Жарнама түрлері және жарнама таратушы құралдар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І бөлім. Жарнама және бұқаралық ақпарат құралдары
1. Қазақ басылымдарындағы жарнама тарихы
1.2. Жарнама түрлері және жарнама таратушы құралдар
1.3. Жарнаманың көркемдік – бейнелеу құралдарын жүйелендіру
ІІ бөлім. Жарнама мәтінінің көркемдігі
2.1. Жарнама мәтініне қойылатын негізгі талаптар, көркемдік – бейнелеу
түрлері
2.2. Жарнама мәтінін психологиялық қабылдау жолдары
2.3. Жарнамадағы ұлттық ерекшеліктің көрінісі

Кіріспе
Жарнама – мәдениет пен өнерге тән құбылыс. Ол француздың reclame,
латынның reclamo - айқайлаймын деген сөздерінен шыққан. Жарнама -
тауарлардың тұтынушылық қасиеттері жайлы және сұраныс тудыру мақсатындағы
түрлі қызметтер туралы ақпарат. Сонымен қатар, жарнама белгілі бір тұлға
немесе мекеме, кәсіпорынды көпке танымал етіп, имидж қалыптастыру үшін де
қолданылады. Ағылшын тілінде жарнама – advertising және publicity, ал
француз тілінде – publicité және неміс тілінде – Werbung терминдерімен
анықталған. Жалпы, жарнамаға берген ғалым-зерттеушілердің анықтамасы екі
мыңға жуық екен.
Жұмыс барысында жарнама тарихына шолу жасай отырып, көркемдік-бейнелеуіш
тәсілдерінің қалыптасуымен танысамыз. Жарнаманың ең қарапайым түрлері
біздің дәуірімізге дейін ежелгі Греция мен Римде пайда болған. Ал, қазақ
бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнаманың алғаш нұсқалары Түркістан
уалаяты газетінде қалыптасқан деген деректер бар.
Жұмыстың өзектілігі: қазіргі нарық заманында сұраныс пен ұсыныстың өзара
бағыттаушы құралы ретінде қалыптасқан жарнаманың рөлін анықтап, оның
көркемдік – бейнелеуіш құралдарын талдау арқылы жарнама жасаудың тиімді
жолдарын қарастыру. Сонымен қатар тұтынушы психологиясына жарнаманың әсерін
анықтау.
Жұмыстың міндеттері:
- қазақ басылымдарындағы жарнама тарихы жайлы жаңа ақпараттар келтіру;
- жарнаманың жаңа қырларын ашу;
- жарнамадағы қаптаған қателермен күрес жолын көрсету;
- жарнаманың қоғамдық санаға әсерін бақылау.
Жұмыстың мақсаты: елімізде кенжелеп жатқан бұл саланың қыр-сырын кеңінен
талдай отырып, жарнаманың көркемдік бейнелеу құралдарын жіктеп, бір жүйеге
келтіру. Жарнама мәтіні қандай болу керек деген талаптарға жауап табу.
Жұмыстың жаңалығы: осыған дейін қозғала қоймаған қазақ баспасөзіндегі
жарнаманың қалыптасуы, дамуы және қазіргі тәуелсіз Қазақстандағы жарнама
деңгейін салыстырмалы түрде қарау.
Жұмыстың тұжырымы: қазіргі жарнама нарығындағы түрлі келеңсіздіктердің
алдын-алу мақсатында, кенжелеп қалған қазақ жарнама агенттіктерінің
қызметін анықтау, жарнама мәтінінде көп кездесетін қателерді қарастырып,
әсерлі жарнама жасау жолдарын зерттеу.

І БӨЛІМ. Жарнама және бұқаралық ақпарат құралдары

1. Қазақ басылымдарындағы жарнама тарихы

Қазақ мерзімді баспасөзі Қазақстанның Ресейге қосылуының нәтижесінде
пайда болды,- дейді баспасөз зерттеушілері. Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин,
А.Құнанбаев сынды қазақтың біртуарлары қазақ журналистикасындағы
демократиялық публицистикасының негізін қалады. ХІХ ғасырдағы қазақ халық
ауыз әдебиеті мен ақын-жазушыларының шығармалары баспа бетінде жарық көре
бастады.
XIX ғасырдың екінші жартысында қазақ тілінде кітап, газеттер шығып
тұрды. Газеттер шыға бастаған кезде публицистиканың түрлі жанрлары пайда
болғаны белгілі. Алайда, жарнаманың алғашқы таза нұсқасы қазақтың қай
басылымында екенін кесіп айту қиын. Дегенмен, нағыз жарнаманың өзі болмаса
да, соған ұқсас түрлері баспасөз беттерінде жарық көріп отырды.
Жарнаманың мазмұны XIX-XX ғасырдың өзгерістеріне байланысты болған
сияқты. Мәселен, XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында мектептер
салынып, халықтың сауатын ашу саясаты жүріп жатты. Осы кезеңде жаңа
оқулықтар, кітаптар шыға бастағанда, Жаңа кітаптар айдарында Дала
уалаяты газетінде (1888-1902) мынадай жарнама жарық көрген: Жаңадан
қазақтар турада бір кітап шығып сатылып жүр. Сол кітапта Орал жағының
қазақтарының шежіресі бар, онан соң қалай орыстармен араласқаны бар,
жазған Алекторов деген. Сол кітапты білімді, ғылымды қазақтар алып оқыса
пайдалы. Ата-бабасының қалай жүріп, қалай түзеле бастағанын біледі. Сол
кітаптың қағазы аз, бағасы 35 тиын. Астрахань губерниясының Ханская
ставка шаһарында сатылса керек (ДУГ 1890, №30) деп, Д.Высоков қол қойған.
Ал Торғай газетінде: Жақында Торғай облысында орысша оқудың қазақ
арасында көбейгенінен сөйлейтін һәм Торғай облысының картасы бар жаңа кітап
басылып шықты. Шығарған Васильев, аламын деушілер оны шығарған Торғай
облысының военный губернаторының кеңсесіндегі советник Васильевке барсын -
деп жазылған жарнама жарияланған. Сондай-ақ Айқап журналында (1911-1915)
да Жаңа шыққан кітаптар деген тақырыпта: Жастық жемістері қазақша
өлеңмен басылған. Шығарушысы Айқап оқушыларына белгілі Әкірам Ғалымов.
Ішінде әдемі-әдемі өлеңдер бар. Өлең оқуды сүюшілердің алып оқулары тиіс.
Ұмтылған Қалқаман-Мамыр қазақ тілінде тарихи хикая. Шәкәрім
Құдайбердіұлы. Бұл кітапта қазақта мұнан 190 жыл бұрын болып өткен бір
уақиғаны қисса қылып өлеңменен жазылған. Оқушыларына әсерлі-көркем кітап.
Алдырушылар Семипалатта Ярдам кітапханасынан алдыруға болады - деген
хабарландыру жарнамалар берілген. Дәл осындай жарнамалар журнал бетінде
көптеп жарияланған. Міржақып Дулатовтың Эсперанто тілі (Айқап 1913, №9)
деген материалы таза жарнамаға жатпаса да, ол материалда жарнаманың кейбір
элементтері ұшырасады: Біздің заманымызда мәшһүр доктор Заменгоор деген
жер жүзіндегі халықтарға бірдей ортақ эсперанто тілін ойлап шығарды. Бұл
тілдің оңайлығы сонша: егер бірнеше ай көңіл беріп үйренген кісі өзінің ана
тіліндей болып шығады, - деп айтып келеді де, кітаптың бағасына тоқталып,
доктор Заменгоордың мекен-жайын келтіреді, - Егер тұрған шаһарларыңызда
эсперанто кітаптары табылмаса өз адресі мынау: г.Варшава, ул. Дикая. №9.
Д-ру Л.Заменогоору. (6. 210)
Дала уалаяты газетінде 1895 жылы №24 cанында басылған
Г.Н.Потаниннің тарихи-этнографиялық материалдарды жинау үшін қазақ арасына
келгені хабарланып қана қоймай, халықтың онымен қалай байланыс орнату
болатыны туралы айтылады. Онда: 19-інші июньде темір жолмен Петербур
шаһарынан Омбы шаһарына атақты жиһан кезуші Г.Н.Потанин деген келеді.
Григорий Николаевич Омбы шаһарында бірнеше күн тұрып, мұнан Көкшетау оязына
шықса керек. Қазақтардың ертегісі мен бұрынғыдан қалған сөздерін жинамақ
үшін. Сол жайларда осы жылдың сентябрь айына дейін тұрса керек,- дей
келе, жергілікті тұрғындар халықтың ертегілері мен аңыздарын осы адамның
жинауына көмек көрсетуі сұралады. Жарнама және хабарландыру ретінде
берілген бұл материал былай аяқталады: Әлбетте, Г.Н.Потанин Көкшетау
оязының қазақтарының арасында да құрметі асып, сүйікті болып, һәм қазақтар
да оның жүрген сапары турада ойына алған нәрселерін бажай келтіруіне
болысып, уа көмек беруден тартынбаса керек,- деген өтініш, тілекпен
аяқтайды. Бұл материалдағы жарнама элементтері көзге ұрып тұр.
Г.Н.Потаниннің кішіпейілділігі, жақсы мінезі айтыла келе, қарапайым
халықтың көмегіне сүйену арқылы ел әдебиеті мен тарихына қатысты құнды
деректерді халық арасынан жинауға көмектесетін тек қарапайым халық екені
баса ескертілген және басқа халықтардың мұрасын жинаудағы жетістіктері қоса
айтылып, оқырманды осы іске жұмылдыру көзделіп отырғаны көрінеді.
1897 жылы Дала уалаяты газетінің №47 санында Басылып шыққан кітап
туралы деген жарнаманың әдіс-тәсілдерінен көрініс беретін материал
Киргизско-русский словарь сөздігі туралы басылған. Бұл мақаланың авторы –
В.Ладыгин. Мақалада қазақ халқының ауылдарында мектептер мен гимназиялар
ашылып жатқандығы айтыла келе, кішкентай болса да бұл сөздікте көп керекті
сөздер жазылғандығы, қазақ балаларына орысша үйренуіне оңтайлы сөздік екені
айтылады. Бұл тек қазақтарға ғана емес қазақтың рәсімін, жүрісін, тұрысын,
заңын білгісі келетін орыстар үшін де үлкен пайдасы бар екені баса
жазылған. Мақала соңында: Құрамы үлкен емес, қалтаға салып жүруге ыңғайлы.
Өзі 263 бет. Бұған қарағанда бағасы да (бір теңге) қымбат емес. Жалғыз-ақ
сынауға тұратыны мынау. Орыс әрпімен жазылған, араб әрпімен переуат қылып,
басына жазбаған екен. Қазіргі таңда кездесетін кітап жарнамасы осы
материалға ұқсас болып келетіні дәлелдеуді қажет етпейді. Осы басылымда
Сарыарқа атты газеттің шыға бастауы және оның таратылу тәртібі туралы
жарнамалық белгілері бар қысқа мақала берілген. Онда: Семейде шығаруға қам
қылып жатқан Сарыарқа газетінің бірінші нөмірі келді. Газет қазірге
жұмасына бір рет шықпақ. Жылдық ақы 6 сом, жарты жылдығы 3 сом 25 тиын
делінген.
Қазақ газетінің 1917 жылы шыққан нөмірлерінің бірінде Сарыарқа
Қазақ емлесімен шығару мақсатымен Қазақ басқармасында қызмет етіп
тұрған Имам Әлімбековты Семейге шақырды. Имам жүріп кетті. Сарыарқа
көңілдегідей жақсы. Жолдасымызға құтты болсын айтамыз. Алдырушыларға
Сарыарқаның адресі. Семипалатинск. Ред.газ. Сарыарқа. Осы сияқты
жаңадан шығып жатқан газет-журналдар туралы құттықтау мен жарнама сарындас
қысқаша материалдарды бүгінгі БАҚ-та да кездестіреміз. Осыған ұқсас қысқа
материалдарды Қазақ газетінен де көптеп кездестіруге болады.
Қазақ газетін парақтап шықсақ, жарнама сарынындағы материалдар көп
және сол кездің өзінде газет-журналдарда жарнаманың үлкен орын ала
бастағанының куәсі боламыз. Ол кездегі Қазақ газетіндегі жарнамалардың
мазмұны көбіне жаңадан шыққан кітаптар, басылымдар, өнерге қатысты
жаңалықтарды хабарлау, дүйім жұртты соны оқу мен көруге шақыруға арналған.
Бұл жарнамалар халықтың жадын жаңғыртып қана қоймай, күнделікті өмірлерімен
астасып, сабақтасып жатқандығын аңғара аламыз. Қазақ газетінің жарнама
сарындас қай мақаласын алсақ та, айтылатын мәселесі маңызды және көкейкесті
мәселелер бойынша халыққа қажетті жаңалықтан құлағдар ететін хабар-ошар
ретінде беріліп отырған.
Кей тұстарда әуелі Жарнама айдарымен жарық көрген материалдар да
болды. Сөзіміз дәлелді болу үшін бірер мысал келтірсек. Учредительное
собраниенің члендерінен құралған комитет өкілдерінің Торғай облысының
халқына таратқан жарнамасы деп басталады. Жарнама Торғай облысының
халқына! деп басталыпты. Жарнаманың мазмұнына қарап отырсақ, қазіргі таңда
кездесетін саяси жарнаманың элементтерін көруге болады. Торғай облысындағы
қазақтар һәм орыстар біз, бүкілроссиялық учредительное собраниенің
комитетінің өкілдері, шын көңілімізбен сіздерден учредительное собраниені
қорғауларыңызды өтінеміз,- делінген тұстары қазіргі саяси жарнамада
кездесетін үгіт-насихат формасының бастаулары екені көзге ұрып тұр. Міне,
бұл алғашқы қазақ газеттеріндегі жарнаманың берілуі. Жоғарыдағы жарнама
сарындас мақалалардың осы күнгі жарнамаға ұқсас жақтары басым деуге толық
негіз бар.(1.9)
Демек, қазақ басылымдарындағы жарнаманың пайда болу тарихы алғашқыда біз
жарнама деп тани бермейтін шығармалардың нәтижелерінде қалыптасқан. Ол
кездегі жарнамалар да нақты тауардың көбірек өтуін емес, сол тауар халықтың
мүддесіне жарауын мақсат тұтса, кітап жарнамасы халықтың сауаты ашылсын
деген игі тілектен туындаған.

2. Жарнама түрлері және жарнама таратушы құралдар
Жарнама түрі оның мақсатымен тығыз байланысты, ал мақсат өз кезегінде
тауар, жұмыс немесе қызмет тұтынушыларына бағытталады. Жарнаманың түрін
таңдамас бұрын, мақсатты анықтап алу қажет:

1. тұтынушының аталмыш тауар, қызмет туралы белгілі бір дәрежеде білім
деңгейін қалыптастыру;
2. тұтынушы ойында нақты фирма образын қалыптастыру;
3. тауар, қызмет түріне деген қажеттілікті қалыптастыру;
4. фирмаға дұрыс көзқарас қалыптастыру;
5. аталмыш фирмаға тұтынушының келуін қамтамасыз ету;
6. дәл сол тауарды сол фирмадан алуға тұтынушыны бұру;
7. тауар өтімін немесе қызметті қолданысқа енгізуді ынталандыру;
8. тауар айналымды жеделдету;
9. аталмыш тұтынушыны сол тауардың тұрақты сатып алушысы, фирманың тұрақты
клиенті етуге тырысу;
10. басқа фирмалармен сенімді серіктес ретінде байланыс орнату.
Осы мақсатта жарнамалар атамлыш жарнама бағытталған шешімге мақсаты
бойынша бір топқа біріктіру қажет:
• ИМИДЖ-ЖАРНАМА - мақсаттар 2,3,4,10
• ЫНТАЛАНДЫРУШЫ ЖАРНАМА - мақсаттар 1,5,6,7,8
• ТҰРАҚТЫЛЫҚ ЖАРНАМАСЫ - мақсаттар 5,9,10
Жарнама күнделікті өмірде біржақты, креативті, күлкілі болып
көрінгенмен, негізгі жарнаманың табиғаты өзгеше. Кейде этикаға сай
келмейтін, сенімсіз және басқа атақты маркаларды көшіруге дейін баратын
жарнама түрлері кездеседі. Кейде осындай адам шошитын креативтердің
авторларынан: Мұны жасай отырып, не туралы ойладыңыз? деп сұрағың келеді.
Жарнама дегеніміз – белгілі бір зат пен құбылысты, іс-әрекет пен қызметті
елге таныту, насихаттау, оларға деген сұранысты күшейту мақсатымен
жарияланған хабарлама жиынтығы.(3. 86) Жарнама (жар+нама; жар - жария
етті, мәлімдеді, хабар таратты, жарияланды; нама - араб, парсы жазылған
хат, шығарылған бәйіт, дастан) - қазақ мәдениетінде кең қолданылған ұғым,
дефинициясы айқын термин. Энциклопедиялық, лексикологиялық,
мағлұматнамалық, терминологиялық еңбектерде берілген анықтамалардан шығатын
қорытынды – жарнама – спектакль, концерт немесе көрермендерге арналған
басқа да мәдени шаралар, спорттық жарыстар, ойын-сауық туралы
хабарландырудың бір түрі. (5.9)
Жарнама – тілдік құралдар арқылы да, вербалды емес құралдар арқылы да
ұлттық мәдениеттің белгілерін көрсетуі қажет. Ал, ұлттық мәдениеттің
танылуы тілдің ұлттық белгілері: сөз қолдану, грамматикалық заңдылығы,
нормалары игерілгенде көрінеді. Жарнама мәтіні ұлт тілімен, ұлттық
мәдениетпен байланысты қалыптасатын жағдайда ғана, өзінің негізгі мақсатын
атқара алады. (5.11)
Қазіргі қазақ жарнамалары таралу жолдарына, қамтитын тақырыптарына,
түрлеріне қарай әр түрге бөлінеді:
- сыртқы жарнама (маңдайшалар, жарнамалық қалқандар, панно, плакаттар)
- теле және радио жарнама (жарнама роликтері, жарнамалық
телерепортаждар, теледидардағы жарнамалық қатарлар, радио хабарландырулар,
радио роликтер)
- парақша жарнама (каталогтар, буклеттер, жапсырмалар, шағын жарнама
парақтары, шақыру билеттері, баға көрсеткіштері)
- газет жарнамасы (газет-журналдарда жарияланған жарнама мәтіндері) (5.11)
Жарнамалар жайлы Қазақстан Республикасының Жарнама туралы заңының 7-
бабында айтылған. Онда тиіссіз жарнаманың келесідей түрлерін біріктіреді:
қиянатшыл, дәйексіз, әдепсіз.
1. Қиянатшыл жарнама тұтынушыларды адастырады, себебі жарнамаланатын
тауарлар (жұмыстар, қызметтер) арасында дөрекі салыстыруларға толы болып
келеді
2. Дәйексіз жарнама дегеніміз ҚР Жарнама туралы заңының Қиянатшыл
жарнама 7 бабы, 2 тармағына сәйкес келмейтін мәліметтерді қамтитын
жарнамалар болып табылады
3. Әдепсіз жарнама - жеке тұлғалардың нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, кәсiбiне,
әлеуметтiк жағдайына, жасына, жынысына, дiни, саяси және өзге де нанымына
қатысты қорлайтын сөздердi, теңеулердi, бейнелердi пайдалану арқылы
жалпыға бiрдей қабылданған iзгілік пен мораль нормаларын бұзатын
мәтiндiк, көрiнiстi, дыбыстық ақпаратты қамтитын жарнама.
Сонымен қатар, жарнаманың таратылуын да, аудиторияны қамтуында маңызды
рөл атқаратын ақпарат беру құралдары бойынша жарнаманы былайша жіктейміз:
Сыртқы жарнама (визуалды) – ашық аспан астында орналасқан арнайы
уақытша немесе стационарлы құрылымдарда бекітілетін мәтін, графикалық
түріндегі жарнама, сонымен қатар ғимараттардың, үйлердің жоғары бөлігінде,
көше жабдықтары элементтерінде, көшенің жүретін бөлігі немесе жол
бойларында орналасқан түрлері.

биллбордтар мен тақталардағы жарнама

• Биллбордтардың мәлімділігінің өсуі, ең алдымен олардың орналасуына
жеңіп алған орындарына әсер етеді. Ең маңызды трассалар мен
магистральдарда орналасқан биллбордтар, ереже бойынша жүргізушілер мен
жолаушылардың назарындағы қолжетімді құралға айналады.
• Өлшемі : Бүгінгі күні Қазақстанда жарнамалардың 3м*6м өлшемді сериялық
тақталар көп тараған.
Плакаттардың салдарлы өлшемдері - 9 ш. м.-ден 36 ш. м. – ге дейін –
суретке күш және айбат береді. Көлемі ұлғайтылған жарнама бейнесі (сүт
пакеті, шоколад бөліктері және т.б.) назар аударып қана қоймай, таң
қалдырары сөзсіз. Жарнаманың шығар бөлігі кеңістігін ұлғайту тақтаның
ауқымын ғана үлкейтіп қоймай, тың шығармашылық шешімдер қабылдауға
мүмкіндік береді.
• Жарықтандыру: Жарықтандыру жарнама плакатының әсерін еш жоғалтпайды.
Қоғамдық биллбордтардағы жарнама күні-түні, жұмыс күндері де, мереке
күндері де жұмыс істейді. Жарнама берушіге прайм-тайм немесе қарбалас
кезең үшін қосымша қаражат төлеудің қажеті жоқ: биллбордтарға арналған
прайм-тайм тәулігіне 24 сағат қызмет етеді. Қуаты күшті лампылармен
жарықтандырылған биллборд кешқұрым сағаттарда және қараңғы түнде
жолдың көңілсіздігін жасырып, көздердің шаршауына жол бермейді және
жүргізушіге өзіндік маяктармен қызмет етіп отырады.
• Орналастыру: Оқшау тұрған тақталар, ереже бойынша қозғалыс көп
трассалар мен магистральдарға, көлік ағындарының көп болатын
қиылыстарына, жекелеген жолақтар бойында орналастырылады. Тақталардың
маңызды бөлігінің екі жағы болады. Бөлінген жол жолақтарында
орналасқан тақталарға жақтарды таңдау маңызды роль атқармайды. Көлік
ағынына көлденең орналастырылған тақталардың беткі жағына байланысты
құны артқы бетінінің құнынан 30 пайызға артық.
призмавижен құрылғысында орналасқан жарнама
• Жедел және қайталанып ауысып отыратын тақтадағы үш бейне – бұл жаңа
идея емес. Адамның көзі кеңістіктегі аздаған өзгерістерді тез
байқайды. Американ ғалымдарының зерттеуінше, 2000 –нан астам адамның
91 пайызы өзгеріп тұратын бейнелерді байқаса, жүргіншілердің 19 пайызы
ғана аналогтық статистикалық суреттерді байқайды екен.
Призмаларды қолдану техникалық және жарнамалық мақсаттар үшін өте
таптырмас әрі сәтті шешім болды. Prismavision құрылғысының үсті
тығыз орналасқан үшжақты призмадан тұрады, өз осінің айналасында осы
призмалар айналып тұратындықтан бейне өзгеріп отырады. Үш суреттің тез
өзгеруі (бір секунд ішінде) және болжамсыз фактор мен кезекті
сюжеттің айқындылығы адамның назарын аударып қана қоймай, оны
эмоционалды жағдайда ұстайтынын атап өту керек.
• Өлшемі: Заманауи техникалық әлеует кез келген өлшем құрылымын жинауға
мүмкіндік береді – үштен жүзге дейін призма қолданылатын үлкендеуінен
бастап (0,6 м. х 0,6 м) көлемділеріне дейін (24 м. х 8 м), - және
бірнеше жарнама орналасатын бірөлшемділері де кездеседі.
• Жарықтандыру: Prismavision үшін галогенді жарықтандырғыштармен
немесе күндізгі жарық лампалы сыртқы жарықтандырғыштар пайдаланылады.
• Орналастыру: Сыртқы жарнамада Prismavision құрылғысын орналастырудың
төрт тәсілі қабылданған – оқшау тұратын, қабырғаларға ілінетін,
шатырлық және ілінетін. Оқшау тұрған Prismavision құрылғылары
көпшілік жағдайда жарнаманың сериялық орналасуына қолданылады. Олар
стандартты формада, өлшемдегі биллбордтарда - 3 м х 6 м беріледі.
Мұндай құрылғылар кең даңғылдар мен қозғалыс көп қиылыстарда
орнатылады.
Қабырғада тұратын Prismavision құрылғысы қабырғаға бекітіледі немесе
қабырғаға перпендикуляр орнатылады. Олардың формасы мен өлшемі үлкен
қашықтықта өзгеріп отырады.
Prismavision төбе құрылғысы имидждік жарнамаға арналған. Элита
ауданында орналасқан үй шатырларын пайдалану жарнама орнын іздеуде
мәселені шешіп қана қоймайды, әрине мұндай жарнаманың беделін
арттырады. Prismavision төбе құрылғысының көлемдірек болуы және
тиімді орналасуы жаяу жүргіншілерді ғана емес, көлік кептелісіндегі
жүргізушілердің де назарынан тыс қалмайтыны анық.
аялдамалардағы және лайтпостерлердегі жарнама
• Көлікті күте отырып жолаушылар түрлі бояулы плакаттарға қарайды.
Көбінесе мұндай байланыс ұзақтығы аздаған секундтардан тұрмайды, көлік
күтудің бар кезеңінде 10 минутқа дейін болуы мүмкін.
• Өлшемі : Жарнама өрісінің стандартты өлшемі - 1,2 м х 1,8 м. Жарнама
ілінетін тақтаның биіктігі - 2 м-ден 2,3 м., құрылымның түріне
байланысты; мұндай биіктік суреттің жаяу жүргіншінің және жүргізушілер
мен жолаушылардың көз деңгейіне мөлшерлес болады.
Барлық павильондар мен лайтпостерлер екі жарнамалық жақ пен ішкі
жарықтанғыштан тұрады. Павильондардағы жарықтандырылған жарнама
тақталары кешке және түнгі мезгілдерде ерекше көзге түседі, жарнама
плакаттары тәулік бойы қызмет етеді және жоғары дәрежеде жарнамаға
тиімдірек. Сонымен бірге, олар жарнама бейнелерінің тартымдылығын
күшейте түскен сайын қауіпсіздікті сезінуге әсер етеді.
• Орналастыру: Павильондардың функционалдығы мен лайтпостерлердің
аздаған өлшемдері оларды қаланың орталық аудандарына – көлік көп
шоғырланған магистральдар, қиылыстарда, сонымен қатар жіңішке
тротуарлар мен жүргіншілер өткелдері тұсына орналастыруға мүмкіндік
береді.
Ұстамды дизайн мен пайдалылығының арқасында павильондар жеңіл әрі
тиімді түрде кез келген қала ортасына кіреді. Жеңіл, тұнық, олар ескі
көшелердің үйлесімді бейнесін бұзбайды, тіпті қаланың өзге де беделді
аудандарындағы тарихи бөліктеріне де орнатуға болады.
ғимарат шатырына орнатылатын жарнама құрылғылары
• Бағалы, бірақ сыртқы жарнаманың өте беделді және элитарлы түріне
жататын түрі жарық шатыр құрылғылары болып табылады. Шатыр
құрылғыларындағы имидждік жарнама фирманың өркендеуін, тұрақтылығын
және қаржылық жетістігін айқындайды. Бірнеше шақырымнан көрінетін,
орталық және басты магистарльдарда орналасқан жарнамалық құрылғылар
кез келген фирманың қаладағы сәтті қызметін білдіретін визит
карточкасы болып табылады.
• Өлшемі : Құрылғы габариттері нақты тапсырыстың талаптарымен
анықталады. Құрылғы биіктігі, ереже бойынша, 1 метрден кем болмауы
тиіс, алайда тым желбіреп кетпес үшін 5 метрден аспауы тиіс. Шатыр
құрылғысының ұзындығы жарнама мазмұны мен төбе өлшеміне байланысты
анықталады.
• Орналастыру: Жарық үй шатыры жарнамасын орнату үшін маңызды көшелер,
магистральдар мен орталық даңғылдар қолайлы. Көзге көрнекілеу болуын
қамтамасыз ету үшін көбінесе алыстан көрінетін бұрышта орналасқан
ғимараттар таңдалып алынады.
ғимарат қабырғаларындағы жарнамалық винилді панно
• Кез келген өлшемдегі түрлі бейнелерді басып шағыруға және оларды
винилді қағазға басуға мүмкіндік беретіндей компьтерлік технологияның
пайда болуымен бірге сыртқы жарнамаға жаңа дәуір туды. Тіпті кішкентай
клиенттердің өзіне өзін ұлы сезінердей қайталанбас мүмкіндік пайда
болды. Жарнама өлшемі тек қабырғаға арнайы сурет керіліп қойылатын
кәсектің көмегімен ілінетін баспа өлшемінен ғана шектеледі.
Суретшілердің, фотографтардың, әрлендірушілердің үлкен өлшемді
паннодағы таптырмас қиялдарын іске асыру және оларды қажет жағдайда
тираждау айтарлықтай мәселе емес. Мұндай жарнаманың ұзақтығы, ауа-
райының қолайсыздығына төзімділігі, үлкен өлшемі мен түрлі бояулары
оның даңқын асқақтатуды қамтамасыз етті. Олардың қызмет ететін кезеңі
полиграфиялық плакаттармен салыстырғанда, аймен емес жылдармен
есептеледі. Флекс жаңбырға, қарға және желге төзімді болып келеді.
Флекстің сақталу ұзақтығы – 5 жыл. Бояулардың төзімділігі мен
айқындығы сурет бейнелеген технологияға байланысты. Ереже бойынша,
толыққанды бейнеленген суреттер үш жылға дейін өңін жоғалтпайды. ММТ
технологиясы бойынша дайындалған винилдік панно өзіндегі бояулар мен
сурет ақындығын 7 жылға дейін жоғалтпайды.
• Өлшемі : Винилдік панно 1 ш.м-ден 250 ш.м дейін, қажет жағдайда одан
да үлкен өлшемде болуы мүмкін.
дисплейдегі жарнама
• Көлемді электрондық дисплейлер сыртқы жарнаманың тиімді түріне
айналғалы біршама уақыт болған. Көз тартар суреттер мен түрлі-түсті
бояулардың қанықтығы еріксіз бас бұруға және келесі сюжеттің ауысуын
күтіп бақылауға мәжбүрлейді. Үлкен экраннан көрсетілетін мәтіндік
ақпарат, компьютерлік графика, бейнероликтер жадыда ұзақ уақыт
қалардай әсер етеді. Үлкен бейнеэкрандар электрондық динамикалық
жарнама мен сыртқы жарнама беруде өзіне бар жақсыны қамтыған.
Толықтүсті газоразрядты панель негізіндегі электрондық экрандар кез
келген мәтіндік, графикалық және бейнеақпаратты беруге қабілетті.
Түстік гамма шексіз (4096 түс), сондықтан сансыз түрлі нюанстарды
шығаруға мүмкіндігіміз бар. Электрондық дисплейлер үздіксіз әсерімен
сыртқы жарнаманың сенгісіз құндылықтарының бірі болып отыр. Жарнама
роликтерін көрсету бір минутқа да тоқтамайды. Ақпараттық және
жарнамалық сюжеттер бір бірін алмастырып, әр 5-10 минут сайын
қайталанып отырады. 5 минуттық цикл кезінде бір ролик тәулігіне 320
рет айналады. Осындай жағдайда 15 секундтық бір роликті таныстырудың
жинақты уақыты күні бойы – бір жарым сағат.
• Өлшемі : Дисплей өлшемі оның орналасқан орны мен шолу мүмкіндігіне
байланысты. Бейне экраннан көлемі 2,5 ден 200 ш. м.-ге дейін, бірақ
өлшемі шектелмеген, себебі бейне экрандар стандартты модульдерден
жинақталады.
• Орналастыру: Экрандарды дайындайтын жаңа технологиялар және оларды
компьютердің көмегімен меңгеру оларды кез келген орынға – ғимарат
шатырына және жеке тұрған құрылымдарға орнатуға мүмкіндік береді.
(8.172)
Дами отырып, сыртқы жарнама адамзат өмірінің бар жаңа саласын меңгеріп
келеді.
Бүгінгі күні көлік құралындағы жарнама өзге жарнама тасымалдаушыларға
қарағанда арзанырақ. Сонымен қатар оның тиімділігі де кем қалмайды. Өзінің
әдісінің күшіне қарай көліктегі жарнама тұтынушыға ұзағырақ әсер
қалдыратынын атап өту керек. Бұл жарнаманы қабылдамау эффектісін
тудырмастан, жарнама ақпаратының есте ұзақ сақталуын жоғарылатады.
Бүгінгі таңда транзиттік жарнаманың негізгі бағыттары ретінде қоғамдық
көліктердегі жарнаманы (автобустар, трамвайлар, троллейбустар) атап өтуге
болады.

Телеарна - бұл жарнама таратудың ең қымбат, теоретикалық, тиімдірек
түрі. Телевизиялық жарнаманың әсері екі факторды айқындайды: кең ауқымды
қамтиды және кешендік әсер қалдырады (визуалды, дыбыстық және мәтіндік).
Жарнамалық роликтің қандай болатыны ең алдымен, жарнамалық компанияның
мақсатына байланысты. ТВ жарнама қымбат тұратын, бұқараны өзіне
бағындыратын қару болып табылады. Сондықтан қате немесе нақты анықталмаған
мақсат жарнама берушіні шығынға ұшыратады. Бір қызығы, рейтингі жоғары
бағдарламалар кезінде берілетін жарнама тауарларының сатылымы төмен болады.
(9.22)
ҚР заңнамасына сәйкес теледидардағы жарнамаға қойылатын талаптар:

1. Жарнама тәуліктегі шығарылымның жалпы көлемінің жиырма пайызынан аспауы
тиіс;
2. Жарнаманы эфирден беру кезінде көрсетіліп жатқан бағдарламадан оның
дыбысы аспауы тиіс;
3. Жарнаманы салым түрінде пайдалану кезінде оның өлшемі кадр көлемінің
жеті жарым пайызынан аспауы және телебағдарламалардың мәтіндік және
ақпараттық материалын бұзбауы тиіс;
4. Ресми хабарламаларды, Қазақстан Республикасы Президенттігіне және
өкілетті органдар депутаттығына үміткерлердің сөздерін, білім беру және
діни берілімдерді, сонымен қатар балалар мен жасөспірімдерге арналған
жарнамалардан басқа, балалар бағдарламарымен таныстыру кезінде жарнамамен
үзуге тыйым салынады;
5. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдарында ұлттық аза тұту күнінде
жарнама беруге тыйым салынады.
Радиожарнамаға арзанқол болғандықтан болар, ілеспелі тауар ретінде қарау
әлі күнге жалғасып келеді. Алайда, радионың артықшылықтарын білдіретін
бірқатар ерекшеліктері бар:
• жалықтырмау. Теледидар жарнамасын тұтынушы көрмейді деуге болады – арнаны
басқа арнаға қоса салуы мүмкін. Радиожарнама тұтынушыға жағымдырақ,
сонымен бірге есте жақсы сақталады – адам оны аз да болса тыңдай алады;
• икемділігі. Радиода жасалған жарнамалық тұжырымдаманы біз кез келген
ақпарат тасымалдаушыға көшіріп ала аламыз. Жақсы түсірілген радиоролик
арқылы әдемі картинка түсіріп, ТВ-ға шығаруға болады. Ал керісінше істеу
мүмкін емес;
• есте сақталатыны. Бұрынғы Кеңестік Одақ кеңістігіндегі біздің ділімізге
ұйқасты жарнама жарасымды болатын – есте тез сақталады. Біз бала
кезімізден ертегіні, қандай да бір бейнелерді және өлеңдерді жақсы
көрдік. Біздің сол мәдени ерекшелігіміздің арқасында радиожарнама
фонемалды есте сақталатын қасиетке ие;
• жылдамдық. Радио — бұл шапшаң ақпарат, жоғары дәрежедегі жедел
коммуникация. Теледидарда күндегі ақпаратты күнде ауыстыру мүмкін емес.
Радиода бұл мүмкін нәрсе: таңертең бір ролик шықса, кешке - екіншісі.
Қазіргі уақытта БАҚ-та өзекті мәселеге айналған, газет беттеріне
жарнаманы аз беру. Осыған орай, жарнаманың ақпарат беру құралдарына
байланысты таратушылардың бірі – мерзімді басылымдар. Басылым бетіне де
жарнама берудің өзіндік талаптары, критерийлері де қалыптасқан. Ол, ең
алдымен, басылымның саяси көзқарасына қайшы келмеуі тиіс. Мерзімді басылым
бетіндегі жарнаманың ерекшелігі оның орналасуында, қандай түспен жазылып,
қандай көлемде, қағаз сапасына тікелей байланысты. Баспасөздегі
жарнаманы үш негізгі топқа бөлуге болады:
- газеттегі жарнама;
- журналдағы жарнама;
- қосымшадағы жарнама.
Мобильді Интернет – медиа нарық пен жарнама секторындағы ең қарқынды
арналардың бірі. Бір жағынан, бұл жаңа сала және оның әлеуетті
мүмкіндіктері де жетіп асады. Мобильді интернеттің дамуы мен болашағы
жайында айтар болсақ, біреулер wеb-сайттардан бастап, әдемі графикасы бар
толық мобильді ресурстарға көшкен батыстық тәжірибеге сүйенеді. Ал мобильді
интернетте табыс жасау мен жарнама жайында айтпас бұрын, біріншіден
интернеттегі мобильді жарнамаға анықтама берейік. Жарнаманың бұл түрі —
коммуникацяның жаңа арнасы, ондағы жарнамалық хабарлама мобильді телефонның
иесіне бағытталады. Сонымен қатар, баннер немесе мәтіндік хабарлама ретінде
көрініс табады. Мобильді жарнаманың басқа да форматтары бар:
• Click2Call (нақты нөмірге қоңырау шалуға мүмкіндік беретін баннер
немесе сілтеме);
• Click2Sms (нақты нөмірге SMS жіберуге мүмкіндік беретін баннер немесе
сілтеме)
• Click2Video (жарнамалық видеоны телефонға жүктеп алуға мүмкіндік
беретін баннер немесе сілтеме)
• Жарнамалық кампанияның мақсатты беті (landing page)
Байқасаңыз, бүгінгі жарнама – бұл тек бұқаралық ақпарат
құралдарындағы классикалық медиа жарнама емес. Жарнамалық- ақпараттық
кеңістіктің көптігінен мобильді жарнама жақсы көрсеткіштерге жете алады,
себебі ол мақсатты топпен тікелей байланыс орната алады. Мысалы:
-компанияңыздың мобильді жарнамасы;
- компания ұйымдастыратын акциялар, ұсынатын жаңа қызметтер туралы
ақпаратты промо wap-сайтқа орнату;
- ақпараттық және жарнамалық сипаттағы SMS-таратулар;
- SMSMMS-жарнама, жазылғандардың арасында ақпараттық контенттің таралуы.
(12.42)
Яғни, жоғарыда атап кеткеніміздей, қазіргі қоғамымызда кеңінен
қолданылып жүрген жарнама түрлері жарнама нарығының көп жылғы ізденісінің
жемісі. Олар жарнама агенттіктерінің өзгелерден ерекшеленуді көздеген,
пайданы көбірек табуға ұмтылысының нәтижесі болып, қазіргі күндегі жарнама
нарығын жаңғыртуда. Жарнаманың түрлерінің көп болуы және әртүрлілігі оны
қызықты етіп, тауарға сұранысты арттыру сияқты, өздеріне жүктелген
міндеттерді орындайды.

1.3.Жарнаманың көркемдік – бейнелеу құралдарын жүйелендіру

Жарнаманың көркемдік – бейнелеу құралдары жарнамалық мәтінді
тасымалдаушы. Іс жүзінде қолданыста жүрген жарнаманың көркемдік құралдары
күн сайын артуда. Себебі, жарнама қызметкерлері сәт сайын жарнаманың
идеясын ерекше ететін жаңа көркемдік құралдарды ойлап табуда. Жарнаманың
көркемдік құралын таңдау жоғарыда атағанымыздай, жарнаманың мақсатына
байланысты. Сонымен бірге, оның мәтініне үлкен назар аударылып, пішіні,
яғни жеткізу құралы да маңызды қызмет атқарады. Жарнамалық құралдарды
таңдау тауар сипаттамасына тікелей байланысты. Сұраныс көлемі мен сатып алу
жиілігі де жарнамалық құралды таңдауға әсер етеді. Бұқаралық сұраныс
тауарлары жарнаманың жанама құралдарын қолдануды қажет етсе, мысалға,
калькуляторларды сату кезінде тікелей жарнама қолданылады. Сонымен қатар
жарнама құралдарын таңдауда тағы да әсер ететін фактордың бірі - оның құны.
Кез-келген жарнамалық құралдар өзіне тән артықшылықтар мен кемшіліктерге
ие. Жарнама құралдарының әсер ету деңгейі түрлі факторлармен
үйлесімділігіне байланысты болғандықтан, оның әсер ету мүмкіншілігі де
бірін-бірі толықтыратын бірнеше көркемдік құралдың жиынтығымен артады.
Барлық жарнамалық құралдар өзінше ортақ жиынтықты, үйлесімділікті құрайды.
Алайда, осы жиынтық жарнама құралдарының санына қарай көп санды және
олардың тарау әдістеріне қарай әртүрлі болып бөлінеді. Жарнама құралдарын
түрлі ерекшеліктеріне байланысты топтастырамыз. Адресатқа әсер ету түріне
байланысты:
а) көзге түсу арқылы әсер ететін жарнама құралары (визуальді). Оған
қазір қоғамымызда қолданыста жүрген жарнамаларың басым көпшілігі жатады.
б) есту арқылы әсер ететін жарнама құралдары (акустикалық). Оларды
түрлі тауарлардың дауысты фоны ретінде қолданады.
в) иіс түйсігіне әсер ететін жарнама құралы. Азық-түлік немесе иіс су
дүкендерінің айналасынан шығатын ерекше иістер өтіп бара жатқан адамды
сауда жасауға ынталандырады.
г) дәмге әсер ететін жарнама құралдары (тәбетті етіп әрленген тағам,
сусындардың дегустациясы).
д) сезуге әсер ететін жарнама құралдары (зағип жандарға арналған
шрифтімен басылған хабарландырулар, т.с.с.).(13.189)
Адам қасиеттерінің ішінде бірінші орында көру екеніне байланысты көру
қабілетіне бағытталған жарнаманың маңызы артығырақ. Іс жүзінде адресатқа
кешенді әсер ету мақсатында жарнама құралдарын өзара қосып қолданады.
(Адам естігенінің 20%-ын, көргенінің 30%-ын, ал біруақытта көргенімен
естігенінің 50%-ын есте сақтайды.) Мұндай аралас жарнама құралдарына
жарнама фильмдері, Голландиядан әкелінген қызғалдақтардың жарнамасындағы
гүлдің иісі аңқып тұратын ашық хаттар, жапониядағы қонақ үйдің қызметтері
және қаланың көркем жерлері туралы ақпар беріп сөйлейтін визитка жатады.
Адресатқа әсер ету сипатына қарай жарнама құралдары потенциалды сатып
алушыға тікелей және жанама әсер етеді (нақты жарнамалық хабарды алушыға).
Тікелей әсер етуші жарнаманың мәтіні индивидуальді сипатта болады және оған
көбіне хаттар, каталогтердің кейбір түрлері, жарнамалық кітапшалар,
газеттегі қосымша беттер т.б. Бұл құралдар бұқараға жалпы әсер ететін
плакаттар, хабарландыру, үнпарақтар, диапозитивтер сияқты жалпылама әсер
етуге емес, тікелей әсер етуге бағытталады. Тікелей және жанама жарнаманың
әсер ету деңгейіндегі айырмашылық түрлі жарнама құралдарының жобаларының
дайындалуы мен таңдалуына әсер етеді.
Жарнамалық акция немесе кампания кезінде жарнамалық құралдардың алдына
қойған міндеттеріне байланысты, тұтынушыға ақпарат беруді ғана мақсат
тұтқан еске түсіретін жарнама және анықтаушы (дәлелдеуші, сендіретін)
жарнама болады. Бірінші топқа плакат, диапозитив, жарнамалық телебағдарлама
жатса, екінші топқа проспект, каталог, брошюра, жарнамалық фильм т.б.
жатады.
Нысанына байланысты жарнаманың түрлері: тауар (қызмет) жарнамасы;
кәсіпорын (сауда, өнеркәсіптік) жарнамасы. Тауар жарнамасы көбіне тауар
белгілерін, фабрикалық маркаларды, ал кәсіпорын жарнамасы белгілі бір
мекеменің ашылуын жарнамалайды.
Қолдану әдісіне қарай: тікелей жарнама мақсаттарын бағындыруға
қолданылатын (хабарландыру, жарнама және т.б.) жарнама құралдары. Кейде бұл
жарнамалық құралдар кейбір жарнамалық емес элементтердің де қызметін
атқарып тұрады. Сонымен қатар, жарнамалық қызметті жолшыбай атқарып тұрған
жарнамалық құралдар (қаптама, сувенир және т.б.) болады.
Қаржыландыру көзіне байланысты жарнамалық қызметтер: жарнаманы жасауға
немесе таратуға тапсырыс беруші ақша төлейтін - ақылы жарнамалар;
жарнамалық ойларды таратуға ықпалдасатын тегін жарнамалар.
Әсер ету сферасы мен аумағына байланысты: ішкі жарнама ( витриналар,
дүкеннің ішінің әрленуі, сауда орталықтарындағы ақпараттық элементтер)
немесе сату орнындағы жарнама; қызметтері сауда кәсіпорындарымен байланысты
емес жарнаманың көркемдік – бейнелеуіш құралдарын қамтыған сыртқы жарнама.
Әсер ету аумағына байланысты сыртқы жарнаманы жергілікті, облыстық, жалпы
мемлекеттік, шет елдік және әлемдік деп бөледі.
Техникалық көзқарас тұрғысынан алып қарағанда жарнама құралдары:
баспасөздегі жарнамадан айыра білуіміз қажет баспалық жарнама (мысалы,
каталог баспалық жарнамаға жатса, хабарландыру баспасөздегі жарнамаға
жатады); фотожарнама; киножарнама; тележарнама және т.б.
Бағытталушыға әсер ету уақытына байланысты: бір реттік (мысалы,
витрина); сериялы (мысалы, хабарландырулар легі); маусымдық (маусымдық
сауда кезіндегі жарнама); жүйелік (бірнеше жылдан бері жалғасып келе жатқан
тауар белгісінің жарнамасы) болып бөлінеді.
Көптеген жарнама құралдары қатарынан нақты мақсатқа жету үшін қажет
құралдарды таңдап алу маңызды. Алайда, таңдаудың ережелері мен принциптерін
дәл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.