Қаржы құқығы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

h3Мазмұны
Кіріспе 3
1. Қаржылық құқықтық қатынастар және қаржы - құқықтық нормалар 5
1.2 Мемлекеттің қаржылық қызметі және оны заңнамалы
жүзеге асыру әдістері 9
2. Қаржылық қатынстарды құқықтық қамтамасыз ету 12
2.1 Қаржылық құқықтың жіктелу құрамы 14
Қорытынды 20
Қолданылған әдебиет 21
h3
h4Кіріспе
Рыноктық қатынастардың құрылымында да, мемлекеттік тарапынан оларды
реттеу механизмінде де қаржы зор рөл атқарады. Қаржы - рыноктық
қатынастардың құрамды бөлігі және мемлекеттік сясатты жүзеге асырудың
құралы. Бұл орайда қаржының әлеуметтік – эканомикалық мәнің түсіне білудің,
оның іс - әрекет етуінің ерекшеліктерін терең ұғынудың, Қазақстан
эканомиксын ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржы ресурстарын неғұрлым толық
және ұтымды пайдаланудың әдістері мен амалдарын көре білудің маңызы зор.
Негізінен теориялық курс болып табылатын және эканмикалық пәндер
жүйесінде басты орындардың бірін алатын Қаржы курсында қоғамның
өндірістік қатынастарының ерекшеліктері, шаруашылық және әлеуметтік
ғылымдар құрамдастарының аса маңыздылырының бірі қаржы туралы ғылым
зерделенеді.
Қаржы туралы ғылым оқу курсы ретіндегі Қаржының теориялық базасы
болып табылатын эканомикалық теорияның (саяси эканомияның) негіздеріне
сүйенеді. Ол тауар – ақша қарынастары, қаржы ресурстарының басты көзі болып
табылатын ұлттық табыс туралы және мемлекеттің табиғаты мен функциялары
туралы ілмге негізделеді.
Қоғамдық өнімді бөлумен және осының негізінде ақшаай қорланымдардың,
табыстары және қорларды жасаумен, оларды ұлғаймалы ұдайы өндірістің
мақсаттарына және қоғамдық дамудың қажеттіліктерің қанағаттандыруға
пайдаланумен байланысты болатын эканомикалық қатынастар қаржы туралы
ғылымның мән-мағынасы (предметі) болып табылады. Қаржы ресурстары мен
мақсаты ақша қорлары, олардың қалыптасуы, қозғалысы және пайдаланылуы
қаржының объектісі, ал қоғамдық өмірдің ұйымдастырушысы ретіндегі
мемлекетті қоса алғанда қызметтің өндірістік және өндіістік емес
сфераларының сан алуан шаруашылық, қоғамдық және басқа ұйымдары оның
субъектілері болып табылады.
Қаржы туралы ғылымда және қаржыны зерделеу кезінде танып білудің
негізгі әдісі-материалистік диалистикалық тарих әдісі қолданылады, ол нақты
тарихи жағдайларды ескере отырып,қаржылық қатынастар мен құбылыстарды
олардың дамуы мен өзара байланыстылығы негізінде зерттеуді болжайды.
Қаржы курсы Ақша, кредит, банктер теориялық курсымен және
Корпарациялық қаржы, Қаржы менеджменті, Қаржы құқығы, Мемлекеттік
бюджет, Салық және салық салу, Сақтандыру сияқты арнаулы оқу
пәндерімен тығыз байланысты. h4

h41. Қаржылық құқықтық қатынастар және қаржы - құқықтық нормалар
Қоғамдағы пайда болатын қаржылық қатынастар құқықтық реттеуді қажет
етеді. Бұл орайда қаржы құқығының әр түрлі нормалары қолданылады.
Қаржы құқықтық нормалар – бұл қоғам дамуының тиісті кезеңіндегі
мемлекеттің міндеттерін жүзеге асыру үшін қажетті ақша қорларын жасау, бөлу
және пайдалану үрдүсінде пайда болатын қаржылық қатынастарды реттейтін заң
нормаларының жиынтығы. Ол біртекті қаржылық қатынастарға жататын жеке
бағыттар бойынша: бюджет құқығына, салық құқығына, шаруашылық құқығына
межеленіп айырылады; қаржының кең ұғыным тұрғысында жалпы ақша қатынастары
ретінде баян етілуіне байланысты қаржы құқығына сонымен бірге валюта және
сақтық заңнамасын, банк құқығын, мемлекеттік кредитті, ақша айналысын
құқықтық реттеу сияқты бөлімдерді де қосады.h4
Қаржы құқығында қаржы - құқықтық нормалар – құқықтың негізгі бастапқы
элементтері, яғни мемлекет белгілеген және қаржылық қатынастардыағы
мемлекет мәжбүрлеу (күштеу) шараларымен қамтамасыз етілген қылықтың қатаң
белгілі бір ережесі пайдаланылады. Сөйтіп қаржы – құқығының нормалардың
императивтік (әмірлік, бұйрықтық) сипат болады.
Қағида бойынша, олардың үзілді – кесілді нысанда көрінетін талаптары
болады және оларды беталды өзгерте беруге жол берілмейді, қаржылық
қатынастар қатысушыларының құқықтары мен міндеттерінің ауқымын дәл
анықтайды. Қаржы – құқтықтық нормалар міндеттеушілік, тиым салушылық және
уәкілеттілік (яғни белгілі бір іс – қимылдарды жасауға бағыттылған қаржылық
қатынастар қатысушыларының бекітуші құқықтары) болып бөлінеді.
Сөйтіп, базистік болып табылатын қаржылық қатынастар қаржы – құқықтық
нормаларды пайдалнған кезде қаржының құқықтық қатынастарына жаңғырады.
Қаржының қосалқы категорияларының сыныптамасына сәйкес қаржы құқықтық
қатынастар бюджеттік, салықтық, мемлекеттік – кредит, қаржы шаруашылық,
сақтық, валюта – қаржылық, есеп – қисаптық, бақылау және т.б. болып
бөлінеді. Олардың қатысушылары субъективті заңи құқықтары мен міндеттері
арқылы өзара байланысты болады, ал байланыстар (қатынастар) мемлекеттің
мәжбүрлеуші күшімен қорғалады.
Нормативтік – құқықтық қатынастардан тыс қаржылық қызмет орындалмайды.
Жүзеге асуы мемлекеттің мәжбүрлеуші күшімен кепілдендірілген тек өзара
байланысты заңи құқықтар мен міндеттер кезінде болжанған кірістерді алуды,
оларды белгіленген мақсаттар бойынша бөлу мен пайдалануды мемлекеттің
қамтамасыз ету мүмкін. Бұл орайда мемлекеттік органдарға билік
өкілеттіктері үлестіріліп берілген, қаржылық құқықтық қатынастардың басқа
қатысушыларының – кәсіпорынларлың, ұйымдардың, мекемелердің және
азаматтардың орындау үшін міндетті нұсқамалар шығаруға олардың құқы бар.
Нұсқамалардың мұндай түрі алғашқылардың бағынышындағы мемлекеттік
органдарға да бағышталуы мүмкін. Мемлекет атынан қаржы құқықтық
қатынастарын ене отырып мемелекеттік органдардың әмірі ету құқығына ғана
емес, сондаақ олардың қаржылық қатынастарының басқа қатысушыларының
құқықтарымен байланысты міндеттері де болады. Қаржылық құқықтық
қатынастардың барлық қатысушыларының құқықтары да, сол сияқты міндеттері де
мемлекеттің қорғауында болады және оның мәжбүрлеуші күшімен қамтамасыз
етіледі.
Мемлекеттік - өкіметтік мәжбүрлеудің, яғни билік органдарының
субъекті іс-әрекетерінің нысандары мен әдітерінің көмегімен объективті
қаржы құқықтық қатынастарын шаруашылық жүргізудің нақтылы нәтижелері
жанғырту қоғамның қаржылық тіршілігін реттеудің құқықтық механизмі ретінде,
ал сан алуан қаржы-құқықтық нормалар актілер оның тұтқылары ретінде
көрінеді. Сөйтіп қаржы және құқықтық нысандар мен әдістердің экономикалық
үдерістерге қаржы-құқықтық етудің бірыңғай механизмге қосылуы болады.
Қаржылық қатынастардың бір қатысушыларына мемлекет тарапынан болатын
және тиісті өкілеттіктер үлестіріліп берілген басқа қатысушылар тарапының
мемлекеттік-өкіметтік нұсқаулары қаржы-құқықтық реттеудің әдістері болып
табылады (императивтік әдіс). Қаржылық міндеттемелерді орындалуының ең
алдымен заңды сөзсіз орындаушыларға негіздлген сенім әдісімен және
азаматтар мен лауазымды адамдардың саналығынмен қамтамсыз етіледі. Қаржылық
міндеттемелерді орындамаған шаруашылық органдары мен азаматтарға мәжбүрлеу
әдісі қолданылады: бюджетке уақытында түспеген төлемдерді дауыссыз өндіріп
алу және қаржы санкциялары.
Санкциялар қаржы-құқықтық нормаларды бұзушыларға қолданылатын
жауапкершілік шараларын білдіреді. Оларды ақшалай сипаты бар және оларда
ақша қарлары мен қаражаттары арқылы нормларды бұзушыларға мәжбүрлеуші ықпал
жасаудың шаралары болады. Санкцияларға өсімдер, айыппұлдар, тұрақсыздық
айыбы (төлемі), қаржыландыру мен несиелендірудің тоқтатылуы,
несиелендірудің шақтарын қатайту, ресурстарды артық жұмсағаны үшін
жоғарытылған тарифтер және т.б. жатады.
Басқа жағынан қаржылық қатынастардың субъектілеріне олардың
құқықтарын әкімшілік сот тәртібімен немесе мемлекеттің билеп-төстеуші
органдарының-өкілдікті органдрымен жергілікті әкімшіліктің қызыметі
үдерісінде қорғау мүмкіндігіне кепіл болады: олар өздеінің бақылауындағы
құрлымдар актілерінің заңға сәйкес келмеген жағдайда бұза алады.

Қаржы саясаты Қаржы құқығы

Қаржы мехнизмі Құқықтық механизм

Қаржы – құқықтық механизм

Қаржы – құқықтық нормалар

Қ О Н Д Ы Р М А
Шаруашылық Мемлекеттің Қаржы құқтық
жүргізуші қаржылық қызметі актілер
субъектілері

Қаржы құқығының өзара іс- әрекеті. Нормаларының түрлері

Б А З И С

Қаржылық қатынастар

Мемлекет

ҰДАЙЫ ӨНДІРІС

h41.2 Мемлекеттің қаржылық қызметі және оны заңнамалы
жүзеге асыру әдістері
Мемлекеттің қаржылық қызметі ақша қорларын жасау, бөлу және пайдалану
сияқты үш жалпы бағытта іс-әрекет ететін толып жатқан және сан қырлы
функцияларында білінеді. Бұлардың әрқайсысындағы ажырағысыз элемент бақылау
функциясы болып табылады.
Мемлекеттің қаржылық қызметінің сан алуандығы қаржы жүйесін құрудың
ерекшеліктерімен анықталады. Мемлекет әр түрлі орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған қорларға, сондай-ақ меншіктің басқа нысандарының
шаруашылық жүргізуші субъектілерінің ақша қаражаттары өзінің ықпалын жая
отырып, бюджет ресурстарын, мемлекеттік кәсіпорындардың қаржы-қаражаттарын
жасау, бөлу және пайдалану жөніндегі функцияларын жүзеге асырады.
Сол немесе өзге функциялардың мазмұнына, рөліне және іс-қимылының
ауқымдарына қарай қаржылық қызмет мемлекеттін билік немесе мемлекеттік
басқару түрінде жүзеге асырылады. Мемлекеттің биліктің жоғары органы -
Қазақстан Республикасының Парламенті, мемлекеттік биліктің жер-жердегі
органдары–депутаттардың жиналысы–мәслихаттар. Атқарушы биліктің басшысы
Президент болып табылады, атқарушы-өкімгерлік қызметті Қазақстан
республикасының Үкіметі, жергілікті жерлерде-басшылар және жергілікті
әкімшеліктердің аппараты жүргізеді.
Мемлекеттің қаржылық қызметі мына факторларға:h4
- Мемлекеттің іс-қимыл етуінің нақтылы кезеңдеріндегі оның міндеттеріне;

- Қаржы құқығы субъектілерінің қызметі негізделген меншіктің
нысандарына;

- Мемлекет кірістерін көздеріне;

- Ақша қаражаттарын пайдаланудың мақсаттарына;

Мемлекеттің қарамағына түскен қаражаттар мен оларға деген
қажеттіліктердің ара салмағына байланысты әр түрлі әдістермен жүргізіледі.
Мемлекеттің қаржылық қызметінің мынадай әдістері пайдаланылады:
1. Орталықтандырылған мемлекеттік қорларға: мемлекеттік бюджетке,
бюджеттен тыс қорларға, сақтық және несие қорларына төленетін
міндетті және ерікті төлемдердің әдістері. Міндетті төлемдерге
салықтар, қаражаттардың аударымдары (әлеуметтік мақсаттарға, арнаулы
және бюджеттен тыс қорларға аударылатын аударымдар жатады). Ерікті
негіздерде жалпы сақтандыру мен өмірді сақтандыру, мемлекеттік
қарыздар, ақшалай – заттай лотореялар, банктерге салынатын салымдар
– депозиттер бойынша жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттің ақша қаражаттарын бөлген кезде мына әдістерді ажыратады:
қаржыландыру – қаражаттарды қайтарусыз және өтеусіз беру және
кредит беру (несиелендіру) – қайтарымдылық және өтеулілік
негіздерінде ақша бөлу.

3. Қаржы операциялары кезінде ақша қаражаттарымен қолма-қол ақшасыз
және қолма-қол ақшамен есеп айырысу әдістері қолданылады. Қолма –
қол ақшасыз есеп айырысулар басымырақ болуы тиіс, өйткені олар ақша
айналасының шығынын қысқартады, мемлекеттің кәсіпорындарымен,
ішінара халықпен қарым – қатынастарында пайдаланылады.

Сыртқы экономикалық байланыстарда мемлекет қызметінің нысандарымен
әдістері түрліше болып келеді.

Жаңа өндiрiс ашумен оларды кеңейту iсiнде де несиенiң атқаратын
рөлі зор. Несиенiң көмегiмен айтарлықтай қаржы ресурстарын шоғырландыру мен
орталықтандыру жаңа өндiрiстердiң iрi жобаларын iске асыруга, жаңа
техникалық ендiруге, жоғары қосымша құны бар өнімдердi өндiрудi қайта
жарақтауга байланысты салынатын мол салымдарды жүзеге асыруға мүмкiндiк
бередi.
Қазақстанда экокомиканың шикiзаттық бағытынан арылып, жоғары дамыған
өңдеу секторын құру мақсатын көздейтiн Қазақстан Республикасының 2003–2015
жылдарға арналған индустриалдық-инновациялық даму стратегиясы жүзеге асуда.
Қаржылық құқықтың реттелуін өзiнiң несиелiк қаржыларын осы бағдарламаны
жүзеге асыруга бағыттайтын несие жүйесiне үлкен үмiттер артылуда. Несиенi
капиталдық салымдар есебiнде пайдаланудың бюджеттiк қайта айналмалы
қаржыландырумен айтарлықтай маңызды артықшылықтары бар. Ол капиталдық
шығынның тиiмдiлiгiн осы шаралардың пайда есебiнен қарызды өтеудiң
мүмкiндiктерiн анықтаумен әрi несие шараларының өтелу мерзiмi шегiнде
қарызды өтеудiң мерзiмiн белгiлеуменi жүйелi бақылауга мүмкiндiк бередi.

h42. Қаржылық қатынстарды құқықтық қамтамасыз ету
Қаржылық қызметті жүзеге асыру кезінде мемлекеттік органдар өзінің
өкілеттікті шегінде қаржы ресурстарын жұмылдыру, бөлу, пайдалану оларды
жұмсауға бақылау жүргізу, қаржы жоспарларын және мемлекет алдындағы
қаржылық міндеттемелерді орындау жөніндегі қаржылық қатынастарды реттейтін,
сонымен бірге қатынастардың қатысушыларына басшылық ететін белгілі бір
қаржы-құқықтық актілерді қабылдайды.

Қаржы – құқықтық актілер дегеніміз қарастырылған нысанда қабылданған
және заңдық салдары бар мемлекеттік билік пен басқару органдарының құзырына
кіретін қаржылық қызметтің мәселелері жөніндегі шешімдер. Бұл актілер қаржы
– құқықтық нормаларды белгілейді, өзгертеді немесе бұзады немесе нақтылы
құқықтық қатынастардың пайда болуының, тоқтатылуының, өзгеруінің негізін
атқарады. Қаржы - құқықтық актілердің жиынтығы қаржы заңнамасын құрайды.
h4

Қаржылық қызметтің сол немесе өзге құқықтық нысандарын қолдану
реттелінетін қатынастардың маңызымен және мазмұнымен айқындалады. Мәселен,
заңи акті ұзақ және тұрақты қаржылық қатынастарды бейнелеп көрсетеді және
оны Парламент бекітеді; қысқа қатынастар, мысалы республикалық бюджет
туралы заңы да елдің әлеуметтік – экономикалық өмірі үшін мұндай актінің
мәнділігіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.