Экологиялық қылмыстың түсінігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
I. Экологиялық қылмыстың түсінігі.
1.1 Экология заңдарын бұзудың түсінігі.
1.2 Экология заңдарын бұзудың белгілері
II. Атмосфераның ластануы
2.1 Ормандардың экологиялық маңызы.
2.2 Судың ластануы.
Практикалық жұмыстар.
Қосымша.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.

,

Кіріспе.
Менің курстық жұмысымның тақырыбы Экологиялық қылмыстар.Бұл
тақырыпты зерттеу барысында әдебиеттер мен басылымдарды қолдандым.
Зерттеу барысында келесідегідей тақырыптарға жіктеп қарастырдым:
- Экологиялық қылмыстың түсінігі.
- Экология заңдарын бұзудың түсінігі.
- Экология заңдарын бұзудың белгілері.
- Атмосфераның ластануы.
- Ормандардың экологиялық маңызы.
- Судың ластануы.
Курстық жұмысты жазудағы ұстанған мақсатым: Экологиялық қылмыстардың
түсінігін, қылмыс құрамының түсінігі мен мазмұнын және қылмыс құрамының
түрлерін толықтай зерттеу болып табылады.Сонымен қатар курстық жұмысымда
толығырақ бөлімдер бойынша мағлұматтар айтылады. Бұл курстық жұмыс
көптеген қызықты мағлұматтарды қамтиды. Енді қысқаша мәлімдеме беріп
кететін болсақ:
Негізгі бөлімнің бірінші тақырыбы бойынша экологиялық қылмыстың жалпы
түсінігі. Экология заңдарын бұзудың түсінігі, экология заңдарын бұзудың
мазмұны, сондай-ақ экология заңдарын бұзудың сипатына қарай жаза
тағайындалмайтын және жаза тағайындалатын қылмыстық жауаптылыққа жалпы
түсінік екінші және үшінші тақырыптарда қарастырдым. Негізгі бөлімнің
төртінші тақырыбында ормандардың экологиялық маңызын жан-жақты қамтуға
тырыстым.
Зерттеу жұмысымның мақсаттары мен міндеттері: Курстық жұмысымның
мақсаты экологиялық қылмыстың мәнін, жүйесін, мақсатын, қағидаларын
толығырақ ашып, толық мәліметтер беру.

Зерттеу жұмысымның құрылымы: кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытынды,
пайдаланған әдебиеттерден тұрады.

Зерттеу пәні: Қылмыстық құқық.

I. Экологиялық қылмыстың түсінігі.
Экологиялық Қылмыс – қылмыстық құқықта қоршаған ортаға нұқсан
келтіретін қылмыс түрі. Э. қ-қа шаруашылық қызмет пен өзге де қызметке
қойылатын экол. талаптардың бұзылуы, экол. тұрғыдан қауіпті хим.,
радиоактивті және биол. заттарды өндіру мен пайдалану кезінде микробиол.
немесе басқа да биол. агенттермен жұмыс істеу кезінде сақталуға тиіс
қауіпсіздік ережелерінің, ветеринарлық ережелердің, өсімдіктердің аурулары
мен зиянкестеріне қарсы күресу үшін белгіленген ережелердің бұзылуы, суды
ластау, бітеу, сарқу, теңіз аясын ластау, Қазақстан Республикасының
құрлықтық қайраңы және айрықша экон. аймағы туралы заңдардың бұзылуы,
жануарлар дүниесін қорғау ережелерін бұзу, су жануарлары мен өсімдіктерін
заңсыз алу, заңсыз аңшылық, жануарлар мен өсімдіктердің сирек кездесетін
және құрып кету қаупі төнген түрлерімен заңсыз әрекет жасау, ағаштар мен
бұталарды заңсыз кесу, ормандарды жою немесе зақымдау, ерекше қорғалатын
табиғи аумақтар режимінің бұзылуы, экол. ластау зардаптарын жою шараларын
қолданбау, т.б. жатады (ҚР Қылмыстық кодексі, 278 – 292-баптар).
Экологиялық құқық – қоршаған табиғи ортаның сапасын жақсарту, қорғау,
сауықтыру, экологиялық зиянды салдардың алдын алу мақсатында қоғам мен
табиғаттың өзара әсері жүйесіндегі қоғамдық (экологиялық) қатынастарды
реттейтін экологиялық-құқықтық нормалар жиынтығы:
Өзге де елдер сияқты қазақстанда да қоршаған орта мен табиғи
ресурстарды қорғау заңнамада негізделген.Қазақстан Республикасының
экологиялық заңнамасын құрайтын экологиялық құқықтық көздері төмендегідей
құқықтық құжаттар болып табылады. Қазақстан Республикасының Конституциямы,
заңдары мен кодекстері, жарлықтар, нормативтік актілері және т.б.
Қазақстан республикасының 1995 жылы 30 тамызда қабылданған
Конституциясы қоршаған ортаны қорғаудың негіздері бекітілген. Конституцияға
сәйкес еліміздің азаматтары табиғат қорғау заңнамасының талаптарын
сақтауға, қоршаған ортаны қорғауға өатысуға міндетті. ҚР Конституциясы
азаматтардың жерге және т.б. табиғи ресурстарға құқықтарын жариялайды,
әрбір адамның қолайлы қоршаған ортата құықғын бекітеді. Азаматтардың
табиғатқа, оның байлықтарын қорғауға қатысты міндеттерін белгілейді.
Қоршаған табиғи ортаны қорғау саласындағы барлық заңдар табиғи ресурстың
құқықтық негізі құрайды. Олардың құрамына Атмосфералық ауаны қорғау
туралы, Тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі туралы, Ерекше қорғалатын
табиғи аумақтар туралы, Жануарлар әлемін қорғау, өсіру және пайдалану
туралы және т.б. енеді.
1997 жылғы 15 шілдеде қабылданған №160-1 қоршаған ортаны қорғау
туралы ҚР Заңы экологиялық заңнама жүйесін басқарады. Табиғи ортаны
қорғаудың мәселелерінде басқа заңдардың нормалары Қазақстанның
Конституциясына және аталған заңға қайшы келмеуі тиіс. Қоршаған орта мен
табиғи ресурстарды қорғаудың заңнамалық базасын қысқаша түсіндірген оқытушы
енді экологиялық мониторинг, оның түрлері мен функциялары туралы сұрақтың
мәнін ашуға кіріседі.
Экологиялық мониторинг (лат. монитор – еске салатын, қадағалайтын) –
антропогендік және табиғи факторларжың әсерімен қоршаған ортаның жай-күйіне
бақылау, бағалау және болжау жүйесі. Мониторингтің негізгі принципі –
үздіксіз бақылап отыру. Экологиялық мониторинг экологиялық бақылаудың тек
бөлігі ғана емес, ол сонымен бірге бағалауды және болжауды жүргізеді,
сондай-ақ бір қызметті қоршаған табиғи ортаның жай-кұйі туралы қажетті
ақпаратпен қамтамасыз етеді.Содан кейін мониторингтің түрлері
қарастырылады. Аумақтық шегіне байланысты экологиялық мониторингтің үш
сатысы бар: жергілікті, аймақтық және жаһандық.Жергілікті мониторинг
деңгейінде төмендегідей көрсеткіштерді бақылау неғұрлым маңызды болып
табылады:
1. Адам мен табиғи экожүйелерге қауіпті ластаушы заттардың
концентрациясы:
а) атмосфералық ауада көміртегінің, азот тотықтары, күкірт қос
тотығы, озон, шаң, радионуклидтер, пестицидтер, ауыр металдар және т.б.
б) судың бет жағындағылар: пестицидтер, ауыр металдар,
радионуклидтер, РН, минералдану, фенолдар, мұнай өнімдері, фосфор, азот,
бенз(а)пирен;
в) топырақта: ауыр металдар, пестицидтер, радионуклидтер, азот,
фосфор, мұнай өнімдері және т.б.
г) биотада: ауыр металдар, пестицидтер, радионуклидтер және т.б.
2. Зиянды физикалық әсер етудің деңгейлері: радиация, шу, діріл,
электромагниттік өріс және т.б.
3. Биосфераның ластануы, әсіресе тумысынан кемістіктер салдарынан
болатын аурудың динамикасы.
Аймақтық мониторинг деңгейіне ірі табиғи-аумақтық кешендер
экожүйелерінің (орман экожүйелерінің, өзен бассейндерінің,
агроэкожүйелердің және т.б.) жай-кұйіне бақылау жасау жатады, сондай-ақ
биологиялық айналымлар, олардың бұзушылықтары зерттеледі, бір аймақтардағы
қоршағаан ортаға антропогенді әсер етудің сипаты мен сандық көрсткіштеріне
талдау жүргізіледі. Мысалы, аймақ шегінде жануарлыардың жойылып бара жатқан
түрлерінің популяциялық жай-күйіне бақылау жасалады.
Тұтастай алғанда биосфередағы мүмкін болатын өзгерістерді байқау,
бақылау және болжауды қамтамасыз ету – жаһандық мониторингтің міндеті. Оны
фондық немесе биосфералық деп те атайды.
Жаһандық мониторингтің негізгі мақсаттары болып табылатдар:
–                 адам денсаулығына төнетін қауіптің алдын
алудың кеңейтілген жүйесінұйысдастыру.
–                 климатқа атмосфераның жаһандық ластануының
әсерін бағалау;
–                 биологиялық жүйелерде, әсіресе қоректік
тізбектерде ластанудың мөлшері мен бөлінуін бағалау.
–                 қоршаған ортаға әсер ететін жерүсті
экожүйелерінің реакциясы;
–                 ауыл шаруашылығы қызметі мен жерді
пайдаланудың нәтижесінде пайда болатын күрделі проблемалары;
–                 Әлемдік мұхитты ластауға және теңіз экожүйесін
ластанудың әсері;
–                 халықаралық ауқымдағы стихиялық апаттар туралы
алдын ала ескерту жүйесін құру.

1.1.Экология заңдарын бұзудың түсінігі
Экология заңдарын бұзу дегеніміз - белгіленген экологиялық тәртіпті
бұзатын және табиғи ортаға зиян келтіретін заңға қайшы кінәлі әрекет
немесе әрекетсіздік айтамыз.Экологиялық құқық бұзушылықтың объектісі –
қоғамдық қатынастар, олар қоршаған ортаның сақталуымен, сапаны сақтау,
қамтамасыз етумен байланысты.Экологиялық құқық бұзушылықтың объективті жағы
– қоғамдық қатынастардан, экологиялық құқықты және заңды не жеке
тұлғалардық заңды мүдделерін қорғау, қоршаған ортаны қорғау және табиғи
ресурстарды тиімді пайдаланудағы қағамдық қауіпті қол сұғушылық.
Объективтік жақтың белгілері әрекет, қағамдық қауіпті зардап, әрекет пен
зардап арасында себептілік байланыстың болуы, сағат, қылмыстың жасалған
жері, құқық бұзушылық тәсілі. Субъективтік жағы тұлғаның жасаған қоғамдық
қауіпті әрекетіне психикалық қатынасымен және де оның зардаптарымен
сипатталады. Субъективтік жақтың беогілері кінә, мақсат және себеп.
Экологиялық құқық бұзушылықтың субъектілері өнеркәсіп, ұйым, мекеме,
лоардың лауазымды тұлғалары, табиғаттың жеке объектілеріне әрекеттерімен
(әрекетсіздік) зардап келтіреді. Түрлі критерийлер бойынша экологиялық
құқық бұзушылықтарды түрлерге жіктеуге болады. Қолданылатын санкциялар
бойынша экологиялық құқық бұзушылықтар қылмыстық, әкімшілік, азаматтық-
құқықтық, тәртіптік және материалдық сипатына бөлінеді. Қол сұғушылық заты
бойынша экологиялық құқық бұзушылықтар бөлінеді жер, су, орман, жер қойнауы
туралы заңдылығын бұзу, атмосфералық ауаны қорғау, жануарлар әлемін қорғау
және пкайдалану, ерекше қорғалатын табиғи территорияларды қорғау және
адамның қоршаған ортасын қорғау туралы заңдарды бұзу. Қоғамдық қауіптілік
дәрежесі бойынша экологиялық құқық бұзушылықтар бөлінеді экологиялық
қылмыстар және экологиялық теріс қылмыстар, олар әкімшілік, азаматтық,
тәртіптік және материалдық құқық бұзушылықтар болып тағы жіктеледі.
Келтірілген зиянның сипатына қарай экологиялық құқық бұзушылықтар бөлінеді:

- Қоршаған табиғи ортаны және табиғи объектілерді ластау;
- Табиғат объектілеріне зақым келтіру, жойып жіберу;
- Табиғи ресурстардың жүдеуі;
- Табиғи ресурстарды үнемсіз пайдалану.
Қоршаған ортаға зиян - өмір сүріп жатқан қоршаған табиғи
ортадан сапалық және сандық жағынан айырылу, ол қоршаған ортаны ластауда,
объектілер мен экожүйені бұзу, бүлдіруде білінеді.
Осындай зиянның пайда болуының 2 түрі бар: экономикалық зиян (табиғат
пайдаланушының экономикалық мүддесіне қол сұғады) және экологиялық
зиян(қоршаған табиғи ортада, адамның таза, денсаулық, өмірге қолайлы
мүддесіне қол сұғу). Экологиялық құқық бұзушылық үшін заңмен белгіленген
жауапкершілік жүзеге асырылады. Тәртіптік жауапкершілік ҚР-сының
заңнамасымен лауазымды тұлғаларға және басқа да ұйым, мекеме,
кәсіпорындардың жұмыскерлеріне қолданылады. Бұндай жауапкершіліктің түрі
ішкі тәртіп бойынша ережелер, жарғыларменбірег енгізіледі. “ҚР-дағы еңбек
туралы” ҚР-сының Заңы тәртіптік жауапкершіліктің келесі түрлерін бекітеді:
ескерту, сөгіс, жеке еңбекшартын бұзу.
Кінәлі лауазымды тұлғп\алар және басқа да жұмыскерлің экологиялық
құқық бұзушылығынан мекеме, ұйым, кәсіпорынзиянның орнын толтыру үшін шығын
щығарса, онда олар еңбек заңнамасына сәйкес мекеме, ұйым, кәсіпорын алдында
материалдық жауапкершілікте болады. Бұнда тек тікелей нұқсан ескеріледі.
Кәдімгі өндірістік қауіп-қатер категориясына жататын залал үшін жұмыскер
жауап бермейді.
ҚР-сының әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі әкімшілік
құқық бұзушылық жасаған үшін окелесі әкімшілік өндіріп алу түрлерін
бекітеді: ескерту, айып, арнайы құқықтан айыру, түзету жұмыстары және т. б.
Әкімшілік жауапкершіліктің кең тараған шарасы айып болып табылады, ол
заңмен белгіленген мөлшерде алынады.
Қылмыстық жауапкершілік экологиялық заңдылықты бұзғаны үшін
тек тікелей ҚР Қылмыстық Кодексінде көрсетілуі тиіс. Жалпы ҚР Қылмыстық
Кодексі экологиялық қылмыстардың 18 құрамын көрсетеді. Осындай қоғамдық
қауіпті әрекеттерге қылмыстық жауапкершіліктің келесі түрлері бекітілген:
қоғамдық жұмыстар, шектелген бостандық, бас бостандығынан айыру, қамауға
алу және т. б.
Заңды тұлғалар және азаматтар қоршаған табиғи ортаға зиян
келтірген, азаматтардың мүлкіне және денсаулығына, қоршаған ортаға зиян
келтіру арқылы бұзу, жайып жіберу, бүлдіру, табиғи ресурстарды үнемсіз
пайдалану, табиғи экологиялық жүйені қирату және т. б.экологияны бұзатын
адам әрекет етіп жатқан заңдылыққа сәйкес толық мөлшерде орнын толтыру
керек. Зиянның орнын толтыру ерікті түрде немесе сот бекіткен такса және
залалды санау әдістемесі бойынша, ал олардың болмаған жағдайында – қоршаған
табиғи ортаға келтірілген зиянның толық шығынын, сонымен қатар болмай
қалған табысты ескереді.

1.2 Экология заңдарын бұзудың белгілері.
Экологиялық құқықтық бұзудың 4 белгісі бар:
1)  тәртіп бұзудың кінәсі-бұл қасақана немесе абайсызда болуы
мүмкін. Қасақана құқық бұзушылыққа көбінесе заңсыз аң аулау, балықтарды
заңсыз ұстау, орманды заңсыз кесу және т.б жатады.
2)  Заңға қарсы бағыт-табиғи ортаны қорғау немесе тиімді пайдалану
туралы заңды қасақана бұзады.
3)  Қоғамдық қауіптілік - бұл жеке адам мен заңды тұлғалардың
айналадағы қоршаған табиғи ортаға келтірген зияннан көрінеді.
4)  Жазаланатындығы- бұл заң бұзушыға заңдық жауаптылық шаралары
қолданылатындығын білдіреді.
Экологиялық құқық бұзушылықтың объектісіне айналадағы табиғи ортаны
қорғау және сақтаумен байланысты қоғамдық қатынастар жатады. Бұл қатынастар
өзінің мазмұнына қарай табиғи ресурстарға меншік құқығын, табиғат
пайдалану құқығы, айналадағы табиғи ортаны зиянды зардаптардан қорғау,
экологиялық құқықты және адамдар мен азаматтардың заңды мүдделерін қорғау
және т.б болып табылады.Экологиялық құқық бұзушылықтың субъектісіне заңды,
жеке тұлғалар, соның ішінде ҚР-сының аумағындағы құқық бұзған ел
азаматтары және изаңды тұлғалары жатады.
Экологиялық құқық бұзушылықтың объективтік жағы 3 түрлі: элементпен
мінезделеді.
1)   Құқыққа қайшы мінез-құлық
2)   Экологиялық зиян келтіру немесе нақты зиян келтіру қаупі.
3)   Құқыққа қайшы мінез-құлық пен нақты зиян келтіру қаупі
арасындағы себепті байланыс.
   Экологиялық құқық бұзушылықтың субъективтік жағы заң бұзушының іс-
әрекеті немесе әрекетсіздігі нәтижесінде көрініс табатын өзінің құқыққа
қайшы мінез-құлқы.Заң кінәнің 2 түрін қарастырады: қасақана немесе
абайсызда. Қасақана экологиялық құқық бұзушылыққа құқық бұзушының мінез-
құлқының нәтижесінде қоғамға зиян тигізетінің біле тұрып және саналы түрде
қылмыс істеуі жатады. Абайсыздықтың қылмыстың 2 түрі бар, өзіне сенушілік
және ұқыптылық.
Экологиялық құқық бұзғаны үшін заңдық жауапкершілік дегеніміз- мемлекет
және оның органның заңның және заңдық тәртіптің сақталуы үшін, құқық
бұзушыға қолданылатын мәжбүрлеу шараларын реттейтін құқық нормаларының
жиынтығын айтамыз.
Экологиялық құқық бұзушылықтың түрлеріне:
1) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын мүліктік
жауапкершілікке әкеп соғатын бұзушылық;
2) қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы
әкімшілік құқық бұзушылықтар;
3) экологиялық қылмыстар жатады.
Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.
Экологиялық құқық бұзушылықтар жасаған тұлғалар өздері келтірген
залалды Экологиялық Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де
заңнамалық актілеріне сәйкес өтеуге міндетті.
Мыналардың:
1) табиғи ресурстарды жою мен бүлдірудің;
2) табиғи ресурстарды өз бетімен және ұтымсыз пайдаланудың;
3) қоршаған ортаны өз бетімен ластаудың, оның ішінде авариялық,
келісілмеген жаппай шығарындылар мен төгінділердің, өндіріс және тұтыну
қалдықтарын орналастырудың;
4) қоршаған ортаны нормативтен тыс ластаудың салдарынан қоршаған
ортаға, азаматтардың денсаулығына, жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттің
мүлкіне келтірілген залал өтелуге тиіс.
Экологиялық құқық бұзушылық жасаған тұлғалардың жеке тұлғалардың
денсаулығына келтірілген зиянды, жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттің
мүлкіне келтірілген залалды өтеуі ерікті түрде немесе Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес сот шешімі бойынша жүргізіледі. Зиян
жәбірленушінің еңбекке қабілеттілігінен айырылу дәрежесі, оның емделуіне
және денсаулығын қалпына келтіруге жұмсалған шығындар, аурудың күтіміне
байланысты шығындар, өзге де шығыстар мен жоғалтулар ескеріле отырып, толық
көлемде өтелуге тиіс.
Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу салдарынан
қоршаған ортаға келтірілген залалды өтеу ерікті түрде немесе жүргізілу
тәртібі Экологиялық Кодекске сәйкес айқындалатын залалды экономикалық
бағалау негізінде сот шешімі бойынша жүргізіледі.
Қызметі қоршаған ортаға жоғары қауіптілікпен байланысты жеке және заңды
тұлғалар, егер зиянның еңсерілмейтін күш немесе жәбірленушінің теріс пиғылы
салдарынан туындағанын дәлелдей алмаса, жоғары қауіп көзі келтірген зиянды
өтеуге міндетті.
Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу нәтижесінде
келтірілген моральдық зиян Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасы нда
белгіленген тәртіппен өтелуге тиіс.
1. Қоршаған ортаға зиян келтірген тұлға келтірілген залалды ерікті
түрде жоюға не өзгеше тәсілмен оның орнын толтыруға құқылы. Тұлғаның
залалды жою не оның орнын толтыру туралы міндеттемесі кепілхатта жазылуға
тиіс.
2. Зиянды өтеу қоршаған ортаға зиян келтірген тұлғаның өз
қаражаты немесе сақтандыру төлемдері есебінен құндық нысанда жүзеге
асырылуы мүмкін.
3. Зиянды өтеудің құндық нысандарына қоршаған ортаның зиян
келтірілгенге дейінгі жай-күйін қалпына келтіруге, табиғи ресурстарды
толықтыру жөніндегі іс-шараларды орындауға, талапкерге, алынбай қалған
пайданы қоса алғанда, өзге шығындарды өтеуге арналған ақшалай қаражат
жатады.
4. Тараптардың келісімімен сот шешімі бойынша зиян жауапкерге қоршаған
ортаны қалпына келтіру жөніндегі міндеттерді жүктеу жолымен заттай нысанда
өтелуі мүмкін.
5. Зиянды өтеудің заттай нысандарына қоршаған ортаның зиян
келтірілгенге дейінгі жай-күйін қалпына келтіру, жойылған не бүлінген
табиғи ресурстың орнына оған құны тең ресурс беру жөніндегі шаралар жатады.
Зиянды заттай нысанда өтеу келтірілген зиянды өтеудің тәртібін, талаптарын,
мерзімдері мен көлемін регламенттейтін шарт және (немесе) келісім жасасу
жолымен жүргізіледі.
6. Зиянды өтеудің өндіріліп алынатын сомасы мемлекеттік бюджетке, ал
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жағдайларда жәбірленуші
тұлғаға аударылады.
7. Зиянды өтеу қоршаған ортаға зиян келтірген тұлғаны әкімшілік және
қылмыстық жауапкершіліктен босатпайды.
Экологиялық дауларды шешу тәртібі:
1. Экологиялық дауларды соттар Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілерінде белгіленген тәртіппен шешеді.
2. Экологиялық құқықтық қатынастар субъектілері арасындағы экологиялық
даулар келіссөздер арқылы, оның ішінде сарапшыларды тарта отырып не
тараптардың бұрын келісілген дауларды шешу рәсіміне сәйкес шешілуі мүмкін.

II. Атмосфераның ластануы.
Қылмыстың субъективтік жағын анықтау қиын, себебі кінәлінің
психикасында өтетін процесстермен сипатталады және ол адамның сезім
мүшелерімен қабылданбайды. Қылмыстың субъективтік жағының мазмұнын ашу үшін
келесі заңи белгілер қажет, олар: кінә, ниет, мақсат және сезім. Азаматтық
құқықта жасаған әрекетінде кінә болмаса да қоршаған ортаға келген зиян
өтеледі, ал қылмыстық жауапкершілік тек қана қылмыскер әрекетінде кінә
болған кезде ғана туындайды. [1]
Қылмыстық құқықтық ғылым бойынша жасаған әрекеті үшін тұлға толық
жауапкершілікке тартылуы керек, бірақ өз еркімен толық игере отырып,
түсініп, шешім қабылдап жасаған болу керек.
Тұлғаны кінәлі деп тану- ол әрекетті қасақана немесе абайсызда жасады
деп тану. Заң мен тәжірибе жүзінде ең жиі кездесетін кінәнің қасақана
нысаны. Қылмыскердің іс- әрекеттеріндегі нақты ниет экологиялық
қылмыстардың кейбір құрамдарында бар болуын мойындауға болады, атмосфераны
қылмыстық ластау кезінде кінәні тура ниет нысанында екенін мойындау мүмкін
емес. Әдетте, атмосфераның ластау кезінде қылмыскер өзінің іс әрекетінен
зиянды салдардың басталу мүмкіндігін біледі, іс - әрекетінің қоғамға зиянды
екенін сезеді, бірақ онда жануарлар дүниесіне, балық қорларына, тоғай
немесе ауылшаруашылыққа зиян келтіру мақсаты болмайды. Ал егер осындай
салдардың болуын тілесе, іс- әрекетті Қазақстан Республикасының Қылмыстық
кодексінің 171 бабы бойынша (диверсия) саралау мүмкіндігі туралы айтуға
болады. Себебі бұл баптың диспозициясында көзделген іс- әрекеттің нысанының
бірі - “халықтың өмір сүруін қамтамасыз ететін объектілердің категориясын
жоюға немесе зиян келтіруге бағытталған іс- әрекеттер, ал заң атмосфералық
ауаны осы категорияға жатқызды. Бұл жағдайда саралаудың дұрыстығы туралы
сұрақты шешу үшін қылмыс жасаудың мақсатын ескеру қажет, себебі диверсия
жасау кезінде міндетті, саралаушы белгінің бірі тікелей бағытталған
қасақаналық болып табылады. Әдетте, атмосфералық ауаны қылмыстық ластаудың
мақсаты өндіріс қалдықтарынан, зиянды заттардан және т. б. құтылу қажеттігі
болып табылады. Ауаны қылмыстық ластау жанама ниетпен жүзеге асырылуы
мүмкін, яғни егер тұлға өз іс-әрекетінін (әрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті
екенін ұғынып, оның қоғамдық қауіпті зардаптардың болуын тілемесе де, бұған
саналы түрде жол берсе не бұған немқұрайды қараса қылмыс жанама ниетпен
жасалған деп танылады[2].
Атмосфералық ауаны ластаушы тұлғалардың қылмыстық қызметіндегі абайсыз
кінәлі болу формасына тоқтасақ, бұл категорияның қылмыстары қылмыскер
салдардың болмайтынына үміттенгенімен немесе бұл салдардың болатынын білуі
керек болғанымен, білмегендігінен жасалады.
Абайсыздан жасалған әрекет Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті бабында
арнайы көзделген жағдайда ғана қылмыс деп танылады. Қазақстан
Республикасының Қылмыстық кодексінің 19 бабының 4 тармағы жағдайында
көрсетілген, бұл Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 282 бабы
бойынша қылмыстық жаупкершілікке әкелетін көптеген әрекеттерді
декриминализациялайды [3]. Барлық сұрақтарға жауап беру үшін Қылмыстық
заңның 282 бабының диспозициясына кінәнің абайсыз нысанына байланысты
нұсқау кіргізу керек. Соттық тәжірибе дәлелдейтіндей, экологиялық қылмыстар
өте жиі қызметтік ережелерді бұзу нәтижесінде жасалады, ал табиғи
объектілерге зиян келтіру, әдетте, жиынтықтар түрінде сараланады.
Кінәнің абайсыз нысаны туралы Қазақстан Республикасының Қылмыстық
кодексінің 282 бабының 3 бөлімінде (адам өлімі болса ) айтылған, бірақ бұл
жағдайда Қылмыстық заңның 22 бабы бойынша, тұлға ниетімен қамтылмаған
жасалынған қылмыстық істің салдарына абайсыздық жасау туралы айтылады.
“Жалпы осындай қылмыс қасақана жасалынды деп мойындалады” (ҚР-ң ҚК-ң 22
бабы).
Кейбір ғалымдар қылмыстың субъективтік жағын, олардың ойы бойынша, ниет
пен мақсатты қамтитын кінәмен теңестіреді.[3] Бірақ бұл оймен келісу қиын,
себебі кінәні талдау кінәлінің қылмысты неге және не үшін жасаған деген
сұрақтарға жауап бермейді. Қылмыстық іс жүргізудің процессуалдық заңнама
дәлелдеу пәнін құрайтын жағдайлар ішіндегі ниеттерді дәлелдеуді талап
етеді. Қылмысты жасаудағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.