Тұтынушылардан пікір сұрау жүргізу әдісі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

беттері
Кіріспе 3
1 Маркетингтік зерттеулердің теориялық негіздері
1.1Маркетингтік зерттеулердің мәні 5
1.2 Маркетингтік зерттеулердің әдістері 7
1.3 Маркетингтік зерттеудің үрдісі мен оның кезеңдері 10
2 Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың жағдайын
талдау және бағалау
2.1 Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы сипаттамасы 14
2.2 Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын талдау 16
2.3 Дәрілік препараттарды сатып алушылардың тұтынушылық талғамын 21
зерттеу
3 Фармацевтикалық нарықты жетілдіруі бойынша ұсыныстар
3.1 Дәрілік препараттар нарығын дамытудың негізгі бағыттары 26
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 30

Кіріспе

Қазіргі замандағы әлемдік медицина әртүрлі дәрілік препараттардың
шамамен он мыңдай түрін пайдаланады. Медициналық тәжірибеде қолданылатын
маңызды препараттардың тізіміне шамамен 700 түрі кіреді. Әлемдік елдердің
бірде біреуі медикаменттердің толық номенклатурасын өндіре алмайды. Әлемнің
дамыған елдері маңызды дәрілердің өндірісін қамтамасыз етуге, ал тапшылықты
өзара жабдықтаулармен толықтыруға тырысады. Тәуелсіздік алғаннан кейін
Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібі дамуы жағынан артта
қалды. Біздің мемлекетіміздің қажеттілігі соммасы 500 миллион АҚШ
долларынан асатын медикаменттерге болып отыр. Ішкі күштер жылына
қажеттіліктердің 11 пайызын қамтасыз етеді. Қалғаны жақын және алыс
шетелден импортталады. Осыған байланысты, бүгінгі күні республиканың
денсаулық сақтау басқармасы шетелден дайын дәрілік препараттарды сатып алу
үшін қажет валюталық құралдардың бар болуына 94 пайыздан астам тәуелді.
2010 жылғы 29 қаңтарда Қазақстан Республикасының Президенті өзінің жыл
сайынғы Қазақстан халқына Жолдауын арнады.Жолдауда еліміздің одан әрі даму
басымдықтарын атап өтумен қатар Қазақстан-2030 стратегиясының алғашқы
онжылдығының қорытындысында
2009 жылы Дәрілік құралдарды дистрибуциялаудың бірыңғай жүйесін енгізу
дәрілік құралдардың бағасын төмендетуге және өндірушілерден тікелей сатып
алуға мүмкіндік берді.

Астана – жаңа қала арнайы экономикалық аймағында Химфарм АҚ қазіргі
заманғы фармацевтикалық кешен салад. Жылына 129,5 млн. долларға дәрілік
құралдардың 125 аталымын шығару жоспарлады.
Қазіргі уақытта өз қаражаты есебінен Химфарм АҚ (Шымкент қ.)
аумағында инъекциялық және инфузиялық ерітінділер цехының іргетасын салу
басталды.[1]
Нарықтық экономикаға өту кезеңінде Қазақстан Републикасында қалыптасқан
қаржылық тапшылық кезінде дәрілік препараттар импортына тәуелділік дәрілік
қамтамасыз ету жағдайын кенет нашарлатты. ЮСАИД мәліметтері бойынша,
Қазақстандағы медикаменттердің бағасы (2005 жылы) 1993 жылмен салыстырғанда
386 ретке ұлғайды. Өзіндік дамыған фармацевтикалық өндірістің болмауы
нәтижесінде бұл жағдай әлеуметтік маңызы бар мәселеге айналды. Сонымен
қатар, импорт бойынша дәрілік препараттарды сатып алуды жалғастыру
экономикалық мағынада мынаны білдіреді – шетелдік фармацевтикалық
фирмаларды қазақстандық қаржы көздерінен қаржыландыру.
Зерттеу жүргізудің басты пайдасы. Әдістері халықтың іс- әрекетін білуге
көмектеседі,бірақ болжамның басқарылмауынан адамдардың мәселерлері
психологиялық факторларда да байланысы болуы және олардың өзгеруі.
Кәсіпорындағы маркетингті басқару кезеңі мен қызметінің жетілуінің
бастамасы оның қызмет аясының анализі болып табылады. Кәсіпорын қызметінің
деңгейі және экономикадағы терең құрылымдық дағдарыс салдарларын жеңіп шығу
осы таңдауға тәуелді болады. Нарықта болып жатқан өзгерістер кәсіпорынның
ішкі құрылымына тікелей әсер етіп, нарық жағдайында одан ары терең даму
үшін өзгерістер енгізуге итермелейді. Өнім өткізу потенцияларын басқару
процесінде кәсіпорындағы маркетингті басқару облысында болып жатқан
өзгерістерді жіті бақылап отыру керек және нарық жағдайларының өзгеруіне
байланысты тиімді шешім қабылдау керек.
Осының барлығы фармацевтикалық нарық құрылымын зерттеудің өзектілігін
және оны жетілдіру бағыттарын жасауды көрсетеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – дәрілік препараттар нарығын зерттеу,
проблемаларды анықтау және осы нарықты жетілдіру үшін ұсыныстар беру.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- маркетингтік зерттеудің теориялық аспектілерін зерттеп білу;
- дәрілік препараттар нарығына жалпы сипаттама беру;
- Химфарм акционерлік қоғамының жалпы сипаттамасын беру;
- дәрілік препараттар нарығын зерттеу және талдау;
- осы нарықтағы проблемаларды анықтап, оларды шешу жолдарын ұсыну.

1 Маркетингтік зерттеулердің теориялық негіздері

1.1 Маркетингтік зерттеулердің мәні

Маркетингтік зерттеулер – бұл анықтау тиімділігін жоғарлатуға және
маркетингтік мәселелерді (мүмкіндіктерді) шешуге бағытталған ақпаратты
идентификациялау, жинау, талдау және таратудың жүйелі және объективті
үрдісі.
Олардың негізгі мақсаты маркетингтік шешімдерді қабылдау және олармен
байланысты белгісіздік деңгейін төмендету үшін ақпараттық – талдау базасын
құру болып табылады.
Міндеті – ақпараттық қажеттіліктерді бағалау және шаруашылық
субъектісінің қызметінің шынайы жағдайын көрсететін объективті, сенімді,
дәл уақыттағы ақпаратпен қамтамасыз ету.
Осындай зерттеудің пәні – нарықтағы маркетингтік қызмет, сондай-ақ
онымен байланысты нарықтық үрдістер.
Объект ретінде шаруашылық субъектінің өзі, ол қызмет жасайтын
маркетингтік орта, ол бәсекелік белсенділігін көрсететін нарық, сонымен
бірге тауарлық, бағалық, коммуникациялық және өткізу қызметі саласындағы
онымен жүргізілетін маркетингтік тырысулар болуы мүмкін.
Маркетингтік зерттеулер басқарушылық үрдістің барлық кезеңдерінде
ақпараттық – біріктіруші рөл атқарады және шаруашылық субъектінің
маркетингтік қызметін жоспарлау, мәселелерді шешу және бақылау үшін сенімді
ақпараттық база болып табылады.
Маркетингтік зертеулерді жүргізуге қажеттілік мына жағдайларда болады,
егер шаруашылық субъектісі:
- қойылған корпоративтік және маркетингтік мақсаттарға жетпесе;
- бәсекелік стратегиялар мен бәсекелік белсенділіктің тиімділігін
бағаласа;
- өсу стратегиясын іске асыруды жоспарласа;
-инвестициялық жобалармен байланысты жаңа портфельді стратегияларды
жасаса;
-сегменттеу және позициялаумен байланысты функционалдық стратегияларды
таңдаса.
Маркетингтік зерттеулер дегеніміз-компанияның басқару шешімдерін дұрыс
қабылдау мақсатында, алдына қойған маркетингтік міндеттерге сәйкес ақпарат
жинау, өндеу және мәліметтерді талдау мен қорытындылар ұсыну.
Маркетингтік зерттеулер міндеттеріне мыналар жатады: фирманың
нарықтағы бәсекелестік позициясын анықтау, оның өткізу және баға саятатын,
тауарды нарыққа жылжыту мәселелерін бағалау, тұтынушылардың мінез-құлқын
зерттеу, олардың талғамдарын анықтау, нарықтың әлуетті мүмкіндіктерін
зерттеу, сатып алушылардың жаңа тауарға деген әсерін, бәсекелестер
тауарларын, макроортаны талдау.
Маркетингтік зерттеулер –бұл тұтынушылардың талғамдары мен талаптарын
зерттеу бағытталған фирманың маркетингтік әрекетінің маңызды түрінің бірі.
Мұндай зерттеулерді кәсіпорындар маманданған және консалтингтік фирмаларға
тапсырыс жасау арқылы немесе өзінің маркетингтік бөлімдерінің күшімен
өткізеді. Маркетингтік зерттеулер - бұл тұтынушылардың талғамдары мен
талаптарын зерттеуге бағытталған фирма маркетингтік әрекетінің маңызды
түрінің бірі зерттеулерді кәсіпорындар маманданған және консалтивті
фирмаларға тапсырыс жасау арқылы немесе өзінің маркетингтік бөлімдерінің
күшімен өткізеді. АҚШ компанияларының 75 %-ында осындай бөлімшелер бар,
онда маркетологтар, статистер, бағдарламашылар, әлеуметтанушылар
психологтар жұмыс істейді.
Қазақстанда маркетингтік зерттеулерді көптеген маманданған компаниялар
жүргізеді. Оларға жататындар- БРИФ әлеуметтік және маркетингтік зерттеулер
агенттігі, Gallup Media Asia, ВІSАМ, Сиар, Cessi Каzакһstan , IGМ, Комкон-
2 Евразия, Эксперт Консалт және тағы басқа компаниялары . Бұл ұйымдар
қаржылық мүмкіндіктері бар қазақстандық кәсіпорындар тапсырыс жасайды.
Мысалы, Аmer- Nielsen фирмасының жылдық айналымы 9 млрд доллардан астам
болса Қазақстандағы маркетингтік зерттеулерді жүргізетін компаниялардың бір
жылғы айналымы - 700-800 мың.
Отандық кәсіпорындардың көпшілігі зерттеулерді жүргізудің қажеттілігін
әлі түсіне бермейді. Сондықтан Қазақстан нарығында осындай тапсырыстардың
80%-ы шетелдік компаниялар үлесіне тиіп отыр. Солай бола тұрса да
маркетингтік зерттеулердің бағасы Қазақстанда Ресейдегіден 2,0 есе, ал
Еуропадағыдан 5-10 есе төмен. Соған қарамастан, кәсіпорындар мен ұйымдарда
маркетингтік зерттеулер кеңінен қолданылып жүрген жоқ. Мысалы, Жапонияда
шоколадты тұтыну талғамдарын пікір сұрау әдісімен зерттеу (750 адамға 40
минутта пікір сұрау жүргізу) 63 МЫҢ доллар, АҚШ-та - 62,7 мың, Батыс
Еуропада – 36 мың, Орталық Еуропада - 14 мың доллар, Қазақстанда — 10 мың
доллар тұрады.
Ең қымбат маркетингтік зерттеулер бірнеше жүз миллион долларға дейін
жетеді, Фордтың Эдселл автомобилін шығаруына байланысты шығынға ұшырауы
250 млн доллар, жоспарлауы мен зерттеулері дұрыс болмауына байланысты.
Конкордтың шығындары 3000 млн доллар болды.
Маркетингтік зерттеулер статистика, эконометрия, математика, әлеуметтану,
психология сияқты әр түрлі ғылымдар әдістемелері қолданылады.
Маркетингтік шешім қабылдау ақпараттар қажет етеді. Ал ақпарат жинаудың
әр түрлі әдістері бар. Оның көздері бастапқы және соңғы мәліметтер болып
бөлінеді.
Бастапқы мәліметтер – бұл маркетингтік зерттеулердің мақсаттарынан
бөлек, бұрын басқа мақсаттармен жиналған ақпарат. Олдрдың артықшылықтары:
ақпарат қолға онай түседі, салыстырмалы арзан болады,жылдам жиналады.
Солмен қатар олардың кемшіліктері: ескі болуы мүмкін, мақсатка сай келмеуі
мүмкін. Бастапқы ақпарат негізінде жүргізілетін зерттеулер "кабинеттік"
деп аталады.
Бастапқы ақпарат фирманың ішкі құжаттарында және сыртқы ақпарат көзінде
болады. Фирманың ішкі құжаттарына - пайда туралы есептер, өткізу
көрсеткіштер, шот- фактуралар, тауарлық- материалдық құндылықтардың есеп
тізімдемесі жатады. Сыртқы ақпарат көздері- мемлекеттік мекемелердің
басылымдары, статистикалық анықтамалары, газет және журналдар,
консалтингтік фирмалар.
Бірақ мұндай мәліметтерді байқап талдау керек, өйткені олар әр тұрлі
мақсаттар мен әр тұрлі жағдайларда жинақталғандықтан, ескеріп кетуі мүмкін.
Сондықтан қайталама ақпараттар қолдану алдында олардың шүбәсіз сенімділігін
және жаңашылдығын мұқият тексеру керек.
Соңғы ақпарат- бұл нақты зерттелетін мәселені шешу үшін жаңа ғана
жиналған ақпарат. Мұндай зерттеулер "далалық" деп аталады. Бұл жинау үшін
көп шығын, еңбек жіне уақыт керек. Оған арнайы жоспарын дайындау қажет.
Олардың артықшылықтары: нақты мақсатқа сай жиналады, зерттеу бақыланады,
ақпарат сенімді болады. Кемшіліктері: көп уақыт пен қаражаттың жұмсалуы,
кейбір мәліметтер қол жетімсіз болуы мүмкін.

1.2 Маркетингтік зерттеулердің әдістері.

Маркетингтік зерттеулердің әдістері оны жүргізу мен ақпарат алу
техникасы бойынша сандық және сапалық болып бөлінеді. [2,146-б.]
Сандық әдістер деп - жабық типті құрылымдық сұрақтарды пайдалану арқылы
әр түрлі сауалнамаларды жүргізуді айтады.
Сапалық әдіс — ақпаратты сапалы сипаттау және оны стандартты емес түрде
жинау арқылы жүргізіледі. Бұл әдіс бақылау, тереңдетілген сұхбат, фокус-
топтар және т.б. қолдануға негізделген.
Зерттеу мақсаттарына сәйкес зерттеудің мынадай түрлері бар
1.Барлау (іздеу) зерттеулері - мәселелер мен болжамдарды дәлірек
анықтау үшін ақпаратты алдын ала алу мақсатында жүргізілетін
маркетингтік зерттеулер. Бұл зерттеулер мәселені нақтылауға,
идеялар ұсынуға және білімді көтеруге бағытталған. Мысалы, сату
көлемінің төмендігі жарнаманың нашарлығына байланысты деген
жорамал бар, бірақ барлау зерттеуінің нәтижесінде басты себеп өткізу
жүйесінің олқылығында екендігі анықталды.
Барлау зерттеулерін жүргізудің негізгі жолдары - екінші ретті
мәліметтерді қолдану, әдебиеттермен жұмыс істеу, сарапшылардан және фокус-
топтардан пікір сұрау алу, таңдалғаи оқиғаларды талдау. Барлау зерттеулерде
анкеталық пікір сұрау қолданылмайды, оларды жүргізудің нәтижесінде идеялар
мен болжамдар алынады.
2.Сипаттама зерттеулер- маркетингтік мәселелерді, әр түрлі
жағдайларды, нарықтарды, тұтынушының өнімге қатысын сипаттауға бағытталған
маркетингтік зерттеулер. Мұндай зерттеулерде не, кім, қайда және
тұтынушылар өнімді қашан, қалай сатып алады деген сұрақтарға жауап
ізделеді. Мұндай мәлімет қайталама ақпаратта бар, сонымен қатар оны пікір
сұрау мен бақылау жүргізу арқылы да алуға болады.
3.Казуалды зерттеулер - себеп-салдар байланысына қатысты ғылыми
болжамдарды тексеру үшін жүргізілетін маркетингтік зерттеулер. Мұндай
зерттеулерді қолдана отырып, мынадай сұрақтарға жауап алуға болады. Егер X
факторының мәнін өзгертсек, онда Ү-тің белгілі бір мөлшерін ала аламыз ба?
Мысалы, Эйр Астана әуе компаниясы билеттерінің бағасы 10%-ға төмендесе,
онда жолаушылар саны 7%-ға ұлғаюы мүмкін бе? Мұндай зерттеулер негізінен
математикалық әдістерді пайдалану арқылы жүзеге асырылады
Маркетингтік зерттеулер барлаушы зерттеуден басталып, сипаттаушы
зерттеуге көшеді, одан соң казуалды зерттеулер жүргізіледі. Маркетингтік
зерттеудің негізгі бөлігі, ол - болжамды тексеруде қолданатьн сипаттаушы
зерттеулер, бірақ олар себеп-салдар байланысын айқындауда онша тиімді емес.
Маркетингтік зерттеулердің кең қолданылатын әдістеріне мыналар жатады:
1.Құжаттарды талдау әдісі;
2.Тұтынушылардан пікір сұрау жүргізу әдісі;
3.Сарапшылар бағалауы.
1.Құжаттарды талдау әдісі: дәстүрлі және бірыңғайлан-дырылған
(формализованные) болып екіге бөлінеді.
Дәстүрлі талдау дегеніміз - талданатын материалдың мәнін негіздеу
қисыны және құжат мазмұнын түсіндіру. Мұндай талдаудың басты кемшілігі -
субъективтілігі (өз пікірінде болу, басқаның пікірімен есептесу) болып
табылады.
Бірыңғайландырылған талдауда (контент-талдау) нақты және сандық
өлшенетін параметрлер қолданылады.
Пікір сұрау әдістерінің барлық жиынтығын әлеуметтік әдістер деп атауға
болады, өйткені оларды ең бірінші әлеуметтанушылар пайдаланды. Пікір сұрау
әдістерінің мынадай түрлері бар:
1) Сауалнамалар (анкеталар) тарату жолымен пікір сұрау. Пікір сұрау
пошта, телефон және жеке әңгімелесу арқылы жүргізіледі. Жеке әңгімелесу
(сұхбат) - пікір сұрау жүргізудің ең әмбебап әдісі. Қажет болса, зерттеуші
сауалнамадағы (анкетадағы) сұрақтардан да басқа сауалдар қойып, зерттеу
нәтижелерін толықтыруы мүмкін. Бұл тәсіл - мұқият дайындықты, әңгіме
өткізуді жоспарлауды және білікті мамандардың қатысуын талап ететін қымбат
әдіс. Пікір сұрау жүргізудің мынадай әдістерін атап өтуге болады:
- Жеке сұхбат - бір адаммен әңгімелесу. Жеке сұхбат жұмыс орнында, үйде
және далада жүргізілуі мүмкін. Ол сұрақтарына, сұрақ санына және
уақытына байланысты бірнеше минуттан бір сағатқа дейін созылуы мүмкін.
Кейбір жағдайларда кеткен уақыт үшін сұхбат беруі тиіс шағын сыйлық, не
ақшалай өтемақы беріледі. Жеке сұхбат — мәлімет жинаудың ең қымбат әдісі.
- Топтық сұхбат - 5-10 адаммен бірнеше сағат ішінде сұхбат жүргізіледі.
Әңгімені жүргізуші жоғары білікті, объективті болуы, тақырыпты білуі
және топтар мен тұтынушылардың мінез-құлқын, ерекшеліктерін ұғынуы
қажет.
- Ірі дүкендерге келушілерден сұхбат (интервью) алу. Алғашқымен
салыстырғанда арзан.
- Кеңселерде өткізілетін сұхбат. Әдетте мұндай сұхбат өндірістік-
техникалық мақсатқа арналған өнім жөніндегі ақпаратты жинау
кезінде пайдаланады. Мұндай әдістің білікті мамандар жүргізуіне
байланысты бағасы жоғары болады.
- Телефондық сауалнама ақпарат жинаудың ең жылдам әдісі болып табылады.
Артықшылықтары: көп респонденттерді қамтиды, салыстырмалы түрде бағасы
төмен болады. Кемшіліктері - тек телефоны барлардан пікір сұрау алынады
және ресми сипаттағы қысқа әңгіме өткізіледі, жауап алу және оның сапасын
тексеру қиынға соғады.
- Компьютерленген сұхбат. Интернет көмегімен ақпарат жинау - ең жаңа
әдіс. Артықшылығы: ақпаратты жинау жылдамдығы, жоғары тиімділігі,
шығындарының төмендігі. Кемшіліктері: жауап берушіні білмеу, көзбе-көз
көрмеу.
- Респондентердің қалдырылған сауалнаманы өздері толтыруы. Мұндай
тәсіл сұхбат алуды ыңғайлы және арзан өткізу үшін қолданылады.
Қатысушылар ретінде бір сыныптың оқушылары, топ студенттері, ұйым
қызметкерлері, қонақ үй тұрғындары бола алады. Бұл тәсіл сұхбат
жүргізушінің респонденттерге ықпалының аздығымен және салыстырмалы түрде
арзандығымен сипатталады.
- Пошталық сауалнама - сауалнамаларды (анкета) пошта арқылы жіберу.
Алайда пошталық сауалнама қарапайым және қисынды мазмұндалған
сұрақтарды талап етеді. Ал жауап қайтару дәрежесі төмен және баяу
болады.[3,72-б.]
Пікір сұрау әдістерінің артықшылықтары:
1.Сұрақтарды стандарттаудың (бірдей сұрақтар) деңгейінің
жоғарылығы;
2. Басқа әдістермен салыстырғанда жүзеге асырылуы қарапайым;
3. Терең талдау жүргізу мүмкіндігі.
Кемшіліктері:
1. Жауаптарды хаттамалау;
2. Ақпаратты өңдеу қиындығы;
3. Уақыт пен қаражат көп кетеді.
Сауалнама жүргізген кезде ақпарат үш әдіспен жиналады:
1.Бірінші жағдайда сұхбат жүргізуші респонденттерге сұрақ қойып,
жауаптарды белгілеп отырады.
2. Респондент өз бетінше жауап толтырады.
3. Сұрақтар компьютер көмегімен қойылады.
2) Фокус-топ - құрылымдық емес сипаттағы ақпарат алу мақсатында
модератордың басқаруымен өткізілетін респонденттердің кішігірім тобы. Бұл
әдістің мәні - әр түрлі тұтынушылар тобының ойларын айқындау.
Фокус - топ талғамдары, қажеттіліктері, ойлары әр түрлі болып келетін
респонденттерден тұрады. Топпен жұмыс ұзақтығы 1,5-2 сағатқа созылады. Toп
8-12 адамнан тұрады. Топтың жұмысын басқарушы модератор қатысушылардың
назарын нақты мәселеге бейімдеп отырады.
Фокус-топтарды болашақта сандық түрде анықтауға болатын болжамдарды
анықтау және жаңа тауар тұжырымдамасын тексеру үшін пайдалану тиімді.
3) Зерттеудің панельдік әдісі - бірдей уақыт аралығында нақты бір
топтан қайталап мәлімет жинау.
Панельдік зерттеудің белгілері:
- Зерттеу пәні мен тақырыбы тұрақты;
- Мәліметтерді жинау бірдей уақыт аралығында қайталанып
тұрады.
- Зерттеу объектілері тұрақты (сауда кәсіпорындары,
тұтынушылар, өндірушілер, үй шаруашылықтары және т.б.).
Бұл әдіс бойынша зерттеушінің бұрынғы нәтижелерді жаңа алынған
мәліметтермен салыстырып, өзгерістердің даму заңдылықтарын белгілеуге
мүмкіндігі бар.
Қазіргі кезде нарықтағы жағдай тез өзгеріп отыратындықтан, бұл әдіс жиі
пайдаланылады, өйткені зерттеушінің өзгерістерді бақылап отыруға мүмкіндігі
бар. Панельді құру және оны өткізу көп уақытты, қаржыны, шығынды қажет
етеді, сондықтан мұндай зерттеулермен маманданған институттар, ғылыми
орталықтар және агенттіктер айналысады.
Алынған мәліметтерді өткізу аумақтарын, дүкендерді типі мен мөлшеріне
қарай бөле отырып, сатып алушының жаңа тауарды қалай қабылдағандығын
тексеріп және өткізу қызметінің жұмыс тиімділігін анықтау арқылы талдауға
болады.
Зерттелетін бірлік сипаттамасы бойынша панель былайша бөлінеді:
- Тұтынушылық панелі. Оның мөлшері жеке тұтынушылар, отбасы, үй
шаруашылықтары негізінде анықталады.
- Саудалық панельдеріне сауда ұйымдары, саудагерлер қатысады.
- Тауар шығаратын өнеркәсіптік ұйымдардан тұратын панельдер.
- Зерттелетін мәселе жөнінде сарапшы-мамандармен өткізілетін
панель.
Әлеуметтік зерттеу әдістерінің эксперттік зерттеулерден басты
айырмашылығы - олар біліктілігі әр түрлі көп респонденттерден жаппай пікір
сұрау жүргізеді, ал эксперттік бағалау саны шектелген кәсіби мамандардан
сауалнама алу арқылы өткізіледі.
Маркетингтік зерттеулерде "Дельфи" және "Ми шабуылы" эксперттік
бағалау әдістері ерекше орын алады.
1."Дельфи" әдісі - болжамды дәлелді ету үшін бірнеше рет пікір сұрауға
сүйенген сарапшылық әдіс.
2. "Ми шабуылы"- мамандардың ұжымдық талқылауы негізінде творчестволық
шешім қабылдау әдісі.
Зерттеулердің нақты әдісін таңдау көбіне маркетингтік зерттеулердің
белгілі бір кезеңдерінде шешілетін мақсаттар мен міндеттерге байланысты
белгіленеді.

1.3 Маркетингтік зерттеулер үрдісі мен оның кезеңдері

Маркетингтік зерттеулерді келесі бес кезеңмен өткізуге болады:
1. Зерттеудің мәселесі мен мақсаттарын айқындау.
2. Зерттеу жоспарын құру.
3. Ақпарат жинау.
4. Жиналған ақпаратты талдау.
5. Зерттеу қорытындылары туралы есеп.
Маркетингтік зерттеудің тұжырымдамасы– зерттеудің міндеттерін,
объектісін және мақсаттарын айқын белгілеу, жұмыс жорамалын жасау.
Егер азық-түлік өндіруші компания фирмалық дүкен ашуды жоспарласа, оның
шешетін негізгі мәселесі - тұрақты сатып алушыларды жұмылдыру болып
табылады. Мұндай жағдайда сипаттаушы зерттеуді жүргізу үшін мәліметтерді
жинау басталмастан бұрын келесі сұрақтарға жауап алу керек. Тұрақты
келушілер деп кімдерді қарастыруға болады? Әр сатып алушыны тұрақты деп
санауға бола ма? Тұрақты сатып алушылар отбасы негізіндегі статистикалық
бірлік деп анықталуы тиіс пе, әлде жеке тұлғаларды негізге алған жөн бе?
Тұрақты сатып алушылардың қандай сипаттамалары (жынысы, жасы, табысы, мекен-
жайы) зерттелуге тиіс? Олар дүкеннің пайда болуы туралы ақпаратты қайдан
алды? Сатып алушылармен қай кезде пікір сұрау жүргізу керек: сатып алу
кезінде ме немесе одан кейін бе? Пікір сұрауды қай жерде жүргізген дұрыс:
дүкенде ме, дүкен алдында ма немесе үйде ме? Зерттеу нәтижелерін басқа
дүкендерді ашу туралы шешім қабылдауда қолдануға бола ма? Тұтынушыларды
қалай зерттеу керек: анкеталық сауалнама қолдану арқылы ма немесе олардың
мінез-құлқын тауар сатып алу кезінде бақылау қажет пе?
Егер пікір сұрау жүргізілсе, сауалнаманың түрі қандай болуы керек.
Құрылымдық немесе құрылымдық емес түрде ме? Пікір сұрау телефон не пошта
арқылы жүргізіле ме немесе жеке сұхбат алу түрінде өткізіле ме?
Маркетингтік зерттеулердің бірінші кезеңінде оны әзірлеу талаптарын
қалыптастыру және зерттеу мәселесін анықтау қажет. Мәселені анық баяндау -
табысты маркетинггің негізі. Егер мәселе дұрыс тұжырымдалса, ол аздап
шешілді деуге болады. Мақсаттар мен мәселелер неғұрлым анық және түсінікті
белгіленсе, маркетингтік зерттеулер соғұрлым тиімді болады. Ақпарат жинау -
қымбатқа түсетін шара. Сондықтан мәселе бұлдыр немесе дұрыс белгіленбесе,
қажетсіз шығындарға ұшыратады. Мәселелерді айқындау процедурасына мәселелер
каталогын құру да кіреді.
Бұл мәселелер өндірістік- өткізу қызметін талдау нәтежесінде және
басшылар мен мамандардан сараптамалық пікір сұрау жүргізу арқылы
анықталады.
Мәселелер анықталғаннан кейін мақсаттар қойылады. Егер мәселе- бұл
міндеттердің жалпы қойылымы болса, онда мақсаттар- зерттеу объектісінен
шыңатын жеке міндеттердің жиынтығы болып табылады. Мақсаттар анық
ұұрастырылып, олардың сандық өлшемі болуы қажет.
Шешуді талап ететін мәселені шешімдер ағашы сызбасы түрінде көрсетуге
болады. Шешімдер ағашының түбінде негізгі мәселе орналасады, одан әр
түрлі шешу тәсілдерін көрсететін бұтақтар тарайтын.
Маркетингтік зерттеулердің екінші кезеңі- маркетингтік зерттеулер
жоспарын әзірлеу. Бұл зерттеу сметасын анықтау, мәліметтер көздерін
анықтау, оларды жинау және талдау әдістерін таңдау үрдістерінен тұрады.
Зерттеулер жоспарын әзірлеудің бірыңғай реттемесі және оны орындаудың
стандарты әдісі жоқ.
Үшінші кезеңде зерттеудің ақпарат алу көздері анықталады. Маркетингтік
зерттеу екінші ретті ақпаратты зерттеуден басталады. Одан кейін ғана
бастапқы ақпаратты жинауға көшу керек. Екінші ретті ақпараттарға мән
бермейтін зерттеушілер қателеседі. Екінші ретті ақпараттарды алудың маңызды
көзіне маманданған зерттеу ұйымдарының есеп берулері, фирмалар жүргізетін
"күнделік жазбалары" (сатып алушылардың ай сайынғы тауар түрлерін сатып алу
туралы жазбалары) жатады.
Көптеген жағдайда маркетингтік зерттеуді өткізу үшін соңғы ақпараттар
қажет болады. Оларды жинақтаудың 3 әдісі бар:
1. Бақылау - бұл таңдап алынған адамдар тобының әрекеттерін
немесе болып жатқан жағдайларды бақылау жолымен бастапқы
ақпаратты жинау әдісі. Ол далалық (дүкен, көше) және зертханалық
(жасанды), стандартты немесе еркін жағдайда жүргізілуі мүмкін.
Бұл әдістің артықшылығы - объективтілігі жоғары, тұтынушы тілегіне
тәуелді емес, тұтынушы мінез-құлқын бақылау мүмкіндігі.
Кемшіліктері - қабылдау субъективтілігі, көп еңбек сіңіру керектігі,
тұтынушының себептері (мотивтері) және психологиялық ерекшеліктері туралы
ақпарат алынбайтындығы.
2. Эксперимент — мұнда бір немесе бірнеше айнымалы факторлардың
өзгерісі бір немесе көптеген тәуелді айнымалыларға ықпалы анықталады.
Эксперименттер зертханалық және далалық болып бөлінеді.
Зертханалық басқа факторларды зерттеуге мүмкіндік береді. Далалықтар
нақтылы жағдайда жүзеге асырылады және бақыланбайтын факторлардың әсері
болуын теріске шығармайды. Бұл - нарықтың шектелген, бірақ мұқият таңдалып
алынған секторында жүргізілетін, бақыланатын эксперимент. Оның мақсаты -
бір немесе бірнеше факторлардың өзгеруі нәтижесінде болатын сату көлемі
немесе пайданы болжау. Көбінесе нарыққа жаңа немесе жаңғыртып,
жетілдірілген өнімді енгізу үшін пайдаланылады.
3. Пікір сұрау (опрос) - бастапқы ақпаратты алуды жүзеге асыру
мақсатымен респонденттермен (пікір сұраушылармен) жеке байланыс әдісі және
мәліметтерді жинаудың кең таралған түрі. Маркетингтік зерттеулердің 90%-ы
пікір сұрауға негізделген. Ол өнеркәсіптік кәсіпорындарда да, маркетингтік
агенттіктерде де жақсы қолданылады. Пікір сұрау құрылымдық және құрылымдық
емес сипатта болады. Құрылымдық сауалнамада барлық сауалнамаға қатысатындар
бірдей сұрақтарға жауап береді. Құрылымдық емес сауалнамада сұхбат
жүргізуші алынған жауаптарға байланысты сұрақтар қояды.
Маркетингтік зерттеулердің келесі кезеңінде маңызды мәліметтер мен
нәтижелерді көбірек алу мақсатымен жиналған мәліметтер бағаланады және
талданады. Мәліметтерді талдаған кезде тиісті орта шамалар алынады, ең
елеулі өзара байланыстарды анықтау үшін қисындасқан кестелер жасалынады,
корреляция (ара қатыстылық) коэффициенттері есептеледі.
Маркетингтік зерттеулердің соңғы кезеңінде негізгі қорытындылар мен
есеп беру дайындалады. Ол тапсырыс берушінің талабынан шығатындай болуы
керек. Есеп беру кіріспе, негізгі және қорытынды болып үш бөліктен тұрады.
Алғы сөз - титул парағы, мазмұны, меморандум және қысқаша аннотациядан
тұрады. Меморандумда зерттеулердің сипаттамасы, нәтижелері қарастырылып,
ары қарай зерттеу қажеттілігі туралы ұсыныстар жасалады. Кіріспеде -
зерттеудің мақсаты мен көкейтестілігі келтіріледі. Есеп берудің негізгі
бөлімінде қолданылатын әдістеме және ұсыныстар сипатталады. Есеп беруде
зерттеу әдістерінің қысқаша шолуы болады, ал техникалық бөлігі қосымшаларда
беріледі. Жалпы есеп беру фирма және маркетинг қызметінің қызметкерлері
үшін түсінікті және осы мәселе бойынша қажет ақпаратты алуға мүмкіндік
беретіндей болып жазылуы керек.

2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың жағдайын талдау
және бағалау

2.1 Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы сипаттамасы

Халық пен Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау мекемелерін
дәрілік препараттармен және арнаулы медициналық бұйымдармен қамтамасыз ету
маңызды әлеуметтік мәні бар проблемалардың қатарына жатады. Халықтың ауру –
сырқауының жалпы жоғары деңгейі салдарынан медикаменттерді тұтынудың ұлғаюы
сипат алады. Осыған байланысты дәрілік препараттарға сұраныс анықталады.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында 6,5 мың фармацевтикалық қызметтің
объектілері әрекет етеді. Олардың ішінде 2% өнеркәсіптік өндірістер, 8%
дәріханалық қоймалар, 90% дәріханалық ұйымдардың тармақталған желісі. ҚР
дәріханалық ұйымдардың 98% жеке меншікте, 3% мемлекеттік меншікте болып
отыр.
Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан Жолдауы
денсаулық саласын реформалау мен дамытудың Мемлекеттік бағдарламасын жүзеге
асыруға жаңаша серпін берді, бұл біздің ішкі және сыртқы саясатымыздың
маңызды бағыттарының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.