Қанның бағаналық жасушалары
Жоспар:
I. Кіріспе.
1.1. Бағаналық жасушалар туралы түсінік және олардың пайда болуы
1.2. Бағаналық жасушалардың жіктелуі
II. Негізгі бөлім.
2.1. Гемопоэтинді бағаналық жасушалар, оның гемопоэздегі ролі
2.2.Гемопоэтинді бағаналық жасушалардың қасиеттері, зерттеу тәжірибелері
2.3. Гемопоэтинді бағаналық жасушалардың хоумингі
2.4. Гемопоэтинді бағаналық жасушаларды жүрек ауруларында қолдану
2.5.Қан түзуші бағаналық жасушаларды онкология мен онкогематологияда
қолдану
2.6.Қан түзуші бағаналық жасушаларды жүйелік склеродермияда қолдану
2.7.Қан түзуші бағаналық жасушаларды аутоиммундық ауруларда
трансплантациялау.
III. Қорытынды
3.1. Қан түзуші бағаналық жасушалар трансплантациялаудың нәтижелері.
3.2. Қазақстандағы регенеративті медицинаның көріністері мен
проблемалары.
3.3. Қанның бағаналық жасушалары. Экспериментальды зерттеулер және оны
терапияда қолдану көріністері.
Бағаналық жасуша термині XXI ғасырда өте ұзақ зерттелген
биомедицинаның өзіндік бір символы. Әлемдік бұқараның бағаналық жасушаларға
теңдесі жоқ қызығушылығы кенеттен ауруға ұшыраған тіңдерді және адам
ағзасының бүтін мүшесін ауыстырып, қалпына келтіру мүмкіндігінің пайда
болуымен байланысты. Бағаналық жасушалар төңірегінде көптеген дәрігерлер,
саяси және діни қайраткерлер талқылаулар жүргізеді.
Әлемдік жоғары сапалы журналдарда басылып шыққан бағаналық
жасушалармен байланысты клиникалық тәжірибелер жаңалықтары мен кез келген
экспериментальды зерттеулер бұқаралық ақпарат құралдарында және интернет
жүйесінде тез таралады, бағаналық жасушалар түсінігі өткен ғасырдың
басынан белгілі болса да, шемотрансфузия, сүйек кемігінің трансплантациясы,
ЛАК-жасушалармен адаптациялық терапия сияқты жасушалық терапия бағыттары
қазіргі медицинада қолданылып келеді, ал осы екі түсініктің үйлесімділігі
жаңа клеткалық терапияның жасалуына негіз болды.
Қазіргі кезде бағаналық жасушалар деп – пісіп-жетілмеген немесе
дифференцияланбаған (бөлшектерге бөлінбеген) жасушаларды айтады, олар ұқсас
жасушалар жасап шығаруға қабілетті.
Бағаналық жасушалардың қайта жаңаруы көптеген генерация (бір түрден,
бір тұқымнан таралу) кезеңінде жүреді, нәтижесінде жасуша клеткалары едәуір
көбейеді. Бірақ бағаналық жасушалар ұзақ уақыт арнайы сигналдармен
оятқанша ұйқы күйінде болады.
Дифференциялану қабілетіне байланысты бағаналық жасушалардың 3
негізгі түрі болады:
* Потипотентті бағаналық жасушалар - олар ағзаны түзетін тіңдер мен
жасушалардың түрлі типтерін түзеді. Оған ұрықтанған жұмыртқа немесе
зигота және екі кезектескен жасуша генерацияларын жатады.
* Плюрипотентті бағаналық жасушалар – ағзаны құрайтын барлық клеткаларды
құрамайды, тек көпшілігін жасап шығарады. Оған эмбриональды және
фетальды бағаналық жасушаларды жатады.
* Мультипотентті бағаналық жасушалар – кейбір бағыттағы аз
дифференцияланатын жасушалар типтерін жасайды. Мысалы: сүйек кемігінің
гемопоэтикалық және мезенхимальды бағаналық жасушалары.
Бұл қатып калған жіктелу емес. Шынында, плюрипотентті және
мультипотентті бағаналық жасушалар өзгешілігі жөнінде көптеген мәліметтер
анықталды. Бағаналық жасушалардың потенттілігі арнайы жасушалық типтің
дифференциялануына бағытталған генетикалық бағдарламаның қосылуына
микроайналымдарының шарттарымен өзгереді.
Эмбриональды бағаналық жасушалар - аналық жасушаның шартында өте
тығыз бірлескен ұрықтануы нәтижесінде түзіледі. Олар эмбриональды бағаналық
жасушалар ретінде бластула стадиясында эмбрионнан өндіретін ішкі қабатын
түзеді. Қазіргі кезде әлемде бірнеше оңдаған эмбриональды бағаналық
жасушалар түрлері алынған. Осы жасушалар арнайы шарттар бойынша түрлі
жасуша типтерін береді.
Фетальды бағаналы жасушалар – аборт жасалған ұрықтан алынатын
арнайы клетка типі болып табылады. Ол ұрықтың дамуында дененің түрлі
мүшесінде айналып кетуі мүмкін. Дегенмен фетальды бағаналық жасушалармен
зерттеулер жүргізу осы кезге дейін бірнеше типтерімен шектеледі. Олар
нейрон - бағаналық жасушалар, ұйқы безінің негізін салушы жасушалар мен
гермальды жасушалар.
Ересек адамдардың бағаналық жасушалары - дифференцияланбаған
жасушалар. Олар ағзаның бүкіл өмірінде денеде жаңарып отырады немесе өздері
тұрған тіндер типіне маманданады.
Ересектердің бағаналық жасушаларының көздері - сүйек кемігі, қан,
көз, бас миы, қанқа бұлшықеттері, тіс, бауыр, тері, асқазан-ішек жолы,
қабырғасының ішкі қабаты және ұйқы безі.
Зерттеулерге қарағанда ересектер бағаналық жасушаларының бір бөлігі
ғана мультипотентті екені анықталады.
Мысалы, сүйек миының стромалық мезенхимальды бағаналы жасушалары
шартында бас миы жасушасының 3 негізгі түрін ажыратады, олар:
* Эпителий жасушалары
* Қанқа бұлшықеттері
* Кардиомиоциттер
Бас миы бағаналық жасушалары қан жасушасына және бұлшықет тініне
дифференцияланады, ал тамыр қабырғаларының бағаналы жасушалары май
жасушаларына және сүйек тініне айналады. Бұл феномен \пластичность\
көрсетеді. Ересектер бағаналы жасушаларының саны өте аз. Бұдан басқа оларды
EX VIVO шартында ұқсату мен көбейту қиынға соғады, және өндіруде олар қайта
қалпына келмейтін бөлшектенуге ұмтылады. Сондықтан ересектер бағаналық
жасушаларын шартында өндірудің ұзақ ізденістері бағаналық жасушаларын
төңірегенде зерттеулердің жаңа тәсілдерін ойлап табу тапсырмасы тұр. [1].
Гемопоэтикалық бағаналық жасушалар, оның гемапоэздегі ролі.
Ересек бағаналық жасушаларды болашақта терапиялық қолданудың
оптимистік болжамдары сүйек миының трансплантациясның тарихи жетістіктеріне
байланысты.
Сүйек миының трансплантациясы қолдану лейкемиямен ауыратындардың тірі
қалуын арттыру, туа біткен қан бұзылыстары иммундық жүйе ауруларында үлкен
маңызы бар.
Гемопоэтикалық бағаналық жасушалардың сүйек миының қалыпты қызметін
қалпына келтірудегі рөлін алғаш рет 40 жылдай бұрын Тилл мен Мак Кулох
дәлелдеді.
Гемопоэтикалық бағаналық жасушалардың екі сипаттамасы бар:
* Бағаналық жасушалардың қосымша өздігінен жаңару арқылы өндіреді.
* Негізін салушы жасушалардың құрылуымен диффференциялауға міндетті.
Соңғы қасиеті сүйек миының трансплантациясының негізгі идеологиясын
құрайды.
Гемопоэтикалық бағаналық жасуша көздері. Гематологияда қолданылуы
Трансплантация проблемалары
Алайда, бұл саладағы айтарлықтай жетістіктермен қатар, қазіргі кезде
бір жола шешілмеген маңызды мәселелер бар. Санының аздығына байланысты
(сүйек миының барлық жасушаларының 0,01% ғана) және басқа қан жасушаларынан
бөлудің қиыншылығы трансплантацияланатын препараттың таза екендігіне
күмән келтіреді. Гемопоэтикалық бағаналық жвасушалардың Т-лимфоциттермен
ластануының ерекше маңызы бар. Әңгіме мынада, осы жасушалардың жиынтығы
ағза жасушаларының антигендік тұрақтылығын иммунологиялық қадағалаудың
негізгі бақылау жүйесі болып табылады. Ағзаның кез келген жасушаларын
практикалауда өзінің жеке Т-жасушаларымен танылатын гистосәйкестілік деп
аталатын антигендер анықталған. Соның салдарынан реципиент ағзасына
енгізілген гистосәйкестілік-антигенімен ажыратылатын бөгде жасушалар Т-
жасушалардың активті қатысуымен егесінің иммундық жүйесімен сөзсіз
жойылады. Ережеге сәйкес сүйек миының трансплантациясына реципиенттің HLA-
антигенімен сәйкес келетін донорды таңдап алады.
Бұдан басқа, иммунодепрессантармен және химиопрепараттармен сүйек
миы жасушаларының жойылуын қорытындылайтын миелоаблативті және
иммунлсупрессорлы терапия жүргізіледі. Алайда, бұл жағдайда бағытталған
иммунологиялық конфликт (келіспеушілік) инверсиясы пайда болады, яғни сүйек
миы бағаналық жасушаларының препараттарын ластайтын донордың Т-жасушалары
реципиент жасушаларына қарсы \агрессия-шабуыл жасау\ көрсетеді. Бұл ауыр
патологияға, яғни иесіне қарсы трансплантат түріндегі реакцияға әкеп
соқтырады немесе көп жағдайда летальды аяқталады.
Осындай асқынулар сүйек миына аутологиялық трансплантация
жүргізгенде жоғалады.
Мысалы, лейкемиямен ауыратын науқастардың сүйек миын миебластацияға
дейін шектеу. Бірақ, мұнда трансплантацияға дайындалған препраттан қатерлі
лимфоидты жасушаларды түгел алып тастау мүмкіндігінің болмауына байланысты
проблема шығады, сондықтан ісік жасушаларының басып қалуы мүмкін.
Экпериментальды және клиникалық зерттеулер нәтижесінде реципиенттің
жеке сүйек миынан, сонымен қатар шеткі қан жүйесінен бөлініп алынған жақсы
тазаланған және концентрацияланған аутологиялық гемопоэтикалық бағаналық
жасушалардың аса жоғары тиімділігі анықталды.
Тағы да кіндік қанынан және плацентадан \бала жолдасы\ алынған
трансплантаттар төмен дәрежеде сүйек миының алогенді препараттарынан пайда
болатын миело- және лимфопролиферативті ауруларға шалдықтырылады. Мұндағы
негізгі проблема кіндік қанының бір порциясынан алынған гемопоэтинді
бағаналы жасушалар салмағы 10-20 кг болатын пациенттерге, яғни балаларға
трансплантациялауға ғана жетеді.
Трансплатанциялық терапияда және гемопоэтинді бағаналық жасушаларды
зерттеудегі негізгі проблема - гемапоэтинді бағаналық жасушалардың ағзадан
тыс өндіруде көбейе алмауы. Оның шешімі аллогенді трансплантацияға қажет
жасушаларды толық жарамды жасушалар банкасын құруға кіндік қанының ГБЖ-рын
(гемопоэтинді бағаналық жасушалар) жинау, сонымен қатар клеткалық терапия
жүргізуге науқастың өзінің периферичялық қанынан алынған ГБЖ-ды алу болып
табылады. Бұл жағдайда сүйек кемігіне пункция жасу процедурасының
қажеттілігі болмай қалады.
ГБЖ-дың созылмалығы; қолдау және қарсылық тәжірибелері
ГБЖ-дың клеткалық репарациялық терапиямен байланысты қызығарлықтай
көрініс тапқан едәуір әсер ететін қасиеті - ГБЖ-ң созылмалылығы, яғни
жасушаның басқа типтеріне айналуы болып табылады. Кеміргіштерге жасалған
тәжірибелер ГБЖ-дың қанқа бұлшықеттеріне, кардиомиоциттерге, нейрондарға,
бауыр клеткаларына, эндотелий және эпителий клеткаларына
дифференцияланғанын көрсетеді. Алайда, жақында инфаркт миокардында
жүргізілген модельдеу тәжірибесінде ГБЖ-дың жүрек бұлшықеттеріне айналуын
жоққа шығаратын жұмыстар жарыққа шықты. Сонымен қатар ГБЖ некрозға ұшыраған
тіңдердің репарациясына \қайта қалпына келу\ қатыспайды, ал олар сүйек
миында өтетін гемопоэтинді процеске ұқсас дифференциялануға ұшырайды. Осы
орайда ГБЖ-дың созылмалылығы жайындағы сұрақ ашық күйінде қалады.
ГБЖ-дың хоумингі
ГБЖ-ды молекулярлы зерттеу хоуминг механизмдерінің клеткалық
терапиядағы қызығарлықтай көріністерін ашты. Бұл жасушаларының өзінің
қабырғалық қуысына немесе зақымдалған аймаққа бағытталған миграциясы
\орналасуы\.
ГБЖ-дың орналасуындағы игерілген факторға SDF-1 блогы жатады. Ол
сүйек миының стромалық жасушаларынан өндіріледі және ГБЖ-ды өзінің бағаналы
қуыстарында экспрессия есебінен рецептордың беткі денгейінде CXCR-4
хемокиндерге ұқсап тұрады. Осындай рецепторы бар ГБЖ-р үлкен
концентрациясын SDF-1 белогына миграциялайды. Осы белокты жүректің ишемияға
ұшыраған бөліктеріне, аяқ-қолбұлшықеттеріне немесе бас миына
экспериментальды енгізу арқылы зерттеушілер ГБЖ-дың зақымдалған зонаға
қарқынды орналасуын анықтады. Қазіргі кезде басқа да ГБЖ-да өзіне тартатын
және зақымдалған жерде түзілетін молекулалар анықталуда.
Осындай үлгілермен ГБЖ-ды клеткалық репаративті-регуляторлы
терапияда қолдану мақсатындағы зерттеулер:
* Кіндік және перифериялық қанды EX VIVO негізінде өндіруді жете
зерттеу;
* Аллогенді трансплантацияға ГБЖ-дың банкасын құру;
* Хоуминг механизмдерін зерттеу;
* ГБЖ-дың фенотипиялық және функциональдық гетерогенділігін зерттеу;
* ГБЖ-дың иммунологиялық қызметін зерттеу;
* Сүйек миынан алынған ГБЖ-дың функциональды белсенділігін және
мобилизация \жұмылдырылған\ әдістерін жете зерттеу;
* Цитокиндермен ГБЖ-ды терапиялық үлгісін зерттеу. [3].
Гемопоэтинді бағаналық жасушаларды
жүрек ауруларында қолдану
2006 жылдың 29 сәуірінде Алматы қаласында Қазақстан Республикасының
Денсаулық Сақтау министрлігінің Жұмысшы тобының бағаналық жасушаларды
медицинада қолдану ісі жөнінде мәжілісі өтті. ҚР Академигі М.А.Алиев өз
сөзінде бағаналық жасушаларды Қазақстанда қолдану мен зерттеу жөніндегі
Концепциясын ұсынды.
Гемопоэтинді бағаналық жасушаларға кең көлемде зерттеулерді мынадай
бағыттарда жүргізу ұсынылды:
* Бағаналық жасушаларды клиникалық тәжірибеде қолдануды экспериментті
дәлелдеу;
* Клеткалық терапияда гемопоэтинді бағаналық жасушалардың жағымды әсері
механизмін терең зерттеу;
* Доклиникалық зерттеулер;
* Бағаналық жасушалар препараттарын клиникада байқап көру.
Концепцияда аса назар аударатын мәселе – бағаналық жасушалардың
генетикалық, иммунологиялық, биологиялық және инфекциялық қауіпсіздігін
медициналық мекемелер арасында бақылау стандарттарын жете зерттеу және
бағаналық жасушалар туындылары мен оның препараттарын сертификаттау
мәселесін шешу болып табылады. Жұмысщы тобы өкілдері, атақты мамандар мен
ғалымдар медицинада бағаналық жасушаларды қолдану мен зерттеу жөніндегі М.
Алиевтің концепциясын бірауыздан қолдады.
Осы концепция негізінде ҚР-ның Денсаулық Сақтау Министрлігінің
бағаналық жасушаларды медицинада қолдануды зерттейтін жаңа мемлекеттік
ғылыми-техникалық бағдарлама енгізуге ұсыныс жасайды.
Жүрек ауруларын емдеудің қазіргі кездегі әдістері қауіп-қатер
факторынан сақтандыру, ұзақ медикаментозды терапиядан (антиагреганттар, в-
блокаторлар, АПТ ингиторлары және т.б) хирургиялық емдеуден (баллонды
дилатация, тарылту, жасанды жел айдағыш және жүрек трансплантациясы)
тұрады.
Бірақ, жүрек трансплантациясына мұқтаж он адамның ішінде біреуі ғана
сәукес донор таба алады. Ал, көптеген дамыған елдерде ересек жастағы
адамдардағы жүректің ишемиялық ауруы мүгедектікке ұшырап, өлімнің жоғары
болуының негізгі себебі болып отыр. Ең тиімді перспективалық емдеу әдіс
медицинаның жаңа саласы регенеративті және клеткалық қалпына-келтіру
терапиясы болып табылады. Жүрек ауруларындағы жоғары летальділік –
миокардтың регенерацияға қабілетсіздігі.
Некрозға ұшыраған немесе зақымдалған жасушалардың орнын дәнекер тіні
басады, ол миокард қызметінің бірте-бірте жоғалуына, жүректің жиырылғыштық
қасиетінің төмендеуіне және жүрек жетіспеушілігінің қалыптасуына әкеліп
соқтырады. Жүректің ишемиялық ауруын консервативті емдеу тек
симптоматикалық әдіс болып қалады. Мұндай жағдайда емдеудің ең тиімді әдісі
жүректі ауыстыру болып табылады. Бірақ, соңғы жылдары ағзаға сәйкес
донордың тапшылығына байланысты әлемде кардиотрансплантация операциясы
азаюда. Сол себепті Батыс Европа елдерінде гемопоэтинді бағаналық
жасушаларды ГБЖ трансплантациялаудың клиникалық мүмкіндіктеріне қызығушылық
жоғарылады.
Көп жағдайда экономикалық дамыған елдерде 2000 жылғы 1 млн халық
арасында 400-ге жуық операция жасалды.
Батыс Европаның, Австралияның, Жапонияның, Қытайдың 90-нан аса
орталықтары бағаналық жасушалар мен миының трансплантациясын зерттейтін
Еуропалық топ құрамына енді. Еуропалық тіркеу мәліметтері бойынша склероз,
қызыл жегі, миастения, ревматоидты артрит, жүйелік васкулит, Крон ауруы т.б
сияқты ауыр науқастарға ГБЖ-ды қондыру ойдағыдай табысты жүргізілді. ГБЖ-ды
жүрек-қантамырлар ауруларында трансплантациялау жөнінде аздаған мәліметтер
сыры ашылған. Бірақ бұл әдісті әрі қарай медицинада қолданып дамыту үшін
көптеген қызықты экспериментальды және клиникалық мәліметтер қоры жиналды.
Миокард инфарктісінде зақымдалған миокардты ГБЖ-мен қайта қалпына
келтіруді жануарларға тәжірибеде жасау арқылы АҚШ-тың Ұлттық Денсаулық
Институты зерттеді.
Миокард инфарктісін моделдеу сол жақ тәж артериясына байлам салып, 5
сағаттан соң жасыл флуоресцентті протеинмен белгіленген сүйек миының
бағаналық жасушасын периинфаркты зонаға трансплантациялау арқылы жасалады.
Гистологиялық бақылау бойынша трансплантациялаудан 9 күннен кейін
флуоресценттелген жасушалардың миокард инфарктісі зонасына орнығатыны
анықталды. Арнайы таңбаланған жасушаларды қолдану, оның құрамындағы
зақымдалған зонаны пролиферациялайтын \жасушалардың қайта бөлініп көбеюі
арқылы тіннің өсуі\ активті кардиальды миозинді анықтауға мүмкіндік берді.
Сонымен қатар бұл ауруда ГБЖ-ды қан арнасына тікелей мобилизациялау
әдістерін қолдану алға қойылды. Бірақ, авторлар ишемияның пайда болған
кезінен клеткалық трансплантацияны ерте жүргізу арқылы миокард
патологиясының алдын-алуға көп көңіл бөлу қажеттігін ескертеді.
Бұдан басқа ГБЖ-ды зақымдалған зонаға тікелей енгізуден басқа,
перифериялық қан жүйесінде циркулияцияланатын қан түзуші жасушаларды
көбейтетін цитокиндерді қолданып, тікелей емес терапия әдісін қолдануға
болады.
Клиникалық зерттеулерден белгілі болғандай трансплантацияланған
ағзаның орнында бірнеше зақымданулар қалады, ал реципиенттің бағаналық
жасушалары сол жаңа ағзаға орнығып, оны қалпына келтіруге кіріседі. [5].
Клеткалық трансплантация
Қазіргі кезде миокардтың регенеративті-репарациялық процесін
активтендірудің ең перспективалық әдісі. Осы міндеттемелерді шешудің 2
негізгі тәсілі бар:
* Жүрек бұлшықетінің жиырылу қабілетінің жеткіліксіздігін қалпына
келтіру мақсатында миокардқа жасуша енгізу трансплантациясы.
1995 жылы ғылыми әдебиет беттерінде жүрек систоласына активті
қатысатын: эмбриональды кардиомиоциттерін, қанқа миобласттарын, сүйек
миының мезенхимальды бағаналық жасушаларын трансплантациялаудың жағымды
әсерлері туралы жарияланды.
* Миокардтағы репаративті процессті стимуляциялау мақсатында жасушаларды
трансплантациялау.
Мұнда трансплантациялау нәтиижесінде пайда болған тыртықтың
эластикалық қасиетінің жоғарылауы мен диастолада жүректің сол жақ
қарыншасының қанға толуы жүреді.
Миокард ишемиясын жоятын жаңа тамырлардың өсуін қалпына келтіру
мақсатында жасушаларды трансплантациялау \васкулогенез және неоангиогенез\.
Экспериментік миокард инфакртісінен кейін бағаналық жасушалар
инфарктті зонада жаңа қан тамырларын түзуге \васкулогенез\ және сол тамыр
жүйесі торларының әрі қарай дамуына \ангиогенез\ әсер етеді.
Сүйек миының бағаналық жасушалары миокарттың қызметін бірнеше жолмен
қалпына келтіреді:
* Миокардта коллатеральды тамыр жүйесінің құрылуы мен дамуына әкелетін
васкулогенез және неоангиогенез процесін бақылау;
* Сүйек миы бағаналық жасушаларын трансдифференциялау арқылы миокардтағы
өткізгіш немесе жиырылғыш клеткалық құрылымдардың санын көбейту;
* Миокардтың құрылымы мен қызметіне әсер ететін хемокиндер мен
цитокиндерді секреттеу.
Шетелдерде және Ресейде перифериялық тамырлары облитерацияланған
\тамыр қуысының тығындалып бітелуі\ жүректің ишемиялық ауруларында ересек
аутологиялық сүйек миының бағаналық жасушаларын енгізудің жақсы нәтижелі
болғаны туралы айтылып жүр және оны клиникада қолданудың қауіптілігі мен
асқынулары туралы ешбір жарияланбаған.
Бірақ, бағаналық жасушаларды медицина кең көлемде күнделікті
клиникалық практикада қолдануға бұл кепілдеме мәәліметтер жеткіліксіз. Ол
үшін жақсы ойланып талқыланған клеткалық терапияның түрлі вариенттерінің
әсерін сапалы экспериментальды орындау мен клиникалық зерттеулер қажет.
Сонымен қатар бұл әдістің жағымды және қарсы көрсетілімдерін жете
зерттеп, оның дәстүрлі хирургиялық және консервативтік емдеу әдістерімен
үйлесімділігін ескеру керек. [4].
Клеткалық препаараттарды онкология және онкогематологияда қолдану. Қан
түзуші бағаналық жасушалар трансплантациясы
Қан түзуші бағаналық жасушаларды \ҚТБЖ\ трансплантациялау
-гемотологиялық , онкологиялық және аутоиммундық ауруларды емдеу әдісі.
Бұл әдісте белгілі бір шартты мақсатта қолданылған режимнен кейін,
иммундық жүйенің терең төмендеуіне әкеп соқтыратын ауруларда арнайы
даярланған сүйек миын енемесе перифериялыық қан жүйесінің ҚТБЖ-рын
енгізеді.
Сүйек миын трансплантациялаудың алғаш қадамдары миелоаблативті
химиотерапиядан кейін пайда болған онкогемотологиялық және жедел сәуле
ауруымен ауырған науқастардың қан түзу жүйесін қалпына келтіру мақсатында
50-60-шы жылдары жасалды. Алайда, клиникалық жетістік пациенттің доноры тек
ұқсас егізі болған жағдайжа ғана өз дәрежесіне жетті. \синтез терапия\.
Трансплантациялының негізі артықшылығы - рецидивтің аурудың қайта
қайталануы\ төмен денгейде болуы. Бұл біріншіден - пациентке дені сау
донордың, яғни ісік клеткалармен байланыспаған, одан басқа ісік
жасушаларына қарсы иммундық реакциялары дамыған жасушалар енгізілді.
Бастапқы кемшілігі - жоғары летальділік \20-30%\ көбіне егесіне
қарсы трансплантат реакциясының дамуы. Негізінен аллогенді терапия жақсы
нәтижелермен және сүйек миы зақымдануының ауруларын \лейкоз, апдастикалық
анемия\ талдап зерттеулермен сипатталады.
Аутотрансплантациясы жүргізу өте орынды , тек ең алдымен сүйек
миының зақымданулары \лимфогранулематоз, лимфомалар\ болмаған жағдайда.
Қан түзуші тіннің қайта қалпына ... жалғасы
I. Кіріспе.
1.1. Бағаналық жасушалар туралы түсінік және олардың пайда болуы
1.2. Бағаналық жасушалардың жіктелуі
II. Негізгі бөлім.
2.1. Гемопоэтинді бағаналық жасушалар, оның гемопоэздегі ролі
2.2.Гемопоэтинді бағаналық жасушалардың қасиеттері, зерттеу тәжірибелері
2.3. Гемопоэтинді бағаналық жасушалардың хоумингі
2.4. Гемопоэтинді бағаналық жасушаларды жүрек ауруларында қолдану
2.5.Қан түзуші бағаналық жасушаларды онкология мен онкогематологияда
қолдану
2.6.Қан түзуші бағаналық жасушаларды жүйелік склеродермияда қолдану
2.7.Қан түзуші бағаналық жасушаларды аутоиммундық ауруларда
трансплантациялау.
III. Қорытынды
3.1. Қан түзуші бағаналық жасушалар трансплантациялаудың нәтижелері.
3.2. Қазақстандағы регенеративті медицинаның көріністері мен
проблемалары.
3.3. Қанның бағаналық жасушалары. Экспериментальды зерттеулер және оны
терапияда қолдану көріністері.
Бағаналық жасуша термині XXI ғасырда өте ұзақ зерттелген
биомедицинаның өзіндік бір символы. Әлемдік бұқараның бағаналық жасушаларға
теңдесі жоқ қызығушылығы кенеттен ауруға ұшыраған тіңдерді және адам
ағзасының бүтін мүшесін ауыстырып, қалпына келтіру мүмкіндігінің пайда
болуымен байланысты. Бағаналық жасушалар төңірегінде көптеген дәрігерлер,
саяси және діни қайраткерлер талқылаулар жүргізеді.
Әлемдік жоғары сапалы журналдарда басылып шыққан бағаналық
жасушалармен байланысты клиникалық тәжірибелер жаңалықтары мен кез келген
экспериментальды зерттеулер бұқаралық ақпарат құралдарында және интернет
жүйесінде тез таралады, бағаналық жасушалар түсінігі өткен ғасырдың
басынан белгілі болса да, шемотрансфузия, сүйек кемігінің трансплантациясы,
ЛАК-жасушалармен адаптациялық терапия сияқты жасушалық терапия бағыттары
қазіргі медицинада қолданылып келеді, ал осы екі түсініктің үйлесімділігі
жаңа клеткалық терапияның жасалуына негіз болды.
Қазіргі кезде бағаналық жасушалар деп – пісіп-жетілмеген немесе
дифференцияланбаған (бөлшектерге бөлінбеген) жасушаларды айтады, олар ұқсас
жасушалар жасап шығаруға қабілетті.
Бағаналық жасушалардың қайта жаңаруы көптеген генерация (бір түрден,
бір тұқымнан таралу) кезеңінде жүреді, нәтижесінде жасуша клеткалары едәуір
көбейеді. Бірақ бағаналық жасушалар ұзақ уақыт арнайы сигналдармен
оятқанша ұйқы күйінде болады.
Дифференциялану қабілетіне байланысты бағаналық жасушалардың 3
негізгі түрі болады:
* Потипотентті бағаналық жасушалар - олар ағзаны түзетін тіңдер мен
жасушалардың түрлі типтерін түзеді. Оған ұрықтанған жұмыртқа немесе
зигота және екі кезектескен жасуша генерацияларын жатады.
* Плюрипотентті бағаналық жасушалар – ағзаны құрайтын барлық клеткаларды
құрамайды, тек көпшілігін жасап шығарады. Оған эмбриональды және
фетальды бағаналық жасушаларды жатады.
* Мультипотентті бағаналық жасушалар – кейбір бағыттағы аз
дифференцияланатын жасушалар типтерін жасайды. Мысалы: сүйек кемігінің
гемопоэтикалық және мезенхимальды бағаналық жасушалары.
Бұл қатып калған жіктелу емес. Шынында, плюрипотентті және
мультипотентті бағаналық жасушалар өзгешілігі жөнінде көптеген мәліметтер
анықталды. Бағаналық жасушалардың потенттілігі арнайы жасушалық типтің
дифференциялануына бағытталған генетикалық бағдарламаның қосылуына
микроайналымдарының шарттарымен өзгереді.
Эмбриональды бағаналық жасушалар - аналық жасушаның шартында өте
тығыз бірлескен ұрықтануы нәтижесінде түзіледі. Олар эмбриональды бағаналық
жасушалар ретінде бластула стадиясында эмбрионнан өндіретін ішкі қабатын
түзеді. Қазіргі кезде әлемде бірнеше оңдаған эмбриональды бағаналық
жасушалар түрлері алынған. Осы жасушалар арнайы шарттар бойынша түрлі
жасуша типтерін береді.
Фетальды бағаналы жасушалар – аборт жасалған ұрықтан алынатын
арнайы клетка типі болып табылады. Ол ұрықтың дамуында дененің түрлі
мүшесінде айналып кетуі мүмкін. Дегенмен фетальды бағаналық жасушалармен
зерттеулер жүргізу осы кезге дейін бірнеше типтерімен шектеледі. Олар
нейрон - бағаналық жасушалар, ұйқы безінің негізін салушы жасушалар мен
гермальды жасушалар.
Ересек адамдардың бағаналық жасушалары - дифференцияланбаған
жасушалар. Олар ағзаның бүкіл өмірінде денеде жаңарып отырады немесе өздері
тұрған тіндер типіне маманданады.
Ересектердің бағаналық жасушаларының көздері - сүйек кемігі, қан,
көз, бас миы, қанқа бұлшықеттері, тіс, бауыр, тері, асқазан-ішек жолы,
қабырғасының ішкі қабаты және ұйқы безі.
Зерттеулерге қарағанда ересектер бағаналық жасушаларының бір бөлігі
ғана мультипотентті екені анықталады.
Мысалы, сүйек миының стромалық мезенхимальды бағаналы жасушалары
шартында бас миы жасушасының 3 негізгі түрін ажыратады, олар:
* Эпителий жасушалары
* Қанқа бұлшықеттері
* Кардиомиоциттер
Бас миы бағаналық жасушалары қан жасушасына және бұлшықет тініне
дифференцияланады, ал тамыр қабырғаларының бағаналы жасушалары май
жасушаларына және сүйек тініне айналады. Бұл феномен \пластичность\
көрсетеді. Ересектер бағаналы жасушаларының саны өте аз. Бұдан басқа оларды
EX VIVO шартында ұқсату мен көбейту қиынға соғады, және өндіруде олар қайта
қалпына келмейтін бөлшектенуге ұмтылады. Сондықтан ересектер бағаналық
жасушаларын шартында өндірудің ұзақ ізденістері бағаналық жасушаларын
төңірегенде зерттеулердің жаңа тәсілдерін ойлап табу тапсырмасы тұр. [1].
Гемопоэтикалық бағаналық жасушалар, оның гемапоэздегі ролі.
Ересек бағаналық жасушаларды болашақта терапиялық қолданудың
оптимистік болжамдары сүйек миының трансплантациясның тарихи жетістіктеріне
байланысты.
Сүйек миының трансплантациясы қолдану лейкемиямен ауыратындардың тірі
қалуын арттыру, туа біткен қан бұзылыстары иммундық жүйе ауруларында үлкен
маңызы бар.
Гемопоэтикалық бағаналық жасушалардың сүйек миының қалыпты қызметін
қалпына келтірудегі рөлін алғаш рет 40 жылдай бұрын Тилл мен Мак Кулох
дәлелдеді.
Гемопоэтикалық бағаналық жасушалардың екі сипаттамасы бар:
* Бағаналық жасушалардың қосымша өздігінен жаңару арқылы өндіреді.
* Негізін салушы жасушалардың құрылуымен диффференциялауға міндетті.
Соңғы қасиеті сүйек миының трансплантациясының негізгі идеологиясын
құрайды.
Гемопоэтикалық бағаналық жасуша көздері. Гематологияда қолданылуы
Трансплантация проблемалары
Алайда, бұл саладағы айтарлықтай жетістіктермен қатар, қазіргі кезде
бір жола шешілмеген маңызды мәселелер бар. Санының аздығына байланысты
(сүйек миының барлық жасушаларының 0,01% ғана) және басқа қан жасушаларынан
бөлудің қиыншылығы трансплантацияланатын препараттың таза екендігіне
күмән келтіреді. Гемопоэтикалық бағаналық жвасушалардың Т-лимфоциттермен
ластануының ерекше маңызы бар. Әңгіме мынада, осы жасушалардың жиынтығы
ағза жасушаларының антигендік тұрақтылығын иммунологиялық қадағалаудың
негізгі бақылау жүйесі болып табылады. Ағзаның кез келген жасушаларын
практикалауда өзінің жеке Т-жасушаларымен танылатын гистосәйкестілік деп
аталатын антигендер анықталған. Соның салдарынан реципиент ағзасына
енгізілген гистосәйкестілік-антигенімен ажыратылатын бөгде жасушалар Т-
жасушалардың активті қатысуымен егесінің иммундық жүйесімен сөзсіз
жойылады. Ережеге сәйкес сүйек миының трансплантациясына реципиенттің HLA-
антигенімен сәйкес келетін донорды таңдап алады.
Бұдан басқа, иммунодепрессантармен және химиопрепараттармен сүйек
миы жасушаларының жойылуын қорытындылайтын миелоаблативті және
иммунлсупрессорлы терапия жүргізіледі. Алайда, бұл жағдайда бағытталған
иммунологиялық конфликт (келіспеушілік) инверсиясы пайда болады, яғни сүйек
миы бағаналық жасушаларының препараттарын ластайтын донордың Т-жасушалары
реципиент жасушаларына қарсы \агрессия-шабуыл жасау\ көрсетеді. Бұл ауыр
патологияға, яғни иесіне қарсы трансплантат түріндегі реакцияға әкеп
соқтырады немесе көп жағдайда летальды аяқталады.
Осындай асқынулар сүйек миына аутологиялық трансплантация
жүргізгенде жоғалады.
Мысалы, лейкемиямен ауыратын науқастардың сүйек миын миебластацияға
дейін шектеу. Бірақ, мұнда трансплантацияға дайындалған препраттан қатерлі
лимфоидты жасушаларды түгел алып тастау мүмкіндігінің болмауына байланысты
проблема шығады, сондықтан ісік жасушаларының басып қалуы мүмкін.
Экпериментальды және клиникалық зерттеулер нәтижесінде реципиенттің
жеке сүйек миынан, сонымен қатар шеткі қан жүйесінен бөлініп алынған жақсы
тазаланған және концентрацияланған аутологиялық гемопоэтикалық бағаналық
жасушалардың аса жоғары тиімділігі анықталды.
Тағы да кіндік қанынан және плацентадан \бала жолдасы\ алынған
трансплантаттар төмен дәрежеде сүйек миының алогенді препараттарынан пайда
болатын миело- және лимфопролиферативті ауруларға шалдықтырылады. Мұндағы
негізгі проблема кіндік қанының бір порциясынан алынған гемопоэтинді
бағаналы жасушалар салмағы 10-20 кг болатын пациенттерге, яғни балаларға
трансплантациялауға ғана жетеді.
Трансплатанциялық терапияда және гемопоэтинді бағаналық жасушаларды
зерттеудегі негізгі проблема - гемапоэтинді бағаналық жасушалардың ағзадан
тыс өндіруде көбейе алмауы. Оның шешімі аллогенді трансплантацияға қажет
жасушаларды толық жарамды жасушалар банкасын құруға кіндік қанының ГБЖ-рын
(гемопоэтинді бағаналық жасушалар) жинау, сонымен қатар клеткалық терапия
жүргізуге науқастың өзінің периферичялық қанынан алынған ГБЖ-ды алу болып
табылады. Бұл жағдайда сүйек кемігіне пункция жасу процедурасының
қажеттілігі болмай қалады.
ГБЖ-дың созылмалығы; қолдау және қарсылық тәжірибелері
ГБЖ-дың клеткалық репарациялық терапиямен байланысты қызығарлықтай
көрініс тапқан едәуір әсер ететін қасиеті - ГБЖ-ң созылмалылығы, яғни
жасушаның басқа типтеріне айналуы болып табылады. Кеміргіштерге жасалған
тәжірибелер ГБЖ-дың қанқа бұлшықеттеріне, кардиомиоциттерге, нейрондарға,
бауыр клеткаларына, эндотелий және эпителий клеткаларына
дифференцияланғанын көрсетеді. Алайда, жақында инфаркт миокардында
жүргізілген модельдеу тәжірибесінде ГБЖ-дың жүрек бұлшықеттеріне айналуын
жоққа шығаратын жұмыстар жарыққа шықты. Сонымен қатар ГБЖ некрозға ұшыраған
тіңдердің репарациясына \қайта қалпына келу\ қатыспайды, ал олар сүйек
миында өтетін гемопоэтинді процеске ұқсас дифференциялануға ұшырайды. Осы
орайда ГБЖ-дың созылмалылығы жайындағы сұрақ ашық күйінде қалады.
ГБЖ-дың хоумингі
ГБЖ-ды молекулярлы зерттеу хоуминг механизмдерінің клеткалық
терапиядағы қызығарлықтай көріністерін ашты. Бұл жасушаларының өзінің
қабырғалық қуысына немесе зақымдалған аймаққа бағытталған миграциясы
\орналасуы\.
ГБЖ-дың орналасуындағы игерілген факторға SDF-1 блогы жатады. Ол
сүйек миының стромалық жасушаларынан өндіріледі және ГБЖ-ды өзінің бағаналы
қуыстарында экспрессия есебінен рецептордың беткі денгейінде CXCR-4
хемокиндерге ұқсап тұрады. Осындай рецепторы бар ГБЖ-р үлкен
концентрациясын SDF-1 белогына миграциялайды. Осы белокты жүректің ишемияға
ұшыраған бөліктеріне, аяқ-қолбұлшықеттеріне немесе бас миына
экспериментальды енгізу арқылы зерттеушілер ГБЖ-дың зақымдалған зонаға
қарқынды орналасуын анықтады. Қазіргі кезде басқа да ГБЖ-да өзіне тартатын
және зақымдалған жерде түзілетін молекулалар анықталуда.
Осындай үлгілермен ГБЖ-ды клеткалық репаративті-регуляторлы
терапияда қолдану мақсатындағы зерттеулер:
* Кіндік және перифериялық қанды EX VIVO негізінде өндіруді жете
зерттеу;
* Аллогенді трансплантацияға ГБЖ-дың банкасын құру;
* Хоуминг механизмдерін зерттеу;
* ГБЖ-дың фенотипиялық және функциональдық гетерогенділігін зерттеу;
* ГБЖ-дың иммунологиялық қызметін зерттеу;
* Сүйек миынан алынған ГБЖ-дың функциональды белсенділігін және
мобилизация \жұмылдырылған\ әдістерін жете зерттеу;
* Цитокиндермен ГБЖ-ды терапиялық үлгісін зерттеу. [3].
Гемопоэтинді бағаналық жасушаларды
жүрек ауруларында қолдану
2006 жылдың 29 сәуірінде Алматы қаласында Қазақстан Республикасының
Денсаулық Сақтау министрлігінің Жұмысшы тобының бағаналық жасушаларды
медицинада қолдану ісі жөнінде мәжілісі өтті. ҚР Академигі М.А.Алиев өз
сөзінде бағаналық жасушаларды Қазақстанда қолдану мен зерттеу жөніндегі
Концепциясын ұсынды.
Гемопоэтинді бағаналық жасушаларға кең көлемде зерттеулерді мынадай
бағыттарда жүргізу ұсынылды:
* Бағаналық жасушаларды клиникалық тәжірибеде қолдануды экспериментті
дәлелдеу;
* Клеткалық терапияда гемопоэтинді бағаналық жасушалардың жағымды әсері
механизмін терең зерттеу;
* Доклиникалық зерттеулер;
* Бағаналық жасушалар препараттарын клиникада байқап көру.
Концепцияда аса назар аударатын мәселе – бағаналық жасушалардың
генетикалық, иммунологиялық, биологиялық және инфекциялық қауіпсіздігін
медициналық мекемелер арасында бақылау стандарттарын жете зерттеу және
бағаналық жасушалар туындылары мен оның препараттарын сертификаттау
мәселесін шешу болып табылады. Жұмысщы тобы өкілдері, атақты мамандар мен
ғалымдар медицинада бағаналық жасушаларды қолдану мен зерттеу жөніндегі М.
Алиевтің концепциясын бірауыздан қолдады.
Осы концепция негізінде ҚР-ның Денсаулық Сақтау Министрлігінің
бағаналық жасушаларды медицинада қолдануды зерттейтін жаңа мемлекеттік
ғылыми-техникалық бағдарлама енгізуге ұсыныс жасайды.
Жүрек ауруларын емдеудің қазіргі кездегі әдістері қауіп-қатер
факторынан сақтандыру, ұзақ медикаментозды терапиядан (антиагреганттар, в-
блокаторлар, АПТ ингиторлары және т.б) хирургиялық емдеуден (баллонды
дилатация, тарылту, жасанды жел айдағыш және жүрек трансплантациясы)
тұрады.
Бірақ, жүрек трансплантациясына мұқтаж он адамның ішінде біреуі ғана
сәукес донор таба алады. Ал, көптеген дамыған елдерде ересек жастағы
адамдардағы жүректің ишемиялық ауруы мүгедектікке ұшырап, өлімнің жоғары
болуының негізгі себебі болып отыр. Ең тиімді перспективалық емдеу әдіс
медицинаның жаңа саласы регенеративті және клеткалық қалпына-келтіру
терапиясы болып табылады. Жүрек ауруларындағы жоғары летальділік –
миокардтың регенерацияға қабілетсіздігі.
Некрозға ұшыраған немесе зақымдалған жасушалардың орнын дәнекер тіні
басады, ол миокард қызметінің бірте-бірте жоғалуына, жүректің жиырылғыштық
қасиетінің төмендеуіне және жүрек жетіспеушілігінің қалыптасуына әкеліп
соқтырады. Жүректің ишемиялық ауруын консервативті емдеу тек
симптоматикалық әдіс болып қалады. Мұндай жағдайда емдеудің ең тиімді әдісі
жүректі ауыстыру болып табылады. Бірақ, соңғы жылдары ағзаға сәйкес
донордың тапшылығына байланысты әлемде кардиотрансплантация операциясы
азаюда. Сол себепті Батыс Европа елдерінде гемопоэтинді бағаналық
жасушаларды ГБЖ трансплантациялаудың клиникалық мүмкіндіктеріне қызығушылық
жоғарылады.
Көп жағдайда экономикалық дамыған елдерде 2000 жылғы 1 млн халық
арасында 400-ге жуық операция жасалды.
Батыс Европаның, Австралияның, Жапонияның, Қытайдың 90-нан аса
орталықтары бағаналық жасушалар мен миының трансплантациясын зерттейтін
Еуропалық топ құрамына енді. Еуропалық тіркеу мәліметтері бойынша склероз,
қызыл жегі, миастения, ревматоидты артрит, жүйелік васкулит, Крон ауруы т.б
сияқты ауыр науқастарға ГБЖ-ды қондыру ойдағыдай табысты жүргізілді. ГБЖ-ды
жүрек-қантамырлар ауруларында трансплантациялау жөнінде аздаған мәліметтер
сыры ашылған. Бірақ бұл әдісті әрі қарай медицинада қолданып дамыту үшін
көптеген қызықты экспериментальды және клиникалық мәліметтер қоры жиналды.
Миокард инфарктісінде зақымдалған миокардты ГБЖ-мен қайта қалпына
келтіруді жануарларға тәжірибеде жасау арқылы АҚШ-тың Ұлттық Денсаулық
Институты зерттеді.
Миокард инфарктісін моделдеу сол жақ тәж артериясына байлам салып, 5
сағаттан соң жасыл флуоресцентті протеинмен белгіленген сүйек миының
бағаналық жасушасын периинфаркты зонаға трансплантациялау арқылы жасалады.
Гистологиялық бақылау бойынша трансплантациялаудан 9 күннен кейін
флуоресценттелген жасушалардың миокард инфарктісі зонасына орнығатыны
анықталды. Арнайы таңбаланған жасушаларды қолдану, оның құрамындағы
зақымдалған зонаны пролиферациялайтын \жасушалардың қайта бөлініп көбеюі
арқылы тіннің өсуі\ активті кардиальды миозинді анықтауға мүмкіндік берді.
Сонымен қатар бұл ауруда ГБЖ-ды қан арнасына тікелей мобилизациялау
әдістерін қолдану алға қойылды. Бірақ, авторлар ишемияның пайда болған
кезінен клеткалық трансплантацияны ерте жүргізу арқылы миокард
патологиясының алдын-алуға көп көңіл бөлу қажеттігін ескертеді.
Бұдан басқа ГБЖ-ды зақымдалған зонаға тікелей енгізуден басқа,
перифериялық қан жүйесінде циркулияцияланатын қан түзуші жасушаларды
көбейтетін цитокиндерді қолданып, тікелей емес терапия әдісін қолдануға
болады.
Клиникалық зерттеулерден белгілі болғандай трансплантацияланған
ағзаның орнында бірнеше зақымданулар қалады, ал реципиенттің бағаналық
жасушалары сол жаңа ағзаға орнығып, оны қалпына келтіруге кіріседі. [5].
Клеткалық трансплантация
Қазіргі кезде миокардтың регенеративті-репарациялық процесін
активтендірудің ең перспективалық әдісі. Осы міндеттемелерді шешудің 2
негізгі тәсілі бар:
* Жүрек бұлшықетінің жиырылу қабілетінің жеткіліксіздігін қалпына
келтіру мақсатында миокардқа жасуша енгізу трансплантациясы.
1995 жылы ғылыми әдебиет беттерінде жүрек систоласына активті
қатысатын: эмбриональды кардиомиоциттерін, қанқа миобласттарын, сүйек
миының мезенхимальды бағаналық жасушаларын трансплантациялаудың жағымды
әсерлері туралы жарияланды.
* Миокардтағы репаративті процессті стимуляциялау мақсатында жасушаларды
трансплантациялау.
Мұнда трансплантациялау нәтиижесінде пайда болған тыртықтың
эластикалық қасиетінің жоғарылауы мен диастолада жүректің сол жақ
қарыншасының қанға толуы жүреді.
Миокард ишемиясын жоятын жаңа тамырлардың өсуін қалпына келтіру
мақсатында жасушаларды трансплантациялау \васкулогенез және неоангиогенез\.
Экспериментік миокард инфакртісінен кейін бағаналық жасушалар
инфарктті зонада жаңа қан тамырларын түзуге \васкулогенез\ және сол тамыр
жүйесі торларының әрі қарай дамуына \ангиогенез\ әсер етеді.
Сүйек миының бағаналық жасушалары миокарттың қызметін бірнеше жолмен
қалпына келтіреді:
* Миокардта коллатеральды тамыр жүйесінің құрылуы мен дамуына әкелетін
васкулогенез және неоангиогенез процесін бақылау;
* Сүйек миы бағаналық жасушаларын трансдифференциялау арқылы миокардтағы
өткізгіш немесе жиырылғыш клеткалық құрылымдардың санын көбейту;
* Миокардтың құрылымы мен қызметіне әсер ететін хемокиндер мен
цитокиндерді секреттеу.
Шетелдерде және Ресейде перифериялық тамырлары облитерацияланған
\тамыр қуысының тығындалып бітелуі\ жүректің ишемиялық ауруларында ересек
аутологиялық сүйек миының бағаналық жасушаларын енгізудің жақсы нәтижелі
болғаны туралы айтылып жүр және оны клиникада қолданудың қауіптілігі мен
асқынулары туралы ешбір жарияланбаған.
Бірақ, бағаналық жасушаларды медицина кең көлемде күнделікті
клиникалық практикада қолдануға бұл кепілдеме мәәліметтер жеткіліксіз. Ол
үшін жақсы ойланып талқыланған клеткалық терапияның түрлі вариенттерінің
әсерін сапалы экспериментальды орындау мен клиникалық зерттеулер қажет.
Сонымен қатар бұл әдістің жағымды және қарсы көрсетілімдерін жете
зерттеп, оның дәстүрлі хирургиялық және консервативтік емдеу әдістерімен
үйлесімділігін ескеру керек. [4].
Клеткалық препаараттарды онкология және онкогематологияда қолдану. Қан
түзуші бағаналық жасушалар трансплантациясы
Қан түзуші бағаналық жасушаларды \ҚТБЖ\ трансплантациялау
-гемотологиялық , онкологиялық және аутоиммундық ауруларды емдеу әдісі.
Бұл әдісте белгілі бір шартты мақсатта қолданылған режимнен кейін,
иммундық жүйенің терең төмендеуіне әкеп соқтыратын ауруларда арнайы
даярланған сүйек миын енемесе перифериялыық қан жүйесінің ҚТБЖ-рын
енгізеді.
Сүйек миын трансплантациялаудың алғаш қадамдары миелоаблативті
химиотерапиядан кейін пайда болған онкогемотологиялық және жедел сәуле
ауруымен ауырған науқастардың қан түзу жүйесін қалпына келтіру мақсатында
50-60-шы жылдары жасалды. Алайда, клиникалық жетістік пациенттің доноры тек
ұқсас егізі болған жағдайжа ғана өз дәрежесіне жетті. \синтез терапия\.
Трансплантациялының негізі артықшылығы - рецидивтің аурудың қайта
қайталануы\ төмен денгейде болуы. Бұл біріншіден - пациентке дені сау
донордың, яғни ісік клеткалармен байланыспаған, одан басқа ісік
жасушаларына қарсы иммундық реакциялары дамыған жасушалар енгізілді.
Бастапқы кемшілігі - жоғары летальділік \20-30%\ көбіне егесіне
қарсы трансплантат реакциясының дамуы. Негізінен аллогенді терапия жақсы
нәтижелермен және сүйек миы зақымдануының ауруларын \лейкоз, апдастикалық
анемия\ талдап зерттеулермен сипатталады.
Аутотрансплантациясы жүргізу өте орынды , тек ең алдымен сүйек
миының зақымданулары \лимфогранулематоз, лимфомалар\ болмаған жағдайда.
Қан түзуші тіннің қайта қалпына ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz