Мектептерде оқытуға үйрету әдістері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы

КІРІСПЕ

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: І

3: Зат есімді оқытудың ғылыми-теориялық негіздері

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: 1. 1

3: Педагог ғалымдардың оқушылардың оқу икемділігі мен дағдыларын арттыру туралы көзқарастары

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: 1. 2

3: Мектеп оқушыларының психологиялық және педагогикалық ерекшеліктері

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: 1. 3

3: Мектептерде оқытуға үйретудің әдістері

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: 1. 4

3: Мектепте зат есімді оқыту әдістемесінің ерекшеліктері

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ:

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: ІІ

3: Мектепте зат есімді оқыту әдістемесінің озық тәжірибесі

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: 2. 1

3: Мектепте зат есімді оқытудағы озық тәжірибелер

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: 2. 2

3: Тақырыптық эксперимент жұмыстарының бағдарламасы

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: 2. 3

3: Эксперимент жұмысының қорытындысы

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: ҚОРЫТЫНДЫ

3: 30

КІРІСПЕНЕГІЗГІ БӨЛІМ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

3: 32

КІРІСПЕ

Бүгiнгi таңда бала тәрбиесiне, балаларға сапалы бiлiм беруге айрықша назар аударылып отырғаны мәлiм. Әсiресе қоғамдағы оқу-ағарту, бiлiм беру салаларындағы ізгілендіру мен демократияландыру процестеріне аса зор көңiл бөлiнiп отыр.

«Бiлiм берудiң гуманитарлық сипаты, онда адам тек жай зерттеу объектiсi ретiнде ғана емес, ең алдымен, шығармашылық пен танымдық субъектiсi кұдiреттi мәдениет үлгiлерiн дүниеге әкелген, әрi өзiнiң шығармашылыққа деген құлшынысымен оқушыларды баурап әкететiн субъект ретiнде көрiнуiмен бедерленедi», - делiнген Қазақстан Республикасы гуманитарлық бiлiм беру тұжырымдамасында [38] .

Мiне, бұндай мақсатқа жету бiлiм мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдiс-тәсiлдерi мен әр алуан құралдарын қолданудың тиiмдiлiгiн арттыру мiндетiн жүзеге асыруды қажет етедi.

Жоғары сапалы білім жүйесі еліміздегі экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ететін негізгі факторлардың бірі және мемлекеттің дамуының өзегі болып есептелінеді.

Зат деген ұғым тек күнделікті өмірде кездесетін әдеттегі жай нәрселерді ғана емес, табиғат пен қоғамдық өмірдегі ұшырасатын әр алуан құбылыстар мен уақиғаларды, ұғымдар мен түсініктерді де қамтиды. Мысалы: құс, тас, су, шыны, адам, қол, деген сөздермен қатар, жаңбыр, найзағай, сайлау, жүріс, ұғым, ақыл, сана деген сөздер де зат есімге жатады. Бұдан зат есімнің лексика-семантикалық сипаты салалы да, қарымды да екені байқалады.

Зат есім деп аталатын сөздердің өздеріне тән морфологиялық ерекшеліктері бар. Олар өздерінің лексика-семантикалық сипаттарына қарай, сөйлемдегі өзге сөздермен еркін қарым-қатынасқа түсетіндіктен, сол қатынастарға аса қажетті тәуелдік, септік және жіктік жалғауларын қабылдап, түрленіп отырады; екіншіден, зат есімдердің сөз тудыратын және форма тудыратын арнаулы жұрнақтары бар.

Зат есімдер тілдегі өзге сөздердің барлығына әрі ұйтқы, әрі өзек болып қызмет атқаратындықтан, әдетте, сөйлемнің барлық мүшелері ретінде қолданыла береді. Дегенмен, зат есімдердің ең негізгі қызметі - бастауыш, толықтауыш, анықтауыш болу. Зат есімдер сапаны, сынды, белгіні, санды, әр түрлі қатынасты білдіретін анықтауыштармен ғана емес, иелікті, тәуелдікті білдіретін анықтауыштармен де тағамай үнемі тіркесе береді.

Өзара бір-бірімен байланысты осы үш түрлі белгіні, демек, семантикалық, морфологиялық және синтакисистік белгілерді ұштастыра қарағанда ғана, зат есім деп аталатын негізгі сөз табының сыр-сипаты толық ашылады. өйткені зат есімнің ең негізгі белгісі заттың субстантивтік мағынасын білдіру болса, ондай заттық ұғымды білдіру қабілеті басқа сөз таптарында да болады. Мысалы : Жаманды көре берсең, ой кірлейді, жақсы сөз кірді тазартады (Ғ. Мұстафин) ; Қараның ашуы келгенше, сарының жаны шығады (мақал) ; Білімдіден аямай сөздің майын (Абай) ; Әлін білмеген әлек (мақал) ; Шегірткеден қорыққан егін екпес (мақал) деген сөйлемдердегі сын есімдер мен есімшелер заттық ұғымдардыбілдіріп тұр. Солай болса, зат есімді тек бір ғана семантикалық белгісіне қарап қана анықтау қателікке ұшыратуы мүмкін.

Қазақстан Республикасы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында жалпы орта білім, соның ішінде жалпы бастауыш білім саласы бойынша «Қазақ тілі» пәнінің базалық білім мазмұны берілген. Осы аталған стандартты басшылыққа алатын болсақ, бастауыш мектепте морфология саласы бойынша: Сөз таптары. Зат есім, оның түрлену жүйесі. Негізгі және туынды зат есім. Етістік, оның дара және күрделі түрлері. Болымды, болымсыз етістіктер. Негізгі және туынды етістік. Етістіктің жіктелуі. Етістіктің шақтары. Сын есім, оның дара және күрделі болып бөлінетіні. Негізгі және туынды сын есім. Сын есімнің салыстырмалы шырайы. Сан есім, оның дара және күрделі болып бөлінетіні. Есептік және реттік сан есім. Есімдік. Жіктеу есімдігі. Үстеу, оның түрлері. Шылау. Одағай сияқты тақырыптар өзіндік блоктармен берілген.

Осы аталған іріленген блоктарды оқытуда бастауыш мектеп мұғалімдері әртүрлі әдістемелік шеберлікпен оқу процесін ұйымдастырады. әдістемелік шеберліктің сапалық деңгейі әртүрлі болуына байланысты тақырыптың меңгерілуі де әртүрлі деңгейде болады. Көбінесе бастауыш мектеп оқушыларының білім сапасы стандарттық нормаға сәйкес келмей жатады. Оны үстіміздегі жылы әр саты бойынша Қазақстан көлемінде алынған байқау-сынақ тестілеудің нәтижесі де нақтылай түседі. Бұл проблеманың басты себепкерінің бірі бастауыш мектепте соның ішінде «Зат есім» тақырыбын оқытуда қолданылатын әдістемелік педагогикалық технологиялардың тұрақсыздығы, жүйесіздігі деп тануға болады.

Сондықтан көптеген тәжірибелі ұстаздар мен әдіскер-ғалымдардың пікіріне сүйенсек, бастауыш сыныптарда сөздік қорды молайтудың күре тамыры іспетті «Зат есім» тақырыбын оқытудың әдістемесін жетілдіру қажет деген пікір туындауда.

Жалпы алғанда, грамматиканың да, грамматикалық талдаудың да негізгі міндетінің бірі - белгілі бір категорияға жалпы сипаттама берумен қатар, олардың ішіндегі өзінше ерекшеліктері бар топ-топтардың да сыр-сипаттарын ашу, оны баяндау болмақ. Ал бастауыш мектепте зат есімді оқыту бүгінде өзіндік проблемалармен ұштасуда. Себебі сөз таптарының негізгі құрамдас бөлігі болып табылатын зат есімді тек сапалы деңгейде меңгерту арқылы бастауыш мектеп оқушыларының морфологиялық ұғымдарды толық дәрежеде меңгеруіне қол жеткізуге болады. Мұндай дәрежеге жету білім сапасын арттыруға өзіндік кепіл бола алады.

Зерттеу өзектілігі: Жоғарыда аталған ұғымдарды меңгерту бастауыш мектеп мұғалімдері тарапынан әдістемелік шеберліктің болуын талап етеді. Сондықтан біз өзіміздің дипломдық зерттеу жұмысымыздың шеңберінде бастауыш сыныптарда зат есімді оқытудың тиімді әдістемесін талдап, талдау нәтижесін тәжірибеге енгізуді көкейтесті мәселе деп қарастырамыз. Сонымен қатар аталмыш тақырыптың мазмұнын сипаттайтын материалдар қазіргі кездегі педагогикалық мәселелерді қарастыратын мерзімді басылымдар мен педагог ғалымдардың еңбектерінде кездескенімен, осы аталған мәселені кешенді түрде қарастырған арнайы еңбектер бүгінде жоқ. Бұның барлығы бүгінгі таңда зат есімді оқытудың әдістемесін күрделендірумен қатар көптеген бастауыш сынып мұғалімдерінің іскерлік әрекеті мен олардың ізденушілік қарекетін қалыптастыруға өзіндік тежеу болуда.

Мiне, осы аталған және басқадай проблемаларды сараптай келе аталған тақырыбымыз мазмұндық тұрғыдан қарағанда өзекті деп танып, алдымызға төмендегідей мақсат қойдық.

Зерттеу мақсаты: халқымыздың рухани өрісімен сабақтас қалыптасқан, материалдық өндірістік деңгейін бейнелейтін, кумулятивтік қызметі арқылы ұрпақтан ұрпаққа мирас болып беріліп келе жатқан ана тіліміздің негізгі ұғымы - зат есімді бастауыш сыныпта оқытудың тиімді әдістемелік жүйесін анықтау.

Зерттеу нысанасы: зат есімді оқытудағы бастауыш сынып мұғалімдері мен бастауыш сынып оқушыларының іс-әрекеті.

Зерттеу пәні: бастауыш мектептің қазақ тілі оқулығындағы зат есім тақырыбын сапалы оқытудың әдістемелік жүйесін анықтау механизмі.

Зерттеу болжамы: егер бастауыш сыныптарда зат есімді оқытудың тиімді әдістемелік жүйесін анықтасақ, сөз таптарының құрамдас бөлігі болып табылатын зат есім тақырыбын сапалы меңгерту арқылы оқушылардың лексика-грамматикалық білімін сапалы деңгейге көтеруге болады. Бұл аталған жетістік бастауыш сыныптан бастап сапалы білім бере отырып, оқушылардың жалпы дүниетанымын, қоғамдық белсенділігін, өмірге деген құштарлығын қалыптастыруға мүмкіндік туады.

Зерттеу міндеттері:

тақырыптың мазмұндық ұғымына терминдік анықтама беру;
психологиялық, педагогикалық және ғылыми-теориялық әдебиеттерді, баспасөз материалдарын зерттеу;
бастауыш сыныптарда оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру мәселесімен етене жақын танысу;
бастауыш мектеп оқушыларының зат есім тақырыбын меңгерушілік белсенділігін қалыптастыру мәселесінің зерттелу деңгейін анықтау;
бастауыш сынып оқушыларына зат есім тақырыбын сапалы меңгерту әдістемесінің тиімді жүйесін анықтау.

Осы қойылған мiндеттердi шешуге байланысты өз жұмысымызда мынандай зерттеу әдiстерiн қолдандық:

Зерттеу әдістері:

ғылыми-психологиялық, ғылыми-педагогикалық және ғылыми-лингвистикалық әдебиеттердi талдау-жинақтау;
білім стандартын және бастауыш мектеп оқу бағдарламасын сараптау;
арнайы мерзімді басылымдарды зерттеу;
бастауыш мектептердегі оқу-тәрбие процесін бақылау;
бастауыш мектептерде дәріс беруші озат тәжірибелі ұстаздардың іс-тәжірибесімен танысу.

Ғылыми-практикалық маңыздылығы мен құндылығы: - б ітіру жұмысының қорытындысы ғылыми-теориялық және ғылыми-практикалық тұрғыдан негiзделген, мектеп мұғалiмдерi мен жоғарғы оқу орындарының студенттерiне арналған дайын ғылыми-әдiстемелiк құралдың рөлiн атқара алады.

Зерттеудiң әдiснамалық негiзi: жеке адамды оқытып, тәрбиелеп, дамытуға арналған психологиялық, педагогикалық, диалектикалық енбектер болып табылады.

Зерттеудiң деректi көздерi:

психологтардың, ұлы педагогтардың оқу, бiлiм туралы еңбектерi;
бүгінде есімдері кеңінен танымалы лингвистердің еңбектері;
ҚР «Бiлiм беру туралы» Заңы;
«Қазақстан Республикасының гуманитарлық бiлiм беру туралы» тұжырымдамасы;
оқу бағдарламалары.

Зерттеу базасы:

Жұмыстың құрылымы: кiрiспеден, екі бөлiмнен, қорытындыдан, әдебиеттер тiзiмiнен тұрады. Көлемі 60 бет

І ЗАТ ЕСІМДІ ОҚЫТУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Ғалым педагогтардың оқушылардың оқу икемдiлiгi мен

дағдылардын арттыру туралы көзқарастары

19 ғасырдың екiншi жартысында Ресейде кең өрiс ала бастаған қоғамдық - педагогиқалық қозғалысқа үн қосып, қазақ даласында алғаш мектеп ашып, оқулық жазып, методикалық құралдар шығарудың үлгi-өнегесiн көрсеткен Ы. Алтынсарин болды. Ұлы ағартушы өзiнiң бұл бағыттағы аса маңызды жұмыстарын iске асыруда ең алдымен К. Д. Ушинский, Л. Н. Толстой, Н. Ф. Бунаков, т. б. алдыңғы қатарлы орыс педагогтарының еңбектерiне сүйенедi. Балаларға оқу дағдысын үйретуде, оны жетiлдiрiп, қызықты түрде оқуға ынталандырарлық кiтап жазуға орыс мектептерiнiң тәжiрибесiн басшылыққа алды.

Қазақ даласына бiлiмнiң дәнiн сеуiп, қазақ жастарының оқуын арман еткен Ы. Алтынсариннiң iсiн жалғастырушы, жаңа заман жаршысы болған замандасымыз - С. Көбеев.

Қазiргi кезеңде бастауыш сыныптағы оқу сабағының түбегейлi мақсаты оқушылардың жеке басын қалыптастыра отырып, әдеби мұраларға деген талғамын тәрбиелеу, рухани дүниесiн кеңейту, ақыл-ой мен ұлттық сана-сезiмiн дамытуға ықпал ету, кiтап оқуға деген мұқтаждығын қалыптастыру.

Осы мақсатты орындауға келгенде оқу, сабағының алдына мынандай мiндеттер жүктеледi:

оқушылардың оқу икемдiлiгi мен дағдыларын қалыптастыру және жетiлдiру;
көркем шығармаларды оқуға деген қызығушылығын ояту;
шығарманың түпкi мазмұн-мәнiн түсiнуінiн, эмоциялық қабылдауын (кейiпкерлердiң көнiл-күйiне ортақтасу күйiну, сүйiну т. б. ) қамтамасыз ету;
мәтiндегi сөздер мен сөз тiркестерiн, сөйлем мен сөйлеу үлгiлерiн үйрете отырып, ана тiлiмiздегi сол мағыналарының түрленуiне көнiл аударту;
ауызекi және жазба тiлде байланыстырып сөйлеуiн (ойын еркiн жеткiзу, сауатты да мәндi жаза бiлу) дамыту;
өзiндiк ой-пiкiрiн айта бiлуге баулу.

Бастауыш саты - оқушыда, оның интеллектiсi дамуының iргетасы оқу әрекетi қалыптасуының қуатты жүретiн кезеңi. Осы жөнiнде көрнектi ғалым педагог В. В. Давыдов өз еңбегiнде бастауыш мектепте оқушылардың оқу әрекетiн қалыптастыруға жағдай жасау керек дейдi [ 21 ] . Ондағы негiзгi мазмұн теориялық бiлiм және оны бағыттайтын (негiздейтiн) икемдiлiк пен дағды бастауыш оқудың мектеп реформасының алдына қойылған шешушi мiндеттердiң бiрi.

Бiрiншiден, оқу-әрекетi бастауыш сынып оқушыларының әрекетi ретiнде жан-жақты дамудың негiзi болып табылады.

Екiншiден, мәнерлеп оқу, сауатты жазу, дұрыс санай бiлу икемдiлiгi мен дағдылары оқушылардың белгiлi бiр теориялық бiлiмi негiзiнде дамиды деп қарастырады.

Ал атақты педагог Д. Б. Эльконин мәнерлеп оқуға үйрету үрдiсi ауызша сөйлеу негiзiн басқаруды қайта құру, яғни автоматталғаннан қарапайымға ауысу, ары қарай автоматталатын саналы үрдiс ретiнде түсiнiктi болу керек дейдi [ 19 ] .

Бастауыш мектеп оқушыларының оқу икемдiлiгi мен дағдысын арттыруда К. Бозжанова мыналарды ескеру қажет дейдi.

Бiрiншiден, оқушының дұрыс және мүдiрмей оқуын қамтамасыз ету. Олай етпеген жағдайда оқушының мәтiндi толық түсiнуiн қамтамасыз ету мүмкiн емес. Сонымен бiрге, сабақта қолданылатын әдiс, тәсiл оқудың техникасын жетiлдiрумен бiрге баланың кiтапқа, оны оқуға ынтасын арттыратындай, ал көптеген жағдайда бiр мәтiндi әлденше рет жалықпай оқуға дағдыландыратынай болуы керек.

Екiншiден, оқу сабағында оқушының ойлау қабiлетiн, қызығушылығын, бiр затты екiншiсiмен салыстырып, бiрiн екiншiсiне қарама-қарсы қойып байқаушылығын, т. б. касиеттерiн дамыту керек.

Үшiншiден, оқушының шығармашылық қиялына әсер ете бiлу керек [ 14 ] .

Әдiскер Ш. Әуелбаев және С. Рахметова пiкiрлерi бойынша бастауыш мектептің сабақтарында мұғалiм балалардың қаншалықты сапалы, дұрыс оқуларын бақылай отырып анықтай алады дейдi [ 5 ] .

Сапалы оқу ауызша және жазбаша тапсырмалар арқылы тексерiледi. Мәтiндi асығыстықтан шала түсiнген оқушымен арнайы сабақ өткiзiледi.

Мәтiндi сапалы қабылдау арнайы берiлетiн тапсырмалар арқылы тексерiлуi мүмкiн. Хабарлама сипатындағы мәтiн үш немесе төрт бөлiкке бөлiнедi де, араластырылады. Оқушы оны оқып, әр бөлiктi жүйесiмен бiрiктiруi тиiс. Мұны әрi тез, әрi дұрыс орындаған оқушы сапалы қабылдауға жақсы дағдыланған болып есептеледi.

Оқу икемділігінің қалыптаспауы сапалы оқуға олақтылықтан туады, яғни демдi дұрыс ала алмау немесе дикция кемiстiгi. Ал мәтiндi шала ұғынудың өзi де түрлi-түрлi жағдайларға байланысты ақыл-ой дамуының жеткiлiксiздiгi, сөздiк қорының тапшылығы, оқушының ұкыпсыздығы т. б.

Ал С. Желдербаеваның пiкiрi бойынша оқу икемділігін жаттықтыру барысында мұғалiм әңгiмелеу үлгiсiнiң бiрнеше түрлерiн магнитофон таспасына жазып алып тыңдауға болады дейдi. Балалардың саяхат кезiндегi немесе белгiлi бiр кинофильмнен алған әсерлерiн әңгiмелетiп отырып, магнитофонға жазып алып, оны қағазға түсiрiп, сол әнгiменi айтқан баланың өзiне қайта оқытса, екеуi екi бөлек дүние болып шығады. Өйткенi, оқушы өзiнiң еркiн сойлескен әңiмесiн мәтiнiн қағаздан оқығанда сөйлеу кезiндегi эмоциялық әсерiнен айырылып қалады. Бұндай кезде сөйлеу аппаратының қызметi де, дауыс та оқушы дағдысы мен икемдiлiгiне бағынады.

В. П. Острогорский: «Оқу икемділігін қалыптастыру дегеніміз - меңгеруге болатын өнер», - деп көрсетедi. Оқу икемдiлiгi мен дағдыларын арттыру үшiн алдымен мынандай үш мақсат орындалуы тиiс деп көрсетедi.

Мәтiндi оқуда мазмұнына қарамай құлаққа жағымды, естiлетiндей, түсiнiктi болу.
Тыңдаушыларға оқылып тұрған мәтiндi түсiнiктi етiп оқу.
Тыңдаушыларға оқылып тұрған мәтiндi естiлетiн және түсiнiктi етiп ғана қоймай, тыңдаушы оның мазмұнын сезiнiп, қиялдауына әсер ету керек.

Оқушылардың бiлiм, бiлiк, дағдыларына қойылатын талаптар өзара тығыз байланысты болғандықтан, бiр-бiрiмен ұштастырыла жүргiзiледi.

“Сыныптан тыс оқу негiзгi оқудан бөлiнбейдi дейдi, - А. Асқарбаева [ 2 ] . Себебi оның мақсатының өзi - сыныптағы оқуды толықтыру, белгiлi бiр шығарманы оқушының өз бетiмен тауып оқуына мәжбүр болатындай жағдай жасау”.

Сыныптан тыс оқығандары бойынша әңгiмелеу және өз беттерiмен оқыған кiтаптарынан түсiнгендерiн айтып беру балалардың оқуға қаншалықты ынталы екендiгiн, шығармашылық идеясы мен мазмұнын қаншалықты түсiнген-түсiнбегендерiн көрсетедi. Сонымен бiрге оқуы кем балаға дұрыс, сапалы және шапшаң оқу дағдысын қалыптастыруға, жетiлдiруге уақытында көмектесу үшiн, оны жүйелi түрде есепке алып отыру керек дейдi [ 2 ] .

С. Тiлешова оқушылардың ауызекi сөйлеу тiлiне қатысы бар жұмыстың бiрi - көркем мәтiндi мәнерлеп оқу деп көрсетедi. Өйткенi, көркем шығарманың мазмұнын сапалы меңгерiп оқудың нәтижесiнде, оқушы мәтiннiң идеялық мазмұнын, көркемдiк қасиетiн терең түсiнiп, одан жан-жақты әсер алады. Мәтiндi оқу аркылы оқушылар әдеби шығармалардың сөз өнер екендiгiн, ана тiлiнiң байлығын, өткiрлiгiн, адамның жан дүниесiн тебiрентерлiк құдiреттi күшiн, эмоциялық қасиетiн, көркемдiк формаларын толық ұғынып, бағалай бiлуге үйренедi.

Ал, А. Әбiлқаевтың ойынша ауызекi сөздiң тартымдылығы мына сияқты iскерлiк пен дағдыларды игеру нәтижесiнде жүзеге асырылады дейдi.

Оқушылардың тiлдiк дыбыстың жүйесiн меңгерiп, әр дыбысты жеке тұрғанда да, басқа дыбыстармен тiркесте тұрғанда да әдеби тiл нормаларын сақтап айтуы. Бұл iскерлiктi оқушылар фонетика, орфоэпиямен шұғылдану арқылы игередi.
Сөйлегенде, барлық сөздi, қосымшаларды саралап айту iскерлiгi. Сөздi ашық, нақпа-нақ айтушыларды дикциясы жақсы адамдар дейдi.
Сөйлемде логикалық екпiндi дұрыс сақтап айту iскерлiгi. Мұның өзi де анық, ашық айтуға мүмкiндiк бередi.
Интонацияны дұрыс қолдану дағдыларын игеру, сөйлеу қарқынын анықтау iскерлiгi [ 4 ] .

Байланыстыра сөйлеудi, ауызекi тiлдi дамытуда оқушылардың жеке ерекшелiктерi еске алынуы тиiс. Алдымен мұғалiм диалогты, монологты сөйлеу түрiн меңгермеген, сөздiк қоры жеткiлiксiз, сөйлегенде кiдiрiп, сөздi еске түсiруге қиналатын оқушылады сөйлеу техникасына жаттықтыруға көңiл аудару.

Байланыстырып сөйлеуге, ауызекi сөйлеуге төселдiрудiң бiрiншi кезi, - К. Д. Ушинский сөзiмен айтсақ, - «туа бiткен сөз өнерiн», яғни жаратылысында бар қабiлеттi пайдалану.

Оқушыны мәнерлеп оқуға үйретсек оны мәдениеттi сөйлеуге үйрете аламыз деген педагог М. Балақаев.

Сонымен, көптеген ғалым педагогтардың еңбектерiн зерттей келе оқушылардың оқу икемдiлiгi мен дағдыларын арттыру туралы көзқарастарын қарастырдық.

19 ғасырдан бастап оқушылардың оқу икемдiлiгi мен дағдыларын арттыру мәселесi ғалым педагогтардың назарынан түспей, қазiргi таңда өзектi мәселе екендiгiне көзiмiз жеттi.

Мектеп оқушыларының психологиялық және педагогикалық ерекшеліктері

Бастауыш мектеп - өскелең ұрпаққа білім берудің бастамасы. Қазіргі қоғам талаптарының өзгеруіне байланысты, еліміздің көркейіп-өркендеуіне, ел талап тілектерінің бетбұрыстарына байланысты жаңа ұрпақтың психологиясы да айтарлықтай өзгерістерге ұшырап, оны неғұрлым өмір талабына қарай өрістету міндеттері қойылды. [21] .

Еліміздің егемендігі тіліміздің тәуелсіздігі де өскелең ұрпаққа жаңа талаптар қояды. Бала психологиясын жан-жақты зерттеп, оны терең білу, оның даралық ерекшеліктерімен үнемі санасып отыру мектеп пен мұғалімдерге жауапты да құрметті міндеттер жүктейді.

Бастауыш мектеп оқушсының психологиясы тек жас ерекшеліктеріне ғана байланысты емес, сонымен қатар тұрған, өскен ортасына (қала, ауыл) балабақшада болу-болмауына қарамастан жағдайына, табиғи ортаға, әлеуметтік ортаға, т. б. жағдайларға байланысты.

Бастауыш мектеп кезеңіне 7-10 жас аралығындағы балалар жатады. Бұл кезде баланың денесі едәуір дамып, бұлшық еттері мен шеміршектері, сүйектері нығайып, табаны сүйектенеді, омыртқасы барлық мойын, арқа, бел бүгілістері дамиды. Бұлшық еттері шапшаң өседі. Мидың маңдай бөліктерінің жетілуі баланың психикалық іс-әрекетті мен жүйкенің қалыптасуына үлкен рөль атқарады. Жекелеген психикалық процестердің қарқынды дамуы баланың бастауыш мектеп шағында жүзеге асады. Бұл кезде қабылдау қабілеті жетіледі. Көру мен есту қабілеті жоғары деңгейге көтеріліп, түрлі-түстерді айқын ажырата алады. Қабылдаған заттардың қасиеттері мен сапаларын меңгереді. Қоғам өміріндегі жаңа негіздерге бақылампаздығы артып, қабылдауын басқарып, оны қажетті мақсатқа бағыттай алады. [22] .

Бала зейінін негізінен өздері тікелей қызығатын нәрселерге аударады. Бала біртіндеп енді жай сырттай жартымды заттарға ғана емес, қажетті нәрселерге зейінін бағыттап, оны тұрақтандыруға үйренеді. Ырықты зейіннің дамуында сыртқы әсердің тартымдылығы, нанымдылығы, көрнекілігінің мәні зор. Зейіннің дамуы, сондай-ақ оның көлемінің кеңейуі баланың қазіргі кездегі ойын әрекетінің алуан түрлерімен танысып, оларды меңгере алуымен байланысты [23] .

Бастауыш мектеп кезеңінде негізгі іс-әрекет оқу болғандықтан, баланың барлық психикалық процесіне өзгеріс енеді. Іс-әрекетке белсенділігін көрсете отырып, ақыл-ой еңбегін зейін арқылы жүзеге асырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.