Мәліметтер қорының модельдері
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1 ПӘНДІК АЙМАҚТЫ СИПАТТАУ 5
1.1 Сырттай білім берудің оқу-әдістемелік бөлімін талдау 5
1.2 Ұйымдастырушылық құрылымы 6
2 БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚҰЖАТТАМА 8
2.1 Тапсырма қойылымы 8
2.2 Мәліметтер қорына жалпы түсінік 9
2.3 Бағдарламалау тілін сипаттау 13
3. ЭКСПЛУАТАЦИЯЛЫҚ ҚҰЖАТТАМА 16
3.1 Бағдарлама бекітілуі мен орындалу шарттары 16
Қорытынды 21
Қолданылған әдебиет тізімі. 22
КІРІСПЕ
Сырттай оқу бөлімінің жұмысын автоматизациялау бұл жағдайдың
актуализациясына көмектеседі. Осыған орай бөлім меңгерулерінің жұмысы
жүйесі автоматизациялауды өңдеу принциптерін құру және эффективті
функциялау мемлекет пен қоғамның қатысына тәуелді маңызды мақсаттың бірі.
Өзіміздің елде бөлім меңгерушілерінің жұмысын автоматтандыруды жобалау және
эксплутациялау тәжербиесі арта түсті.
Қоғамымыздың ғылыми техникалық прогресінің негізгі бағыты болып -
өндірістер, кәсіпорындар, тағы басқа әртүрлі ауданда технологиялық
процестерді автоматизациялау жұмыстарын комплексті жүргізу.
Айтылған проблемалардың барлығы көптеген білім, техника, өндірістік
және шаруашылық кәсіптер, тағы басқа салаларына байланысты. Негізінен осы
салаларда бірнеше ондаған жылдар бойы автоматизацияланған басқару жүйесін
(АБЖ) белгілі процесстер бойынша эффективті қолданып келді.
Автоматтандырылған басқару жүйесінің негізгі құрылу принциптері мен
функциялары сабақ кестесін де сөзсіз пайдалану, автоматизация әдістері мен
құралдарын пайдалану – бөлім меңгерушісінің ісінің негізгі, маңызды факторы
сабақ кестесіне жаңа ақпараттық технология (ЖАТ) енгізу.
Сырттай оқу бөлім меңгерушісін автоматизациялау процесстерінің
сәтсіздікке ұшырауы көбінесе бөлім меңгерушілерінің басқарушыларының осы
салада қажетті білімдерінің болмауында, көптеген жоғары мамандары өзінің
кәсібіне ЖАТ – ны қалай және қандай түрін қолдану керек деген сұрақтарына
жауап іздеуде.
Сырттай оқу бөлімінің жұмысын автоматизациялау әртүрлі техникалық
құралдармен қамтамасыз ету, тиімді қолдану, біріншіден тарификацияны бөлу
және осымен қатар бөлім меңгерушілерінің көмекшілерінің қауіпсіздігін
ұйымдастыру сұрақтары көрсетілді. Бірақ айтып кететін жағдай – бұларды шешу
тек бар рессурстармен программалық – техникалық құралдармен емес, бөлім
меңгерушілерінің жұмысшыларының және олардың квалификацияларына байланысты.
Менің курстық жұмысымда технологиялық процесстерді сырттай оқу бөлім
меңгерушісінің жұмысын автоматизациялау мақсатында қазіргі заманғы
технологиялық құралдарды дамыту және жұмыс барысын автоматтандыруға
үйренуге негізделген.
Курстық жұмыстың мақсаты – жоғарыда айтылған мәліметтерді енгізетін,
өңдейтін, сұрыптайтын, баспаға жібере алатын, берілген мәліметтер негізінде
анализ жасай алатын қолданушыға ыңғайлы интерфейсі бар бағдарлама құру.
Курстық жұмыста жасалынған программа сырттай оқу бөлімінің меңгерушісінің
автоматтандырылған орнын қажетті мәлімет бере алады.
Курстық жұмыстың алғашқы бөлімінде мәліметтер қорын өңдеу программасы
жасалған.
Екінші тарауда сырттай оқу бөлімінің іс қағаздарымен және олардың
жұмысы туралы мәліметтер қорын енгізуге, өңдеуге және баспаға шығаруға
арналған бағдарлама түсініктеме беріледі.
Қазіргі кезеңде мәліметтер қорын өңдеу жұмыстары серверде атқарылатын,
ал клиент қарапайым браузер болатын программалар жасалуда. Delphi-дің
мүмкіндігі көп болуына байланысты жоғарыда айтылған мақсатты жүзеге асыру
үшін осы ортаны пайдалануға болады.
1 ПӘНДІК АЙМАҚТЫ СИПАТТАУ
1.1 Сырттай білім берудің оқу-әдістемелік бөлімін талдау
Сырттай бөлім өндірістен үздіксіз мамандарды дайындауда іске асырады.
Сырттай оқу бөлімі орта кәсіби білім алуға, біліктілікті алуға және жас
ерекшелігіне қарамастан интеллектуалды деңгей алуға көмектеседі. Сырттай
оқу бөлімі бойынша мамандар даярлау жұмыстың келесі түрлерінен құрылады:
кіріспе немесе алғашқы және шолу сабақтары, зертханалық-практикалық
сабақтар, үй тапсырмаларын орындауда өздік дайындық, курстық жұмыстар
(жобалау), жеке және топтық кеңестер, мамандық бойынша курстық сынақтар
өндірістік (кәсіби) тәжірибе курстық сынақтар және емтихандар, қорытынды
мемлекеттік аттестаттау.
Көпшілік мақұлдаған күндізгі бөлімнен сырттай оқу бөлімінің
айырмашылығы білім алушылардың негізгі өздік жұмысына бағытталған. Сырттай
білім – бұл басқаратын өздік білім және оқу материалының негізгі оқу түрі -
өздік жұмыс. Бұл пәннен өздік жұмысының жетекшілігі оқытушымен іске
асырылады.
Өздік жұмысын ұйымдастыру үшін сырттай бөлімінде оқитын білім алушы оқу
кестесін басқара отырып, оны ұтымды жоспарлау керек.
Өздік жұмыстың негізгі түрі сырттай бөлімде оқитын білім алушылардың үй
тапсырмаларын орындауы болып табылады. Әр пәннен оқытушымен жасалған
әдістемелік нұсқаулар және нұсқалар бойынша бақылау жұмыстары; пайдаланған
әдебиет бойынша тізім қоса беріледі. Ұсынылатын әдебиет тізімімен мұқият
танысу керек. Оқу залында анықтамалық әдебиетпен, мерзімді баспамен және
т.б. жұмыс істеу керек. Жұмыстан соң сырттай бөлімінде оқитын білім алушы
оқулықтармен және оқу құралдарымен бақылау жұмыстарына кіріседі. Үй
тапсырмаларын тексеру қорытындылары есеп журналында қойылады. Сынақталмаған
жұмыстар студентке нақты пікірсараппен аяқта үшін беріледі.
Қорытындылар негізінде оқу жылының соңында сынақ-емтихан сессиясының
қорытындылары негізінде бөлім меңгерушісі келесі курсқа ауысу туралы, оқу
процесінің кестесінің бұйрық жобасын даярлайды.
Сыртқы бөлiмде оқу мерзiмi 5 жыл. Биылғы оқу жылынан бастап орта арнаулы
кәсiби бiлiмi бар мамандар қысқартылған оқу жоспары бойынша оқытылады.
Сонымен қатар екiншi бiлiм алу үшiн оқитындар да қысқартылған оқу
жоспарымен оқытылады.
Сыртқы оқу бөлiмiнiң студенттерi өндiрiстiк, педагогикалық iс-тәжiрибиеден
өтедi. Iс-тәжрибиенiң барлық тұрлерi бойынша тиiстi бағдарламалар
дайындалады.
1.2 Ұйымдастырушылық құрылымы
Негізгі міндеттері:.
- сырттай оқу бойынша оқу үдерісін жоспарлау мен ұйымдастыруға бақылау
жасау;
- сырттай оқу бойынша емтихан сессиялары мен мемлекеттік аттестаттау
нәтижелері мен оқу үдерісінің барысын талдау;
- жұмыстық оқу сабақтарының, оқу сабақтары мен емтихан сессияларының
кестелерін жасауға және орындалуына бақылау жасау;
- сырттай оқу бойынша лектер, топтар мен топшалар санын анықтау;
- кафедралардың оқу-әдістемелік жұмыстарын талдау және ректоратта,
университеттің кеңестері мен институтта сырттай оқыту мәселелері бойынша
талқылау үшін материалдар дайындау;
- сырттай оқу бойынша студенттер контингентінің қозғалысын есепке алу;
- сырттай оқу бөлімінде кафедра оқытушыларының оқу жүктемелерін орындалуын
есепке алу және сағаттық жүктемедегі оқытушылардың жұмыстарына төлем жасау
туралы өтініштерін рәсімдеу;
- сырттай оқу бойынша оқу үдерісін қамтамасыз ету үшін құжаттамалардың
барлық түрлерін дайындау;
- сырттай оқу бойынша университет кафедраларындағы оқу құжаттамаларының
жағдайына бақылау жасау.
Қызметтері:
- мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарттарын жетілдіру жөнінде
ұсыныстар енгізу;
- оқу үдерісіне заманауи оқу-әдістемелік және дидактикалық материалдарды
енгізу;
- сырттай оқу мамандықтары бойынша жұмыстық оқу бағдарламаларын әзірлеп,
бекітуді ұйымдастыру, мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарттарының
талаптарына сәйкестігіне сараптама жасау;
- сырттай оқу бойынша университет кафедраларындағы сағаттар санын есептеу
мен оқу жүктемелерінің бөлінуіне бақылау жасау;
- сырттай оқу бойынша оқу үдерісі кестесін жасау;
- сырттай оқитын студенттер үшін пәндердің жұмыстық оқу бағдарламаларын,
оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдар, оқу-әдістемелік кешендер әзірлеуді
ұйымдастыру;
- сырттай оқу бойынша оқу топтарын қалыптастыру;
- озық педагогикалық тәжірибені жинақтау және тарату мен білімді
ақпараттандыру іс-шараларын жүргізу;
- сырттай оқу мамандықтары бойынша студенттердің оқу сабақтарының кестесін,
СӨЖ кестелерін жасау және оны орындау;
- сырттай оқу бойынша мамандықтардың жұмыстық оқу жоспарларын АЖО-на
енгізуді тексеру;
- сырттай оқу түрі бойынша оқитын студенттердің жеке іс-қағаздарын
қалыптастыру.
Сырттай оқу бөлімінің ерекшелігі, оқу үрдісінің негізі болып сырттай
оқушы - студенттің бағдарлама материалдарын өздік жұмысы арқылы меңгеруі.
Сырттай оқу бөлімінің бағдарламасы күндізгі оқу бөлімінің бағдарламасымен
салыстырғанда сағат саны көп емес, сол себепті сырттай оқушы-студенттің
алдына оқу үрдісінде өзге де міндеттер қойылып, оқытушымен жүйелі қарым-
қатынас болмайды.
Сырттай оқушы-студент өздік жұмысын ұйымдастыру, сырттай оқу бөлімінің
қызметкерлері және оқытушыларының алдында тұрған басты міндеттерінің бірі –
оқу материалын меңгеруге көмек көрсету.
2 БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚҰЖАТТАМА
2.1 Тапсырма қойылымы
Біріншісі - негізгі талап – ең көп таралаған платформа – Windows
платформасымен сәйкестігі.
Екіншісі – қолдану қарапайымдылығы. Программа интерфейсі кез келген
деңгейдегі қолданушы үшін программаны басқару кезінде қиындықтар
тудырмайтындай ұйымдастырылу керек.
Үшіншісі – мәліметтер қорының операциялық жүйеге сәйкес болатын
форматта берілу керек және дұрыс жұмыс жасау үшін қосымша элементтерді
(кітапханаларды, драйверлерді, кодектерді) қажет етпейтін болу керек.
Айтылған талаптарды ескере отырып, қойылған есепті шешудің келесі
инструменталдық құралдары мен әдістері анықталды:
- инструменталдық жүйе ретінде Borland Delphi таңдалынды, себебі бұл
программалық пакет Windows үшін программалар құруға мүмкіндік береді.
Компиляция кезінде дайын программа орындалатын бір файлға орналастырылады
да, басқа дербес компьютерлерде негізгі компоненттреді пайдалану кезінде
қосымша кітапханаларды талап етпейді. Borland Delphi программалық пакеті
біздің техникалық тапсырманың барлық пункттеріне толық сәйкес келеді.
- бағдарлама форматы ретінде Acсess таңдалынды. Себебі бұл формат
универсалды болып табылады және барлық аппараттық және программалық
платформалармен қолданысқа келе алады, ал қондыру барысында офиспен
қондырылады. Бұл формат та техникалық тапсырманың барлық пункттеріне сәйкес
келеді – Windows-пен қолданылады, оның көмегімен кез-келген интерфейс
мәселесін шешуге болады, сонымен қатар, оны қарау үшін қосымша программалық
қамсыздандыруды талап етпейді.
Сонымен, қойылған есепті шешу үшін бізге келесі программалық қамсыздандыру
қажет:
Borland Delphi инструменталдық жүйесі. Қазіргі кезде программистерге
Delphi пакетінің келесі нұсқасын - Borland Delphi 7 Studio пайдалану
мүмкін болып отыр. Алдыңғы нұсқалары сияқты Borland Delphi 7 Studio әр
түрлі программалар құруға мүмкіндік береді: қарапайым бір терезелі
қосымшадан бастап, таратылған мәліметтер қорын басқаруға болатын
программаға дейін. Пакет құрамына мәліметтер қорымен, XML-құжаттармен жұмыс
жасауға мүмкіндік беретін, анықтамалық жүйе құруға мүмкіндік беретін, басқа
да есептер шешуге болатын әр түрлі утилиталар кіреді. Жетінші нұсқаның
ерекшелігі .NET технологиясын қолдау болып табылады.
2.2 Мәліметтер қорына жалпы түсінік
Ақпараттар жүйесінің негізі, оның зерттеу обьектісі – мәліметтер қоры.
Мәліметтер қоры дегеніміз не? мәліметтер қоры – жалпы айтқанда, нақты
өмірдегі қайсібір обьекті туралы мәліметтер тізімі. “мәліметтер қоры
сөзінің” синонимі - “мәліметтер банкі”.
Қордағы мәліметтерді тез және сапалы іздеу үшін, бұл процесс
автоматтандырылған болуы керек. компьютерлік мәліметтер қорын құрудың
бірнеше әдістері бар:
Алгоритмдік программалау тілдері арқылы (pascal, c++, basic). Бұл әдіс
әмбебаб мәліметтер қорын құру үшін қолданылады.
Қолданбалы орта көмегімен, мысалы visual basic. Бұл әдіс арқылы
қайсібір жеке талаптар қойылған мәліметтер қорын құруға болады.
Арнайы программалық орта көмегімен. Ол мәліметтер қорын басқару жүйесі
деп аталады (мқбж).
Қазіргі кезде МҚБЖ – ның көптеген түрлері жарық көрді. Олардың ішіндегі
ең танымалылары access, foxfro және paradox.
Мәлiметтер қорын басқару жүйесi (МҚБЖ) мәлiметтер құрылымы типтерiнiң
бiрiне бағытталады. Олар: иерархиялық МҚБЖ, желiлiк МҚБЖ, реляциялық МҚБЖ
болып үшке бөлiнедi.
МҚБЖ – программалық жабдық, оның көмегiмен МҚ (мәлiметтер қоры)
құрылады, соның негiзiнде ақпаратты iздеу жүйесi (АIЖ) құрылады және жұмыс
iстейдi. Ақпаратты iздеу жүйесi дегенiмiз – мәлiметтер қорының жиынтығы
және оларға қызмет көрсетушi бағдарламалар.
Кез-келген мәліметтер қоры деректердің реляционды моделіне негізделеді.
Мәліметтердің реляционды моделінің негізінде қатынастар (relation -
ағылшын тілінде қатынас) ұғымы жатыр. Егер белгілі шарттарды орындасақ,
қатынасты екі өлшемді кесте түрінде берген ыңғайлы болады. Кесте көрнекті,
әрі адамға түсінікті бейнелеу болып табылады.
Мәліметтер қорының модельдері. Мәліметтер қоры бір ғана немесе бірнеше
модельдердің қосындыларынан тұруы мүмкін. Кез келген мәліметтер моделін
өзінің қасиеттерімен мінезделінетін обьект ретінде қарастыруымызға болады,
сәйкесінше осы обьектке қандай да бір амалдар қолдануымызға болады.
Мәліметтер моделінің үш негізгі типін беруге болады, олар: реляционды,
иерархиялық және желелік.
Реляционды модель. Реляционды моделінде (латын сөзі relatio - қатынас)
– құрама бөліктері арасындағы қатынасы арқылы мәліметтер басқарылады.
Қарапайым жағдайда ол – екі өлшемді массив немесе кесте болып табылады, ал
күрделі ақпараттық жүйелерді құру кезінде кестелер жиынтығы деп түсінуге
болады. Мұндай кестенің әрбір жолы – жазу ал, бағандары - өріс деп
аталады.
Реляционды мәліметтер қоры келесі қасиеттерге ие болады:
• Кестенің әрбір элементі – мәліметтің бір элементі;
• Кестедегі барлық өрістер бір типті;
• Әр бір өріс әмбебаб атқа ие;
• Кестеде бірдей жазулар жоқ;
• Кестедегі жазулар реті өзгермелі немесе берілген өлшемді болуы
мүмкін.
Иерархиялық модель. Мәліметтер қорының иерархиялық моделі төңкерілген
ағашқа (граф) ұқсайды. Себебі, мұнда қайсібір элементтер дербес элементке
бағынады. Берілген модель – деңгей, байланыс және түйіндер сияқты
параметрлермен мінезделінеді. Модельдің принципы келесідей: бірнеше кіші
түйіндер өзінен үлкен түйінмен байланысады. МҚБЖ – мәліметтер
қорын құру, жүргізу және қолдануға арналған тілдік және бағдарламалық
құралдардың жиынтығы. Қолданылу түріне байланысты МҚБЖ дербес және көпшiлiк
қолданушы деп бөлінеді. Дербес МҚБЖ бір компьютерде жұмыс істейтін желiлiк
мәліметтер қорын құруды қамтамасыз етеді. Дербес МҚБЖ-не Paradox, dBase,
FoxPro, Access т.б. жатады. Көпшiлiк қолданушы МҚБЖ клиент-сервер
архитектурасында жұмыс істейтін ақпараттық жүйелерді құруға мүмкіндік
береді. Көпшілік қолданушы МҚБЖ-не Oracle, InterBase, Microsoft SQL,
Server, Informix және т.б жатады. МҚБЖ-ң негізгі үш функциясын бөліп
көрсетуге болады.
• Мәліметтерді анықтау (Data definition) – сіз өзіңіздің мәліметтер
қорыңызда қандай ақпараттар сақталатынын анықтай аласыз, мәліметтер
құрылымын және типін, сонымен қатар бұл мәліметтер бір-бірімен қалай
байланысқанын көрсете аласыз. Кейбір жағдайларда сіз, сонымен қатар,
мәліметтерді тексеру форматы мен критерийін бере аласыз;
• Мәліметтерді өңдеу – мәліметтерді әр түрлі тәсілдермен өңдеуге болады.
Мәліметтерді онымен байланысқан басқа бір ақпаратпен байланыстырып,
нәтиже мәнін есептеуге болады;
• Мәліметтерді басқаруда – сiз мәліметтермен кім танысуына болатынын
көрсетіп, оларды өшіріп немесе жаңа ақпарат қоса аласыз. Сонымен қатар,
мәліметтердің ұжымдық қолдану ережелерін анықтауға болады.
Мәлiметтер қорында қолданылатын терминдер.
Мәлiметтер қоры – ақпараттар сақталатын қойма. Мәлiметтер қорынан
керегiне қарай қажеттi мәлiметтер алу үшiн сақталады. Басқаша айтсақ, мұнда
керектi ақпаратты iздеу ұйымдастырылады.
Кесте – мәлiметтердi жазба (жол) және өрiс (бағана) түрiнде сақтауға
арналған обьект болып табылады. Әрбiр кесте нақты бiр сұрақ бойынша
мәлiметтердi сақтауға қолданылады.
Мәлiметтер қорында екi өлшемдi кестенiң жолдары жазбалар деп, бағандары
өрiстер деп аталады. Дәлiрек айтқанда, мәлiметтер қорында, кестедегi әрбiр
жол жазба болып табылады, ал жазба бiрнеше өрiстерге бөлiнедi.
Сұраныс бiр немесе бiрнеше дайын кестелердiң негiзiнде құрылады. Форма
мен Есеп беру бiр кесте (немесе сұраныс) негiзiнде құрылады. Сұраныс
қажеттi мәлiметтi бiр немесе бiрнеше кестеден алуға мүмкiндiк бередi.
Форма мәлiметтер енгiзу үшiн қолданылады. Әрбiр формаға енгiзу үшiн,
кесте өрiсiндегi мәлiметтердi бейнелеу үшiн немесе өзгерту үшiн
қолданылатын басқару элементтерiн орналастыруға болады.
Есеп беру мәлiметтердi баспадан шығаруға арналған. Есеп беру қағазға
басып шығаруға арналған, мәлiметтердi көрудiң ерекше формасы. Мәлiметтер
қорын баспаға шығармастан бұрын, қағаз бетiнде қандай түрде
бейнеленетiндiгiн және қандай жазбалар мен өрiстер енгiзiлетiндiгiн
қарастыру керек. Есеп берудi кез келген бiр кестеден, сұраудан қарауға
болады.
Өрiстер типтерi және қасиеттерi. Мәлiметтердiң әр түрлi типтерi болады.
Ендi информациялық жүйелердегi мәлiметтердiң, яғни өрiс мәндерiнiң
типтерiне тоқталайық.
Негiзгi типтер:
• Текстiк мәлiметтер (TEXT). Текстiк мәлiметтердiң мәндерi алфавиттi-
цифрлi символдардан тұрады және ұзындығы 255-тен аспауы керек;
• Сандық мәлiметтер (NUMBER). Бұл типтегi атрибуттардың мәндерiмен
арифметикалық амалдар орындауға болады. Сандық мәлiметтер ұзындығы бүтiн
сан болса 2 байт, бөлшек сан болса жылжымалы нүктелi сан форматында 4
байт орын алады. Бүтiн және бөлшек бөлiктерi санда нүктемен ажыратылады.
• Дата немесе уақыт типi (DATETIME). Дата типi белгiлi бiр форматта
берiледi, мысалы: кк.аа.жж (күн, ай, жыл). Алғашқыда бұл текстiк
мәлiметтiң бiр жағдайы сияқты көрiнедi. Алайда, информациялық жүйеде дата
типтi қолданудың ерекшелiктерi бар.
• Жүйе қатты бақылау жүргiзу мүмкiндiгiн алады;
• Автоматты түрде датаны әр елдiң дәстүрiне байланысты бейнелеу мүмкiндiгi
туады;
• Программалау барысында даталарға арифметикалық амалдарды орындау
жеңiлдейдi.
• Логикалық мәлiметтер (YESNO). Бұл типтiң мәлiметтерiн булевтiк деп
атайды және мәндерi TRUE немесе FALSE (шартты түрде 1 немесе 0) болады
және мұндай мәлiметтер “иә”, “жоқ” болып интерпретацияланады.
• OLE обьектiсiнiң алаңы. Бұл ең бiр қызықты типтердiң бiрi болып табылады.
Бұл типтiң мәнi ретiнде OLE объектiсiнiң кез келгенi болуы мүмкiн (егер
компьютерде болса) – графика, дыбыс, видео.
• Қолданушының типi. Көптеген жүйелер қолданушыларға өздерiнiң типiн
жасауға мүмкiндiк бередi. Мысалы: “апта күнi” (дүйсенбi, сейсенбi және
т.б), “адрес” (пошта индексi-қала-және т.б).
Сұрау (запрос) – белгiлi бiр ақпараттарды алуға талап болып табылады.
Сұрау бiр немесе бiрнеше кестелерден құрылады. Сұраудың нәтижесi таңдау
(выборка) деп аталады. Мәлiметтер қорында таңдау сақталмайды; ол әрбiр рет
сұрауды орындағанда жаңадан құрылады да оны жапқанда жоғалады. Сонымен,
ақпараттарды таңдау үшiн бiрiншiден, қандай ақпарат керек болып
тұрғандығын; одан кейiн ол ақпарат қай кестеде сақталғандығын бiлу керек.
Сұраныстың негiзгi типтерi:
• Стандартты таңдаулар;
• Орындау үшін әрекеттер;
• Қосу үшін сұраныс. Кестедегі іріктелген жазбаларды немесе ағымдағы
мәліметтер қорындағы сұранысты басқа кесте соңына қосуға болады;
• Жою үшін сұраныс;
• Жаңарту үшін сұраныс. Берілген жазбаларды шартты қанағаттандыратын
ыңғайлы жағдайға өзгертуге болады;
• Жаңа кесте құру үшін сұраныс;
• Параметрлік сұраныс. Көбіне пайдаланушыға құрылған сұраныс бойынша іс
жүргізуге (жұмыс жасауға) тура келеді, бірақ кей жағдайларда таңдау
кезінде біршама өзгешеліктер болады. Ондай жағдайда, қайта-қайта жаңадан
сұранысты баса бермес үшін, сұранысты параметрімен құру керек.
• Сұраныстың тоғысуы берілгендерді көрнекті, кросс - кестені компактілі
пішінде көрсетеді. Берілгендерді өңдеуде түрлі топтағы жазбалар мен
топтық есептеулерді жүзеге асырады.
2.3 Бағдарламалау тілін сипаттау
Delphi ортасына жалпы түсінік. Delphi 6 Windows 95, Windows 98 немесе
Windows NT операциялық жүйесінің ... жалғасы
КІРІСПЕ 3
1 ПӘНДІК АЙМАҚТЫ СИПАТТАУ 5
1.1 Сырттай білім берудің оқу-әдістемелік бөлімін талдау 5
1.2 Ұйымдастырушылық құрылымы 6
2 БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚҰЖАТТАМА 8
2.1 Тапсырма қойылымы 8
2.2 Мәліметтер қорына жалпы түсінік 9
2.3 Бағдарламалау тілін сипаттау 13
3. ЭКСПЛУАТАЦИЯЛЫҚ ҚҰЖАТТАМА 16
3.1 Бағдарлама бекітілуі мен орындалу шарттары 16
Қорытынды 21
Қолданылған әдебиет тізімі. 22
КІРІСПЕ
Сырттай оқу бөлімінің жұмысын автоматизациялау бұл жағдайдың
актуализациясына көмектеседі. Осыған орай бөлім меңгерулерінің жұмысы
жүйесі автоматизациялауды өңдеу принциптерін құру және эффективті
функциялау мемлекет пен қоғамның қатысына тәуелді маңызды мақсаттың бірі.
Өзіміздің елде бөлім меңгерушілерінің жұмысын автоматтандыруды жобалау және
эксплутациялау тәжербиесі арта түсті.
Қоғамымыздың ғылыми техникалық прогресінің негізгі бағыты болып -
өндірістер, кәсіпорындар, тағы басқа әртүрлі ауданда технологиялық
процестерді автоматизациялау жұмыстарын комплексті жүргізу.
Айтылған проблемалардың барлығы көптеген білім, техника, өндірістік
және шаруашылық кәсіптер, тағы басқа салаларына байланысты. Негізінен осы
салаларда бірнеше ондаған жылдар бойы автоматизацияланған басқару жүйесін
(АБЖ) белгілі процесстер бойынша эффективті қолданып келді.
Автоматтандырылған басқару жүйесінің негізгі құрылу принциптері мен
функциялары сабақ кестесін де сөзсіз пайдалану, автоматизация әдістері мен
құралдарын пайдалану – бөлім меңгерушісінің ісінің негізгі, маңызды факторы
сабақ кестесіне жаңа ақпараттық технология (ЖАТ) енгізу.
Сырттай оқу бөлім меңгерушісін автоматизациялау процесстерінің
сәтсіздікке ұшырауы көбінесе бөлім меңгерушілерінің басқарушыларының осы
салада қажетті білімдерінің болмауында, көптеген жоғары мамандары өзінің
кәсібіне ЖАТ – ны қалай және қандай түрін қолдану керек деген сұрақтарына
жауап іздеуде.
Сырттай оқу бөлімінің жұмысын автоматизациялау әртүрлі техникалық
құралдармен қамтамасыз ету, тиімді қолдану, біріншіден тарификацияны бөлу
және осымен қатар бөлім меңгерушілерінің көмекшілерінің қауіпсіздігін
ұйымдастыру сұрақтары көрсетілді. Бірақ айтып кететін жағдай – бұларды шешу
тек бар рессурстармен программалық – техникалық құралдармен емес, бөлім
меңгерушілерінің жұмысшыларының және олардың квалификацияларына байланысты.
Менің курстық жұмысымда технологиялық процесстерді сырттай оқу бөлім
меңгерушісінің жұмысын автоматизациялау мақсатында қазіргі заманғы
технологиялық құралдарды дамыту және жұмыс барысын автоматтандыруға
үйренуге негізделген.
Курстық жұмыстың мақсаты – жоғарыда айтылған мәліметтерді енгізетін,
өңдейтін, сұрыптайтын, баспаға жібере алатын, берілген мәліметтер негізінде
анализ жасай алатын қолданушыға ыңғайлы интерфейсі бар бағдарлама құру.
Курстық жұмыста жасалынған программа сырттай оқу бөлімінің меңгерушісінің
автоматтандырылған орнын қажетті мәлімет бере алады.
Курстық жұмыстың алғашқы бөлімінде мәліметтер қорын өңдеу программасы
жасалған.
Екінші тарауда сырттай оқу бөлімінің іс қағаздарымен және олардың
жұмысы туралы мәліметтер қорын енгізуге, өңдеуге және баспаға шығаруға
арналған бағдарлама түсініктеме беріледі.
Қазіргі кезеңде мәліметтер қорын өңдеу жұмыстары серверде атқарылатын,
ал клиент қарапайым браузер болатын программалар жасалуда. Delphi-дің
мүмкіндігі көп болуына байланысты жоғарыда айтылған мақсатты жүзеге асыру
үшін осы ортаны пайдалануға болады.
1 ПӘНДІК АЙМАҚТЫ СИПАТТАУ
1.1 Сырттай білім берудің оқу-әдістемелік бөлімін талдау
Сырттай бөлім өндірістен үздіксіз мамандарды дайындауда іске асырады.
Сырттай оқу бөлімі орта кәсіби білім алуға, біліктілікті алуға және жас
ерекшелігіне қарамастан интеллектуалды деңгей алуға көмектеседі. Сырттай
оқу бөлімі бойынша мамандар даярлау жұмыстың келесі түрлерінен құрылады:
кіріспе немесе алғашқы және шолу сабақтары, зертханалық-практикалық
сабақтар, үй тапсырмаларын орындауда өздік дайындық, курстық жұмыстар
(жобалау), жеке және топтық кеңестер, мамандық бойынша курстық сынақтар
өндірістік (кәсіби) тәжірибе курстық сынақтар және емтихандар, қорытынды
мемлекеттік аттестаттау.
Көпшілік мақұлдаған күндізгі бөлімнен сырттай оқу бөлімінің
айырмашылығы білім алушылардың негізгі өздік жұмысына бағытталған. Сырттай
білім – бұл басқаратын өздік білім және оқу материалының негізгі оқу түрі -
өздік жұмыс. Бұл пәннен өздік жұмысының жетекшілігі оқытушымен іске
асырылады.
Өздік жұмысын ұйымдастыру үшін сырттай бөлімінде оқитын білім алушы оқу
кестесін басқара отырып, оны ұтымды жоспарлау керек.
Өздік жұмыстың негізгі түрі сырттай бөлімде оқитын білім алушылардың үй
тапсырмаларын орындауы болып табылады. Әр пәннен оқытушымен жасалған
әдістемелік нұсқаулар және нұсқалар бойынша бақылау жұмыстары; пайдаланған
әдебиет бойынша тізім қоса беріледі. Ұсынылатын әдебиет тізімімен мұқият
танысу керек. Оқу залында анықтамалық әдебиетпен, мерзімді баспамен және
т.б. жұмыс істеу керек. Жұмыстан соң сырттай бөлімінде оқитын білім алушы
оқулықтармен және оқу құралдарымен бақылау жұмыстарына кіріседі. Үй
тапсырмаларын тексеру қорытындылары есеп журналында қойылады. Сынақталмаған
жұмыстар студентке нақты пікірсараппен аяқта үшін беріледі.
Қорытындылар негізінде оқу жылының соңында сынақ-емтихан сессиясының
қорытындылары негізінде бөлім меңгерушісі келесі курсқа ауысу туралы, оқу
процесінің кестесінің бұйрық жобасын даярлайды.
Сыртқы бөлiмде оқу мерзiмi 5 жыл. Биылғы оқу жылынан бастап орта арнаулы
кәсiби бiлiмi бар мамандар қысқартылған оқу жоспары бойынша оқытылады.
Сонымен қатар екiншi бiлiм алу үшiн оқитындар да қысқартылған оқу
жоспарымен оқытылады.
Сыртқы оқу бөлiмiнiң студенттерi өндiрiстiк, педагогикалық iс-тәжiрибиеден
өтедi. Iс-тәжрибиенiң барлық тұрлерi бойынша тиiстi бағдарламалар
дайындалады.
1.2 Ұйымдастырушылық құрылымы
Негізгі міндеттері:.
- сырттай оқу бойынша оқу үдерісін жоспарлау мен ұйымдастыруға бақылау
жасау;
- сырттай оқу бойынша емтихан сессиялары мен мемлекеттік аттестаттау
нәтижелері мен оқу үдерісінің барысын талдау;
- жұмыстық оқу сабақтарының, оқу сабақтары мен емтихан сессияларының
кестелерін жасауға және орындалуына бақылау жасау;
- сырттай оқу бойынша лектер, топтар мен топшалар санын анықтау;
- кафедралардың оқу-әдістемелік жұмыстарын талдау және ректоратта,
университеттің кеңестері мен институтта сырттай оқыту мәселелері бойынша
талқылау үшін материалдар дайындау;
- сырттай оқу бойынша студенттер контингентінің қозғалысын есепке алу;
- сырттай оқу бөлімінде кафедра оқытушыларының оқу жүктемелерін орындалуын
есепке алу және сағаттық жүктемедегі оқытушылардың жұмыстарына төлем жасау
туралы өтініштерін рәсімдеу;
- сырттай оқу бойынша оқу үдерісін қамтамасыз ету үшін құжаттамалардың
барлық түрлерін дайындау;
- сырттай оқу бойынша университет кафедраларындағы оқу құжаттамаларының
жағдайына бақылау жасау.
Қызметтері:
- мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарттарын жетілдіру жөнінде
ұсыныстар енгізу;
- оқу үдерісіне заманауи оқу-әдістемелік және дидактикалық материалдарды
енгізу;
- сырттай оқу мамандықтары бойынша жұмыстық оқу бағдарламаларын әзірлеп,
бекітуді ұйымдастыру, мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарттарының
талаптарына сәйкестігіне сараптама жасау;
- сырттай оқу бойынша университет кафедраларындағы сағаттар санын есептеу
мен оқу жүктемелерінің бөлінуіне бақылау жасау;
- сырттай оқу бойынша оқу үдерісі кестесін жасау;
- сырттай оқитын студенттер үшін пәндердің жұмыстық оқу бағдарламаларын,
оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдар, оқу-әдістемелік кешендер әзірлеуді
ұйымдастыру;
- сырттай оқу бойынша оқу топтарын қалыптастыру;
- озық педагогикалық тәжірибені жинақтау және тарату мен білімді
ақпараттандыру іс-шараларын жүргізу;
- сырттай оқу мамандықтары бойынша студенттердің оқу сабақтарының кестесін,
СӨЖ кестелерін жасау және оны орындау;
- сырттай оқу бойынша мамандықтардың жұмыстық оқу жоспарларын АЖО-на
енгізуді тексеру;
- сырттай оқу түрі бойынша оқитын студенттердің жеке іс-қағаздарын
қалыптастыру.
Сырттай оқу бөлімінің ерекшелігі, оқу үрдісінің негізі болып сырттай
оқушы - студенттің бағдарлама материалдарын өздік жұмысы арқылы меңгеруі.
Сырттай оқу бөлімінің бағдарламасы күндізгі оқу бөлімінің бағдарламасымен
салыстырғанда сағат саны көп емес, сол себепті сырттай оқушы-студенттің
алдына оқу үрдісінде өзге де міндеттер қойылып, оқытушымен жүйелі қарым-
қатынас болмайды.
Сырттай оқушы-студент өздік жұмысын ұйымдастыру, сырттай оқу бөлімінің
қызметкерлері және оқытушыларының алдында тұрған басты міндеттерінің бірі –
оқу материалын меңгеруге көмек көрсету.
2 БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚҰЖАТТАМА
2.1 Тапсырма қойылымы
Біріншісі - негізгі талап – ең көп таралаған платформа – Windows
платформасымен сәйкестігі.
Екіншісі – қолдану қарапайымдылығы. Программа интерфейсі кез келген
деңгейдегі қолданушы үшін программаны басқару кезінде қиындықтар
тудырмайтындай ұйымдастырылу керек.
Үшіншісі – мәліметтер қорының операциялық жүйеге сәйкес болатын
форматта берілу керек және дұрыс жұмыс жасау үшін қосымша элементтерді
(кітапханаларды, драйверлерді, кодектерді) қажет етпейтін болу керек.
Айтылған талаптарды ескере отырып, қойылған есепті шешудің келесі
инструменталдық құралдары мен әдістері анықталды:
- инструменталдық жүйе ретінде Borland Delphi таңдалынды, себебі бұл
программалық пакет Windows үшін программалар құруға мүмкіндік береді.
Компиляция кезінде дайын программа орындалатын бір файлға орналастырылады
да, басқа дербес компьютерлерде негізгі компоненттреді пайдалану кезінде
қосымша кітапханаларды талап етпейді. Borland Delphi программалық пакеті
біздің техникалық тапсырманың барлық пункттеріне толық сәйкес келеді.
- бағдарлама форматы ретінде Acсess таңдалынды. Себебі бұл формат
универсалды болып табылады және барлық аппараттық және программалық
платформалармен қолданысқа келе алады, ал қондыру барысында офиспен
қондырылады. Бұл формат та техникалық тапсырманың барлық пункттеріне сәйкес
келеді – Windows-пен қолданылады, оның көмегімен кез-келген интерфейс
мәселесін шешуге болады, сонымен қатар, оны қарау үшін қосымша программалық
қамсыздандыруды талап етпейді.
Сонымен, қойылған есепті шешу үшін бізге келесі программалық қамсыздандыру
қажет:
Borland Delphi инструменталдық жүйесі. Қазіргі кезде программистерге
Delphi пакетінің келесі нұсқасын - Borland Delphi 7 Studio пайдалану
мүмкін болып отыр. Алдыңғы нұсқалары сияқты Borland Delphi 7 Studio әр
түрлі программалар құруға мүмкіндік береді: қарапайым бір терезелі
қосымшадан бастап, таратылған мәліметтер қорын басқаруға болатын
программаға дейін. Пакет құрамына мәліметтер қорымен, XML-құжаттармен жұмыс
жасауға мүмкіндік беретін, анықтамалық жүйе құруға мүмкіндік беретін, басқа
да есептер шешуге болатын әр түрлі утилиталар кіреді. Жетінші нұсқаның
ерекшелігі .NET технологиясын қолдау болып табылады.
2.2 Мәліметтер қорына жалпы түсінік
Ақпараттар жүйесінің негізі, оның зерттеу обьектісі – мәліметтер қоры.
Мәліметтер қоры дегеніміз не? мәліметтер қоры – жалпы айтқанда, нақты
өмірдегі қайсібір обьекті туралы мәліметтер тізімі. “мәліметтер қоры
сөзінің” синонимі - “мәліметтер банкі”.
Қордағы мәліметтерді тез және сапалы іздеу үшін, бұл процесс
автоматтандырылған болуы керек. компьютерлік мәліметтер қорын құрудың
бірнеше әдістері бар:
Алгоритмдік программалау тілдері арқылы (pascal, c++, basic). Бұл әдіс
әмбебаб мәліметтер қорын құру үшін қолданылады.
Қолданбалы орта көмегімен, мысалы visual basic. Бұл әдіс арқылы
қайсібір жеке талаптар қойылған мәліметтер қорын құруға болады.
Арнайы программалық орта көмегімен. Ол мәліметтер қорын басқару жүйесі
деп аталады (мқбж).
Қазіргі кезде МҚБЖ – ның көптеген түрлері жарық көрді. Олардың ішіндегі
ең танымалылары access, foxfro және paradox.
Мәлiметтер қорын басқару жүйесi (МҚБЖ) мәлiметтер құрылымы типтерiнiң
бiрiне бағытталады. Олар: иерархиялық МҚБЖ, желiлiк МҚБЖ, реляциялық МҚБЖ
болып үшке бөлiнедi.
МҚБЖ – программалық жабдық, оның көмегiмен МҚ (мәлiметтер қоры)
құрылады, соның негiзiнде ақпаратты iздеу жүйесi (АIЖ) құрылады және жұмыс
iстейдi. Ақпаратты iздеу жүйесi дегенiмiз – мәлiметтер қорының жиынтығы
және оларға қызмет көрсетушi бағдарламалар.
Кез-келген мәліметтер қоры деректердің реляционды моделіне негізделеді.
Мәліметтердің реляционды моделінің негізінде қатынастар (relation -
ағылшын тілінде қатынас) ұғымы жатыр. Егер белгілі шарттарды орындасақ,
қатынасты екі өлшемді кесте түрінде берген ыңғайлы болады. Кесте көрнекті,
әрі адамға түсінікті бейнелеу болып табылады.
Мәліметтер қорының модельдері. Мәліметтер қоры бір ғана немесе бірнеше
модельдердің қосындыларынан тұруы мүмкін. Кез келген мәліметтер моделін
өзінің қасиеттерімен мінезделінетін обьект ретінде қарастыруымызға болады,
сәйкесінше осы обьектке қандай да бір амалдар қолдануымызға болады.
Мәліметтер моделінің үш негізгі типін беруге болады, олар: реляционды,
иерархиялық және желелік.
Реляционды модель. Реляционды моделінде (латын сөзі relatio - қатынас)
– құрама бөліктері арасындағы қатынасы арқылы мәліметтер басқарылады.
Қарапайым жағдайда ол – екі өлшемді массив немесе кесте болып табылады, ал
күрделі ақпараттық жүйелерді құру кезінде кестелер жиынтығы деп түсінуге
болады. Мұндай кестенің әрбір жолы – жазу ал, бағандары - өріс деп
аталады.
Реляционды мәліметтер қоры келесі қасиеттерге ие болады:
• Кестенің әрбір элементі – мәліметтің бір элементі;
• Кестедегі барлық өрістер бір типті;
• Әр бір өріс әмбебаб атқа ие;
• Кестеде бірдей жазулар жоқ;
• Кестедегі жазулар реті өзгермелі немесе берілген өлшемді болуы
мүмкін.
Иерархиялық модель. Мәліметтер қорының иерархиялық моделі төңкерілген
ағашқа (граф) ұқсайды. Себебі, мұнда қайсібір элементтер дербес элементке
бағынады. Берілген модель – деңгей, байланыс және түйіндер сияқты
параметрлермен мінезделінеді. Модельдің принципы келесідей: бірнеше кіші
түйіндер өзінен үлкен түйінмен байланысады. МҚБЖ – мәліметтер
қорын құру, жүргізу және қолдануға арналған тілдік және бағдарламалық
құралдардың жиынтығы. Қолданылу түріне байланысты МҚБЖ дербес және көпшiлiк
қолданушы деп бөлінеді. Дербес МҚБЖ бір компьютерде жұмыс істейтін желiлiк
мәліметтер қорын құруды қамтамасыз етеді. Дербес МҚБЖ-не Paradox, dBase,
FoxPro, Access т.б. жатады. Көпшiлiк қолданушы МҚБЖ клиент-сервер
архитектурасында жұмыс істейтін ақпараттық жүйелерді құруға мүмкіндік
береді. Көпшілік қолданушы МҚБЖ-не Oracle, InterBase, Microsoft SQL,
Server, Informix және т.б жатады. МҚБЖ-ң негізгі үш функциясын бөліп
көрсетуге болады.
• Мәліметтерді анықтау (Data definition) – сіз өзіңіздің мәліметтер
қорыңызда қандай ақпараттар сақталатынын анықтай аласыз, мәліметтер
құрылымын және типін, сонымен қатар бұл мәліметтер бір-бірімен қалай
байланысқанын көрсете аласыз. Кейбір жағдайларда сіз, сонымен қатар,
мәліметтерді тексеру форматы мен критерийін бере аласыз;
• Мәліметтерді өңдеу – мәліметтерді әр түрлі тәсілдермен өңдеуге болады.
Мәліметтерді онымен байланысқан басқа бір ақпаратпен байланыстырып,
нәтиже мәнін есептеуге болады;
• Мәліметтерді басқаруда – сiз мәліметтермен кім танысуына болатынын
көрсетіп, оларды өшіріп немесе жаңа ақпарат қоса аласыз. Сонымен қатар,
мәліметтердің ұжымдық қолдану ережелерін анықтауға болады.
Мәлiметтер қорында қолданылатын терминдер.
Мәлiметтер қоры – ақпараттар сақталатын қойма. Мәлiметтер қорынан
керегiне қарай қажеттi мәлiметтер алу үшiн сақталады. Басқаша айтсақ, мұнда
керектi ақпаратты iздеу ұйымдастырылады.
Кесте – мәлiметтердi жазба (жол) және өрiс (бағана) түрiнде сақтауға
арналған обьект болып табылады. Әрбiр кесте нақты бiр сұрақ бойынша
мәлiметтердi сақтауға қолданылады.
Мәлiметтер қорында екi өлшемдi кестенiң жолдары жазбалар деп, бағандары
өрiстер деп аталады. Дәлiрек айтқанда, мәлiметтер қорында, кестедегi әрбiр
жол жазба болып табылады, ал жазба бiрнеше өрiстерге бөлiнедi.
Сұраныс бiр немесе бiрнеше дайын кестелердiң негiзiнде құрылады. Форма
мен Есеп беру бiр кесте (немесе сұраныс) негiзiнде құрылады. Сұраныс
қажеттi мәлiметтi бiр немесе бiрнеше кестеден алуға мүмкiндiк бередi.
Форма мәлiметтер енгiзу үшiн қолданылады. Әрбiр формаға енгiзу үшiн,
кесте өрiсiндегi мәлiметтердi бейнелеу үшiн немесе өзгерту үшiн
қолданылатын басқару элементтерiн орналастыруға болады.
Есеп беру мәлiметтердi баспадан шығаруға арналған. Есеп беру қағазға
басып шығаруға арналған, мәлiметтердi көрудiң ерекше формасы. Мәлiметтер
қорын баспаға шығармастан бұрын, қағаз бетiнде қандай түрде
бейнеленетiндiгiн және қандай жазбалар мен өрiстер енгiзiлетiндiгiн
қарастыру керек. Есеп берудi кез келген бiр кестеден, сұраудан қарауға
болады.
Өрiстер типтерi және қасиеттерi. Мәлiметтердiң әр түрлi типтерi болады.
Ендi информациялық жүйелердегi мәлiметтердiң, яғни өрiс мәндерiнiң
типтерiне тоқталайық.
Негiзгi типтер:
• Текстiк мәлiметтер (TEXT). Текстiк мәлiметтердiң мәндерi алфавиттi-
цифрлi символдардан тұрады және ұзындығы 255-тен аспауы керек;
• Сандық мәлiметтер (NUMBER). Бұл типтегi атрибуттардың мәндерiмен
арифметикалық амалдар орындауға болады. Сандық мәлiметтер ұзындығы бүтiн
сан болса 2 байт, бөлшек сан болса жылжымалы нүктелi сан форматында 4
байт орын алады. Бүтiн және бөлшек бөлiктерi санда нүктемен ажыратылады.
• Дата немесе уақыт типi (DATETIME). Дата типi белгiлi бiр форматта
берiледi, мысалы: кк.аа.жж (күн, ай, жыл). Алғашқыда бұл текстiк
мәлiметтiң бiр жағдайы сияқты көрiнедi. Алайда, информациялық жүйеде дата
типтi қолданудың ерекшелiктерi бар.
• Жүйе қатты бақылау жүргiзу мүмкiндiгiн алады;
• Автоматты түрде датаны әр елдiң дәстүрiне байланысты бейнелеу мүмкiндiгi
туады;
• Программалау барысында даталарға арифметикалық амалдарды орындау
жеңiлдейдi.
• Логикалық мәлiметтер (YESNO). Бұл типтiң мәлiметтерiн булевтiк деп
атайды және мәндерi TRUE немесе FALSE (шартты түрде 1 немесе 0) болады
және мұндай мәлiметтер “иә”, “жоқ” болып интерпретацияланады.
• OLE обьектiсiнiң алаңы. Бұл ең бiр қызықты типтердiң бiрi болып табылады.
Бұл типтiң мәнi ретiнде OLE объектiсiнiң кез келгенi болуы мүмкiн (егер
компьютерде болса) – графика, дыбыс, видео.
• Қолданушының типi. Көптеген жүйелер қолданушыларға өздерiнiң типiн
жасауға мүмкiндiк бередi. Мысалы: “апта күнi” (дүйсенбi, сейсенбi және
т.б), “адрес” (пошта индексi-қала-және т.б).
Сұрау (запрос) – белгiлi бiр ақпараттарды алуға талап болып табылады.
Сұрау бiр немесе бiрнеше кестелерден құрылады. Сұраудың нәтижесi таңдау
(выборка) деп аталады. Мәлiметтер қорында таңдау сақталмайды; ол әрбiр рет
сұрауды орындағанда жаңадан құрылады да оны жапқанда жоғалады. Сонымен,
ақпараттарды таңдау үшiн бiрiншiден, қандай ақпарат керек болып
тұрғандығын; одан кейiн ол ақпарат қай кестеде сақталғандығын бiлу керек.
Сұраныстың негiзгi типтерi:
• Стандартты таңдаулар;
• Орындау үшін әрекеттер;
• Қосу үшін сұраныс. Кестедегі іріктелген жазбаларды немесе ағымдағы
мәліметтер қорындағы сұранысты басқа кесте соңына қосуға болады;
• Жою үшін сұраныс;
• Жаңарту үшін сұраныс. Берілген жазбаларды шартты қанағаттандыратын
ыңғайлы жағдайға өзгертуге болады;
• Жаңа кесте құру үшін сұраныс;
• Параметрлік сұраныс. Көбіне пайдаланушыға құрылған сұраныс бойынша іс
жүргізуге (жұмыс жасауға) тура келеді, бірақ кей жағдайларда таңдау
кезінде біршама өзгешеліктер болады. Ондай жағдайда, қайта-қайта жаңадан
сұранысты баса бермес үшін, сұранысты параметрімен құру керек.
• Сұраныстың тоғысуы берілгендерді көрнекті, кросс - кестені компактілі
пішінде көрсетеді. Берілгендерді өңдеуде түрлі топтағы жазбалар мен
топтық есептеулерді жүзеге асырады.
2.3 Бағдарламалау тілін сипаттау
Delphi ортасына жалпы түсінік. Delphi 6 Windows 95, Windows 98 немесе
Windows NT операциялық жүйесінің ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz