Берілген
облыста біз жолдардың аттарымен типтерін, сәйкес көлемін енгізуіміз керек.

Сурет 18. Кесте жасау облысы

Database Desktop утилитінің көмегімен кестелерді анықтағанда біз қай
жолға қандай типті қолдануымызды алдын ала біліп отыруым керек. Егер аты
жазылатын жолдың типіни дата деп беретін болсақ, біздің кестеміз дұрыс
жасалған болып есептелмей іске аспай қалады.Мысал ретінде жеке тұлғалардың
қандай да бір аты – жөнін алайық, олар жолдық ( строковой) ақпарат болып
табылады, сонқытан олар символдар жиынымен жазылады. Ал жеке тұлғалардың
жасы, белгілі бір РНН сандық (числовой) ақпарат, яғни сандық символдар
түрінде жазылады. Осының барлығын жасағанмен тип жолдарынан қиындықтар туу
мүмкін. Сондықтан кей бір титерге схема келтірейік, оларды біз кесте
жасағанда әр мәнге қолданамыз.
Кесте 5.
Типі Аналуы Мәндердің жазылуы(Описание значения)
(Обозначене)
Alpha A Символдар жолы. Ұзындығы 255 символдан аспауы
керек
Number N Ағымдағы нүктелік сан. Диапазон –10307. -
.10307. 15 цифр мантис дәлдігімен
Money $ Ақшаның суммасы.
Short S Бүтін сан. Диапазон –32 768.-.32 767
LongInteger I Бүтін сан. Диапазон –2 147 483 648.-. 2 147
483 648
BCD # Екілік-ондық форматтағы сандар
Data D Күні
Time T Уақыты

Осылайша Database Desktop утилитінің көмегімен мәнннің әр қайсысына
кесте құрамыз. Жоғарыда әр мәнге байланысты жолдары мен типтері, көлемдері
көрсетілген.

2.3 Программалық өнімнің интерфейсін өңдеу

Программа жақсы жүру үшін, компьютерде Delphi 6 нұсқасынан кем нұсқасы
орнатылмау керек, яғни программа жақсы жүру үшін Delphi 6, 7, орнатылып
тұруы қажет.
Оператор техпаспорттардың тіркем құжаттарын беру бөлімінде мәліметтер
қорымен жақсы жұмыс жасау үшін, ол өзіне ыңғайлы интерфейс өңдеп шығару
керек, ол бөлімде мәліметтердің күнделікті әрекеті болу керек. Өте ыңғайлы
түсінікті программа интерфейсін өңдеп шығарайық.Ол үшін бізге жазбаларды
енгізуге арналған жолдар керек. Жұмы істеу формасында екі флажок берілген.
Яғни заңды және жеке тұлғалар деген: Физические лица, Юридические лица.

Сурет 19. Заңды және жеке тұлғалардың ұйяшықтарына фложокты орнату

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.