Мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының экономикалық ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
1Республиканың салық жүйесіндегі реформалар және оның даму 5
кезеңдерінің теориялық негіздері
1.1 Салықтың экономикалық мәні, мазмұны 5
1.2 Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық 8
реформалары
1.3 Қазақстан Республикасындағы салық реформасының негізгі кезеңдері 10
2Қазақстанның салық жүйесі реформаларының негіздерін талдау 13
2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін 13
талдау
2.2 Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың 16
қаржы-экономикалық шараларын бағалау
2.3. Мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының экономикалық 18
ерекшеліктері
3Салық жүйесіндегі реформаларды дамыту жетістігіне жету жолдары 20
3.1 Салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық талаптарына сай дамыту 20
мәселесі
3.2 Салық жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі 21
3.3.Қазақстанның салық жүйесіндегі реформаларды жетілдіру жолдары 22
Қорытынды 24
Қолданылған әдебиеттер тізімі 25

Кіріспе
Қазақстан Республикасының салық жүйесі нарықтық экономиканың маңызды,
белсенді элементі болып табылады. Шындықты бейнелейтін ғылыми негізделген
жүйенің болуы экономикалық процестерге оңды әсер етіп, келеңсіз
құбылыстардыжойып, өркениетті құқықтық қатынастарды бекітуге ықпал етеді.
Экономиканы мемлекет тарапынан реттеудің негізгі құралдарының бірі-
салықтар. Салықтардың экономикалық категория ретіндегі маңыздылығы –ол
мемлекеттің өз қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті жағдай туғызатын
мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік беруі. Сонымен қатар, ол
– салық төлеушілердің мемлекет алдындағы міндеттерін айқындап, мемлекеттік
бюджет қалыптастыруға, фискалдық және экономикалық процестерді
ынталандыруға бағытталған реттеушілік қызметтерін атқарады. Сондықтан да,
Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалар тақырыбында
курстық жұмысты таңдауыма себеп болды.
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің мәселесі қазіргі жүргізіліп
жатқан реформалар тәжірибесінде өте маңызы зор мәселелердің бірі.
Құрылымы: Бірінші тарауда Республиканың салық жүйесіндегі реформалар
және оның даму кезеңдерінің теориялық негіздері: мемлекеттің салық
қызметінің қалыптасуының кезеңдері және экономикалық ерекшеліктері, салық
жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі рөлі, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен негізгі
мақсаттары қарастырылған.
Екінші тарауда Қазақстанның салық жүйесі реформаларының негіздерін
талдау: мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның рөлін
талдау және Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы-
экономикалық шараларын бағалау сипатталған.
Курстық жұмыстың үшінші тарауында салық жүйесіндегі реформаларды дамыту
жетістігіне жету жолдары: салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық
талаптарына сай дамыту мәселесі және Қазақстанның салық жүйесіндегі
реформаларды жетілдіру жолдары баяндалған.
Мемлекет салық жүйесіндегі реформаларды қолдана отырып мынадай негізгі
мақсаттарға жетуді көздейді:
-Тұрақты экономикалық өсуге жету;
-Жұмысқа қабілетті барлық тұрғындарды толық жұмыспен қамту;
-Тұрғындардың нақты, номиналды табыс деңгейін қамтамасыз ету;
-Азаматтардың әлеуметтік қорғау жүйесін игеру;
-Табыс пен байлықты қайта бөлу.

1 Республиканың салық жүйесіндегі реформалар және оның даму
кезеңдерінің теориялық негіздері

1.1 Салықтың экономикалық мәні, мазмұны
Қазіргі нарықтық экономика жүйесінде салықтардың алатын орны өте зор.
Салықтар мемлекеттік бюджеттің негізгі бөлігі. Бүгінгі күнде салықтар
әлеуметтік сферада және экономикалық реттеуде негізгі инструмент ретінде
көрініс табады, өйткені мемлекет салық жүйесінің көмегімен ұлттық табысты
қайта бөлу кезінде өзінің әсерін тигізе алады.
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар-бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң
жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін
қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер болып табылады.

Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен
міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір
бөлігі болып табылатындығында.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар
мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі
болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен
әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына
бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып,
олар – дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі,
өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса
жүреді.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен
саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі –
ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері
және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал
салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның
экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен
айқындалады. Белгілі философ Френсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың
қасиетті борышы деген еді.
Қазақстан Республикасы Конститутциясының 35-бабында: заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.
Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалылығын) бөлудің екі
қағидаты қалыптасқан:
-пайда (алынған игіліктер) қағидаты;
-„қайыр көрсету” (төлем қабілеттілігі) қағидаты.
-Салық мәселесі мен салық салудың тамыры ғасырларға тереңдеп кеткен.
Ал, оларға ғылыми көзқарас ХҮІІ-ХІХ ғасырларда пайда болды. Оған дәлелді
теориялық экономия классикалық мектебі ағылшын өкілдері еңбегінен табамыз:
В.Петти (1623-1687ж.ж.) Салық пен жиынтық трактаты–(1662ж), Д.Рикардо
Салық салу және саяси экономияның басталуы – (1817ж.), А.Смит Халықтар
байлығының себептері мен табиғатын зерттеу – (1776ж.) А.Смит салық салудың
төрт принциптерін айқындаған. Оның осы принциптері дамыған елдерде салық
салудың негізін құрайды.
1.Өзіне бекем мемлекет мүмкіндігіне қарай, қабілеті мен күшіне сай
үкіметті ұстауға қатысады. Мемлекеттің қорғауымен қамқорлығын пйдалана
отырып, қаржыландыру үкіметтің табысына сай жүзеге асады. Бұл ережені
сақтау немесе сақтамау салық салудың тереңдігіне немесе тепе-теңдігіне
ұрындырады.
2.Жеке тұлға төлейтін салық міндетті түрде айқын болуы керек. Салықтық
төлеу мерзімі, төлем тәсілі, сомасы - барлығы дәрлік төлем төлеуші үшін
анық әрі ашық болуы қажет және кез келген адамға да солай.
3.Әрбір алынатын салық белгілі уақытта немесе белгілі тәсілмен төлеуші
үшін ыңғайлы кезде барлығын төлейді.
4.Әрбір салық ой елегінен өткізіліп, толғағына толық жеткізілгені
дұрыс. Оның мемлекет қазынасына құйылуы, халық қалтасынан алғаны және
ұстағаны мүмкіндігінше аздау болғаны жөн. Қазынаға құйылғаннан гөрі,
салықты халық қатынасынан алу мен ұстаудың көп болуы да әбден мүмкін.
Себебі, оны жинау шенедіктердің көп болуын талап етсе, оларға төленетін
айлық сомасы салықтың мол мөлшері арқылы жүзеге асады.
А.Смит тікелей, жанбасы, жанама салықтар жүйесін және оларды қолданудың
әлеуметтік-экономикалық салдарын барынша талдады.
Салық дегеніміз не? Экономикалық мазмұн тұрғысынан салық дегеніміз
тұрғындар, кәсіпорын (фирма) мен ұйымдардан заңға негізделіп алынатын
міндетті төлем жүйесін айтамыз. Салық салудың мақсаты кәсіпорын, тұрғындар
қаржыларын қоғамдық қажеттілікке (өндірістік және әлеуметтік) тарту болмақ.
Салық салудың мынадай принциптері бар:
- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне сай
алынады;
- салық табыс мөлшері мен әлауқаттылық деңгейіне тәуелді болады.
Сонымен, салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке
тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер
болып табылады.
Салықтар-шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың
мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін
құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипаттайтын экономикалық
категория.
Салықтардың экономикалық мәні мынада:
-біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық
табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді.
-екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының
белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық
қатынастарын көрсетеді.
-Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржылық көзі болып табылады. Мемлекет
құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта
құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және
сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет.
Салықтар-мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі. Мемлекет салықтарды
экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік
ретінде пайдаланады. Осы салық салуға байланысты әр дәуірлерде мемлекет
қайраткерлері, экономистер, философтар, ойшылдар көптеген еңбектер жазған.
Мысалы, Ф.Аквиннский „Салықтарды ұрлаудың рұқсат етілген нысаны” ретінде
анықтаса, салық салу теориясының негізін салушылардың бірі А.Смит „Салық
төлеушілер үшін құлшылықтың белгісі емес, бостандықтың белгісі” деп
тұжырымдаған.
Салық ұғымы әр түрлі әдебиеттерде әр түрлі қарастырылады. Негізінен
көптеген экономикалық әдебиеттерде „салық” ұғымы бюджет қорына белгілі бір
көлемде және белгілі бір уақытта түсетін міндетті төлем ретінде
қарастырылады.
Нарықтық эколномиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының
негізгі бағыты-салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне
мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Салық салудың әдістері
мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру
салық механизміне жатады.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер
болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық элементтерінен
тұрады. Салық салу элементтері мыналар: субъект, объект , салық көзі, салық
ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық оклады, салық жеңілдіктері, салық
төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының
құқықтары мен міндеттері, салық төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары.
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Салық төлеуші (субъект) - салықты және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға. Қазақстан
Республикасының салық төлеушілері:
1) резидент және резидент емес заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және
азаматтығы жоқ адамдар болып жіктеледі.
Салық объектісі – заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын
табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және тағы да басқа
көптеген тауарлық – материалдық игіліктер.
Салық көзі-салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық
табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады.
Салық ставкасы-бір өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Ставкалар
тұрақты немесе пайыз нысанында белгіленеді. Пайыздық салық ставкасы
прогрессивтік, регрессивтік және пропорционалдық (тұрақты) болып бөлінеді.
Прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұлғайып
отырады.
Пропорционалды ставкалар керісінше, салық салынатын табыстың мөлшеріне
байланыссыз тұрақты пайызбен тағайындалады.
Регрессивті салық ставкасы – салық салынатын табыс мөлшерінің өсуіне
қарай салық ставкасының төмендеуі. Тұрақты салық ставкасы салық
объектісінің көлемінен тәуелсіз бірыңғай сома түрінде белгіленеді.
Салық өлшем бірлігі-есептеу үшін берілген салық объектісінің өлшем
бірлігі.
Салық оклады-салық төлеушінің белгілі бір объектісінен төленетін салық
сомасы.
Салық жеілдіктері заңға сәйкес салық төлеушіні бірітіндеп немесе салық
төлеуден толық босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан толық босатылатын,
салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмендету, салық
төлеу мерзімін ұзарту тағы да басқалары жатады. Салық төлеуші шегерімдерді
жылдық жиынтық табыс алумен байланысты шығыстарды растайтын құжаттары
болған кезде жүргізіледі.
Салықты төлеу мерзімі-салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің
бюджетке төлену уақыты.
Салық төлеу тәртібі-белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен
бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезіндегі белгілі
бір дәйектілікті белгілейді.

1.2 Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары

Қазақстан Республикасы нарықтық экономикаға алғашқы қадам жасай
бастаған мезгілден бастап ел экономикасының маңызды жүйелерінің бірі болып
саналатын салық қызметі органдарында да заңдар бекітілді. Экономиканы қайта
құруда, оны реттеуде, ел бюджетінің кірісін құрастыруда жалпы мемлекеттік
салықтардың алатын орны ерекше.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты – салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.
Салық жүйесі-өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
күрделі модель.
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және
осы қатынастарды анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни салық салу
жолдары мен әдістері; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық салуды
басқару және салық қызметі органдары.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасының салық жүйесі туралы Заңы тәуелсіз Қазақстан
Республикасының салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады.
Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істердің бірегейі. Осы
мезгілден бастап ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар іске аса
бастады. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен салық
түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат
болып есептеледі.
Қабылданған заңға сәйкес 1992 жылдың бірінші қаңтарынан бастап
Қазақстан Республикасында:
13-жалпы мемлекетік салықтар;
11-міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар;
18-жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Салықтар негізін пайдаға салынатын салық, табыс салығы, қосымша құнға
салынатын салық құрады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесін құруда ең алғашқы тарихи құжат
болған жоғарыда көрсетілген Заңның ел экономикасын реформалаудағы маңызы
мен алар орны ерекше. Алайда, жаңадан өмірге келген құбылыстардың
кездесетін ерекшелігімен қатар кемшіліктері де болады. Осы алғашқы Заңда
шешімін таппаған бірқатар мәселелер бар. Бұл кемшіліктердің болу себебі, ол
біз салық жүйесін құрғанда елімізде жиынтықталған ғылыми немесе практикалық
тәжірибе болған жоқ. Бұл салық жүйесі нарықтық қатынастардың талабына
толығымен жауап беруге мүмкіндігі болмады.
Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс
дәлелсіз берілген салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық бойынша
бірнеше түрлі болуы, Халықаралық салық салудың негіздерінің тыс қалуы және
басқа да кемшіліктер салық жүйесінің одан әрі қарай реформалаудың қажет
екенін айқын көрсетті.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
концепциясын қабылдады. Бұл құжатта, негізінен, салық салу принциптеріне
сәйкес қызмет етуге жеткізу көзделген.
Осы концепцияны іс жүзіне асыруға бірінші кезең Қазақстан
Республикасының Президентінің 24.04.95 жылғы қабылданған Заң күші бар
салық және басқа да бюджетке төленетін міндетті төлемдер туралы Жарлығы
болып табылады. Қазақстан Республикасында 1995 жылдың бірінші шілдесінен
бастап жаңа салық жүйісі іске қосылды.
Бұл жүйе бірінші шыққан салық жүйесіне қарағанда нарықтық экономикаға
жақынырақ.
Енді бұрын қызмет еткен 42 түрлі салықтар мен алымдардың саны едәуір
қысқарып, жалпы салықтар мен алымдардың саны 11-ге жеткізілген.
Салық салудың негізгі принциптері сақталып, салық салуға
қарапайымдылық, әділеттілік, салыстыру принциптері біршама өз шешімін
тапқан.
Қазақстан Республикасының Президентінің 1995 жылдың 21 желтоқсанында
қабылданған Заң күші бар Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне
өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Жарлығы 1996 жылдың 1 қаңтарынан
бастап салық жүйесінде бірқатар өзгерістер енгізді.
1997 жылдың 15 сәуірінде өзгертілулер мен толықтырулар енгізілген салық
кодексі жарық көрді.
Бұл өзгерістерді негізсіз деп айту дұрыс емес. Себебі, мемлекетіміздің
экономикасы алға қадам жасаған сайын оның заңдары да өзіне сай болуы тиіс,
сондықтан да бұл болып жатқан реформалар біздің Республикамыздың дамып келе
жатқанының бірден бір себебі.
2001 жылғы 12 маусымдағы қабылданған Қазақстан Республикасының жаңа
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы салық
кодексі 2002 жылдың 1 қаңтарынан күшіне енеді. Міне, бұл да алға жасалған
үлкен қадам болып есептеледі.
Жалпы реформалау 1-2 жылдың ішінде мүмкін еместігін баршамыз түсінеміз,
сондықтан салық жүйесі де біртіндеп қалыптасады, түзеледі, әрі қарай
дамиды.

1.3 Қазақстан Республикасындағы салық реформасының негізгі кезеңдері

Қазақстан Республикасының салық жүйесі даму сатысында тұр. Сонымен бір
мезгілде салық механизмін жетілдіруде.
Қазақстан Республикасында салық салуды құқықтық реттеу өзінің дамуында
3 кезеңнен өтті:
Салық реформасының бірінші кезеңі (1992 жылдан 1995 жылдың маусымына
дейін). Республикада салықтың 40-тан астам түрі жұмыс істейді: жалпы
мемлекеттік салықтар; жалпыға міндетті жергілікті салықтар; жергілікті
салықтар.
Салық реформасының екінші кезеңі (1995 жылғы шілдеден 1999 жылдың
аяғына дейін). Осы кезең ішінде салықтардың саны 11-ге дейін қысқарды. Олар
жалпы мемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді. 1996 жылдан
бастап Бюджетке төленетін салықтар және өзге де міндетті төлемдер туралы
заңға 30-дан астам өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Салықтар мен
алымдардың 18 түрге дейін көбейді.
Салық реформасының үшінші кезеңі (2000 жылдан 2001 жылдың аяғына дейін)
жаңа салық кодексінің салық жобасын әзірлеу. Ол үш тараудан тұрады: жалпы
бөлім, ерекше бөлім, салық әкімшілігі.
Салық жүйесін құруда Қазақсытанның бұрын өз тәжірибесі болмағандықтан,
негізінен көрші елдердің, бәрінен бұрын Ресей федерациясының тәжірибесі
пайдаланылады. 1991 жылғы Қазақстан, Ресей Республикадағы 24 желтоқсанда
қабылданған Заң салық жүйесі туралы заңының көшірмесі іспетті еді.
Қазақстан федеративтік мемлекетке тән үш звенолы салық жүйесі құрылды. Оның
құрамына салықтардың үш тобы енді: жалпы мемлекеттік; жалпыға міндетті
жергілікті салықтар мен алымдар; жергілікті салықтар мен алымдар;
Салықтар санының көптігі (43 түр: 16 жалпы мемлекеттік, 10 жалпыға
міндетті салықтар мен алымдар, 17 жергілікті салықтар мен алымдар),
заңдылықтың тұрақсыздылығы, есеп айырысу базасы өзіндік құн болатын
төлемдер санының көптігі, жеңілдіктер санының көп қолдануы салық жүйесінің
іс жүзінде басқаруға көнбейтіндер және тиімсіз етіп шығарды. Қазақстан
Республикасының салық жүйесінің даму тарихында 1994 жыл белгілі орын алды.
Нақ осы жылы салық жүйесін реформалауға алғашқы нақты қадам жасалды.
Ірі 2 салыққа өзгеріс енді: жеке тұлғадан алынатын табыс салығы және
кәсіпорынның кіріске салынатын салық. Қазақстан Республикасының
Президентінің Заң күші бар Жеке тұлғалардың кірістеріне салық салу
туралы, Заңды тұлғалардың пайдалары мен кірістеріне салынатын салықтар
туралы жарлықтары қабылданды. Аталған заң актілері қабылданғаннан кейін
негізгі екі салық түріне өзгеріс енгізілді. Табыс салығы жеке тұлғаларға
жиынтық жылдық кірісін анықтау негізінде ғылыми салық салуға көшті.
Заңды тұлғаларға арналған бөлімде мына аспектілеріне өзгеріс енді:
пайдаға салынатын салық ставкасы саралау күшін жойып, оның орнына екі
ставка бекітілді; барлық заңды тұлғаларға 3%, банктермен сақтандыру
компаниялары үшін 45%. Алғаш рет салық төлеушілер қатарына бюджеттік
ұйымдар қосылып, олар кәсіпкерлік қызметпен түскен табыстарынан салық
төлейтін болды. Жеңілдіктер ретке келтірілді (бұрын қабылданған 30 орында 6
жеңілдік қалды). Қазақстан Республикасы салық жүйесінде 1994 жылы болған
өзгерістерді саралағанда, олардың казыналық сипаттағы артықшылықтары
жайында тұжырым жасауға итермелейді. Осыншама шешуші шараларға қарамастан
жалпы ішкі өнімге түскен салықтың үлес салмағы 1993 жылғы 14,8 проценттен
1994 жылы 8,4 процентке төмендеді.
Қатаң салық саясаты Салық торы аталатынға апарып соғып, салықтар
ставкасының жоғарлығына қарамастан олардан түсетін түсім салық салу базасын
қысқарту нәтижесінде төмендеп (кірістің болмауы), кәсіпорынның бір бөлігі
жария емес бизнеске көшті. Салық салудан өз табысын жасырды. Сол есепке
алынып Қазақстан Республикасындағы салық реформасының негізгі мақсаты
ретінде келесі кезеңдерде мыналар ұсынылды:
1.Нарық қатынастарын ынталандыру. Атап айтқанда:
-Кәсіпкерлікті белсенді қолдау
-Жеке салық төлеушілерді алған кірістерін кәсіпкерлік қызметке жұмсауға
ынталандыру
-Салық салу байланысты заңды база шығару
-Кірістерді қосып, 3 салық салудан қорғау механизімін құру.
2.Салық салуда белгілі жетістікке жету.
-Аз қамтылғанда әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету
-Табыс алынатын көздерге байланыссыз салық салудың бірыңғай шешімін
құру
-Мемлекеттің ұлттық және аумақтық мүдделерін есепке алу
-Салық салу жүйесін құруда дүниежүзілік тәжірибиені шығармашылықпен
қолдануға ұмтылыс.
ІІ-ші кезеңнің міндеттері: салық ауырпалығын төмендету, салықтар санын
қысқарту, Қазақстан салық жүйесін әлемдік стандартқа жақындату.
Негізінен осы талаптарға 1995 жылғы 24 сәуірде қабылданған Қазақстан
Президентінің заң күші бар бюджетке төленетін салықтар және өзге де
міндетті төлемдер туралы жарлығы жауап берді. Осы заңдылық актісі
қолданысқа 1995 жылдың 1шілдесінен бастап енгізілді. Осы әзірлеуге
халықаралық ұйымдардың өкілдері мен сарапшылары қатысты: халықаралық валюта
қорынан, халықаралық салық бағдарламасынан, экономикалық ынтымақтастық және
ұйымынан, Гуверов институтынан, Стэнфорт Университетінен, АҚШ-тың Гарвард
Университетінен.
Қазақстанның жаңа салық заңына сәйкес біртұтас мемлекеттің ерекшелігі
есепке алына отырып, салықтар мен алымдардың 11 түрі қолданылатын болды.
1991 жылдың 1 қаңтарынан бастап жалпы мемлекеттік салықтар мен
алымдардың құрамына жол салығы, әлеуметтік салық, әлеуметтік қамтамасыз ету
алымы және автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағына
кіргені үшін алынатын алым қосылды. Бұрын бұл төлемдер бюджеттен тыс
қорлардың көзі болды, кейде жол салығы және әлеуметтік қамтамасыз ету алымы
күшін жойды.
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 шілдедегі заңына сәйкес
Қазақстан Президентінің заң күші бар бюджетке төленетін салықтар және өзге
де міндетті төлемдер туралы жарлығы заң мәртебесіне ие болды.
ІІІ-ші кезеңнің негізгі міндет бюджетке, қазыналық органдарға және
салық төлеушілерге қатысы бар мемлекеттік органдардың арасындағы қарым-
қатынастардың құқықтық аспектілерін күшейту болып табылды. Жалпы алғанда
1995 жылы құрылған салық құрылымы жеткілікті оңтайлы. Осы уақытта негізгі
салықтардың, алымдардың және өзге де міндетті төлемдердің 17 түрі болса,
оларды жетілдіріп оңтайландыру қажет. Осыдан келіп салық заңдылығын
реформалау қажеттілігі туады. 2002 жылдың 7 қаңтарынан бастап 2001 жылы 12
маусымда қабылданған Бюджетке төленетін салықтар және өзге де міндетті
төлемдер туралы Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық кодексі)
қолданысында енгізілді.
Жалпы бөлім-салық заңының Конститутциясы іспетті. Онда салық
заңдылығын құру принциптері анық анықталған. Кез-келген өзгерістің бюджетті
қабылдаған кезде ғана заңдылыққа енгізілуіне мүмкіндік беретін, календарлық
жылдың басында қолданысқа енуін қадағалайтын қатаң принциптер кіргізілген.
Алайда бұл ағымдағы өзгерісті және нарық жағдайын реттеуші кеден басшының
акциздеріне, ставкаларына қатысты емес.

2 Қазақстанның салық жүйесі реформаларының негіздерін талдау

2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін
талдау

Қазақстан Республикасының салық түрлері мен құрылымына, реттелуіне
келетін болсақ:
Жанама салықтар-бағаға немесе тарифке үстем түрінде белгіленген
салықтар, олар салық төлеушінің табыстарына немесе мүлкіне тікелей
байланысты емес. Жанама салықтар мемлекеттің фискалды мүдделерін білдіреді.
Оларды саналы түрде пайдалану баға белгілеу процесіне оңтайлы ықпал жасауы
және тұтыну құрылымына әсер етуі мүмкін.
Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы – 1992 жылғы енгізілген
қосылған құнға салынған құн салықтар – қосылған құн салығы болып табылады.
Салық төлеуші мемлекетке төлеу нәтижесінде шеккен шығысының орнын бағаны
көтеру жолыментолықтырады және салық төлеуді сатып алушыға аударады. Салық
салу объектісі материалды шығындарсыз өндірілген өнім (амортизациясы бар
таза өнімдер) болып саналатын қосалқы құн болып табылады: қосылған өнімге
кешенді шығыстар, мысалы, жарнамаға жұмсалған және басқа бәрқатар шығындар
қамтылуы мүмкін.
Демек, бұл салықтың ерекшелігі – оны салық салынатын объектісі сатудан
түскен ақша емес, тек салық салынатын айналым мен салық салынатын импорттар
қамтитын қосылған құн болыптабылатындығында. ҚҚС дүниежүзінің 40-тан астам
елдерінде соның ішінде Еуропа экономикалық одағының 17 елінде
пайдаланылады. Бұл салықтың артықшылығы мынада:
-Ол жаңа құн жасалынған орын бойынша салық төлеушілердің үлкен тобынан
алынады;
-Төлеушілер үшін есептеудің салыстырмалы қарапайымдылығымен
ерекшеленеді;
-Бағалардың өзгеруіне инфляция деңгейіне қарамастан мемлекет бюджетінің
кірісін қалыптастырудың сенімді және тұрақты базасын қамтамасыз етеді.
Қосылған құн салығы қазіргі кезде Қазақстан Республикасының бюджет
кірістерінің аса маңызды көздері болып табылады.
Акциздер-бағаға қосылатын және сатып алушы төлейтін тауарларға
салынатын салық. Акциздерді айрыкшалық ерекшеліктеріне қарай монополды
түрде жоғары бағаларымен тұрақты сұранымы болатын тауарлар өндірушілер
төлейді.
Салық салынатын айналым мен салық салынатын импорт мөлшерін анықтау.
Егер трансферттік бағаларды қолдану кезіндегі мемлекеттік бақылау
мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе,
салық салатын айналым мөлшері, оған қосылған құн салығын енгізбей, мәміле
жасаған тараптар қолданатын бағалар мен тарифтерді негізге ала отырып,
өткізілетін тауарлар құны негізінде анықталады.
Лизинг алушының негізгі қаражаты ретінде алуына жататын мүлікті
қайтарымды лизинг шарты бойынша беруді қоспағанда, қарды лизингіне беру
кезінде салық салынатын айналым мөлшері. Өткізілген тауарлардың құны қандай
да бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.